የዓይን ጤና በኮሮና ቫይረስ ወረርሽኝ ጊዜ

 የኮሮና ቫይረስ በዓይን በኩል ይተላለፋልን?

ዋነኛ የሆኑት የኮቪድ-19 ምልክቶች ትኩሳት፣ ሳልና የመተንፈስ ችግር ቫይረሱ ወደ ሰውነታችን በገባ ከ 2-14 ቀን ውስጥ
ሊታዩ ይችላሉ። በቫይረሱ የተያዘ ሰው በሚያስልበት ጊዜ በዋናነት በመተንፈሻ አካላት በኩል(በአፍና በአፍንጫ) በኩል
ወደጤነኛ ሰው ሊተላለፍ ይችላል፡፡ በጥቂት አጋጣሚዎች በተለይም አካላዊ ርቀትን ባልጠበቅንበት ሁኔታ ቫይረሱ
ከፍንጣቂዎች ጋር በዓይናችን በኩል ሊገባ ይችላል። ለዚህም ነው የጤና ባለሙያዎች የቫይረሱ ታማሚዎችን ሲንከባከቡ
ሙሉ ፊታቸውን የሚሸፍን መከላከያ (Face shield) እና ጐግል የሚያደርጉት፡፡የእጅ ንጽህና ባልጠበቅንበት ሁኔታ
ዓይናችንን የምንነካካ ወይም የምናሽ ከሆነም ቫይረሱ በዓይናችን በኩል ሊገባና ወደ አፍንጫ ከዚያም ወደ ሳንባ ሊወርድ
ይችላል፡፡ በቫይረሱ ከተያዙት ውስጥ እስከ ሲሶ የሚደርሱ ሰዎች ላይ የዓይን ልባስ ቁጣ (Viral conjunctivitis)
ሊያጋጥማቸው እንደሚችል አንዳንድ የቻይና ሪፖርቶች ይገልጻሉ፡፡

 ወደ ዓይን ህክምና ተቋም መሄድ ያለብን መቼ ነው?

በሀገራችን ለቫይረሱ መጋለጥን በመፍራት ብዙ ታካሚዎች ወደ ጤና ተቋም መሄድን ሊፈሩ ይችላሉ፡፡

ጤና ተቋማትም መጨናነቅና የቫይረሱን ስርጭት ለመቀነስ መሰረታዊና ድንገተኛ ወይም አጣዳፊ ህክምናዎች ላይ ብቻ
ትኩረት ለማድረግ ሊገደዱ ይችላሉ፡፡ ሆኖም በዚህ ምክኒያት ተገቢውን ህክምና በጊዜው ማድረግ ባለመቻል ለዓይነ
ስውርነት እንዳይጋለጡ የሚከተሉት ምልክቶችና ህመሞች ሲከሰቱ ጤና ተቋም መሄድ ይኖርቦታል፡፡
 ድንገተኛ የዓይን ብዥታና ተያያዥ የዓይን ህመም፣ ራስ ምታት፣ ማቅለሽለሽና ማስመለስ
 የዓይን መቅላት
 በዕይታዎት ላይ የቅርጽ መዛባት ወይም ጥላ ካስተዋሉ፣ የሰው ፊት መለየት ካዳገቶት፣
 ድንገተኛ የሆነ አንድ ነገር ሁለት (double) ሆኖ መታየት፣
 ከስኳር ወይም የደም ግፊት ጋር በተያያዘ የሬቲና ችግር እንዳለቦት ተነግሮት በክትትል ላይ ካሉ ወይም የመርፌ
ህክምና ቀጠሮ ካልዎት
 በዕይታዎት ላይ አዲስ በብዛት ተንሳፋፊ ወይም ብልጭታ መሳይ ነገሮች ካስተዋሉ
 ማንኛውም ዓይነት መለስተኛ ወይም ከፍተኛ አደጋ ዓይኖት ላይ ከተከሰተ
 (የኬሚካል አደጋ ከተከሰተቦት ክሊኒክ ከመምጣቶት በፊት ባፋጣኝ ዓይኖትን በሚገባ በውሃ ማጠብ ያስፈልጋል)
 ከዚህ በተጨማሪ ህጻናት ላይ ልዩ ትኩረት ማድረግ ያስፈልጋል፡-
 የዓይን መስታወታቸው(ብራንፊ) ላይ ወይም በብሌን ውስጥ ነጭ ነገር ከታየ፣
 በተለይ በተወለዱ በ አንድ ዓመት አካባቢ የዓይን ኳስ መተለቅ፣ ዕንባ መፍሰስ፣ ብርሃን በመፍራትና የዓይን
ክዳናቸውን ጨምቀው/ዘግተው አልከፍት ካሉ፣
 ድንገተኛ የዓይን መንሸዋረር ከታየባቸው
 ዓይናቸው ከቀላ፣ አይናር (በተለይ ሽፋሽፍታቸውን የሚያጣብቅ) ካላቸው፣ ዓይናቸውን የሚያሹ ከሆነ፣
 ህጻናት አደጋ እንደደረሰባቸው ላይናገሩ ስለሚችሉ ጥርጣሬ ካሎት አስፈላጊውን ጥንቃቄ አድርገው ወደ ዓይን
ህክምና ቢያምጧቸው ይመከራል፡፡

 በዓይን ህክምና ተቋማት ውስጥ ሊያደርጉ የሚገባዎት ጥንቃቄ

 የፊት ጭንብል እንዲያደርጉ ይመከራል፤ ጭንብሉን በእጅዎ አይነካኩ፤ በማንኛውም ጊዜ ወደአንገቶ አያውርዱ፤
አያውልቁ፤
 የጭንብሉ ዓይነት በቤት ውስጥ በሚገኙ የሚታጠቡ ጨርቆች ወይም ፎጣ የተዘጋጁ ሊሆኑ ይችላሉ።
 ወደተቋሙ ከመግባቶ በፊት የሙቀት ምርመራ እንዲደረግሎት ይተባበሩ፤
 ከኮቪድ 19 ተጋላጭነት ጋር የተያያዙ ጥያቄዎች ሲጠየቁ ማለትም የጉዞ ታሪክና በቫይረሱ ከተያዘ ሰው ጋር ንክኪ
ካልዎት፣ ሳልንና የመተንፈስ ችግር ካለቦት በማሳወቅ ይተባበሩ፤
 በተቋሙ ደጃፍ በተዘጋጁ የንጽህና መጠበቂያዎች (ሳሙናና ውሃ ወይም ሳኒታይዘር) እጅዎን ያጽዱ፤
 የእጅ ጓንት ካደረጉ እንዲያወልቁ ይመከራል፤
 የግድ ድጋፍ ካላስፈለጐት በቀር አስታማሚ አስከትለው ወደተቋሙ ባለማስገባት ይተባበሩ፤
 ጤና ተቋሙ ውስጥ መጨናነቅን ለመቀነስ ተራዎ እስኪደርስ ወደ ውስጥ ባለመግባት ይተባበሩ፤
 ጤና ተቋሙ ማቆያ አካባቢ አካላዊ ርቀቶን ይጠብቁ፤
 በማቆያው አካባቢ በተቻለ መጠን ባያወሩ ይመከራል
 ይህም ከአፍ ፍንጣቂዎችን በመቀነስ የቫይረሱን ስርጭት ይቀንሳል።
 ምርመራ በሚደረግሎት ጊዜ አካላዊ ርቀት መጠበቅ ስለሚያዳግት የዓይን ሐኪም ወይም ነርሶች የፊት መከላከያና
ጭንብል ሊያደርጉ ይችላሉ፤ ሆኖም በማንኛውም ጊዜ የራስዎን ጭንብል አያውልቁ፤አይነካኩ፤
 በተጨማሪም በመመርመሪያ መሣሪያዎች አካባቢ ወይም የጤና ባለሙያው/ዋ ተጠግቶ/ታ በሚመረምሮት ጊዜ የአፍ
ፍንጣቂ ለመቀነስ ምርመራው እስኪያልቅ ድረስ ባያወሩ ይመከራል፤ ከምርመራው በፊትና ምርመራው ካለቀ በኋላ
የጤና ባለሙያው/ዋ አካላዊ ርቀቱን በጠበቀበት/ችበት ጊዜ ጥያቄ ሊጠይቁ ይችላሉ፡፡
 በምርመራው ጊዜ ሳል ወይም ማስነጠስ ከመጣቦት ከምርመራ መሳሪያው ራቅ በማለት ፊቶን በክርንዎ ይደብቁ፣
ወዲያው እጅዎን ይታጠቡ
 የበር እጀታዎችን በእጅዎ ሳይሆን በክርንዎ ይክፈቱ፤ ባጋጣሚ ከነኩ እጅዎን ይታጠቡ
 አጣዳፊ ወይም ድንገተኛ ያልሆኑ የምርመራ ቀጠሮዎችና ቀዶ ጥገናዎች በዓይን ሐኪሞች ግምገማ ተለይተው
ቀጠሮአቸው ሊተላለፍ የሚችል መሆኑን ይረዱ

 ወደ ዓይን ህክምና ተቋማት መምጣት በማይችሉበት ጊዜ የዓይን ጤናዎን ከቫይረሱ ለመጠበቅና ስርጭቱን
ለመከላከል ምን ማድረግ ይችላሉ?

 የፊትዎን በሚገባ በመታጠብ የዓይን ንጽህናን ይጠብቁ፤ ሆኖም በቅድሚያ እጅዎን ለ 20 ሴኮንድ በሳሙናና በውሃ
ይታጠቡ፤
 ዓይኖን በእጅዎ አይሹ፤ አይነካኩ፤
 ዓይኖን ካሳከክዎት እጅዎን እየታጠቡ በቀዝቃዛ ውሃ ዓይኖ ላይ ቸፍ ቸፍ ያድርጉ፤
 የመቆርቆርና የማቃጠል ስሜት ካልሆት የዓይን ማለስለሻ (ሰው ሰራሽ ዕንባ፣ ለምሣሌ፦ tear naturale,
hydrocil filac, rohto ice) ጠብታዎችን ያለ ሐኪም ማዘዣ ወረቀት (without prescription, over the
counter) መግዛትና መጠቀም ይችላሉ፤
 ጠብታ ሲያደርጉ እጅዎን በቅድሚያ ይታጠቡ፡፡
 ሆኖም ዓይንዎ ከቀላ ወደህክምና ይሂዱ፤ ቅላት ለማጥፋት በሚል ስቴሮይድ, Dexamethasone የመሳሰሉ
ጠብታዎች ተጓዳኝ ችግሮችን ሊፈጥሩ ስለሚችሉ ያለ ሐኪም ትዕዛዝ ከፋርማሲ ገዝተው አይጠቀሙ::
 ምንም እንኳን ተለጣፊ ሌንሶች (contact lens) ለቫይረሱ ተጋላጭነትን ስለመጨመራቸው ማስረጃ ባይኖርም፣
ዓይንን ለመነካካት ስለሚያጋልጡ ለጊዜው አይመከሩም፡፡
 የዓይን መነጽሮዎን ሁልጊዜ ያድርጉ፤ አጽድተው ይጠቀሙ፤
 በሐኪምዎ የታዘዙ ተከታታይ መድሃኒቶችን (ለምሳሌ፦ የግላኮማ ጠብታዎች፣ የዓይን ቁጣ (Uveitis)
መድሃኒቶች፣ ወይም ከቀዶ ጥገና በኋላ የሚታዘዙ ጠብታዎችን) ሐኪሞን ሳያማክሩ አያቋርጡ፤
 ከሐኪምዎት ጋር በመነጋገር ለረጅም ጊዜ የሚበቃዎትን መድሃኒት ባንድ ጊዜ እንዲታዘዝሎት ያመቻቹ፤
 የዓይን ሐኪሞን ማንኛውም ጥያቄ ለመጠየቅ ወደ ጤና ተቋማቱ ይደውሉ፤
 የኮቪድ-19 ምልክቶች ወይም ተመሳሳይ ጉንፋን መሳይ ምልክት ከታየቦት ወይም ከኮቪድ - 19 ታካሚ ጋር ንክኪ
ካልዎት በመጀመሪያ ወደ 8335 እና 952 ነጻ የስልክ መስመሮች ይደውሉ:: ከዚያም ወደ ዓይን ሕክምና ተቋም
በመደወል ስላለቦት ህመም ያሳውቁ፡፡ የዓይን ህመሙ ድንገተኛ ካልሆነ በስተቀር ወደ ዓይን ህክምና ተቋም
መምጣት ላይኖርቦት ይችላል። ድንገተኛ ህመም ከሆነ የዓይን ህክምናው ቡድን ተገቢውን የጥንቃቄ ዝግጅት
እንዲያደርግ ያስችላል፡፡