Amharic

በመረበሽ የመታወክ በሽታ ማለት

ምንድነው?
(What is an anxiety disorder?)
በመረበሽ የመታወክ በሽታ ማለት
ምንድነው?
በመረበሽ የመታወክ በሽታ ማለት ምንድነው?
መረበሽ ማለት ለዛቻና ለAስፈሪ ነገር
ሲጋለጡ፣ ለAደጋ ወይም ጭንቀት
ሲገጥማቸው የሚሰማቸውን ስሜት መግለጫ
ቃል ነው። ሰዎች ሲረበሹ ይበሳጫሉ፣
ይቁነጠነጣሉ፣ በድንጋጤም ውጥረትና መረበሽ
ይታይባቸዋል።
የመረበሽ ስሜት በሕይወት የሚያጋጥሙ ችግሮች
ውጤት ሊሆን ይችላል። ለምሳሌ፣ ከስራ መባረር፣
ከሚወዱት በጸብ ሲለያዩ፣ Aደገኛ በሽታ ሲይዝ፣
ከፍተኛ Aደጋ ሲያጋጥም፣ የቅርብ ሰው በሞት
ሲለይ። በነዚህ ሁኔታዎች የተነሳ መረበሽ
የተለመደና ጤናማ ነው። ለተወሰነ ጊዜ ብቻ
ሊሰማን ይችላል።
የመረበሽ ስሜት የተለመደ ነው። በመሆኑም ተገቢ
በሆነ መንገድ የሚመጣ የመረበሽ ምልክቶችን
ከመረበሽ የመታወክ በሽታ ከሚመጣው ለይቶ
ማወቅ ያስፈልጋል።
በመረበሽ የመታወክ በሽታ በAንድ በሽታ ብቻ
የሚመጣ ሳይሆን ብዙ የተለያዩ በሽታዎች
የሚገለጹበትና የማያቋርጥ ከፍተኛ የመረበሽ
ስሜት፣ ያለመመቻቸት፣ ውጥረትና ድንጋጤ
የታይል።
በመረበሽ የመታወክ በሽታ የተያዙ ሰዎች
ችግሩ በጣም ከፍ ያለ በመሆኑ የተነሳ
የየEለት ተግባራቸውን Eንዳያከናውኑ ጣልቃ
በመግባት ለማድረግ የሚፈልጉትን Eንኳን
Eንዳያደርጉ በማገድ በሕይወታቸው ላይ
ከፍተኛ ተጽEኖ ያሳድራል።
በመረበሽ የመታወክ በሽታ በጣም የተለመደ
የAEምሮ በሽታ ሲሆን ከ20 Aንድ ሰውን
ይይዛል። ብዙውን ጊዜ በጉልምስና ጊዜ
የሚጀምር ቢሆንም በልጅነት ጊዜም ሊያዝ
2/6
ይችላል። ከወንዶች ይልቅ ሴቶችን በብዛት
ያጠቃቸዋል።
በመረበሽ የመታወክ በሽታ ግልጽ የሆነ ምክንያት
ሳይኖር ሊነሳ ይችላል። በሚይዝበት ወቅት
የሚታዩት ምልክቶች በAጠቃላይ የትንፋሽ
ማጣትና የልብ መምታት መጨመር ነው።
ሌሎች የሚታዩት የህመሙ ምልክቶች ደግሞ
ማላብ፣ መንቀጥቀጥ፣ የመታፈን ስሜት፣
ማቅለሽለሽ፣ የሆድ ሕመም፣ ማዞር፣ Eንደ መርፌ
መጠቅጠቅ፣ Eራስን የመሳት Eና/ወይም የማይቀር
Aደጋ ይመጣል የሚሉ ስሜቶች ናቸው።
በመረበሽ የመታወክ በሽታ ማስብን፣ ስሜትና
በጠባይ ላይ ከፍተኛ ተጽEኖ ያሳድራል። በወቅቱ
ተገቢው ሕክምና ካልተደረገ በበሽተኛው ሕይወት
ላይ ከፍተኛ Aደጋ ያስከትላል። ጥሩነቱ ለመረበሽ
በሽታ የሚሰጠው ህክምና ብዙውን ጊዜ ፍቱን
ነው።
ዋና ዋናዎቹ በመረበሽ የመታወክ
በሽታዎች የትኞቹ ናቸው?
ብዙ የተለያዩ በመረበሽ የመታወክ በሽታዎች
Aሉ።
Aጠቃላይ የሆነ በመረበሽ የመታወክ በሽታ።
(Generalised anxiety disorder)
Aጠቃላይ በመረበሽ የመታወክ በሽታ፡
ስለየEለት ሕይወታችን የጤንነት፣ የቤተሰብ
ጉዳይ፣ ስለጓደኛ፣ ስለገንዘብ ወይም
ስለሙያችንና ስለመሳሰሉት ተጨባጭ ያልሆነና
ከቁጥጥር ውጪ የሆነ መጨነቅና መጠበብ
ነው።
በዚህ በሽታ የሚሰቃዩ ሰዎች ይህ ነው የሚባል
ምክንያት ሳይኖራቸው በEኔ ላይ ወይም
በምወዳቸው ሰዎች ላይ ጉዳት ይደርሳል
በማለት የላቋረጠ ከፍተኛ ጥርጣሬና መረበሽ
የተሞላው ፍራቻ ይድርባቸዋል።
በፍራቻ የሚመጣ የመታወክ በሽታ
ሊወጡት ከማይችሉት ሁኔታ የገቡና
የመታፈን ስሜት ከፍተኛ ፍራቻ ጋር
ወይም ብቻውን ይመጣል
(Panic disorder with and without
Agoraphobia):
ይህ ችግር ያለባቸው ሰዎች ብዙ ሰዎችን
የማያሰፈራቸው ነገሮች ያሰፈራቸዋል። ፍርሃቱ
ሲይዛቸው የሚታዩ ምልክቶች Aሉ። የልብ
ድካም ስሜት፣ "ማበዴ ነው፣ ለየልኝ" የማለት
ስሜት ወይም Eርሴን መሳቴ ነው ወይም
መሞቴ ነው በማለት በፍርሃት ውስጥ መዋጥ
ናቸው።
Eነዚህ ፍራቻዎች Aንዳንድ ሰዎች የፍራቻ
ስሜት (Aግራፎብያ)፣ ይጀማምራቸውና
በኑሮAቸው ውስጥ ከፍተኛ ቀውስ ይፈጥራል።
Aግራፎብያ Eራሱን የቻለ ሕመም ሳይሆን
የመረበሽ Aንዱ ገጽታ ነው። ይህም ከAንድ ቦታ
ወይም ሁኔታ ውስጥ ለመውጣት Aስቸጋሪ ወይም
Aሳፈሪ ነው ብለው መጨነቅ ወይም ብፈልግም
Eንኳን Eርዳታ ላገኝ Aልችልም በማለት
የሚፈጠር ከፍተኛ መረበሽ ነው።
ያለባቸው ሰዎች Aግራፎብያ
(Agoraphobia):
ብዙ ሰዎች በሚገኙበት ቦታዎች ለምሳሌ፡
ገብያ፣ ማንኛውም በሕዝብ ብዛት የተጨናነቀ
ቦታ፣ የተዘጋ/የተጣበበ ቦታ፣ የህዝብ
ትራንስፖርት፣ ሊፍት Eና ዋና የፍጥነት
መንገዶች ውስጥ ሲገቡ ያለምንም ምክንያት
በፍርሃት ይዋጣሉ ።
Aግራፎብያ ያለባቸው ሰዎች ከሰው ጋር
ሲሆኑ ወይም የሚያረጋጋቸው ነገር ሲያገኙ
ደህና ይሆናሉ። ባልቤታቸው፣ ጓደኛ፣ የቤት
ውስጥ Eንሰሳ Aብረዋቸው ካሉ ወይም
መድኃኒት ከያዙ ይረጋጋሉ።
3/6
Aንዳንድ ፍርሃቶች- ፎብያዎች፤
(Specific phobia):
ሁሉም ሰው በቂ ምክንያት ሳይኖረው Aንዳንድ
ነገሮችን ይፈራል። ፎብያ ማለት ግን Aንድን ነገር
Eጅግ Aድርጎ በመፍራቱ የተነሳ ኑሮው ውስጥ
ጣልቃ ገብቶበት ይታያል። ፍራቻዎቹ (ወይም
ፎብያዎቹ) የሚከተሉትን ማለትም፤ ከፍ ያለ ቦታ፣
ውሃ፣ ውሻ፣ የተዘጋ/የተጣበበ ቦታ፣ Eባብ ወይም
ሸረሪት ሊሆን ይችላሉ።
Aንድ ግለስብ የሚፈራው ነገር በAካባቢው
ካልኖረ ግን በጣም ደህና ነው። ይሁን Eንጂ
የሚፈራው ነገር ወይም ሁኔታ ሲገጥመው ግን
በጣም ይጨነቃል በፍርሃትም ይዋጣል።
ያለምንም ምክንያት በፍርሃት ከቁጥጥር ውጪ
የሚሆኑ ሰዎች ካሉበት የሚያስፈራቸው ሁኔታ
ለመውጣት ማንኛውንም ነገር ከማድረግ ወደ ኋላ
Aይሉም።
ከሰው ጋር የመገናኘት ፍራቻ
(Social phobia):
ከሰው ጋር የመገናኘት ፍራቻ ማለት ከሰዎች
ጋር መደባለቅ ወይም ከሕዝብ ፊት ለመውጣት
ያለ ከፍተኛና ያላቋረጠ ፍራቻ ነው።
ሕመምተኛው ሰዎች ትክ ብለው ያዩኛል ወይም
መጥፎ ስም ይሰጡኛል በማለት ፍራቻ
ይውጠዋል። ከሰው ጋር የመገናኘት ፍራቻ
ያለባቸው ሰዎች በኑሮAቸው ውስጥ ከፍተኛ
ጫናና ችግር ይፈጠራል። በሰው ፊት
መብላት፣ ማውራት፣ መጠጣት ወይም መጻፍ
ስለሚፈሩ በጣም የተቆጠቡ ይሆናሉ ወይም
በዚሁ ፍራቻ ብቻ ከሌሎች ጋር ያላቸውን
ግንኙነት ሙሉ በሙሉ ያቋርጣሉ።
በAንድ ነገር ተወጥሮ በመጨነቅ የመታወክ
በሽታ (Oብሰሲቭ ኮምፐልሲቭ ዲስOርደር)
(Obsessive compulsive disorder):
ይህ ዓይነቱ በመረበሽ የሚመጣ የመታወክ በሽታ
(anxiety disorder) ብዙ Aስፈላጊ ያልሆኑ
ሃሳቦችን የሚያስከትልና በAEምሮ ውስጥ
በተደጋጋሚ የሚሰረጹትን ለመቆጣጠር ወይም
ለመግታት የሚደረጉ Aላስፈላጊ ልማዶች ናቸው።
Eነዚህ ልምዶች ጊዜ የሚፈጁና የየEት
ተግባርን የሚያደናቅፉ ናቸው። ለምሳሌ Eጅን
በተደጋጋሚ መታጠብ፣ በር ተቆልፎ ወይም
ምድጃው ጥፍቶ ወይም Aልጠፋ Eንደሆነ
በተደጋጋሚ Eየሄዱ ማየት፣ ወይም በራስ ላይ
ጠንካራ ድንብ ሳይዛነፍ ያንን መከተልና
ጭንቀት በራስ ላይ መፍጠር።
Oብሰሲቭ ኮምፐልሲቭ ዲስOርደር ያለባቸው
ሰዎች በበሽታው መያዛቸው ስለሚያሳፍራቸው
የመደጋገም Aጉል ልማዳቸው Eንዳይታወቅ
ለማድረግ ቤተሰባቸውንም Eንኳን ደብቀው
ያካሂዳሉ።
ያሳለፉት የጉዳት ጭንቀት በሽታ
(Post traumatic stress disorder-PTSD)
ከፍተኛ ለሆነ Aደጋ የተጋለጡ ሰዎች ለምሳሌ፣
ጦርነት፣ ግርፊያ፣ የመኪና Aደጋ፣ የEሳት
ቃጠሎ ወይም የግለሰብ Aመጽ፤ ድርጊቱ ካለፈ
ከረጅም ጊዜ በኋላም ቢሆን ፍርሃት
ይሰማቸዋል። ሁሉም ሰው ያሳለፉው የጉዳት
ጭንቀት በሽታ Aያጋጥመውም።
ያሳለፉት የጉዳት ጭንቀት በሽታ (PTSD)
ያለባቸው ሰዎች ሳይፈለጉት በሚመጣ
የጭንቀት ትውስታዎች ለምሳሌ፣ የቅዥት
ሕልምና ትዝታ ይሰቃያሉ። Eነዚህ
ትውስታዎች የሚነሱት ያለፈውን የመከራ ጊዜ
የሚቀሰቅሱ ሁኔታዎች ሲያጋጥሙ ሲሆን
ግለሰቡ ግን ላለማስታውስ ይጥራል።
መኖኽለል ወይም ፈዛዛ መሆን ይህ በሽታ
(PTSD) ከሚገለጽበት ጠባይ Aንዱ ነው።
በAንድ ላይ የሚመጡ የAEምሮ ጤና
ችግሮች፤
4/6
የመረበሽ መታወክ በሽታ ያለባቸው ሰዎች በሌላም
ዓይነት የመረበሽ በሽታ የመያዛቸው Eድል ከፍ ያለ
ነው። ከፍተኛ የመንፈስ ጭንቀትም ይይዛቸዋል።
ስለመንፈሰ ጭንቀት ተጨማሪ መረጃ ለማግኘት
የመንፈስ ጭንቀት በሸታ ምንድነው የሚለውን
ጽሁፍ ይመልከቱ።
ጎጂ የሆነ Aልኮል Eና የተከለከለ Eጽ መውሰድ
ብዙውን ጊዜ ከመረበሽ በሽታ ጋር ተያይዞ
ይመጣል። ይህ ህክምናን Aዳጋች ያደርጋል።
ስለሆነም Aልኮልንና Eጽን በተመለከተ ጥንቃቄ
ማድረግ Eጅግ Aስፈላጊ ነው።
በመረበሽ የመታወክ በሽታን
የሚያመጣው ምንድነው?
ከመረበሽ የመታወክ በሽታ ጋር የተዛመዱ ብዙ
ምክንያቶች Aሉ። መንሳኤዎቹ ከበሽታ በሽታ
ይለያያሉ። የዚህ በሽታ መንስኤ ይሄ ነው ብሎ
በቀላሉ ለመወሰን ያስቸግራል።
በዘር የሚመጣ
በመረበሽ የመታወክ በሽታ በቤተሰብ ውስጥ
ከAንዱ ወደሌላው Eንደሚመጣ በሚገባ
የተረጋገጠ ጉዳይ ነው።
ይህም Eንደሌሎቹ በሽታዎች ሁሉ ማለትም Eንደ
ስኳር በሽታና የልብ በሽታ የቤተሰቡን Aባል
ለበሽታው የተጋለጠ ያደርገዋል ማለት ነው። ሰዎች
Aንዳንዴም ከቤተሰቦቻቸው መበሳጨትን
ሊማሩም ይችላሉ።
በሰውነት ውስጥ የሚገኙ ኬሚካሎች
መዛባት
Aንዳንድ የመረበሽ መታወክ በሽታ በከፊልም
ቢሆን በAንጎል ውስጥ ያለው የኬሚካል
መጠን የተዛባ ሲሆን የሚመጣ ነው። ስሜትን
ወደ Aንጎል የሚያስተላልፉና የAካልን
Eንቅስቃሴ የሚቆጣጠሩት ኬሚካሎች በዚህ
ውስጥ AስተዋጽO ሊኖራቸው ይችላል።
የቁጣ ስሜት
የቁጣ ወይም የብስጩነት ስሜት ያለባቸው
ሰዎች ለመረበሽ የመታወክ በሽታ የተጋለጡ
ናቸው።
በቀላሉ የሚቆጡ፣ የሚበሳጩ፣ Eና ስሜታዊ
የሆኑ በቀላሉ የመረበሽ መታወክ በሽታ
ይይዛቸዋል።
Aንዳንድ ሰዎች በልጅነታቸው ጊዜ ተሸማቀውና
ዓይን Aፋር ሆነው Eንዲያድጉ የተገደዱ ልጆች
በመረበሽ የመታወክ በሽታ ውስጥ በተለይም
ከሰው ያለመቅረብ ፍራቻ በሽታ በቀላሉ
ይይዛቸዋል።
የተለመደ ምላሽ
Aንዳንድ ሰዎች መንፈስን የሚያነሳሱና
የሚያበሳጩ ሰዎች፣ ሁኔታዎች ወይም ነገሮች
ሲያጋጥማቸው የመረበሽ ስሜት ሊታይባቸው
ይችላል። ይህ ስሜት ወይም ምላሽ Eነዚህን
ስዎች፣ ሁኔታዎች ወይም ነገሮች ሲያስታውስ
በድጋሚ ሊቀሰቀስበትም ይችላል።
የመንፈስ ጭንቀት
ከፍተኛ ተጽEኖ በሚያሳድር ሕይወት ውስጥ
ማለፍ በመረበሽ የመታወክ በሽታዎች መያዝን
ያስከትላል። በተለይም ያሳለፉት የጉዳት
ጭንቀት በሽታ (PTSD) ይይዛቸዋል።
ያለው ሕክምና ምንድነው?
በመረበሽ የመታወክ በሽታዎችን በቀላሉ Aክሞ
ማዳን ይቻላል። ይሁን Eንጂ ከነዚህ
በሽታዎች ውስጥ Aንዳንዶቹ የስነልቦና
(ሳይኮሎጂካል) ሕክምና Eና/ወይም
የመድኃኒት ሕክምና ሲደረግላቸው በቀላሉ
ይድናሉ።
የስነልቦና (ሳይኮሎጂካል) ሕክምናና
መድኃኒትን በAንድ ላይ መስጠት የተሻለና
የረጅም ጊዜ ውጤት ይሰጣል።
Aንዳንዶቹ የመረበሽ መታወክ በሽታ
ሕክምናዎች የሚከተሉት ናቸው።
• የስነልቦና ሕክምና ለምሳሌ ኮግንቲቭ የጠባይ
ሕክምና [Cognitive Behavioural Therapy
(CBT)], በተደጋጋሚ የሚታዩ ሃሳቦችን፣
ጠባዮችንና በሽታዎችን የሚቀሰቅሱ
Eምነቶችን ለመለወጥ የሚደረግ ህክምና ነው።
በሌላ በኩል ሕመምተኛው በሽታውን
ከሚቀሰቅሱበት ነገሮች ጋር ቀሰ በቀሰ
ማለማማድ (የፍርሃት ስሜቱን መግደል)።
• መረበሽን መቆጣጠርና ሰውነትን
የማዝናናት ዘዴ፤
• የሚያነቃቁ መድኃኒቶች Aንዳንዶቹን
የመረበሽ በሽታዎችንም ሆነ ተደብቀው ያሉትን
የመንፈስ ጭንቀቶችን ጭምር በማከም ረገድ
ከፍተኛ ድርሻ Aላቸው።
• ለመረበሽ ችግር የሚወሰዱ መድኃኒቶች
በተለይም ስሜትን ወደ Aንጎል
የሚያስተላልፉና የAካልን Eንቅስቃሴ
የሚቆጣጠሩ ኬሚካሎችን ስራ ማረም
Aንዳንድ ጊዜ ጠቃሚ ነው። መድኃኒት
የመረበሽ መታወክ በሽታን ለማዳን Aይረዳም
ይሁን Eንጂ የስነ ልቦና ሕክምና Eየተደረገ
መድኃኒት መውሰድ ምልክቶችን በቁጥጥር
ስር ለማዋል ያገለግላል።
የመረበሽ መታወክ በሽታ ያለበት ሰው ቤተሰቦች
Eና ጓደኞች ብዙውን ጊዜ ግራ ሊጋቡና ሊጨነቁ
ይችላሉ። ድጋፍ መሰጠትና ማስተማር Eንዲሁም
ህብረተሰቡ ችግሩን መገንዘብ መቻሉ ለሚደረገው
ሕክምና Eጅግ Aስፈላጊ ነው።
5/6
 Eርዳታ ከየት ማግኘት
ይቻላል?
ƒ ከግል ሐኪምዎት
ƒ ከኮምዩንቲ የጤና ማEከል
ƒ ከኮምዩንቲ የAEምሮ ጤና ማEከል
Aገልግሎት ስለሚሰጡ ክፍሎች ይበልጥ
መረጃ ለማግኘት የኮምዩንቲ Eርዳታና የበጎ
Aድራጎት Aገልግሎትን (Community
Help and Welfare Services)
ይጠይቁ። 24 ሰዓት የድንገተኛ ቁጥሮችን
በAካባቢዎ የስልክ ማውጫ ውስጥ ያገኛሉ።
Aስተርጓሚ ካስፈለግዎት በስልክ የትርጉም
Aገልግሎትን (TIS) በ13 14 50 ደውለው
ይጠይቁ።
ለAጣዳፊ የምክር Aገልግሎት
(ካውንስሊንግ) ርዳታ ሰጪዎችን
(Lifeline) በ13 11 14 የነጋግሩ። ላይፍ
ላይን (Lifeline) ተጨማሪ Aድራሻዎችንና
Eርዳታዎችን ይሰጥዎታል።
ተጨማሪ መረጃዎች ከሚከተሉት ያገኛሉ፣
www.mmha.org.au
www.beyondblue.org.au
www.betterhealth.vic.gov.au
www.adavic.org.au
www.crufad.com
www.ranzcp.org
www.sane.org
Insert your local details here
Version 1 November 2007
ይህንን የመረጃ ጽሑፍ
በተመለከተ፣
ይህ ጽሑፍ በAውስትራሊያ መንግስት ገንዘብ
ተመድቦለት በብሔረዊ የAEምሮ ጤና ጥበቃና
ስልት ጥናት (National Mental Health
Strategy) ስር በተከታታይ ከሚታተመው
የመጀመሪያው ክፍል ነው።
በዚህ ተከታታይ ኅትመት ውስጥ የሚከተሉትን
ያገኛሉ፤
ƒ የAEምሮ መታወክ በሽታ ምንድነው?
ƒ ከመረበሽ የሚመጣ በሽታ ምንድነው?
ƒ የስሜት ከፍና ዝቅ በማለት መታወክ
ምንድነው?
ƒ የመንፈስ መጨነቅና መታወክ በሽታ
ምንድነው?
ƒ የመብላት መታወክ በሽታ ምንድነው?
ƒ በጭንቅላት ውስጥ የሚሰማ ድምጽ
መታወክ በሽታ ምንድነው?
በሌላ ቋንቋ የተዘጋጁ ቅጂዎችን ለማግኘት፤
መልታይካልቸራል ሜንታል ሄልዝ
Aውስትራሊያን በስልክ
(02) 9840 3333 ያነጋግሩ።
(Multicultural Mental Health Australia)
www.mmha.org.au
የሁሉንም ጽሑፎች ኮፒ ከሚከተሉት ቦታዎች
ማግኘት ይችላሉ፤
Mental Health and Workforce Division of
the Australian Government Department of
Health and Ageing:
GPO Box 9848
CANBERRA ACT 2601
Tel 1800 066 247
Fax 1800 634 400
www.health.gov.au/mentalhealth
6/6