TRẦN

VĂN HUẤN - NGUYỄN HỮU HOÀNG

(Đồng tác giả)

KHOA HỌC LÃNH ĐẠO

HỎI VÀ ĐÁP

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC QUỐC GIA

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - 2018

i
ii
 LỜI NHÀ XUẤT BẢN

Hoạt động lãnh đạo có lịch sử lâu đời và phát triển song song với
quá trình lao động có tính tổ chức. Tuy nhiên phải đến đầu thế kỷ XX,
hoạt động này mới bước đầu được nghiên cứu một cách có tính hệ
thống, độc lập và dần trở thành một ngành khoa học thực sự cùng với
sự phát triển của khoa học quản lý. Sau Chiến tranh thế giới lần thứ II
(1945), đời sống kinh tế, chính trị và xã hội xuất hiện nhiều vấn đề
mới, thậm chí chưa từng có trong tiền lệ như: quá trình toàn cầu hóa,
chủ nghĩa dân tộc cực đoan, chủ nghĩa bảo hộ thương mại; sự phát
triển mạnh mẽ của khoa học - công nghệ và cuộc cách mạng công
nghiệp lần thứ 4; sự ra đời và phát triển của nền kinh tế tri thức, kinh
tế số; sự gia tăng các thách thức về tài nguyên - môi trường, đặc biệt là
biến đổi khí hậu toàn cầu;… Trong khi đó, những tri thức về khoa học
quản lý thuần túy chưa đủ khả năng giải quyết các thách thức này một
cách trọn vẹn. Chính những lý do trên đã tạo điều kiện cho sự phát
triển mạnh mẽ của khoa học lãnh đạo với sự xuất hiện hàng loạt học
thuyết, lý thuyết mới, đưa ngành khoa học này lên nấc thang phát triển
mới của mình.
Ở Việt Nam, khoa học lãnh đạo dành được nhiều sự quan tâm
từ khi đất nước khởi xướng quá trình Đổi mới (1986) và nghiên
cứu, giảng dạy tương đối phổ biến từ những năm 90 của thế kỷ XX.
Cùng với thành tựu sau hơn 30 năm thực hiện công cuộc Đổi mới
toàn diện do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo, các
thách thức, tồn tại ngay chính nội tại và từ các tác nhân ngoại lai
vẫn đan xen và tiếp tục đe dọa đến mục tiêu “dân giàu, nước mạnh,
dân chủ, công bằng, văn minh”, đến sự phát triển bền vững, thịnh
vượng của quốc gia. Việc bổ sung tư liệu về khoa học lãnh đạo
mang tính cập nhật, hiện đại và gắn với đặc thù của Việt Nam hiện
nay nhằm phục vụ cho việc tìm hiểu, học tập, nghiên cứu có ý
nghĩa quan trọng không chỉ với giới nghiên cứu, các nhà hoạt động
thực tiễn trong lĩnh vực lãnh đạo mà còn với công chúng, bạn đọc
quan tâm đến chủ đề này. Nhà xuất bản Đại học Quốc gia TP Hồ Chí
Minh xuất bản cuốn sách Khoa học lãnh đạo: Hỏi và đáp.

iii
 Cuốn sách được trình bày thành 06 chuyên đề với 69 câu hỏi; bao
quát những nội dung cốt yếu nhất về khoa học lãnh đạo; đồng thời,
tăng cường cập nhật thông tin, bổ sung tri thức mới về ngành khoa
học này, có chú ý bám sát với thực tiễn tại Việt Nam hiện nay:
Chuyên đề 1: Những vấn đề lý luận chung về lãnh đạo, lãnh đạo
công và khoa học lãnh đạo
Chuyên đề 2: Nhà lãnh đạo trong khu vực công hiện nay
Chuyên đề 3: Một số vấn đề về tâm lý trong lãnh đạo khu vực
công hiện nay
Chuyên đề 4: Ra quyết định trong lãnh đạo của khu vực công
hiện nay
Chuyên đề 5: Một số kỹ năng và nghệ thuật lãnh đạo thiết yếu
trong khu vực công hiện nay
Chuyên đề 6: Vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối
với chính sách công hiện nay
Nội dung sách trình bày một chủ đề mới, bao hàm nhiều vấn đề
phức tạp. Trong quá trình biên soạn, nhóm tác giả đã có nhiều cố gắng
nhưng e rằng khó tránh khỏi những sai sót, hạn chế nhất định. Rất
mong nhận được sự góp ý của quý bạn đọc để cuốn sách được hoàn
thiện hơn trong những lần tái bản sau.
Xin trân trọng giới thiệu cuốn sách với quý độc giả.
Tháng 8 năm 2018
NHÀ XUẤT ĐẠI HỌC QUỐC GIA
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

iv
 MỤC LỤC

CHUYÊN ĐỀ 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN

CHUNG VỀ LÃNH ĐẠO, LÃNH
ĐẠO CÔNG VÀ KHOA HỌC
LÃNH ĐẠO ................................................... 1
Câu 1. Hãy cho biết một số quan niệm tiêu biểu về
hoạt động lãnh đạo hiện nay?.......................................... 1
Câu 2. Hãy cho biết các yếu tố cấu thành nên hoạt
động lãnh đạo? ................................................................. 3
Câu 3. Tính đặc thù của hoạt động lãnh đạo là gì? .................... 5
Câu 4. So sánh hoạt động lãnh đạo và quản lý?....................... 10
Câu 5. Hãy cho biết những nét chính về nguồn gốc ra
đời của hoạt động lãnh đạo?.......................................... 12
Câu 6. Hãy cho biết nét chính về tư tưởng lãnh đạo
kiểu “đức trị” thời Trung Quốc cổ, trung đại? ............. 13
Câu 7. Hãy cho những biết nét chính về tư tưởng lãnh
đạo kiểu “pháp trị” thời Trung Quốc cổ, trung
đại? ................................................................................. 16
Câu 8. Hãy cho biết những nét chính về tư tưởng lãnh
đạo “đạo trị”, “vô vi trị” thời Trung Quốc cổ,
trung đại? ....................................................................... 18
Câu 9. Trình bày một số tư tưởng lãnh đạo, quản lý
thời cổ, trung đại phương Tây ....................................... 21
Câu 10. Trình bày một số tư tưởng lãnh đạo, quản lý
thời phong kiến Việt Nam?......................................... 23
Câu 11. Cho biết quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí
Minh về hoạt động lãnh đạo? ..................................... 26
Câu 12. Khoa học lãnh đạo là gì? Lược sử phát triển
khoa học lãnh đạo? ...................................................... 28
Câu 13. Phân biệt giữa khoa học lãnh đạo và khoa học
quản lý?........................................................................ 32

v
Câu 14. Trình bày nội dung chính của lý thuyết Tiếp
cận nghiên cứu các phẩm chất và đặc điểm cá
nhân nhà lãnh đạo thời cận, hiện đại? ........................ 35
Câu 15. Trình bày nội dung chính của lý thuyết Tiếp cận
ảnh hưởng tương tác của nhà lãnh đạo thời cận,
hiện đại?....................................................................... 37
Câu 16. Trình bày nội dung chính của lý thuyết Tiếp cận
hành vi của nhà lãnh đạo thời cận, hiện đại?.............. 38
Câu 17. Trình bày nội dung chính của lý thuyết Tiếp cận
tình huống của nhà lãnh đạo thời cận, hiện đại? ........ 40
Câu 18. Trình bày nội dung chính của lý thuyết Tiếp cận
nghiên cứu văn hóa của nhà lãnh đạo thời cận,
hiện đại?....................................................................... 42
Câu 19. Trình bày nội dung chính của lý thuyết lãnh
đạo dựa trên 4 nền tảng thời cận, hiện đại? ................ 44
Câu 20. Vì sao nói, lãnh đạo có nguồn gốc lâu đời
nhưng khoa học lãnh đạo vẫn còn non trẻ? ................ 46
Câu 21. Trình bày quan điểm về lãnh đạo công hiện nay? ..... 47
Câu 22. Đặc điểm của lãnh đạo công là gì? Cho ví dụ
minh họa? .................................................................... 49
Câu 23. Trình bày những nội dung cơ bản trong hoạt
động lãnh đạo công? ................................................... 56
Câu 24. Liên hệ, phân tích, minh chứng nội dung cơ
bản trong hoạt động lãnh đạo công ở Việt
Nam hiện nay?............................................................. 67
Câu 25. Phân biệt lãnh đạo khu vực công và lãnh đạo
khu vực tư? .................................................................. 75
CHUYÊN ĐỀ 2: NHÀ LÃNH ĐẠO TRONG KHU
VỰC CÔNG HIỆN NAY............................. 77
Câu 26. Hãy cho biết nhà lãnh đạo là ai? ................................. 77
Câu 27. Hãy cho biết những vai trò nổi bật của nhà
lãnh đạo? Cho ví dụ minh họa .................................... 78

vi
Câu 28. Những yêu cầu/ hình mẫu đối với nhà lãnh
đạo công hiện nay của Việt Nam là gì? ...................... 83
Câu 29. Hãy phân tích hình mẫu nhà lãnh đạo, quản lý
công trong thời đại cách mạng công nghiệp
lần thứ tư (cách mạng công nghiệp 4.0) là gì? ........... 92
Câu 30. Hãy cho biết hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị chuẩn
mực của nhà lãnh đạo công Việt Nam hiện nay? ......... 97
Câu 31. Tư duy hệ thống là gì? Vai trò của tư duy hệ
thống trong lãnh đạo? .................................................. 107
Câu 32. Tư duy trong lãnh đạo là gì? Vai trò của tư duy
trong lãnh đạo? ............................................................ 110
Câu 33. Phân tích một số giải pháp nâng cao năng lực tư
duy của nhà lãnh đạo công hiện nay? ......................... 113
Câu 34. Tầm nhìn trong lãnh đạo là gì? ................................... 117
Câu 35. Thế nào là hoạt động truyền cảm hứng về tầm
nhìn lãnh đạo? .............................................................. 119
Câu 36. Hãy cho biết các biện pháp chủ yếu để đào tạo, rèn
luyện về kỹ năng xây dựng tầm nhìn và truyền
cảm hứng về tầm nhìn trong lãnh đạo công?.............. 120
Câu 37. Thực tiễn quá trình xây dựng tầm nhìn và
truyền cảm hứng về tầm nhìn của nhà lãnh đạo
công trong quá trình đổi mới ở Việt Nam biểu
hiện thế nào? ................................................................ 125
CHUYÊN ĐỀ 3: MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ TÂM LÝ
TRONG LÃNH ĐẠO KHU VỰC
CÔNG HIỆN NAY ................................... 127
Câu 38. Ekip (nhóm lợi ích) trong lãnh đạo là gì? Hãy
cho biết tính hai mặt trong vấn đề về ekip trong
quá trình lãnh đạo là gì? .............................................. 127
Câu 39. Nhân cách nhà lãnh đạo là gì? .................................... 131

vii
 Câu 40. Luận giải: Vì sao có ý kiến cho rằng “Xu
hướng nhân cách nhà lãnh đạo là yếu tố cốt lõi
để thu phục nhân tâm trong lãnh đạo?” ...................... 134
Câu 41. Tính cách nhà lãnh đạo là gì? Vì sao có người
cho rằng, tính cách nhà lãnh đạo là nhân tố cốt
lõi tạo nên sự nể phục và hợp tác? .............................. 136
Câu 42. Năng lực lãnh đạo là gì? Vì sao trong giai đoạn
toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế và tác động của
cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 hiện
nay, “năng lực của người lãnh đạo được xem
như là yếu tố quan trọng để thực hiện vai trò
“định hướng” và “dẫn dắt””? ...................................... 139
Câu 43. Vì sao cho rằng, khí chất của người lãnh đạo là
yếu tố góp phần tạo nên sắc thái hành vi của
nhà lãnh đạo ................................................................ 142
Câu 44. Trong lãnh đạo, nhà lãnh đạo cần quan tâm
những vấn đề tâm lý nào liên quan đến đối
tượng lãnh đạo? Cho ví dụ minh họa ......................... 144
Câu 45. Trình bày các kiểu phong cách lãnh đạo trong
tổ chức hiện nay và lưu ý về điều kiện áp dụng
chúng trong quá trình lãnh đạo ................................... 149
Câu 46. Trình bày khái niệm, nội hàm và vai trò của
văn hóa công sở trong lãnh đạo? ............................... 152
CHUYÊN ĐỀ 4: RA QUYẾT ĐỊNH TRONG
LÃNH ĐẠO CỦA KHU VỰC
CÔNG HIỆN NAY ................................... 157
Câu 47. Quyết định và ra quyết định lãnh đạo là gì?............. 157
Câu 48. Trình bày quy trình ra quyết định lãnh đạo và
tổ chức thực hiện quyết định lãnh đạo? .................... 160
CHUYÊN ĐỀ 5: MỘT SỐ KỸ NĂNG VÀ NGHỆ THUẬT
LÃNH ĐẠO THIẾT YẾU TRONG KHU
VỰC CÔNG HIỆN NAY ..............................169

viii
Câu 49. Kỹ năng lãnh đạo là gì? Vai trò của kỹ năng
lãnh đạo đối với hiệu quả lãnh đạo? ......................... 169
Câu 50. Hãy cho biết nội dung chủ yếu của kỹ năng
kiến tạo tri thức? ........................................................ 170
Câu 51. Hãy cho biết nội dung chủ yếu của kỹ năng
lãnh đạo sự thay đổi?................................................. 173
Câu 52. Hãy cho biết nội dung chủ yếu của kỹ năng
nói chuyện trước công chúng? .................................. 176
Câu 53. Hãy cho biết nội dung chủ yếu của kỹ năng
thiết lập và phát triển các mối quan hệ với
công chúng (PR) trong lãnh đạo? ............................. 186
Câu 54. Nghệ thuật lãnh đạo là gì? Những yếu tố chủ
quan nào của người lãnh đạo ảnh hưởng đến
nghệ thuật lãnh đạo? ................................................. 191
Câu 55. Trình bày nội dung chính về nghệ thuật dùng
người trong lãnh đạo?.................................................. 195
Câu 56. Trình bày nội dung chủ yếu của nghệ thuật thiết
lập các mối quan hệ trong giao tiếp của nhà
lãnh đạo? ...................................................................... 202
Câu 57. Hãy phân tích nội dung của nghệ thuật sử dụng
quyền lực trong lãnh đạo? ........................................... 204
CHUYÊN ĐỀ 6: VAI TRÒ LÃNH ĐẠO CỦA
ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM
ĐỐI VỚI CHÍNH SÁCH CÔNG
HIỆN NAY ............................................. 210
Câu 58. Chính sách công là gì? Vai trò của chính sách công? ... 210
Câu 59. Hãy so sánh chính sách công và pháp luật. ................ 217
Câu 60. Nội hàm từ “công” trong chính sách công là gì? ....... 218
Câu 61. Giới thiệu một số công cụ cơ bản trong thực thi
chính sách công ........................................................... 225
Câu 62. Phân tích để làm rõ “tính chính trị” trong chính
sách công...................................................................... 227
ix
Câu 63. Tính chính đáng về vai trò lãnh đạo của Đảng
Cộng sản Việt Nam đối với chính sách công là gì? ... 229
Câu 64. Phân tích phương thức thể hiện vai trò lãnh đạo
chủ yếu của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với
chính sách công hiện nay?........................................... 234
Câu 65. Phân tích nội dung chủ yếu thể hiện vai trò lãnh
đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với
chính sách công hiện nay?........................................... 243
Câu 66. Thực tiễn vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản
Việt Nam trong chính sách công? ............................... 256
Câu 67. Hãy nêu một số đề xuất, kiến nghị nhằm nâng
cao vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt
Nam đối với chính sách công hiện nay? .................... 278
Câu 68. Thực tiễn Đảng lãnh đạo chính sách công một
số nước trên thế giới? .................................................. 282
Câu 69. Những vấn đề nào cần lưu ý trong lãnh đạo
chính sách công của Đảng Cộng sản Việt Nam? ....... 305
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................... 314