ተላላፊ በሽታዎች

 ታይፎይድ (THYPHOID FEVER)

የታይፎይድ በሽታ በሳልሞኔላ (SALMONELLA THYPHI) ታይፊ በሚባል በሽታ አምጪ ባክቴሪያ የሚመጣ በሽታ
ነው፡፡ በተጨማሪም ሳልሞኔላ ፓራታይፊ(SALMONELLA PARA THYPHI) በሚባል ባክቴሪያ ሊከሰት ይችላል ፡፡
በዚህ በሽታ የተጠቁ ሰዎች በብዛት የሚያሳዩት ምልክት ትኩሳት ሲሆን ፤ በተጨማሪም የዚህ በሽታ መገለጫ ብርድ
ብርድ ማለትና የሆድ ህመም ናቸው ፡፡

 የታይፎይድ በሽታ ከሰው ወደ ሰው የሚተላለፈው እንዴት ነው？

- በዋነኝነት ይህ በሽታ ከሰው ወደ ሰው የሚተላለፈው በንፅህና ጉደለት ነው ፡፡ በዚህ ምክንያት ሰዎች የተበከሉ
ምግብ እና መጠጥ በመመገብ በበሽታው ይያዛሉ ፡፡ የታይፎይድ በሽታ ያለበት ሰው በሽንትቤት ዉስጥ እና ከሽንትቤት
ዉጪ ከተፀዳዳ በኃላ በቀጥታም ይሁን በተዘዋዋሪ ከሚበላ ምግብ እና ከሚጠጣ ዉሃ ጋር እጁን ሳይታጠብ በቀጥታ
ንክኪ ካለው እና ይሄን ምግብ እና መጠጥ አንድ ሰው ቢጠቀመዉ በቀላሉ በበሽታው ሊጠቃ ይችላል ነው：：

 ተህዋስያኑ በተለያዩ መንገዶችበምግብና እና መጠጦች ሊገቡ ይችላሉ ፡፡

1. በበሽታው የተጠቁ ሰዎች ምግቡን ከመንካታቸው ወይም ከማዘጋጀታቸው በፊት በውኃና በሳሙና እጃቸውን
ካልታጠቡ፤

2. የምንጠቀመው ውሃ ሳይታከም ወይም ሳይጣራ ምግብ ለማብሰል ወይም እቃ ለማጠብ የምንጠቀምበት ከሆነ
ተሕዋስያኑ በቀላሉ ሊሰራጭ ይቻላል ፡፡

ለዚህ በሽታ አጋላጭ የሆኑት

 ንፅህናን አለመጠበቅ (ምግብን ሲመገቡ እጅን በሳሙና ሳይታጠቡ መመገብ)

 ያልበሰለ እና በደንብ ያልሞቅ ምግብ መመገብ እንዲሁም ያልታከመ ውሃ መጠጣት

 የአካባቢ ንፅህናን አለመጠበቅ

ምልክቶቹስ ምንድናቸው？
 ተዋሕስያኑ ወደ ሰውነታችን በገባ ከ 5 እስከ 21 ቀን ባለው ጊዜ ውስጥ ምልክቶችን ማየት እንጀምራለን ፡፡
ምንም አይነት ሕክምና ካላገኘን በ 3 ክፍሎች የሚመደብ ምልክቶች ይኖሩናል ፡፡

1. በመጀመሪያ ሳምንት እየጨመረ የሚሄድ ትኩሳት ይኖረናል ፡፡ በተጨማሪም ብርድ ብርድ ማለትና የልብ ምት
መቀነስ ሊታይ ይችላል ፡፡ በዚህ ጊዜ ተሕዋስያኑ በደም ውስጥ ይገኛል ፡፡

2. በሁለተኛው ሳምንት ላይ የሆድ ቁርጠት ፣ ድርቀት (አንድ አንድ ሰው ላይ ደግሞ ተቅማጥ) ይኖራል ፡፡ከዚህ
በተጨማሪም ደረት እና ሆድ ቆዳ ላይ ሮዝ ሰፖት (Rose spot) የሚባል ቀይ ሽፍታ ሊታይ ይችላል ፡፡

3. ሶስተኛው ሳምንት ላይ የጉበት እና ጣፊያ እብጠት ፣ የአንጀት መድማት እና መበሳት እንዲሁም ወደ

ሆዱ የተሰራጨ ኢንፌክሽን (peritonitis) ሊከሰት ይችላል ፡፡

ከዚህ አልፎ በሽታው እየተባባሰ ሲሄድ ወደ ደም መመረዝ (sepsis) ፣ራስን መሳት እና ሞት ሊያስከትል ይቻላል ፡፡

በተጨማሪም

 ላብ

 መገጣጠሚያ ላይ ቁርጥማት

 የ ምግብ ፍላጎት መቀነስ እና ድካም

 ሳል

እንዴት መከላከል ይቻላል ?

1. የግል ንፅህናን በመጠበቅ

2. ከሽንት ቤት ሲወጡ በውሃና ሳሙና መታጠብ

3. ምግብን አብስሎ መጠቀም

4. አታክልቶችና ፍራፍሬዎችን በአግባቡ አጥቦ መመገብ

ህክምናው

ታይፎይድ ተገቢውን ህክምና ካገኘ በቀላሉ የሚድን በሽታ ነው ፡፡ በዋናነት ግን ንፅህናን መጠበቅ ነው ሲሆን በበሽታው
ከተያዝን ደግሞ አቅራቢያችን ወደ ሚገኝ ጤና ተቁም በመሄድ ተገቢውን ምርመራ አድርገን ፀረ ባክቴሪያ በመውሰድ
ተገቢውን ህክምና ማግኘት አለብን ፡፡ አለበለዚያ በሽታው ተመልሶ ሊመጣ ይችላል ፡፡

2. የታይፈስ በሽታ
ታይፈስ ማለት ባጭሩ በቁንጫ እና በቅማል ተሸካሚነት የሚተላለፍ በሽታ ነው፡፡

ብዙ አይነት የታይፈስ በሽታ ቢኖርም በሃገራችን እና በአለም በብዛትየሚገኙት 3 ቱ ናቸው：：

 በቅማል የሚመጣ ታይፈስ{epidemic louse born typhus } ንጽህና ባለመጠበቅ ይመጣል

 በቁንጫ የሚመጣ ታይፈስ { endemic murine/ flea bourn } ድመትና ዉሻ እንዲሁም አይጥ ባለበት ቦታ

 በሸረሪት የሚመጣ ታይፈስ{ scrub typhi } በብዛትበእስያ ባሉ ሃገራት ይታያል ይህም ሸረሪት በብዛት
የሚገኝበት ቦታ እና የሚያረቡ ሰዎች ይጋለጣሉ፡

የታይፈስ በሽታ ምልክቶች

 ድንገተኛ ትኩሳትና ብርድብርድ ማለት

 ራሥ ምታት

 ቁርጥማት

 ሳል

 ማቅለሽለሽና ማስመለስ

 የሆድ ህመም

 ብዥታና በሽታው ሲ ራስንእስከመሳት ሊያደርስ ይችላል

 25 %– 50 % በፊት ላይ እፍታ ሊታይ ይችላል

ትኩሳት

ራስ ምታት እነዚህ ምልክቶች በማንኛውም የታይፈስ ታማሚ ላይ

መገጣጠሚ ላይ ቁርጥማት የሚታዩ ምልክት ነው

ለበሽታው አጋላጭ ነገሮች

 ዉሻና ድመት እንዲሁም አይጥ ባሉበት ቦታ የሚኖሩ ሰዎች

 የሰው ብዛት ያለበት ቦታ ለምሳሌ እስርቤት፣ ስደተኞች ካምፕ ፣ድህነት በተሰንራራበት ቦታ

 ከነዚህ ነገሮች በመራቅ ራሳችንን መከላከል እንችላለን፡፡

 እንዲሁም የታይፍስ ምልክቶች ከታዩብን ወደ ጤና ተቋም መሔድ አለብን፡፡