243

ПОРТА
Г РА Д Е Ж Н И Ш Т ВО
243
AПРИЛ 2016
Да му го вратиме достоинството
на секој жител во градот!
А РХ И Т Е К Т УР А Светска медицина со човечка душа
Е КО ЛО Г И Ј А Зaхa Хадид (1950 – 2016)
Со флуидните структури ги помести границите на архитектурата
90 ДЕНАРИ
ПОРТА
градежништво
ɉɈɅɂȿɌɂɅȿɇɋɄɂɂɉɈɅɂɉɊɈɉɂɅȿɇɋɄɂ
ȼɈȾɈȼɈȾɇɂɋɂɋɌȿɆɂ
ȽȺɋɈȼɈȾɇɂɋɂɋɌȿɆɂ
ɋ.ɂɋɂɋɌȿɆɂ
.$ɇȺɅɂɁȺɐɂɋ.ɂɋɂɋɌȿɆɂ
ɂɇɈȼȺɌɂȼɇȺɌȿɏɇɈɅɈȽɂȳȺ
ɉɈɋɂɌȿɂɇɌȿɊɇȺɐɂɈɇȺɅɇɂɋɌȺɇȾȺɊȾɂ
Tel:
00 389 034 212 064
00 389 034 211 757
00 389 034 215 225
00 389 034 215 226
Fax:
00 389 034 211 964
e-mail: contact@konti-hidroplast.com.mk
e-mail: hidropl@t-home.mk
www.konti-hidroplast.com.mk
Industriska bb 1480 Gevgelija
MACEDONIA
4 ПОРТА 25 јули 2014
4
ПОРТА
БРОЈ 243 ПЕТОК 29.4.2016 ГОДИНА XII
Редакција:
ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ,
главен и одговорен уредник:
На крајот на март, во болница во со себе – човечко суштество! Дејан БУЃЕВАЦ
Мајами почина Заха Хадид, која со Во услови на културолошка
новинари:
своите флуидни структури ги помести инсуфициенција кон сопствениот Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА
границите на архитектурата. На животен простор, некогашниот
почетокот на годинава, златниот медал велосипед, било како транспортна Насловна страница: надворешни соработници:
на архитектонската организација неопходност, било како симбол на ДЕЛОВНО ТРГОВСКИ Ангел СИТНОВСКИ
РИБА ѝ беше врачен на Заха Хадид, идеолошката исправност низ лична Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
и во таа пригода претседателката скромност, не можеше поинаку да КОМПЛЕКС GALAXY Александра ШЕКУТКОВСКА
на организацијата рече дека помине. Со децении поттурнуван кон SOHO, ПЕКИНГ, КИНА Владимир Б. ЛАДИНСКИ (В.Британија)
Горан МАРКОВСКИ
наградата „тотално задоцни“. Не ни маргините на урбаната мобилност, Даниела МЛАДЕНОВСКА
претпоставуваше во колкава мера принуден е на реоткривање на Драган РИСТОВ
беше во право. Во архитектурата Заха
Хадид ги освојуваше конструкциските
здравствено-рекреативниот фон и
нерамноправна борба во зоната на ПОРТА
ГРАДЕЖНИШТВО
243
AПРИЛ 2016
Да му го вратиме достоинството
на секој жител во градот!
Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА)
Енис ХОЏА
слободи кои пред тоа беа алтернативниот градски превоз, под АРХИТЕКТУРА
ЕКОЛОГИЈА
Светска медицина со човечка душа
Зaхa Хадид (1950 – 2016)
Ивана ГРУПЧЕ
незамисливи, а во јавниот живот беше тесната капа на локалната транспортна
Со флуидните структури ги помести границите на архитектурата
Ивона МИТЕВА
Љупка ДУКОВСКА
во опозиција со конвенционалното политика. Исто како и вечната
Maрина ВЕРУШЕСКА
општество. Еднаш некој запишал дилема зошто Скопје, како котлински Mишко РАЛЕВ
дека многу познати архитекти се град, нема сили велосипедот да го Ненад ТОНИЌ
однесуваат како роботи, додека таа исцентрифугира во силно средство Сашо КУЗМАНОВСКИ
е човечко суштество, не се плаши за алтернативен транспорт. Трајче СТОЈАНОВ
да ги покаже емоциите, понекогаш Првото нешто што човек ќе го Филип ФИЛИПОСКИ
забавна, понекогаш и безобразна. забележи е и последното нешто што
графички уредник:
Во многу краеви од светот ќе го запамети за Хонг Конг. Неговата Гоце ЦВЕТАНОСКИ
се вложува сериозен напор да вертикалност. Фотографиите и
се реализира сонот за подобри останатиот материјал што дигитално фоторепортер:
градови за луѓе. Се преземаат многу и печатено стојат на располагање, Кире ПОПОВ
акции, се протестира, се дејствува. неправедно ја пренесуваат сликата 90 ДЕНАРИ
Граѓаните се здружуваат по разни за градот. Во овој број специјално лектор:

поводи, кога е загрозено нивното за „Порта 3“ имаме репортажа Костадинка СОЛЕВА
здравје, нивниот животен простор, од тој вертикален град, но во АРХИТЕКТУРА:
Издавачки совет:
нивните права и сл. Кај нас човекот еден сосема друг контекст. ZAHA HADID ARCHITECTS Вања ДОНЧЕВА РАЈАТОСКА,
го нема, тој се идентификува со ИЗГРАДБА: дипл.инж.арх. - претседател
автомобилот, со инвеститорот, со ОД РЕДАКЦИЈАТА Александра ПЕТРОВСКА
сопственикот, со сè друго освен
2009 – 2012 дипл.инж.арх.
Доц. д-р Златко ЗАФИРОВСКИ
дипл.град.инж.
АРХИТЕКТУРА 12 Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
СПЕЦИЈАЛНА БОЛНИЦА „ФИЛИП ВТОРИ“ дипл.шум.инж.
(2). СВЕТСКА МЕДИЦИНА СО ЧОВЕЧКА ДУША
Управител:
Љупчо АТАНАСОВСКИ,
АРХИТЕКТУРА 20 дипл.инж.арх.
ЗАХА ХАДИД (1950 – 2016). СО СВОИТЕ Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје
ФЛУИДНИ СТРУКТУРИ ГИ ПОМЕСТИ Ул. Васил Ѓоргов број 21,
ГРАНИЦИТЕ НА АРХИТЕКТУРАТА влез 2, локал 7, 1000 Скопје
12 Тел: 3109 311; 3151 311;
УРБАНИЗАМ 28 Факс: 3132 924
ДА МУ ГО ВРАТИМЕ ДОСТОИНСТВОТО e-mail: porta3@porta3.com.mk
НА СЕКОЈ ЖИТЕЛ ВО ГРАДОТ!
32 www.porta3.com.mk
Печати:
ЕКСПЕРТ 32
ОДБЕЛЕЖУВАЊЕ НА Маркетинг:
ИСКЛУЧИТЕЛНАТА АРХИТЕКТУРА
biroproekt@biroproekt.com.mk
marketing@porta3.com.mk
ЕНТЕРИЕР 44 Тел: 3243 790; 3243 797
ОПТИМАЛНА ГУСТИНА НА ИНФОРМАЦИИ 40 Fax: 3243 796
Моб: 072 248 796
СООБРАЌАЈ 48 ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 800 ден.

BIKE-SHARING: ПОВЕЌЕ ПОЧЕТОК 62 за физички лица: 700 ден.
ОТКОЛКУ ПРОМЕНА жиро сметка: 300000001995035 во
Комерцијална банка АД Скопје
ЕДБ: 4030004528485
САЕМИ 58
МИЛАНО ОСТАНУВА ГЛАВЕН ГРАД НА ДИЗАЈНОТ Првиот број на списанието Порта3
излезе на 29.12.2004 година
РЕПОРТАЖА 68 Редакцијата на Порта3, не

ХОНГ КОНГ: ВЕРТИКАЛЕН ГРАД – се согласува со сите ставови
ЕДЕН СОСЕМА ДРУГ КОНТЕКСТ
58 објавени во списанието.
инфо 31. БАУМА, МИНХЕН
Саем на градежништво кој и натаму

ги надминува сите очекувања
опрема и производи од градежниот сектор.

БАУМА го зафаќа секој од 575.000 квадратен
метар саемски простор, а првпат досега
изложувачите што беа на листата на чекање а
не успеаа да добијат простор, беа сврстени во
on-line каталогот на саемот.
И оваа година, на овој меѓународен стручен
саем (поделен во четири сектори) се појави
градежната елита од областа на градежни
машини, машини за изработка на градежен
материјал, опрема за рударство, градежни
возила и градежна опрема. Така, на саемот
можеа да се видат градежни возила, градежни
машини, опрема за подигање на товар, возила
за ракување со материјали, градежни садови,
метален алат за градежништво, специјален
алат, машини, градба со бетон, машини за
производство на бетон, однапред изработени
бетонски единици, машини за градежни
материјали, малтер, гипс во градежништвото,
С
градежни материјали, прибор, сервиси,
технологија на тестирање, мерни системи,
о слоганот „Пулсот на градежната индустрија беа таму, во Минхен! регулаторна и контролна технологија,
нашата индустрија“ во Саемот што се одржува секоја трета година, комуникациона технологија, здравје и
Минхен, од 11 до 17 април, свечено го отвори шефот на германската безбедност при работа, навигациона
беше отворен 31. по ред влада и министер за економија на таа земја, технологија, технологија на пакување ...
саем БАУМА, најголемиот Sigmar Gabriel. Домаќин на саемот беше Messe München
светски саем за Вкупно 3.400 фирми од 60 земји од светот, International (MMI), а местото на одржување
градежништво, градежни на посетителите им ги претставија Messestadt Riem fairgrounds (Neue Messe
машини и опрема. Сите најсилни играчи од најсовремените достигнувања, механизација, München). n
6 ПОРТА 29 aприл 2016
ПОРТА
инфо ВО ПРЕСРЕТ НА 18. БИЕНАЛЕ НА МАКЕДОНСКАТА АРХИТЕКТУРА (БИМАС 2016)
Рециклирана архитектура
Дали за старите
анахрони
комплекси треба
да се понудат
сценарија преку
кои може да им
се помогне да
бидат
реактивирани и
реинтегрирани
во градското
ткиво, а со тоа да
го регенерираат
или, можеби,
рушењето и
почнувањето
одново е
поисплатливо и
помалку
обврзувачко?
д-р Бојан КАРАНАКОВ , архитект трудови од македонската архитектонска рефлектираат темата на овогодшното
В
продукција од изминатите две години, која биенале „РЕЦИКЛИРАНА АРХИТЕКТУРА“.
веќе традиционално се поставува во Поимот рециклирање во овој контекст
о организација на Музејот на Град Скопје, и изложбата на се однесува на потребата да се понудат
Асоцијацијата на студентите по архитектура БИСТА 2016 нови одговори на урбаните елементи и
архитекти на која ќе биде поставена во Мала Станица, програми кои во денешни услови се
Македонија од 17 до 31 во рамки на биеналето се предвидени и надминати и застарени. Времето во кое
мај ќе се одржи XVIII по бројни предавања, изложби и презентации живееме е време на брзи промени и
ред биенале на од еминентни домашни и странски подразбира висок степен на
македонската архитекти и креативни млади автори, кои приспособливост на оние што го живеат
архитектура - БИМАС 2016. Покрај ќе се случуваат на разни локации низ кон новопроизлезените состојби.
стандардните изложби на селектирани градот Скопје. Сите овие настани ја Архитектурата, од друга страна, е бавна и

инфо
тешко се приспособува на брзите промени позиција во градот подразбирала и тема е рефлексија на длабока дебата
во општеството. соодветна сообраќајна инфраструктура, помеѓу желбата за зачувување и потребата
Во годините по падот на берлинскиот домување, зеленило, сервиси... Од друга за интервенција и промени во нашето
ѕид како последица на новите страна, пак, нејзината повторна употреба опкружување и следствено на тоа грижата
геополитички и економски состојби во кои преку приспособување е стихијна и, во за соодветните методи за дејствување.
се најдоа државите што транзитираа кон голема мера, повеќе плод на желбите и Биеналето на македонската архитектура
нов систем на општествено уредување, се можностите на инвеститорот БИМАС 2016 има за цел да ги отвори
појавија процесите на денационализација, (сопственикот) отколку на план и прашањата за стратегиите за справување
приватизација, демилитаризација, стратегија. со оваа состојба, да ги предочи
деиндустријализација, Денес, старото урбано ткиво предизвиците, проблемите и
реиндустријализација... или наследство нуди голема потенцијалите на преобмислувањето и
Како последица на овие количина објекти кои откриваат креативната преупотреба на градскиот
новопроизлезени процеси, важни просторни, простор и објектите во градот.
во градското ткиво конструктивни и еколошки Дали „рециклирањето“ на оваа
остануваат заробени бројни состојби на кои треба да се архитектура преку нејзина креативна
архитектонски објекти оперира со функционални пренамена и приспособување е соодветен
(индустриски, воени, методи. Операциите на урбано одговор на поставените прашања? Дали за
станбени...) како неми рециклирање, реновирање, старите анахрони комплекси треба да се
сведоци на некое друго адаптација во ваквите градски понудат сценарија преку кои може да им
време, планирани за поинакви пазари и подрачја имаат за цел да ја спречат се помогне да бидат реактивирани и
капацитети, комплетно растечката продукција на „отпад“ и преку реинтегрирани во градското ткиво, а со
деконтекстуализирани и несоодветни за стратешки обмислена акција на тоа да го регенерираат или, можеби,
денешните состојби во новата реалност. реструктурирање и редефинирање рушењето и почнувањето одново е
Оваа наследена архитектура не е (просторно, иконографско, урбано) да се поисплатливо и помалку обврзувачко?
градена стихијно туку плански, и уште воспостават нови врски помеѓу градбите и (Авторот е претседател
повеќе, градена е за да трае. Нејзината нивното променето опкружување. Оваа на ОО на БИМАС 2016)
ПОРТА
инфо МЕЃУНАРОДЕН САЕМ ЗА ГРАДЕЖНИШТВО ВО БЕЛГРАД
Претставени бројни иновации

и техники во градежниот бизнис
„В
истинска одлука во саем за градежништво SEEBBE, што се посетители.
вистинско време“ беше одржа од 19 до 23 април годинава на Со промоција на материјали, машини и
слоганот на овогодишниот Белградскиот саем. За време на траењето други производи, кои се користат за
42. по ред Меѓународен саемот бил посетен од околу 50.000 градење, реновирање, реконструкција и
ПОРТА
инфо
материјали за градежништвото.
Домашните излагачи од Србија го
претставија духот на српското
градежништво, понудија најнови решенија од
монтажното градење на куќи и викендички
направени од дрво, но, исто така,
промовираа и изградба на објекти со
користење на најновите технологии.
Отворениот простор на саемот беше
исполнет со елементи и материјали од
градинарската индустрија и од областа на
хортикултурата. На саемот се претставија и
фирми специјализирани за столарија,
опрема за осветлување, уредување на
ентериери и екстериери, како и компјутерски
софтвери и машини за обработка на
профили за прозорци и обработка на
стакло.
Посебен сегмент беа најразличните
материјали за градење и широкиот спектар
на други градежни материјали, како и голем
избор на производи од бетон и уреди за
климатизација и греење. Посетителите ги
чекаше и голем избор на керамичка
галантерија, мебел за бања, опрема за
опремување на станови, куќи и разни Чешка, Германија, Грција, Хрватска, базени и сауни, како и термо, хидро и звучна
деловни простори, излагачите ги претставија Унгарија, Индија, Италија, Полска, изолација, материјали за завршни обработки
сите сегменти на градежната индустрија. Македонија, Романија, Русија, Саудиска - бои, лакови, но и молерски алатки.
Учесници во настанот оваа година се Арабија, Словенија, Јужно-африканската За време на манифестацијата,
истакнати градежни производители, Република, Јужна Кореја, Шпанија, посетителите имаа можност да добијат
дистрибутери, како и трговци со опрема и Швајцарија и Турција. бесплатни стручни совети за уредување на
материјали од регионот и светот. На саемот Од Македонија, со свое редовно ентериери. Спонзор на овој важен саемски
учествуваат повеќе од 500 излагачи од 24 присуство и производствена презентација се настан во Југоисточна Европа во областа на
земји од светот. Така, меѓу странските појави компанијата „АДИНГ“, една од градежништвото, беше грчката компанија
излагачи се компании од Албанија, Австрија, водечките компании во Југоисточна Европа „Ролка“, а официјално осигурување на
Босна и Херцеговина, Бугарија, Црна Гора, за производство и пласман на хемиски настанот беше „Триглав“. n
ПОРТА
архитектура СПЕЦИЈАЛНА БОЛНИЦА „ФИЛИП ВТОРИ“ (2)
Светска медицина со
човечка душа
дејата и желба за новата болница се развиваше со децении во текот на мојата секојдневна работа. Сакав да
„И направам спој на архитектурата од старото време со најмодерната технологија на сегашноста. Па така, во
моите скици таа доживеа стотици варијанти. Кога почнав да работам со архитектите, се одеше многу брзо,
бидејќи кај мене беше доста јасно што барам да направат. Сега сум задоволен од резултатот затоа што е зграда
со оргинален изглед, оптимална функционалност, еколошка и со висока енергетска ефикасност, а притоа опремена
со најмодерна медицинска технологија“
д-р Жан Митрев, сопственик на болницата „Филип Втори“
Специјалната болница „Филип Втори“ е импресивна здравствена

установа. Во неа грижата за пациентот е главна. Создаден е простор
кој, со примена на материјали и бои во ентериерот, како и самиот да
лекува, каде што пациентот добива повеќе одмор и мир за побрзо
закрепнување. Можеби клучот за создавање на добра атмосфера во
болницата е во добрата логистика.
архитектура
Ангел СИТНОВСКИ, дипл.инж.aрх.
С
пецијалната болница „Филип
Втори“ е проектирана како
затворена единица. Во
програмата на новата болница
се внесени многу нови и
иновативни технологии. Во
функционирањето на целиот
систем на болницата е посветено големо
внимание, не запоставувајќи го визуелниот
аспект и потребите на околината. Во текот на
проектирањето, посебно внимание е посветено
на надворешниот и внатрешниот амбиент, со
тенденција за постигнување на архитектура од
висок квалитет, каде пациентите, персоналот и
посетителите би се чувствувале убаво. Целта при
проектирањето и изведбата на објектот била да
се обезбеди хумана средина за луѓето, кои се и
онака под огромен стрес, да се направи простор
во кој тие ќе се чувствуваат навистина удобно.
Тука пациентите се охрабруваат што побрзо да
застанат на своите нозе и повторно да се вратат
во својот нормален тек на животот. Движењето
на пациентите е по најкраткиот пат до услугите
што им се потребни, со што се намалува нивниот
стрес.
Проектот е синхронизација на многу
меѓусебни архитектонски, функционални и
човечки потреби. Со нив се сака да се поддржи
нормалната емоционална состојба на
пациентите и нивните блиски, да се зачува
приватноста на пациентот, особено во
просториите за лекување и во заедничките >>
29 aприл 2016 ПОРТА 13

одмереност во изразот. Влезниот хол е
обработен со мермер и оникс, и застаклени
отвори со витражи, така што целиот простор
изгледа доста богато. Преку влезниот хол на
пациентите и посетителите им се нудат сервисни
услуги кои се лесно достапни и практично
организирани. Во холот се наоѓа голем
информативен пулт од каде што се добиваат
сите потребни информации и услуги. Од тука
има лесен пристап до придружните содржини
како кафетерија, банка, аптека, менувачница и
други услужни содржини.
Амбулантниот и ургентниот центар се наоѓаат
на приземјето. Организирани се во добро
обликувани целини со амбуланти, ординации,
како и хируршки блок за брзи интервенции.
Ургентниот центар е организиран со посебен
влез и пристап за непречено работење, преку
рампа со пристап за возила. Опремен е да
одговори на секоја итна потреба на пациентите.
Во склоп на ургентниот центар е организиран и
простории, како и да им овозможи на посетителите и здравствените работници.
оперативен дел за итни хируршки интервенции.
персоналот и на пациентите што полесна и Функционалноста на целиот објект е поделена
Целиот ентериер е дизајниран на таков начин
поефикасна работа. Резултатот е зграда која се во зони, и тие се распоредени по сите катови.
што го хуманизира карактерот на болничкото
издвојува по својот изглед, конструкција и Пристапноста до сите содржини кои ги нуди
опкружување, со почитување на техничките и
флексибилност, која е проектирана за болницата е понудена преку ентериерот на
нормативните ограничувања за еден ваков тип на
пациентите и нивните потреби, како и за влезниот хол, естетски обликуван со вкус и
објекти. Дизајнот на просторот обезбедува

голема флуидност на внатрешната циркулација. Целата зграда е исполнета со дневна светлина болницата е овозможено и апартманско
Големите прозорци во ходниците нудат во оние простори каде што таа е потребна и сместување на пациентите и нивните семејства
природна светлина како и поглед кон пожелна. Сместувачките капацитети на објектот по принципот на висока класа на хотелско
надворешноста. Во ходниците се поставени се опремени и изградени за да обезбедат врвна сместување. Просторот е опремен со
пултови за сестрите и персоналот, кои се во нега, хигиена и третман на пациентите. висококвалитетни материјали и мебел кои
близина на собите на пациентите. Организирани Посветено е големо внимание да се обезбеди обезбедуваат врвна хигиена, комфор и пријатно
се и опремени во секој момент да им ја пружат максимален комфор и суптилна средина која опкружување, што е многу важно за брзо
најдобрата услуга на оние што тука се лекуваат. пациентите ќе ја препознаат преку примената на заздравување на пациентите. Во близина на
Се внимавало многу на употребата на бои и високо технолошки материјали кои нудат собите се направени и полу-јавни места кои
материјали, како на ѕидовите така и на подовите. беспрекорна хигиена. Освен болнички соби, во нудат простор за средби и одмор на >>

линолеум кој обезбедува лесно и тивко
движење. Линолеумот нуди висока хигиена и
изгледа естетски добро. Ѕидовите се
обработени со фиберглас кој е
антибактериски и антифунгициден. Естетски
се обликувани со дезени и антибактериска
завршна обработка со бои во голем избор,
што му даваат на целиот простор многу
топлина.
Во болицата е направен ресторан од
отворен тип кој им нуди пријатен простор како
на пациентите така и на посетителите.
Ентериерот на ресторанот е модерно
обликуван со многу вукус и одлично
познавање на примена и употреба на
материјалите за ентериерно обликување.
Ресторанот е простор кој служи како точка на
спојување на сите активности во објектот.
На катот, централно е поставен
амфитеатарот и тој претендира да биде
центар на сите активности во објектот.
Амфитеатарот е изведен како мултинаменски
простор кој е приспособен да одговара на
сите потреби на корисниците на овој објект.
Во него ќе се одржуваат предавања, тематски
настани, обуки и разни тим билдинг
активности.
Администрацијата е организирана како еден
простор ориентиран кон тимска работа. Во
објектот се наоѓа и менаџерски блок кој, исто
како и администрацијата, е опремен со
приклучоци за современи уреди, со материјали
кои обезбедуваат висока хигиена, комфор и
пациентите со своите најблиски. изведба со извонредни акустични параметри,
пријатно опкружување. Просторот, како и во
Во собите за интензивна нега, освен опрема изведени според најновите иновативни
административниот дел, го потврдува
која е потребна за лекување на пациентите, решенија на најреномирани светски
впечатокот дека грижата за комодитетот и
вградени се материјали кои на просторот му производители. Дел од таваниците се
чувствата на вработените е исто така многу
даваат топлина и го намалуваат чувството на опремени со „Chill beam“ енергетски
важен.
болничко опкружување. ефикасни уреди за греење и ладење, кои нудат
На најгорниот кат од објектот се наоѓа
Оперативниот блок е составен од четири идеална распределба на разладениот или
техничкиот кат. На него се поставени клима
хируршки сали опремени за сите видови на загреаниот воздух низ просториите.
комори со енергетска класа А, преку кои
интервенции. Опремени се со најнова и врвна Повеќето од подовите се изведени од
целосно се контролира воздухот во објектот.
опрема и технологија за ваков вид на објекти,
за прв пат применети кај нас.
Во објектот е вградена иновативна
технологија, системот „Igloo“, што обезбедува
максимална термичка и ѕвучна изолација,
проветрување на површините, заштита од
атмосферските влијанија, највисок степен на
хигиена како и безбедност на сите вградени
инсталации при експлоатација и одржување.
Во целиот објект на Специјалната болница
„Филип Втори“, вградена е иновативна
технологија и во системот за снабдување со
вода, преку материјали кои овозможуваат
енергетски заштеди и помал трошок на
енергија. Системите за довод на струја, вода и
други енергенси, се направени така што
исклучуваат каква било можност за
попречување или застој во функционалноста
на кој и да било дел од објектот.
Сите плафони се изведени во хигиеник

Топла вода во објектот се обезбедува на услови, како за пациентите така и за што пациентот добива повеќе одмор и мир за
енергетски ефикасен начин преку гасна вработените и посетителите. побрзо закрепнување. Можеби клучот за
котлара. Со ова се покажува дека се водело Специјалната болница „Филип Втори“ е создавање на добра атмосфера во болницата
сметка за заштита на животната средина. импресивна здравствена установа. Во неа е во добрата логистика. Објектот е направен
Целиот објект на болницата е опремен со грижата за пациентот е главна. Создаден е како „болница машина“ во која
систем на обесчадување, што го прави простор кој, со примена на материјали и бои фукционирањето на целиот систем не е
целосно сигурен и безбеден во секакви во ентериерот, како и самиот да лекува, каде видливо за пациентите и посетителите.. n
Вкупен болнички капацитет Магнетна резонанца

22000м2 вкупна површина Најмодерна полуинтензивна нега
200 болнички кревети Сала за физикална рехабилитација
70 кревети на интензивна нега Психолошка поддршка
20 амбуланти/итна медицина Кујна со ресторан
7 операциони сали Перална
2 ангио сали
2 компјутерски томографа
2 стерилизации
ПОРТА
Самовградлив бетон
За да добиеме информација за постигнатиот квалитет
Подготви: Менка РИСТОВСКА, дипл.град.инж. на бетонот, испитувањата во лабораторија се од
(ГЕИНГ Кребс унд Кифер Интернешнл пресудно значење за успехот во производството,
и др. ДОО, Скопје) транспортот, вградувањето, квалитетот на стврднатиот
Ч
бетон, како и конструкцијата во целина.
есто во градежната практика се ОСНОВНИ ЛАБОРАТОРИСКИ ИСПИТУВАЊА НА SCC

појавуваат барања за бетонирање на За испитувaње на реолошките својства на SCC, најчесто
поединечни конструктивни елементи во се користат следниве методи:
кои, од одредени причини, не може да l Течење со метод на слегнување со распростирање
се вгради бетон со вообичаените (slump-flow test);

својства, односно вообичаената
постапка на
вградување. Некогаш се работи за
конструктивни елементи кои по својата
геометрија, обликот и положбата во
конструкцијата, количината на арматура
и отежнатите услови на вградување,
наметнуваат потреба од извршување на
неконвенционален начин на
бетонирање.
Потребните особини на свежиот
бетон за успешно бетонирање би биле:
самовградливост без потреба за
вибрирање, вградување без сегрегација
и остварување на проектираните
својства на цврстиот бетон.
Како прав одговор на поставените slump-flow test
барања се појавува самовградливиот бетон (SCC). Toj е
развиен во 80-тите години од XX век во Јапонија, после l Вискозност со метод на V-инка (V-funnel test);
согледувањето на проблемот за загрозувањето на
трајноста на бетонот поради корозија на арматурата
предизвикана од некохерентност на масата, односно
заштитниот слој. Овој бетон е базиран на стандардниот
бетон со додaтоци кои ја намалуваат потребната
количина на вода, а ја зголемуваат флуидноста на
бетонот, со што се создава бетон со висока јакост и
трајност.
Веќе подолг период, примената на SCC бетонот во
пракса дава добри резултати од повеќе аспекти: брзина
на вградување, намалување на бројот на работници при V-funnel test
вградување, трајност и зголемување на општиот квалитет
на изведените работи. Овој бетон има течна
конзистенција при која не смее да дојде до сегрегација.
Постоењето на густо армирани чворови во арматурата,
непристапните места во оплатата и зголемените димензии
на елементите, наметнале барање за флуидност на бетон
кој не смее да има сегрегација во кој било облик.
Технолошкиот развој на полето на хемиската
индустрија, кој довел до појава на адитиви за бетон со
нови хемиски основи, овозможил со употреба на
суперпластификатори и модификатори на вискозитетот,
како и со употреба на минерални додатоци со висока
финост на мелење, да се овозможат вакви својства на
бетонот.

l Способност за заобиколување на препреки со метод L- така и во околината;
кутија (L-shaped box test) или метод на U-кутија (U-shaped box o Подобра завршна површина;
test); o Полесно вградување;
o Потенки облици на бетон;
а) б)
а) U-shaped box test, б) L-shaped box test
Сите овие испитувања се извршуваат во Лабораторијата за o Голема слобода во проектирањето;

испитувања на геомеханика, градежни материјали и o Подобрена трајност и сигурност на бетонските конструкции;
животна средина „ГЕИНГ КуК“ од Скопје, за кои е во тек o Полесно вградување кое резултира во заштеда на опрема и
подготовка за акредитација оваа година. работна сила;
Употребата на самовградливиот бетон во однос на o Самовградливиот бетон го прави степенот на трајност и
конвенционалниот бетон има голем број предности, како: сигурност на конструкциите да биде независен од
o Докажан квалитет на бетонот и намалување на поправките постоечките услови на градилиштето како што е работната
на градилиште; сила, вградувањето и постоечките системи на збивање;
o Побрзо време на изградба; o Високата отпорност на надворешна сегрегација и
o Вкупно поевтина градба; самовградувачката способност овозможуват елиминација на
o Олеснат вовед на автоматизација кај бетонските макро-дефекти, воздушни меури и саќе одговорни за губење
конструкции; на механичките својства и трајноста на конструкцијата.
o Подобрување на здравјето и безбедноста што е добиена со Меѓутоа, и покрај многуте предности на самовградливиот
елиминација на рачните вибратори; бетон, тој сè уште ја нема доживеано експанзијата на
o Значително намалување на бучавата како во градилиштето, градилиштата ширум светот. n
ПОРТА
архитектура ИН МЕМОРИАМ ЗАХА ХАДИД (1950 – 2016)
Со своите
флуидни
структури
ги помести
границите на
архитектурата

Во архитектурата таа ги освојуваше конструкциските слободи кои пред тоа

беа незамисливи, а во јавниот живот беше во опозиција со
конвенционалното општество. Еднаш некој запишал дека многу познати
архитекти се однесуваат како роботи, додека таа е човечко суштество, не се
плаши да ги покаже емоциите, понекогаш забавна, понекогаш и безобразна.
Мост Павилјон
во Сарагоса
Н
Подготви: Дејан БУЃЕВАЦ една болница во Мајами, во која беше примена кого работела на почетокот на својата кариера
заради бронхитис. Имаше 65 години. (набрзо се разделиле, две големи личности тешко
а почетокот на годинава, „Не го сакам зборот компромис“ и „Не одат заедно), ја опиша како „планета во нејзината
златниот медал на создавам мали, згодни објекти“, се две изјави кои сопствена орбита, која е невозможно да се
архитектонската најдобро ја опишуваат архитектката Заха Хадид. имитира“. Френк Гери, пак, ја опишуваше како
организација РИБА ѝ беше Архитектурата без неа, би била многу „неверојатна сила на природата“. Последниот
врачен на Заха Хадид, и во поздодевна. Освен со деконструктивистичката директор на Венециското биенале Арон Бетски,
таа пригода претседателката архитектура, таа се занимаваше и со дизајн, инаку нејзин пријател, рече: „Луѓето се прашуваат
на организацијата рече дека обликуваше обувки и накит, и не мислеше дека зошто некој би сакал да работи со неа кога може
наградата „тотално задоцни“. Не ни постојат помалку важни задачи. да биде многу тешка, но истовремено пружа и
претпоставуваше во колкава мера беше во право. Заха Хадид имаше и многу критичари, но токму лојалност и поддршка, и покажува страст за она
Помалку од два месеци откако стана првата жена таа, со Френк Гери, ги постави темелите на што го работи“.
во историјата што ја примила оваа награда, Заха органската архитектура за 21 век. Рем Колхас, Зад себе ги остави нацртите за стадионот за
Хадид на 31 март ненадејно почина од инфакт во уште еден „enfant terrible“ на светската сцена, со Фудбалското првенство во Катар 2022 година, >>

Нортпарк жичарница во
Инзбрук, Австрија,
2004-2007
кои, по своја прилика, ќе ги продолжи Патрик

Шумахер, нејзиниот партнер во фирмата цели 25
години, и единствен кој издржал со неа толку
долго, бидејќи оваа архитектка била, всушност и
како повеќето големи луѓе, многу комплексна и
голем перфекционист. Воедно, беше и
единствена жена меѓу таканаречените ѕвезди-
архитекти.
Заха Мохамед Хадид е родена на 31 октомври
1950 година во Багдад, во време на
прогресивното размислување на Блискиот Исток,
кога модернизмот се сметаше за гламур. Израсна
во една од првите багдадски куќи инспирирани
од Баухаус. Родена е во либерално и богато
семејство, а нејзиниот татко бил на чело на
ирачката Прогресивна демократска странка.
Прво во Бејрут студирала математика на
Американскиот универзитет, што е исто така
забележително во нејзините дела, но потоа се
преселила во Лондон на студии за архитектура на
Школата на архитектонското здружение
(Architectural Association School), каде ги
запознала Рем Колхас, Елија Зенгелис и Бернард
Чуми, водечки архитекти на експерименталната Центарот за водени спортови во Лондон изграден за Олимписките игри во 2012

европска архитектура. Сепак, првите влијанија

врз нејзината архитектура се од Ирак, поврзани
со детските спомени од посетите на „древните
сумерски градови во јужен Ирак“, на „реките и
пустините“, на „флуидниот пејзаж на Блискиот
Исток“. Органските градби, градбите што личат
на облиците од природата, останаа во темелите
на нејзиното творештво.
Како државјанка на Обединетото Кралство,
госпоѓа Хадид до крајот на својот живот
дејствуваше во Европа, Азија и Блискиот Исток.
Во музејот Гугенхајм во Њујорк, во 2008 година ја
претстави својата прва голема ретроспектива.
Беше славна личност, помеѓу останатите, се
дружеше со Барак Обама и Бред Пит. Не секогаш
сите ѝ беа склони. Замерки постоеја, дека
нејзината архитектура е премногу глобализирана,
дека градбите наликуваат една на друга, било да
се во Лондон или во Дубаи. Тоа, во повеќето
случаи, не беше фер кон архитектката. Бидејќи
таа е една од ретките што навистина направија
промени во последните децении, како што беше
истакнато и во образложението за Прицкеровата
награда 2004 година: „Сериозно ги урна >>
Библиотека и центар за обука при Универзитетот за економија во Виена, 2010

Чевли
„Мелиса“
границите на архитектурата“. Но, се појавија врвни модни куќи, со што своите дизајнерски и
многу нејзини епигони, од кои повеќе имаше архитектонски идеи ги изрази и преку други
штета отколу од неа самата. медиуми. Така, во соработката со бразилската
Всушност, како што и самата објаснуваше компанија за производство на чевли „Мелиса“,
кога ќе ја запрашаа за квадратурата, односно Заха Хадид го дизајнира уникатниот пар „без
заземање на просторот: „Луѓето мислат дека шевови“, чиј облик се базира на флуидни
квадратните објекти се најдобри затоа што тоа органски контури на човечкото тело и ја
е вообичаено најдобар начин за користење на евоцира потребата за постојана
просторот. Но, дали со тоа се кажува дека трансформација и движење.
пејзажот е загуба на просторот? Светот не е Соработката на Заха Хадид на проектот Lacost
квадратен. Зарем кога одите во парк, велите: О, footwear, за колекцијата пролет/лето 2009,
боже мој, нема никакви агли. Тоа е како некој почнала со производство на дигитална верзија
да каже дека сите треба да пишуваат на ист на познатото лого, кој потоа бил пренесен на
начин“. структурата на динамична флуидна мрежа.
Заха Хадид, исто така, соработувала со Во архитектурата таа ги освојуваше >>

Културен центар „Хејдар Алијев“ во Баку

Националниот центар за современи
уметности во Рим -MAXXI
конструкциските слободи кои пред тоа беа Заха Хадид е добитничка на безброј награди и признанија, меѓу кои се одвојуваат:
незамисливи, а во јавниот живот беше во Златна медалја на Кралскиот институт на Британските архитекти (RIBA), 2016
опозиција со конвенционалното општество. Награда RIBA London, 2014
Еднаш некој запишал дека многу познати Прицкерова награда, 2004
архитекти се однесуваат како роботи, додека Награда Chicago Athenaeum, 2008
таа е човечко суштество, не се плаши да ги Награда Praemium Imperiale, 2009
покаже емоциите, понекогаш забавна, Награда RIBA Stirling, 2010
понекогаш и безобразна. Критики доби и за Награда Design of the Year, 2014
проектот во Баку, Културен центар Heydar Aliyev, Награда European Museum Academy Micheletti Award, 2012
нарачан да го слави „озлогласениот режим на Награда Mies van der Rohe, 2003
кршење на човековите права“, како што тврдеа
Оперска куќа во Гуангжу

400 работници кои работеа на околу илјада

проекти во четириесет земји. Луѓето што
работеа со неа, велеа дека е напорна. Од
своите работници го бараше нивниот
максимум. Кога требало да се заврши голем
проект, се работело до зори, затоа што Заха
тврдеше дека понекогаш подобро се работи
кога си преморен. И покрај се, секој од
актуелните или бившите архитекти од
нејзиното студио, кон Заха Хадид имаат
длабоко почитување и тврдат дека е најдобар
архитект со кого некогаш работеле, гениј.
критичарите, кој чинеше многу и заради кого емигрантка меѓу Британци со педигре.
Беше неуморна, заради работата и патувањата
многу се иселени. Се зборуваше за 60 илјади Нејзините идеи изгледаа нестварно,
немаше приватен живот и никогаш не основа
луѓе. Таа тврдеше дека прифатила да го прави неостварливо и скапо. Дури на почетокот на
семејство. Сета љубов што ја
центарот што ќе донесе култура во местото. новиот милинеум ѝ беа доверени големи
носеше во себе, ја преточи во
Исто така, доби и награда од Лондонскиот музеј проекти кои ѝ донесоа
своите нестварни,
на дизајн за најдобра градба на светот. меѓународна слава,
флуидни стуктури кои ѝ
Мажите никогаш не ги прашуваат, нејзе да – бројни награди
го донесоа прекарот
дали го жртвувала семејството заради и нејзиното
Кралица на
кариерата. Одговори – не, сигурна е дека ги студио го
облините. n
можеше и двете, едноставно не се случило. претворија
Беше жена во многу машки свет, ирачка во мегастудио со
Z-Car
Идниот изглед на стадионот кој ќе биде изграден за

Светското првенство во Катар во 2020

урбанизам ГРАД ЗА ЛУЃЕ
Да му го вратиме
достоинството
на секој жител во
градот!
Во многу краеви од светот се вложува сериозен доц. д-р Дивна ПЕНЧИЌ, дипл.инж.арх.
„Г
напор да се реализира сонот за подобри градови за
радови за луѓе“ е
луѓе. Се преземаат многу акции, се протестира, се насловот на книгата
дејствува. Граѓаните се здружуваат по разни од данскиот архитект
и урбанист Јан Гел,
поводи, кога е загрозено нивното здравје, нивниот која задолжително
животен простор, нивните права и сл. Така на секој што живее во
град мора да ја
светско ниво се познати движењата „Право на прочита. Таа денес претставува вредно
четиво за освестување на сите вклучени во
град“, „Велосипедски активизам“, „Активизам на активностите врзани со градот. Треба да ја
јавниот простор“... прочита секој градски или општински татко
Улиците во Токио
за автомобили
ПОРТА
урбанизам
(градоначалник), секој советник во социјабилност, врз навиките и животниот
локалната власт, секој службеник во циклус. Сè повеќе се активираат
локална самоуправа, секој архитект- градските жители и сè погласно
планер, секој архитект, секој инженер, бараат урбанистичко планирање
социолог, економист, но пред сè, секој насочено кон луѓето.
граѓанин. Во многу краеви од светот се
Имено, Јан Гел, осврнувајќи се на вложува сериозен напор да се
својата педесетгодишна работа како реализира сонот за подобри
професор, но работејќи и во пракса градови за луѓе. Се преземаат
како архитект и урбанист, ги многу акции, се протестира, се
коментира промените што настанале дејствува. Граѓаните се
во градот и во планирањето на здружуваат по разни поводи,
развојот на градот. Тој забележува кога е загрозено нивното
дека за педесетина години се здравје, нивниот животен
настанати драматични промени и дека простор, нивните права и сл. Така
целото урбанистичко планирање е на светско ниво се познати
проблематично. Смета дека до 60-тите движењата „Право на град“,
години од минатиот век, урбанистичкото „Велосипедски активизам“, „Активизам
планирањето и развојот на градовите сè на јавниот простор“ и сл. Многу луѓе
уште се базира на вековно искуство. стануваат свесни за проблемите во
Животот во градскиот простор бил витален градовите, а уште посвесни за своите права
дел од тоа богато искуство и било нормално Пристапот во урбанистичкото за квалитетен градски простор и живот.
градовите да се градат за луѓе. планирање на Јан Гел Градскиот активизам дури и станува
Но, развојот на градовите сè повеќе се (Извор: http://gehlarchitects.com/) основна активност на граѓаните, гледајќи
препушта на професионалните планери, а дека институционално не можат да ги
теориите и идеологиите почнуваат да ја Според Гел, ниту урбанистите, ниту остварат своите права, потреби и барања.
заменуваат традицијата како основа за сообраќајните инженери, не го третираат Градскиот активизам станува и главна тема
развој. Клучна улога игра модернизмот и градскиот простор, а со години не постои на теоретичарите и научната заедница, па се
неговата визија за градот како машина, со сознание како физичките структури влијаат истражуваат, проучуваат и коментираат како
делови одделени по функција, која станува врз човековото однесување. современа појава.
мошне влијателна. Постепено се појавува и Но, од неодамна сè повеќе се осознава Каде Јан Гел го гледа излезот? Во
нова група сообраќајни инженери со врската помеѓу физичката форма на градот обезбедување квалитетни јавни простори!
нивните идеи и теории како да се обезбедат и човековото однесување. Се осознава како Смета дека тие се вистинското место за
најдобри услови за колскиот сообраќај, при одредени градски состојби и појави влијаат градско живеење, а не изградените објекти и
што се губи човекомерноста. врз здравјето на луѓето, врз нивната нивните внатрешни простори. Што треба >>
Улиците во
Токио за
луѓе
ПОРТА
Tajм Сквер, Њујорк, пред и после
најмногу се наоѓаат за бројот на возила и
нивниот проток, постоечки или планиран.
Има податоци колку е изградено и колку се
планира да се изгради. Но, неопходни се
податоци за јавниот простор: колку го има,
каде, за што се користи, кој го користи, колку
е пријатен за користење, во каква состојба е.
Во планираната состојба треба јасно да се
дефинираат сите очекувања и уште и како,
колку и кој треба да го обезбеди и одржува
јавниот простор.
Да се гласа со сопствените стопала!
Многу е важно граѓаните сами да се дел од
случувањата во градот и да преземаат и
учествуваат во различни активности
организирани во градот. Инспиративни се
случувањата како: „ден без автомобили“, „од
кафе за одење - кафе за седење“, „наместо
паркинг – парк“, „од празна парцела до
локална градина“ и сл. Многу е битно да се
да се преземе? Тој предлага пет основни ова можеби ќе се намали брзината на покажат алтернативите на користење и
позиции: движење, но просторот ќе биде попријатен, употреба на градскиот простор. Важно е
1. Одржливо користење на јавните простори; луѓето ќе се гледаат в лице, ќе се граѓаните да станат свесни дека можат без
2. Луѓето да се направат видливи во препознаваат, запознаваат, ќе комуницираат. сообраќајници, дека можат за друго да ги
урбанистичкото планирање; Градскиот простор ќе се доживува искористат тие простори, дека може да се
3. Да се гласа со сопствените стопала; секојдневно, ќе се распознаваат годишните сади зеленчук наместо паркинзи, да се
4. Воспоставување на партиципаторен времиња, ќе стане дел од секојдневниот реупотребат неквалитетни објекти, пристапи
процес; живот. Сите старосни, социјални, економски и сл. Важно е да се создаваат поинакви
5. Луѓето на прво место – промена на групи, ќе имаат ист пристап во секој градски навики на користење на градскиот простор и
планерскиот модел. простор. да се живее вистински и квалитетно
Одржливо користење на јавните Во досегашното урбанистичко планирање градскиот простор.
простори, подразбира намалување на луѓето се невидливи, нема ниту една анализа Воспоставувањето на партиципаторен
значењето на автомобилскиот сообраќај и или статистички податок за тоа колку луѓе процес е клучно во остварување на правото
давање предност на традиционлните начини користат еден простор, кои простори ги граѓаните да бидат вклучени во сите фази
на движење низ градот – пешачењето, преферираат, кои им се потребите. Не е на: креирање политики, донесување одлуки,
користењето велосипед и јавен траспорт. Со јасно за кого и што се планира. Податоци планирање, усвојување, реализирање и

урбанизам
градот, некој што го создава градот! Сите се
идентификуваат со потребите што ги имаат
како возачи или корисници на автомобили,
па своите напори ги насочуваат кон
креирање пошироки и побрзи улици. Сите се
идентификуваат со инвеститорите, па
создаваат најповолни услови за градење,
повеќе и поголемо. Сите се идентификуваат
со сопствениците на парцели, па сè прават
максимално да се искористи сопственичкото
право.
Но, сите забораваат дека и тие се, пред сè,
луѓе и корисници на просторот пред сè како
луѓе. Еднаш мораат да излезат од своите
автомобили, еднаш мораат да го користат
градскиот простор како граѓани, еднаш ќе
бидат загрозени од другите соседи што се
сопственици на други парцели. А тогаш?! А
тогаш се соочуваат со она што го
предизвикале и сè им се враќа. И на сите ни
Како да се планира градот според Јан Гел (Извор: http://gehlarchitects.com/) се враќа! Не можеме да излеземе од дома од
блокирани приоди, не можеме да одиме по
улици од паркирани возила и несоодветно
менаџирање на развојот на градовите. оформува.
обликувани пешачки тротоари, не можеме да
Граѓаните се тие што треба да се главниот А што се случува кај нас?! Скоро
пристапиме до градинките, училиштата, до
субјект во целиот процес и први да идентично како во другите градови во светот
работа. Паркови и игралишта за деца се
одговараат на прашањето „Каков вид на град пред најмалку 50-100 години! Толку многу
нешто што ретко гледаме или и да ги има,
сакате да добиете“? За ова се потребни нашите градови личат на загушените,
тешко пристапуваме до нив или се
многу јавни средби, состаноци, работилници валкани, загадени, заглавени, непријатни
несоодветно обликувани. Градовите одамна
и интерактивни медиуми. Потребно е градови во Европа и светот, особено во 60-
не ги користиме како луѓе, животот во градот
изградено информирање и лесно достапно и тите години од минатиот век!
е мачен, непријатен, недостоинствен.
видливо. Побарува посебен капацитет на Кај нас човекот го нема, тој се
Што треба да направиме? Да му го
локалната самоуправа и голема активност за идентификува со автомобилот, со
вратиме достоинството на секој жител во
организирање, следење, спремање на инвеститорот, со сопственикот, со сè друго
градот! Да го планираме и обликуваме
извештаи и информирање. освен со себе – човеково суштество! Кај нас
градот за секој жител, различен по возраст,
При планирањето, луѓето треба да се на и планерот е возач, инвеститор,
по способност, по потреби, по желби! А за
прво место, а тоа значи промена на сопственик, не е човек! Кај нас и
тоа ни треба секој граѓанин да се вклучи, да
планерскиот модел и досегашната практика. политичарот е возач, инвеститор,
се активира! Треба секој што учествува во
Досега е важно да се планира изградба на сопственик, не е човек! Никој што е вклучен
раководење, креирање политики,
објекти и улици, а животот не е дел од во креирањето политики, донесувањето
одлучување, планирање, обликување и
планирањето. Отсега треба прво да се одлуки, планирањето на развојот на градот и
одржување, пред сè да се доживее себеси
планира животот во градот, а за него треба неговото обликување, не појдува од позиција
како човек и да е отворен за потребите на
да се обликуваат јавни простори во кои ќе се на човекот како основна мерка, како некој
другите сограѓани. n
одвива и објекти – сценографија, кој го што живее во градот, за некој за кој постои
Булевар „Климент Охридски“ претходно и сега

eксперт ДОДЕЛЕНИ НАГРАДИТЕ „CIVIC TRUST “ ЗА 2016 ГОДИНА
Одбележување на
исклучителната архитектура
Оваа година беа пријавени 264 реализирани објекти за оваа
престижна награда, од кои 58 национални и меѓународни проекти
биле наградени со „Признание“
д-р Владимир Б. ЛАДИНСКИ, дипл.инж.арх. меѓународни проекти биле наградени со „Признание“
Н
(Commendation), а кои ги вклучиле и наградите на „Про-тем“ (Pro-
а 4-ти март во „Лебед“ (Swan), Шекспировиот Tem) за времени проекти или инсталации, и нововоспоставената
театар Глоуб (Shakespeare’s Globe Theatre) во награда за Конзервација (Заштита на градителското наследство)
Лондон, беа доделени 57-ите по ред годишни на Регистерот на акредитирани архитекти во конзервација на
награди „Civic Trust“, со кои се одбележува објекти (Register of Accredited Architects in Building Conservation
исклучителната архитектура и проектите во - AABC).
доменот на изградената средина. Оваа Дополнително, седум специјални награди биле доделени на
година биле пријавени 264 реализирани проекти кои особено се истакнале во специјализирани области.
објекти за оваа престижна награда, од кои 58 национални и Добитници на специјалните награди за 2016 година се: >>
НАГРАДА „СЕЛВИН ГОЛДСМИТ“ (SELWYN GOLDSMITH) ЗА УНИВЕРЗАЛЕН ДИЗАЈН

Оваа специјална награда, спонзорирана од Олимпискиот парк „Кралица Елизабета“ (Queen Elizabeth
Olympic Park), се доделува во чест на архитектот и основачот во доменот на универзалниот дизајн,
Селвин Голдсмит. Овогодишен добитник на наградата е проектот dlrLexicon на Кар Котер и Неисенс
(Carr Cotter and Naessens) за потребите на Советот на околијата Dun Laoghaire Rathdown.

eксперт
СПЕЦИЈАЛНА
НАГРАДА ЗА
ШКОТСКА
Советот на градот
Единбург и Советот
на градот Глазгов ја
имаат поддржано
ова специјална
награда чијшто
овогодишен
добитник е
проектот „Куќа
Роналд Макдоналд“
(Ronald McDonald
House, Glasgow) од
Кипии (Keppie).
Куќата е објект за
сместување на
семејствата на
децата што се на
болничко лекување
во Кралската
болница за деца
(Royal Hospital for
Sick Children) во
Глазгов, Шкотска.
СПЕЦИЈАЛНА НАГРАДА ЗА ИМПАКТ И ВКЛУЧЕНОСТ

НА ЗАЕДНИЦАТА
Со оваа специјална награда се одбележува проектот што има покажано како
успешната вклученост на заедницата може да помогне да се
реализираат проекти со највисок квалитет, а притоа да се задоволат и
потребите на локалното население. Овогодишен добитник на оваа
специјална награда е „Хебурн централ“ (Hebburn Central) од Фолкнер
Броунс Архитекти (Faulkner Browns Architect) за Советот
на Јужен Тајнсид (South Tyneside Council). Објектот
е центар на заедницата во кој се сместени повеќе функции
за задоволување на потребите на локалната заедница

eксперт
СПЕЦИЈАЛНА НАГРАДА ЗА ОДРЖЛИВОСТ
Оваа специјална награда, спонзорирана од Дервент Лондон (Derwent London), се доделува
на проектот што покажал одлични карактеристики на оджливост од аспект на севкупните
параметри на проектот, изборот на материјал, методи на изградба и долгогодишна
потрошувачка на енергија. Плоштадот „One Pancras“ од Дејвид Чиперфилд Архитекти (David
Chipperﬁeld Architects) е добитник на овогодишната награда. Станува збор за
слободностоечки деловен објект лоциран помеѓу станиците Kings Cross и St. Pancras
International во Лондон.
СПЕЦИЈАЛНА НАГРАДА „МАЈКЛ МИДЛТОН“ (MICHAEL MIDDLETON)

Со оваа специјална награда која се доделува во спомен на поранешниот
директор на „Civic Trust“ Мајкл Мидлтон, се одбележува или проект за обнова
на постоен објект или пак новоизграден обојект во зона на заштитено
градителско наследство. Добитник на овогодишната специјална награда е
Центарот за изложба и посетители „Стоунхенџ“ (Stonehenge Exhibition and
Visitors Centre) на Дентон Коркер Маршал (Denton Corker Marshall) за English
Heritage. Со изградбата на центарот, овој локалитет на светско културно
наследство (World Heritage Site) конечно се стекнал со образовни и простори
за интерпретација.

eксперт
СПЕЦИЈАЛНА НАГРАДА НА НАЦИОНАЛНИОТ ПАНЕЛ
Членовите на Националниот панел (за доделување на наградата „Civic Trust“) го бираат
добитникот на оваа специјална награда од веќе наградените проекти за овогодишната
награда. Најсаканиот проект од сите наградени проекти за Националниот панел, оваа
година е dlrLexicon на Кар Котер и Неисенс (Carr Cotter and Naessens) за потребите на
Советот на околијата Dun Laoghaire Rathdown.
dlrLexicon е новиот објект на главната околиска библиотека, кој е лоциран на работ
на постоен парк во Dun Laoghaire, главниот град на Околијата Dun Laoghaire Rathdown
во Република Ирска. Станува збор за мултифункционален објект, кој покрај
библиотеката на три ката содржи и аудиториум, уметничка галерија, кафетерија, соби
за состаноци на заедницата, управата на библиотеката, деловни простории и
простории за обука. Покрај
објектот и паркингот во рамките
на проектот, и паркот бил
целосно реконструиран за да се
обезбеди пешачко поврзување
помеѓу главната улица во градот
лоцирана над, и пристаништето
и морето што се лоцирани под
комплексот. Преку ова биле
исполнети клучните барања на
проектната програма: (а) да се
изврши поврзување на градот со
пристаништето преку лоцирање
на нов јавен објект, и (б) да се
воспостави мултимедијална
библиотека и културен центар
за целата заедница. Преку
реконструкцијата на паркот,
извршена е реконфигурација на
историските елементи на
каменоломот, теренот за
куглање на трева, оградената
СПЕЦИЈАЛНА НАГРАДА градина, куќата на
НА „ПРО-ТЕМ“ (PRO-TEM) раководителот на
Добитник на овогодишната специјална пристаништето, во нова урбана
награда за егземпларен проект или композиција која го поврзува
инсталација, спонзорирана од градот и пристаништето.
Metropolitan Workshop, е Павилјонот на Организацијата на просторот
Обединетото Кралство на Излжбата во овозможува динамички однос
Милано (UK Pavilion Milan Expo) од помеѓу внатрешните простори од
Волфганг Бутрес и БДП (Wolfgang една страна, и пејзажите и визурите од друга срана, со што се истакнува стратегијата на
Buttress и BDP) за УКТИ (UKTI). дизајнот базирана на принципот на интеграција каде сите поединечни елементи
Павилјонот бил нарачан од страна на придонесуваат да се нагласи концептот на дизајнот. Материјализацијата на просторот ја
Британската влада, а со цел да се карактеризира ограничена палета на материјали со примена на традиционалната палета
презентира британскиот дизјан, на Даблин, карактеризирана со примена на гранит и бронза. Добро испроектираната
креативност и иновација. Темата на бетонска обвивка во комбинација со долги отвори, овозможува панорамски погледи.
Светската изложба била „Да се прехрани Кровната конструкција над галеријата, по примерот на индустриски објекти, е оформена
планетата: Енергија на животот“ (Feeding од наизменично поставени греди и надсветла коишто овозможуваат кровно осветлување
the Planet: Energy for Life). на библиотеката.
Организацијата Civic Trust (www.civictrust.org.uk) е претставуваат една од најстарите награди за реализирани

основана во 1957 година од британскиот политичар Данкан објекти во доменот на изградената средина во Европа. n
Сандис (Duncan Sandys), бивш зет на Сер Винстон Черчил (Sir
Vinston Churchill), кој се залагал за создавање на подобри Со благодарност до организацијата Civic Trust за
места за живеење на луѓето. Наградите „Civic Trust“ пристапот до фотографските материјали за
(www.civictrustawards.org.uk) се основани во 1959 година и овогодишните награди.

архитектура од дрво ПАСИВЕН СТАНДАРД ВО ПРОИЗВОДСТВЕНИ ПОГОНИ,
БЦ ПАСИВ ХАУС - КАНАДА
Архитектонска и естетска
целина со одлична ефикасност
Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ,
Производствениот погон на
К
инженер по дрвна индустрија
компанијата BC Passive House
омпанијата BC Passive House се наоѓа во
е изграден со енергетски малото гратче Пембертон во Британска
ефикасни методологии на Колумбија, Канада. БЦ Пасив Хаус (BCPH) е
компанија силно посветена на одржлива
градба, иновативни градба и градење со дрво. Тие го изградија
првиот производствен погон во Канада
конструктивни материјали целосно од дрво, кој ги задоволува високите
изработени од дрво и пасивен критериуми на пасивна градба. Овој објект претставува и еден
вид демонстративна градба која може најдобро да го долови
енергетски стандард капацитетот со кој располага компанијата за реализирање на
комплексни идеи, како во архитектонска и конструктивна, така
и во енергетска смисла.
Објектот е поделен на два главни дела за производство. Во
објектот, исто така, проектирани се конференциска соба,
архитектура од дрво
канцеларии, соба за презентации и помошни

простории. Производствениот погон максимално ја
искористува својата јужна експозиција за максимално
искористување на сончевите зраци, од што се добива
топлинска енергија и секако светлина. При првиот
поглед кон објектот, веднаш се забележува
панорамскиот отвор на фасадата, кој се протега долж
сите страни и овозможува влез на природна дневна
светлина во работните простории, како и спектакуларен
поглед кон блискиот планински масив.
Квалитетот на градбата и дизајнот на
производствениот погон носи голема вредност на
компнијата со тоа што создава подобра работна
средина, што се преточува пак во долгорочен бенефит
преку задоволство на вработените лица. Дневната
светлина и дрвото во ентериерот создаваат природен и
инспиративен работен простор, каде работниците >>
ПОРТА
се чувствуваат пријатно и безбедно, со што се зголемува продуктивноста целата скелетна конструкција за време на изградбата.
на компанијата и безбедноста при работа. Главната цел на овој проект е Префабрикуваните елементи значително ја зголемуваат ефикасноста и
да се покаже дека индустриските објекти, кои заземаат еден огромен дел квалитетот на објектот, бидејќи тие се произведени и обработени во
од градежништвото, се исто важни архитектонски дела како и останатите контролирани фабрички услови. Исто така се зголемува и прецизноста
објекти, како станбени или јавни згради, на кои се обрнува повеќе на изработката на елементите, со што драстично се намалуваат
внимание во естетиката и архитектурата. промените во дрвото како што се промена на димензии, извитоперување,
Пасивниот стандард е моментално најригорозниот енергетски појава на мувла, гниење, инсекти и останати штетни елементи и
стандард за градба во светот. Анализата што е направена со специјален деформации. Изработката на конструктивните елементи во
софтвер за проекција на евентуална потрошувачка на енергија, покажува контролирани услови овозможила подигнувањето на главната
дека овој објект ќе заштеди приближно 80% од енергијата што треба да конструкција да се завари за осум дена, со што значително се намалила
се искористи во објект со исти димензии кај кој не е запазен пасивниот теренската работа. Трислојните вкрстено лепени плочи искористени за
стандард. Греењето е решено со софистицирана печка на дрва која го ѕидовите, ги задоволуваат сите градежни и статички стандарди и
искористува целиот отпад од сопственото производство, додека естетски го збогатуваат ентериерот.
просторот се загрева преку систем на подно греење. Овој систем на Производствениот погон на компанијата BC Passive House е изграден
компанијата ѝ овозможува да користи економичен и обновлив извор на со енергетски ефикасни методологии на градба, иновативни
енергија, со што се употребува отпадниот материјал за греење. конструктивни материјали изработени од дрво и пасивен енергетски
Главните конструктивни елементи се ламелирани дрвени носачи од стандард. Но најмногу од сè, овој објект најдобро ги демонстрира сите
дрвниот вид дуглазија, и вкрстено лепени плочи (Cross Laminated Timber) можности на дрвото и иновативни материјали изработени од него, со
за ѕидовите, сите произведени и обработени во сопствените што се добива една архитектонска и естетска целина со одлична
производствени погони. Кровната конструкција е изработена од ефикасност, како за енергетската потрошувачка така и за самото
префабрикувани сендвич панели кои овозможуваат зацврстување на производство. n
ПОРТА
ПОРТА
ентериер МАГИСТЕРСКИ ТРУД - ВИНАРСКА ВИЗБА
Спој на архитектура,
традиција и
технологија
Стефан ТОДОРОВСКИ
К
Архитектонскиот концепт на
една винарница директно ако предмет на истражување во овој
магистерски труд, под менторство на
влијае врз процесот на професор Викторија Еремеева од УАКС-
производство и со тоа е Факултет за aрхитектура и дизајн, се
обработени современите тенденци во
директно поврзан со проектирањето на објекти за производство на
вино и вински дестилати, односно создавање
производствените простори, на винарница со сите новитети од денешницата.
подруми и надворешното Проектантскиот дел се состои од архитектонски проект за
винарница на територијата на Македонија, во општина
обликување. За многу Зелениково. Во него се прикажани и обработени сите
производители на вино, доброто потребни и неопходни содржини на еден современ
производствен капацитет, со кои се задоволуваат потребите на
архитектонско решение на производството на вино во целост. Следејќи ги проектантските
винарницата, како и новите тенденции во денешницата, неизбежно е и поставување на
дополнителни, пропратни содржини како: бутик хотел,
производствени технологии, се ресторан, конференциски сали, енотека и простор за
дегустација, со што се отвора проблемското подрачје на
од големо значење. поврзување на содржините на новопроектираниот објект со
околината на општина Зелениково, каде како фокусна точка во
ентериер
регионот, објектот ќе претставува голем туристички и
економски двигател на општината, воедно искористувајќи ги
нејзините потенцијали од обликуван и визуелен аспект.
Одбраната локација, начинот на поставеноста на објектот,
материјалите, конструкцијата и содржините на винарницата
Зелениково, претставуваат комбинација која од функционален,
продуктивен и естетски аспект, остава голем впечаток и
претставува визуелен и просторен монумент како централна
точка во околината на овој регион од општината. Со овој
проект директно се влијае врз подобрување на условите и
активирање на туризмот во Зелениково.
Поврзувањето на објектот со околните населби и
географските обележја, придонесува кон заживување на
економската состојба во регионот и подобрување на
препознатливоста на оваа општина во пошироки рамки.
Близината на главниот град, го прави овој објект лесно
достапен и со тоа се создава уште едно „атрактивно“ место
наменето за секаков вид посетители, и кое овозможува
разновидно користење, како за секојдневни посети на
ресторанот и барот, па се до конференциски собири и вински
туризам. Односот кон околината на новиот објект е без
нарушување на структурата на теренот и целосно е вклопен >>
ПОРТА
во природниот пад. Вкопаниот дел на
објектот придонесува кон подобрување
на условите што се потребни во неговата
внатрешност.
Вино и архитектура - совршен пар кој
во денешницата добива целосно нов
профил. Во минатото, производството на
вино претставувало синоним за престиж и
луксуз, но во денешницата зборуваме за
многубројни, исклучително современи
винарници, винарски визби и
производствени капацитети, кои на
производството на вино му овозможуваат
сосема нов, модерен и поразличен
аспект.
Архитектонскиот концепт на една
винарница директно влијае врз процесот
на производство и со тоа е директно
поврзан со производствените простори,
подруми и надворешното обликување. За
многу производители на вино, доброто
архитектонско решение на винарницата,
како и новите производствени
технологии, се од големо значење.
Користењето на објектите како заднина за
маркетинг и реклама е карактеристика на
познатите современи винарници.
Проектирањето на атрактивни простории
за дегустација и вешто дизајнираните
визби обезбедуваат сосема нов и
поинаков поглед на нивните вина,
односно производи. Така, проектирањето
на винарските подруми игра сè поголема
и поважна улога во контекст на
квалитетот на виното, квалитет кој
претставува рефлексија на архитектурата
на зградата во која се создава. Оттаму
винарниците, како посебни земјоделски

ентериер
објекти за производство на вино, регистри и индекси на архитектонски најконзумираните и најблагородните

издвоени по својот контекст, се проекти. Креирањето на една винарница пијалаци. Да се работи еден ваков
класифицираат како посебна типологија претставува создавање на еден нов проект претставува предизвик за секој
и заземаат посебно место во сите книги, „микро свет“ за производство на еден од архитект. n
ПАРКИНГ
СИСТЕМИ
адреса: ул. Никола Карев бр. 20,

1000 Скопје, п. фах: 356
тел./факс: +389 2 2465 467
e-mail: izgradba@gmail.com
www.parkingsistemi.com.mk
www.facebook.com/izgradba
ПОРТА
ентериер МОЈ ПРОСТОР
Изработил: „Радо ИНЖЕНЕРИНГ“, Скопје

Фото: Андријана Тилиќ, дипл.инж.арх.
П
Оптимална ред Пако Радовановиќ
од „Радо инженеринг“,
поставена е задача за
густина на
комплетно
редизајнирање на
дуплекс-стан од 190 м2
за четиричлено
информации
семејство, во повеќекатница во близина на
Градскиот парк во Скопје.
Просторот се наоѓа во објект со не баш
поттикнувачка архитектура на новото време
со примена на „исплатливи“ материјали.
При осмислување на коценптот на
решението, свесно се одеше кон тоа
просторот да се редизајнира со замена на
ПОРТА
материјали за подови, скали, врати, стан е формиран така што истовремено ќе
прозорци и минимална адаптација на биде во склад со континуитетот на
диспозиција на ѕидови. Функционална заедничкиот живот на едно четиричлено
организација на концептот е да се одвои семејство, ускладен со израз на
нивото на дневен престој од спалните соби. индивидуална постојаност. Беше потребно
Новодобиениот изглед на редизајнираниот да се премости јазот на интелектот, >>

ентериер
сетилата за вид, слух и допир, помеѓу

желбата и просторот.
Оптималната густина на информации
претставува главна цел во овој проект, кои
се испитување, како и можност за
остварување на дијалог на членовите на
семејството помеѓу себе и влијанието на
другите. Мрежен впечаток на обработените
површини на применети материјали со
количина на дрвени елементи во
координација со печатен бетон на
вертикални ѕидни површини.
Така реализирани соодноси создаваат
убедливо складен простор, проткаен со
минималистички елементи, кои во него
внесуваат смиреност и спокој.
Ентериерните зафати се поврзуваат во
систем на фамилијарен микрокосмос, „мој
простор“, како „паспарту“ за дела од
колекцијата на големите македонски
сликари Петар Мазев, Никола Мартиновски,
Митко Манев, и овозможува нови визии за
животот, што просторот и треба да биде.
Сите детали придонесуваат за чувство на
мир, спокој и хармонија. n

рубрика
брика
брика

DVORNIK
Лична заштитна опрема
од 1990
www.liting.mk
Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Архитектонска подготовка и изведба
8 Mарт, бр. 2, 1000 Скопје
Тел.: +389 2 3110 624 Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;
+389 2 3110 901
Факс: +389 2 3110 546
info@dvornik.com.mk
www.dvornik.com.mk Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака; +389 2 3114 360
ПОРТА
38 ПОРТА 26 декември 2014
сообраќај АЛТЕРНАТИВЕН УРБАН ТРАНСПОРТ (1)
Bike-sharing: Повеќе почеток

отколку промена Провосите, повеќе од која било друга група од
тоа време, генерираа расположение за
културни промени и еколошки активизам
м-р Ненад ТОНИЌ, дипл. сооб. инж. Во услови на културолошка инсуфициенција кон
У
сопствениот животен простор, некогашниот
рбаниот транспорт не
познава идеален концепт. Да
велосипед, било како транспортна неопходност,
не е така, армијата од било како симбол на идеолошката исправност низ
инженери и придружни
експерти не би се мачела да
лична скромност, не можеше поинаку да помине. Со
ги сложи елементите на она децении поттурнуван кон маргините на урбаната
што стручната литература
како да го потценува сведувајќи го на
мобилност, принуден е на реоткривање на
„преместување во просторот од точка А до здравствено-рекреативниот фон и нерамноправна
точка Б“. Поради тоа не е важна само гро-
сликата за сложувалката, туку и какво е борба во зоната на алтернативниот градски превоз,
налегнувањето на поединечните „лего“ под тесната капа на локалната транспортна
коцкички, односно какви се нивните меѓусебни
врски и соработка. И, секако, која е пораката политика.
што, склопени заедно како потсистем, ја немам каде да го чувам“). За среќа, обиде со противтежа на приватната
емитуваат. непрегледниот „супермаркет“ на технички сопственост и автомобилската потрошувачка
Појдовната теза дека популарноста на напредниот Запад нуди продукти чија во форма на бело обоени велосипеди за
некогашното може едноставно да се декларација гарантира премостување дури и јавна и бесплатна употреба, кои по возењето
телепортира во иднината, единствено има на ваквите состојби. Во тој случај се зависи од можеа да се остават ама каде било, каде што
основа доколку на возачкото место на Вашиот ширината и апетитот на домашната на корисникот му одговара. Оваа симпатична
DeLorean седи Doc Brown. Во тој случај, „потрошувачка корпа“. утопија (за традиционалистите, секако,
јакната што ја носите самата ја подесува скандалозна) бргу се разби од острите агли
должината на ракавите, во локалното бистро ПОРАЃАЊЕ НА ПОДМОДЕЛОТ на корисничкиот немар. Тоа и склоноста на
Ве служи интелигентна механизарана форма, Шеесеттите години од минатиот век се групата кон спонтаност наместо кон
а велосипедот повторно е епитом на урбаната почеток на сеизмичките промени кои ќе ги осмислено дејствување бргу ги доведе 50-те
мобилност. Замислете само ...! доживее анестезираниот, провинциски бели велосипеди до состојба на крајна
Во услови на културолошка инсуфициенција збајатен Amsterdam. Воспоставувањето на неупотребливост. Но, семето на промената
кон сопствениот животен простор, повоената држава на благосостојба почна беше посеано, па локалната анегдота само
некогашниот велосипед, било како да ги рони традиционалните верски, класни пар децении подоцна ќе прерасне во
транспортна неопходност, било како симбол и политички поделби на холандското практика која упорно ќе се бори за свое
на идеолошката исправност низ лична општество, а т.н. Провоси беа нивниот место под европското сонце. Бунтовниот
скромност, не можеше поинаку да помине. Со слатко-горчлив анархичен екстракт. Освен за факел на еден нов подмодел на
децении поттурнуван кон маргините на омилените закачки на естаблишментот и неограничена, евтина и од поседување
урбаната мобилност, принуден е на неговите системски експоненти, ослободена градска мобилност запален од
реоткривање на здравствено-рекреативниот припадниците на ова движење, покрај Провосите, во се поосмислена форма ќе
фон и нерамноправна борба во зоната на антиконсумеризмот и технооптимизмот, преминува низ „рацете“ и искуствата на Wien,
алтернативниот градски превоз, под тесната јавно се интересираа и за еколошкиот La Rochelle, Cambridge, Copenhagen и Paris,
капа на локалната транспортна политика. активизам. Ритамот на нивните „бели“ прераснувајќи до денес во урбан
Неодговорноста, како една од вертикалите на иницијативи и настапи демнеше од зад секој транспортен феномен во повеќе од 50 земји
националниот менталитет, го „скара“ ова агол. и 712 градови, кој оперира со повеќе 800.000
благодарно превозно средство дури и со Провосите, повеќе од која било друга велосипеди и 37.500 станици. Пристигнат, се
колективното домување, изобличувајќи ги група од тоа време, генерираа чини, ни откаде, како кованица од поимите
неговите скромни просторни потреби во расположение за културни и морални „велосипед“ и „делење“, називот bike-sharing
просторен ексклузивитет („Би возел јас промени. Нивната „провокација, шок и ќе се залепи како адекватна етикета за овој
велосипед, ама и да го набавам, навистина директна акција“ доктрина во еден момент се јавен урбан превоз од сите – за сите. >>

сообраќај smart phone bike-sharing
ДЕТСТВО И МЛАДОСТ
Потенцијалот на идејата и желбата тој да биде
истражен, беа од пресудна важност за избор
на вистинскиот правец на крстопатот помеѓу
црниот хумор и белата метафизика. Наместо
на заборав, романтичното лудирање на
Провосите беше добитник на продолжено
внимание, благодарение на што првите
неуспешни обиди (Amsterdam, Cambridge)
се стекнаа со надежен пионерски наместо
со статус на надгробен епитаф.
Влегувајќи во циклични процеси на
експериментирање и репрограмирање, bike-sharing
подмоделот bike-sharing постепено ќе e-картички
прерасне во благороден калем за следење на изнајмените велосипеди и
секоја корисничка монета беше рефундирана
потсушените велосипедски гранки на анонимноста на корисниците. Немарот, како
веднаш по враќање на велосипедот, проектот
европските градови. Земајќи ги Провосите универзална ментална особина, доведуваше
Byclyklen во Копенхаген (1995) беше доказ за
како амблем на првата, неговата трофазна до, од аспект на системската ефикасност,
осмислен успех на подмоделот bike-sharing.
еволуција претставува испис на магнетната недозволиво долго задржување на
Нордиската практичност данскиот успех за кусо
резонанца на подготвеноста на урбаниот, велосипедите или пак нивно присвојување.
време го преслика во Sandnes, Норвешка (By-
пребрз и презафатен човек да возврати на дел Предизвикувајќи преобемно празнење на
clykler), Helsinki (City Bikes) и назад, во Arhus,
од транспортно-еколошките предизвици. станиците, овие два фактори со доза на болка
Данска (Byclykel).
Во организациска смисла, оваа фаза беше им укажаа на раните оптимисти дека системот
ВТОРА ФАЗА – ПОЧЕТОК НА УСПЕХОТ сè уште не располага со одржлива услуга и
оддалечена од стихијниот налет на Провосите
Ако за ништо друго, продолжувачите на „ликот и доволна оперативна поддршка за
како Земјата од Уран. Оградите и ѕидовите за
делото“ беа свесни за два појдовни факти: дека посакуваното влијание врз навиките на
потпирање на искористените велосипеди беа
малопродајните велосипеди се механички граѓаните. Патот кон третата фаза беше
заменети со стратешки распоредени станици
премногу ранливи за така масовна употреба и отворен ...
за изнајмување/враќање на сите 1.100 возни
дека макар и привидот на облигација е подобар
единици, како препознатливи, унифицирани и
од екстремниот кориснички либерализам. ТРЕТА ФАЗА – ХАЈТЕК ПРОДОР
безбедни фокални точки на системот.
Упростените склопови, зајакнатата, специјално Електронското заклучување, чип-картичките,
Финансиската, управната и поддршката на
дизајнирана конструкција, робусните smart телефоните и Интернетот го чинеа
јавноста беа обезбедени преку формирање на
пневматици и бравата за заклучување го хајтек соѕвездието што ги протера „демоните“
посебни непрофитни групи (невладини
стрмоглавија степенот на отуѓувања и на втората фаза. Достапноста до личните
организации, граѓани) и тела на локалните
оперативни оштетувања на релативно податоци на корисниците беше преломна
администрации (канцеларии, координативни
прифатливо ниво. Дваесетте круни за точка за човечката неодговорност, а
групи) за осмислување и администрирање со
отклучување/изнајмување на велосипедите беа видливоста на позициите и начинот на
bike-sharing програмите.
далеку од какво било оптоварување за користење на велосипедите (GPS) предуслов за
Подмолните Ахилови пети овој пат се
платежно пресолидниот дански џеп, па сепак го нивната долготрајност, но и патоказ кон некои
појавија во делот на апстрактното: временски
замаглија знакот на еднаквост помеѓу тарифни нијансирања далеку поблиски до
нелимитираното изнајмување, неможноста за
бесплатното и неодговорното. И покрај тоа што реалните потреби на карактеристичните групи
корисници.
Вака обемниот технолошки напредок беше
Bycyklen Copenhagen невозможен само со ангажирање на чист,
непрофитен ентузијазам. Локалните
самоуправи станаа свесни дека масовноста и
ефикасноста на подмоделот bike-sharing
бараат развивање на механизми кои неговото
оперирање ќе го направат привлечно дури и за
покрупните стопански субјекти.
Организационите, законските и
процедуралните стапици принудуваа се повеќе
локални администрации функционирањето и
одржувањето на овој подмодел да го
препуштат во рацете на надворешни субјекти,
кои врз база на сопствениот финансиски
интерес го обезбедуваа потребното ниво на
квалитет на bike-sharing услугата. Па така, она
што се појави на европската транспортна мапа
како разбушавена иницијатива прерасна во
современо фазонирана и конкурентна форма.
ПОРТА
Модерен урбан дизајн
„ФАЗА ИНФРАСТРУКТУРА“ коритото на р. Вардар и токму тука се крие велосипедистите, но во својот основ содржи
Наменската инфраструктура е неизбежен дел од тајната за нашиот неуспех. Фактот што назаден манир на одземање од пешаците
предизвик за секој автохтон bike-sharing чистиот велосипедски инстинкт реагираше на наместо од автомобилите! А тука онаа
концепт. Но, иако суштински не смее да се нешто удобно, континуирано и безбедно, принципиелна мантра губи на смисла, бидејќи
дозволи да ја прерасне самата приказна чиј подигнувајќи ја желбата на корисниците за тротоарските вело-патеки поседуваат
составен дел е! Ниту пак да стане циклично „две октави“, најчесто погрешно се толкува. А функционален лимит кој не може вештачки да
оправдание по кое се посегнува секогаш кога желбата ќе се појави, довербата е оној се растегне. Изградбата на сепарирани
кога чувството на немоќ ќе се вовлече под понтон кон алтернативата кој треба артеријални патеки на релација
кожата. постепено и упорно да се склопува. периферија-центар, би можела да биде онаа
Масовноста на патеките е важна но не и Масовната обнова на постоечките тротоарски неопходна „победа во осминафиналето“ на
архиуслов за помасовно вртење на педалите. патеки и желбата тие да се спојат во нашата велосипедска лига, обезбедена од
Збиенот градски простор никогаш нема да континуирани коридори, се основ за здрава можните прекопувања, градења и
дозволи видливо раскомотување во велосипедска политика, но мантрата на реконструкции. А безбедните вело-паркинзи
посакуваниот обем, а легислативата сепак го рамноправност како амбиентален фон треба „на секој чекор“, „форсаж“ на една навика
регулира движењето на велосипедите низ да спаси од застранување. Тенденцијата да им која конечно ќе ја раскине
уличната мрежа врз база на теоретскиот се даде дополнителен простор на повеќедецениската врска со обичниот,
принцип на рамноправност со моторните велосипедите долж пешачката патека на бул. приземен куриозитет. n
возила. Градските власти на автомобилскиот „Илинден“, може да ги радува -крај на првиот дел-
Торино со гордост ќе ви ја наведат бројката
од 180 и кусур километри велосипедски
патеки, а тие воопшто да не се видливи во
градскиот центар, низ чии булевари
изнајмените (TO)BIKE велосипеди „шибаат“ и
без оние бели точачиња исцртани по
асфалтот. Таа бројка ја „пумпаат“
километрите периферни, речно-крајбрежни и
парковски патеки без стриктна поделба на
пешачки и велосипедски, по што прашањето
„во што е тука штосот“ останува да лебди во
воздухот.
Исто како и вечната дилема зошто Скопје,
како котлински град, нема сили велосипедот
да го исцентрифугира во силно средство за
алтернативен транспорт.
Скопје тешко признава дека најголем
импулс во девастираниот градски
велосипедизам изгенерира патеката во мајор-
eнергетика ГАСИФИКАЦИЈА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА (2)
Можни правци и начини на

Дали прво ќе градиме магистрални гасоводи низ останатиот дел на државата и ќе
користиме скапи комерцијални кредити, кои однапред е видливо дека нема да можат
да се вратат од некаков профит што овие гасоводи треба да го создадат (а тоа не е
возможно без доволно приклучени потрошувачи), или со изградба на сателитски
станици (мајки и ќерки) и локални дистрибутивни мрежи кои за краток период
стануваат профитабилни и самоодрживи, се прашања кои треба сериозно да се
анализираат и кои заслужуваат одговор. Но, јасно е дека тоа во стратегијата за развој
на енергетиката на РМ до 2020 година, со визија до 2030 година, не е доволно
разгледано и дека во оваа област се пропуштени многу влијателни фактори.
Мирко СТОЈАНОВСКИ, дипл.маш.инж. и третото е локална гасификација со милиони евра. Кога ќе ги потрошиме овие пари,
В
користење на ТПГ. ќе дојдеме до сознание дека треба да
потрошиме уште 130 милиони на
о минатиот број на „Порта СЦЕНАРИО 1 дистрибутивни мрежи, па уште 70-80 милиони
3“ напишавме дека ни Изградбата на магистрални гасоводи е скапа за адаптации на потрошувачите и дека дури
треба стратегија за побрз и бавна работа. Таа главно зависи од тогаш ќе можеме да почнеме да го користиме
развој и користење на стратешките развојни планови на државата и гасот.
природниот гас, а сега се средствата што за тоа може да се одделат. Значи, не е доволно да се има магистрален
осврнуваме на можните Проектот за реализација на ова сценарио е гасовод за да се користи природниот гас,
правци и начини на нарачан и е изработен. На неговата изработка, потребни се и дистрибутивни градски мрежи,
натамошниот развој. Предлагаме три главно, работеа фирми кои не се од потребни се и адаптации кај потрошувачите.
сценарија. Првото е изградба на гасоводен Македонија. Со овој проект се дефинирани Тоа значи дека изградбата на магистралните
систем на магистрални гасоводи на трасите за околу 400 километри нови гасоводи во Република Македонија нема по
територијата на цела држава. Второто е магистрални гасоводи. Проценета вредност за автоматизам да ја реши нашата енергетска
Регионална гасификација и користење на КПГ, изработка на овие цевководи е околу 260 состојба. Тоа го докажува и досегашната

eнергетика
натамошен развој
делници од овој гасоводен систем и реалната
можност за прекин на снабдувањето во
одредени периоди, е вознемирувачки фактор
за евентуалните корисници. Заради тоа, а и
заради поголемата независност и
флексибилност на системот, како и пазарната
конкурентност на цената на гасот, во ова
сценарио потребен е уште и бар еден „цврст“
договор за испорака на гас од некој друг
гасоводен систем, на кој би се приклучиле и би
обезбедиле алтернативен извор на природен
гас. Непостоењето, во овој момент на ваков
алтернативен приклучок, го прави целокупното
димензионирање на магистралниот гасоводен
систем во РМ доста апсурдно.
СЦЕНАРИО 2
Постоењето на проект за изградба на
магистрални гасоводи е од извонредно
значење за развој на гасоводниот систем, но
тој треба да се сфати само како прв предуслов,
во услови на планиран и остварлив брз
стопански раст во одредени региони и
обезбедени средства и интерес за него. Значи,
тоа би било само дел од една поширока
стратегија за планиран економски раст на
одредени региони во РМ, а никако не би
претставувал оджрлива стратегија на развој на
гасоводното стопанство само по себе.
Анализата на структурата на можните
потрошувачи на природен гас во индустријата
по одредени региони во државава, покажува
дека постои многу голема нерамномерност во
потрошувачката (особено зима-лето), а
отежнувачка е и големата просторна
расфрланост на истите. Во голем број,
населените места низ државата и објектите од
широката потрошувачка – домаќинствата се со
слични карактеристики, поточно голема
нерамномерност помеѓу зимскиот и летниот
период и најголем дел градби до два ката.
Кога за вакви региони, а тие се најголем дел
состојба, кога при постоење на магистрален да се врати, односно да се реализира профит во Македонија, ќе се направи економска
цевковод за 15 години се користеа едвај 15% од него. Исто така, доведувањето на гасот до анализа на оправдоност од изградба на
од неговиот проектиран капацитет, и тоа во изградените термоцентрали не е гасоводни системи и поврзување на
време кога природниот гас е најевтино и профитабилен процес, затоа што нивната гасоводниот систем на РМ, секогаш се
еколошки најчисто гориво кое е присутно на адаптација и работењето со природен гас не е добиваат резултати кои покажуваат лоша
нашата територија. економично и енергетски оправдано (примерот стапка на поврат на ваквите инвеститции. Значи
Времето потребно да се изградат со ТЕ-ТО Скопје доволно јасно го покажува ли тоа дека овие региони треба да се остават
магистралните гасоводи и другите работи ова). без можност за користење на природен гас и
потребни за користење на гасот кај крајните И на крајот едно од најважните прашања без реални можности за забрзан развој и
потрошувачи, е исто така многу значаен факор. кога зборуваме за изградбата на магистралните подигање на стандардот на живеење.
Во ситуација на необезбедени потрошувачи, гасоводи, е можноста за алтернативно Одговорот е секако НЕ! Кое е решението на
кои би биле спремни веднаш по завршување на напојување на гасоводниот систем на овие спротивности?
магистралните гасоводи да се приклучат на нив републикава. Сегашната приклученост кон Примерот на Струмица го дава одговорот на
преку дистрибутивна мрежа, трошокот еден систем (Гаспром), со сите можни ова прашење. Струмица е една од
направен за магистрални гасоводи не е можно реперкусии од влијанието на украинските најразвиените општини во државава. >>

заштеди на енергија и скоро целосен поврат на
инвестицијата во овие адаптации.
Во наредниот период успешно се
реализираше развој и изградба на градската
гасоводна мрежа, со што отпочна и
реализација на приклучување на
домаќинствата, односно широката
потрошувачка. Во тек е изработката на
соодветна техничка документација и
приклучување на индустриските потрошувачи
во градот. Во текот на изминатите три години
системот функционира одлично и
континуирано, без никаков посериозен дефект.
Што ни покажува овој пример:
- Локална или регионална гасификација е
можна и без претходна градба на
магистрални гасоводи.
- Предходно изведената регионална
гасификација овозможува постепен, логичен
и економичен развој на мрежата и
потрошувачите, како и нивно
преструктурирање и приспособување на
Таа во однос на магистралната

мрежа за природен гас во
Македонија е на 200 километри
оддалеченост. Имајќи предвид
дека поврзување на
националниот гасовод на
Република Македонија не е
опција во наредните години,
единствено решение за
гасификација на Струмица беше
воспоставувањето на т.н.
виртуелен гасовод (гасовод на
тркала). Тоа подразбираше
пронаоѓање на најблиска
локација со пристап кон
магистрален гасовод со
природен гас, поставување на
компресорска станица – мајка, за
компримирање на ПГ во метални
боци под притисок од 250 бари,
негов камионски транспорт до
градот, поточно до станицата за
декомпресија – ќерка, каде се
внесува во градската
дистрибутивна мрежа со
притисок од 4 бари, и се води до
секој од потрошувачите што се
поврзани во овој систем. Кон крајот на 2011
година беа изведени околу 13 километри
дистрибутивни градски цевководи од НО 355
до НО 63. Опремата од декомпресиската
станица - ќерка беше набавена и пуштена во
работа. Набавени беа и потребните количини
на боци за складирење и транспорт на КПГ.
Целиот зафат чинеше околу два милиони евра.
Се направи и адаптацијата на јавните
установи и нивно приклучување кон градскиот
гасоводен систем. Во првата година на
користење на гасот се регистрирани огромни

eнергетика
принципите на енергетска ефикасност. наведениот систем во Струмица изнесуваат еколошките ефекти што ја пратат оваа замена.
- Изградбата на регионалните гасификации околу четири милиони евра. Огромен дел од тешкиот сообраќај (градежни
се приспособува кон реалните можност на машини, автобуси, ЈП, шлепери и транспортери)
регионот и го скратува времето за СЦЕНАРИО 3 и такси претпријатијата ќе бидат главни
воведување на гасот како исклучителен Ова сценарио е директно поврзано со корисници на КПГ/ТПГ. Истото се однесува и
енергент (од енергетски, еколошки и можноста за набавка на ТПГ – течен природен на влечните машини кај железничкиот превоз.
економски аспект) и негово побрзо гас. Разработката на ова сценарио беше За да се овозможи ова, потребно е покрај
вклучување во развојот на регионот. актуелна до пред донесување на одлуката на сегашните две-три изградени станици со КПГ
- Виртуелните гасоводи (гасоводи на тркала) Владата на Република Македонија за градење да се изведат барем 20-30 комбинирани
исто така овозможуваат голем дел од на магистрални гасоводи, но после компресорско-пумпни станици за гасни и течни
средствата што би се вложиле во донесувањето на таа одлука анализата на ова горива, што би ја внело Македонија во т.н. син
магистралните гасоводи да се пренаменат за сценарио станува непотребна. коридор на ЕУ, што е пропратено со можности
доизградба на авто патната и доста Само како информација, вредно е да се за добивање грантови и евтини кредити.
застарената постојна железничка одбележи дека во Македонија, поточно на Во услови на повеќегодишна стагнација на
инфраструктура, од што корист ќе има локацијата од фабриката КНАУФ Радика во гасоводниот систем во Република Македонија,
целото општество, а не само енергетскиот Дебар е изграден Склад за ТНГ со капацитет од една од алтернативите за забрзан развој е и
сектор. 3 х 130 m3. Тој е ставен во употреба и користењето на виртуелни гасоводи, односно
- На крајот, но не помалку важно, со моментално заради големиот пад на цента на КПГ или ТПГ. Распределбата на финансиските
регионалната гасификација преку виртуелни ТНГ, кое е алтернативно гориво во фабриката, средства би се одвивала рационално и многу
гасоводи се овозможува дефинирање на не работи. Цената на овој склад за ТПГ попрофитабилно, односно со многу побрз
вистинските потреби на регионот и правилно изнесува околу 900.000 евра. поврат на вложените средства. Гасот за многу
димензионирање на магистралниот цевковод Сообраќајот е еден од најголемите пократко време ќе стаса до крајните корисници
до секој ваков потрошувач, како и загадувачи на животната средина во нашата во целата држава, што ќе придонесе за побрз и
амортизацијата на овие цевководи да падне држава. Ова е особено видливо во населените поравномерен развој на целата територија и во
на терет на поголем број веќе урбани средини во текот на зимскиот период. секоја гранка на индустрискиот и
преструктурирани и адаптирани Воведувањето на КПГ или ТПГ како енергент во општествениот сектор, како и кај
потрошувачи. сообраќајот ќе придонесе за огромна домаќинствата и сообраќајот.
Вкупните трошоци со кои се овозможува супституција на течните горива, најпрво заради Дали прво ќе градиме магистрални
целосно завршување и пуштање во работа на економскиот, а истовремено и заради гасоводи низ останатиот дел на државата и
ќе користиме скапи комерцијални кредити,
кои однапред е видливо дека нема да можат
да се вратат од некаков профит што овие
гасоводи треба да го создадат (а тоа не е
возможно без доволно приклучени
потрошувачи), или со изградба на сателитски
станици (мајки и ќерки) и локални
дистрибутивни мрежи кои за краток период
стануваат профитабилни и самоодрживи, се
прашања кои треба сериозно да се
анализираат и кои заслужуваат одговор. Но,
јасно е дека тоа во стратегијата за развој на
енергетиката на РМ до 2020 година, со визија
до 2030 година, не е доволно разгледано и
дека во оваа област се пропуштени многу
влијателни фактори. n

eкологија КАКО ДА СЕ ПОСТИГНЕ ЦЕЛОСЕН „НУЛА ОТПАД“?
Камикатсу – мал град

со голема амбиција
На почеток, граѓаните
го селектирале отпадот
во девет категории, а до
денес овој број порасна
на 34 различни
категории за поделба и
складирање на отпад.
Досега стапката на
рециклирање изнесува
80 проценти, што
претставува највисока
во светот.
Марина ВЕРУШЕСКА здрава животна средина, а за тоа е неопходно ослободен од отпад, без горење и депонии.
човекот да живее во хармонија со природата, Основите цели на овој концепт се: намалување
У
постојано да изнајдува начини за подобрување на количината на отпад, повторна употреба и
рбаните места најмногу се на квалитетот на живот и да го редуцира рециклирање. При управување со отпад да
соочуваат со предизвици поврзани своето влијание врз глобалната животна нема штетни емисии во земјата, атмосферата и
со животната средина, а воедно средина. Најблиску до овој начин на живот водата, без отпад во животниот циклус на
носат и обврска и потреба од како можеби единствен начин за почиста производите (превоз, потрошувачка,
иновативен пристап при решавање иднина, е концептот на „нула отпад“. „Нула складирање) и без употреба на отровни
на проблемите. Секој заслужува да живее во отпад“ е визија за одржлив животен стил материи во процесот на производство, како и
во самите производи. Оваа практика на
управување на отпад треба да се базира на
секојдневниот живот, па затоа малиот град
Камикатсу, во Јапонија, кој е предводник во
„нула отпад“, е пример за најдобра практика.
Целта на овој концепт е заштита на
животната средина и заштита на животот и
здравјето на луѓето. „Нула отпад“, значи
рационално и одржливо користење на
природни богатства, избегнување и
максимално намалување на количеството на
создадениот отпад, искористување на
употребливите состојки од отпадот и одржлив
развој со зачувување на природните ресурси.
Во 2003 година, јапонскиот град Камикатсу
изјави амбиција за третирање на отпадот
според принципот на „нула отпад“. Оттогаш,
жителите на ова место ја прифатија, и
секојдневно ја применуваат најдобрата
eкологија
повторна употреба и модел на рециклирање, и
ќе воспостви комуникација со заедниците
ширум светот што ја делат истата свест и
желба за почиста иднина. Градот има и
продавница во која граѓаните можат да
донесат предмет кој не го употребуваат и да
земат од продавницата она што им се допаѓа –
бесплатно. Во градот има фабрика каде што
се прават чанти и облека од стари и носени
алишта. Овие установи, како и Центарот за
складирање на отпадот, се водени од локална
непрофитна организација Zero Waste
Academy. Исто така, значаен е и податокот
дека сиот органски отпад, односно сè што е од
природно потекло, е воден од страна на секое
семејство каде се рециклира 100 проценти.
Голем број од жителите на ова мало место,
поседуваат сопствени фарми и користат
програма за рециклирање во светот. Денес, можете да најдете камиони за ѓубре во овој сопствено природно ѓубриво, додека
оваа заедница е на добар пат да елиминира град, бидејќи граѓаните самостојно го носат останатите купуваат локален компост.
цели сто проценти од својот отпад и да биде отпадот на место наменето за собирање и Главната поделба на отпадот е запалив и
целосно ослободена од отпад. На почетокот одделување на отпад и го делат според незапалив. Кога ќе се земе предвид
на деведесеттите години на 20 век, овој град соодветните категории. Секоја кутија за ограничениот островски простор, прифатлив
се соочувал со проблеми поврзани со отпад. складирање е означена според целта и начин за исфрлање на отпадот е со палење.
Со отпадот се справувале со горење и носење намената, а покажува и информации каде ќе Благодарејќи на брзиот технолошки развој,
во депонии, а со зголемената употреба на биде рециклиран тој отпад, во што ќе се денес Јапонија ја има најсигурната и најчиста
пластиката во домаќинствата, се зголемила и претвори (повторно ќе се употреби) и колку ќе технологија на палење на отпад во светот.
грижата за здравјето заради испуштањето на чини. Минатата година, граѓаните се обврзаа Промена е можна, потребна е иницијатива,
штетни отрови во воздухот. Токму тогаш, да постигнат целосен нула отпад до 2020 желба и акција, започувајќи од индивидуалната
иницијативата „нула отпад“ го обележува година (досега стапката на рециклирање свест, преку граѓанска иницијатива и поддршка
својот старт, со цел да создаде одржлив изнесува 80 проценти, што претставува од властите до општествена свест за ова
животен стил. Оттогаш, отпадот за нив станува највисока во светот). Покрај зачувување на значајно прашање. Ганди рекол: „Биди
ресурс кој може да се искористи. природната средина за идните генерации, промената што сакаш да ја видиш во светот“, а
На почеток, граѓаните го складирале градот понатаму има амбиција да ја подигне граѓаните на ова мало место, неговите зборови
отпадот во девет категории, а до денес овој еколошката свест кај индивидуалците, да не ги преточија во активно дејствување за
број порасна на 34 различни категории за произведува отпад за горење и ставање во промена, со што претставуваат инспирација за
поделба и складирање на отпад. Денес не депонија, со тоа што ќе се користи методот на целиот свет. n
ПОРТА
саеми 55. SALONE INTERNAZIONALE DEL MOBILE, МИЛАНО 2016
Mилано останува главен

И оваа како и секоја година, Саемот за мебел
во Милано потполно беше рaспродаден. На
207.000 m2 нето изложбен простор и 2.310
изложувачи (30% од нив странски фирми) од
165 земји, 55. издание на саемот се одржа
од 12 до 17 април на миланскиот
Fairgrounds, Rho, и според организаторите,
саемот го посетиле речиси пола милион
гости од целиот свет.
М
подготви: Дејан БУЃЕВАЦ
илано повторно ги понуди најновите

дизајнерски трендови, производи и
решенија во светот на ентериерот,
потврдувајќи ја својата улога како главен
град на дизајнот. Salone Satellite собра
650 дизајнери, потврдувајќи ја својата и во дизајн на нови производи на фирмата“.
позиција како водечки форум за идеи, „Salone Internazionale del Mobile“ и „International Furnishing
креативност и технологија за фирмите. Претседателот Roberto Accessories Exhibition“ со повеќе од 1.300 изложувачи на повеќе од
Snaidero изјави: „Педесет и петтото издание е голем меѓународен 150.000 m2 беше поделен во две категории – „Classic Furnishing
настан со широк распон на врвни бизнис понуди од најдобрите Accessories” и „Design Furnishing Accessories“. Започна и нова
италијански фирми и странскиот пазар, во комбинација со категорија, xLux во Павилјон 3. Многу од производителите ја
пропратни настани. Интернационализација и иновација се клучни прифатија таа нова типологија која претставува синтеза на двете
двигатели на ова значајно издание. Конкретно, фирмите што категории. Тоа се линеарни производи украсени со детали. Тука се
учествуваа на саемот потврдија дека 63% од приходот се должи на познатите модни имиња како Borbonese, Fendi, Ferre, Paul Mathieu,
извоз, додека 67% од нив направиле значајни вложувања во Roberto Cavalli, Laura Biagiotti, Ungaro и Versace, како и престижните
иновации на машини, опрема и софтвер, истражување и развој, како светски брендови како што се Aston Martin, Ritz, Bentley, Tonino
Borbonese
ПОРТА
саеми
град на дизајнот
Laura Biagiotti Home

Lamborghini.
EuroCucina, изложба која се одржува секоја втора година, беше со
120 изложувачи на повеќе од 23.000 m2 и ги претстави
иновативните висококвалитетни кујнски производи, нагласувајќи ја
побарувачката за функционалност. Неʼрѓосувачкиот челик и
природниот камен посебно се нагласени.
Технолошките иновации, енергетската ефикасност,
едноставното користење и естетиката ги карактеризираат
производите на изложбата во „ФТК“ (Технологија за кујни).
Учествуваа 40 изложувачи на повеќе од 12.000 m2.
Меѓународната изложба на бањи, со 200 изложувачи на повеќе
од 19.000 м2, ги претстави потполно иновативните решенија за
приспособување на домовите со wellness оази.
19. издание на SaloneSatellite се одржа на тема „Нови
материјали, нов дизајн“, што беше чекор понапред во олеснување
EuroCucina - ALNO
на врската помеѓу понудата и побарувачката, помеѓу
предприемачите и дизајнерите, помеѓу креативноста и
производството. На ова издание дизајнерите го претставија еден
од двата проекти врзани за EuroCucina и меѓународната изложба
на бањи.
Мешањето на работата и културата е мисија на Саемот за мебел,
Милано. Оваа година, во рамките на XX Triennale International
Exhibition, отворена е изложбата „Rooms. Novel Living Concepts" во
Palazzo dell'arte во Милано, која ќе трае до 12 септември.
Изложбата е насочена кон поврзаноста на интериерот и визијата
за живот на иднината.
Овогодишното издание на саемот, исто така оддаде посебна
почит на она што порано беше „актуелен“ дизајн. Изложбата
„Before Design: Classic“ е одраз на класичната душа на современиот
живот. Краткиот филм на познатиот режисер Матео Гороне
раскажува за класичниот „Made in Italy“ вкус.
Градски настан директно порзан со Саемот за мебел, беше
Од изложбата Before Design: Classic
Roberto Cavalli Home Collection1
Salone del Mobile - Swedish Design Oд изложбата за ентериерски додатоци - DIAMANTINI E DOMENICONI
изложбата „Простор & интериери“ во организација на Made Expo. Во почит на културното и уметничко минато. Тоа е културно-уметнички
трговскиот центар Porta Nuova - Brera Dizajn Distrikt, презентирани досег кој се потпира на минатото, но се движи силно како потврда на
се површини, подови, врати и материјали за интериери. идентитет, со вербална афирмација: Ако не сте таму, би требало да
Саемот за мебел ќе продолжи со доделување на наградите Salone сте. Новата веб платформа (www.salonemilano.it) овозможува
Mobile.Milano Award. Престижното жири ќе додели награди за придружба на патот во обидот да се одржи постојан однос и дијалог
одредени категории, вклучувајќи: најдобар дизајнер, најдобар млад – пред, за време и после самиот настан.
дизајнер, најдобар кујнски производ, најдобар производ во сферата
на мебел, најдобар производ за бањи, најдобар приказ и класичен Иновативен материјал „Jesmonite“
мебел. Свеченото доделување на наградите ќе се одржи на 4 мај Сè попопуларен во индустријата на дизајнот станува материјалот
годинава. наречен „Jesmonite“, кој настанал со мешање на гипс и акрилна
Конечно, тука е и новата комуникациска кампања која оддава смола. Овој материјал првпат го употребиле уметницата Hilda

саеми
на саемот, осум групи на дизајнери ги прикажаа производите што
штедат простор.
The Copper Nim Table од материјалот Jesmonite од британското

студио Pinch
Коњче за лулање од дизајнерското студио NENDO
Hellström креирајќи инсталација за лондонскиот хотел „Ace“, и
дизајнерката Ariane Prin за уникатната колекција на садови и вазни,
Дизајн за деца
Студиото „Front“ ја претстави играчката на лулање „Furia“, која ја
мешајќи „Jesmonite“ и честички метал.
дизајнирале за компанијата „Gebrüder Thonet Vienna“, а својот дизајн
за коњче на лулање од транспарентна пластика го претстави и
студиото „Nendo”.
Маса Mew od
Заха Хадид за
производителот за
мебел Sawaya&Moroni
Комода „Aquario“ - Barcelona Design

Последното парче мебел дизајниранo од Заха Хадид
Италијанскиот производител на мебел Sawaya & Moroni, на саемот
Мебел со обоено стакло
во Милано ја претстави масата Mew што ја дизајнираше неодамна
Како продолжение на минатогодишниот тренд на мебел од
починатата Заха Хадид. Масата Mew е последното парче мебел
транспарентно стакло, дизајнерите, меѓу кои е и Patricija Urkiola,
дизајнирано од неа. Иако се чини дека е составена од два дела, оваа
преминуваат на употреба на обоено стакло. Комодата „Aquario“ со
маса од полиуретанска пластика, всушност е направена од едно
стакло во боја, која за шпанскиот бренд „BD Barcelona Design“ ја
парче. Масата е дизајнирана да изгледа како горната површина да се
дизајнираше бразилското дуо „Campana Brothers“, е само еден од
влева во ногарките, а може да се користи како биро или трпезариски
многуте производи со обоено стакло кои можеа да се видат во текот
стол, и може да се најде во три бои: црвена, бела и црна. n
на Миланската недела на дизајн.
Мебел кој штеди

простор
Со поскапување на
становите во светот, сè
попопуларни стануваат
помалите и
пофлексибилни
станбени простори
опремени со
мултифункционален
мебел, кој на најдобар
начин го користи секој
сантиметар од
просторот. На изложбата
„Another Perspektive 4“,
која се одржува во рамки Oд изложбата за ентериерски додатоци - BITOSSI
Grid од Thomas Schnur Product Design
најчудни градби
КИНЕЗИТЕ ПУШТИЈА УНИКАТЕН

СТАКЛЕН МОСТ
А ВЕЌЕ ПЛАНИРААТ И НОВ,
ЧЕТИРИ ПАТИ ПОГОЛЕМ ОД ОВОЈ
Г
Драган РИСТОВ
о нарекуваат „Мост на
храбрите мажи“. Се наоѓа на
височина од 180 метри, во
централната кинеска
провинција Хунан. Но, тоа не е
она што го прави мост за
храбри, туку материјалот од кој
е изработен. Имено, станува збор за стаклен
мост кој се простира над стрмна клисура во
Кина и е еден од серијата стаклени мостови
кои оваа земја планира да ги промовира, не
само како зафати кои решаваат проблеми на
луѓето туку и како нови туристички дестинации.
Оригинално, името на мостот на кинески е
„Хаохан Киао“ (Haohan Qiao) и неговите творци
велат дека тој е перфектно стабилен и
безбеден, и дека наспроти храборста што се
бара, сите кои ќе поминат преку него во
националниот парк Шиниузаи нема да
почувствуваат никакво загрозување на
безбедноста.
Имено, стаклениот мост се состои од
стаклени панели, секој со дебелина од 24
милиметри или 25 пати посилни и
поиздржливи од нормалното стакло. Службите
што го одржуваат мостот велат дека тој може
да издржи голем број туристи, па дури и ако
тие скокаат на него. Една од причините за
издржливоста не е само дебелото стакло на
панелите по кои се оди, туку и челичните кабли
кои се збогатени и со поголема густина од
вообичаената, така што и да пукне некој од
панелите, каблите ќе го држат стаклото и нема
да има никаков проблем за пешаците на
мостот.
Овој мост претходно бил обичен дрвен мост
во должина од над 100 метри и служел како
важен сообраќаен премин за луѓето во паркот,
имајќи предвид дека краевите на мостот се
наоѓаат на две различни спротивни места кои
се највисоки точки на гребените. Во 2014
година дел од мостот бил заменет со стаклени
панели со цел да се испита како тој би
функционирал и да се тестира безбедноста.
Откако резултатите биле охрабрувачки, во Интересно е што луѓето кои го преминуваат
2015 година била заменета целокупната мостот имаат различни однесувања. Некои од
структура на мостот, со стаклени панели и нив се храбри како и самото име на мостот па
челични кабли и некаде на средината од 2015 без проблеми поминуваат преку стаклените
година бил ставен во функција. панели, некои ползат а имало и примери на
луѓе кои оделе со затворени очи водени од
пријатели. Мостот стана и селфи атракција за
туристите !
Сепак, овде не е крајот на кинеските власти
од провинцијата Хунан за промоција на
стаклени мостови. Се очекува до крајот на
годината да биде пуштен уште еден стаклен
мост, многу поголем од овој. Станува збор за
мост кој ќе се простира над клисурата
Џанзијанџи на околу 300 километри од
актулениот мост, ќе биде долг 430 метри и на
речиси двојна височина од над 300 метри.
Статистиката вели дека по конструкцијата ова
ќе биде најдолгиот пешачки стаклен мост на
светот. n
ПОРТА
ПОРТА
хортикултура
Креирање на цветна градина

како развоен процес
Филип ФИЛИПОСКИ, дипл.шум.инж.
К
реирањето на совршена градина претставува долг
развоен процес. Работата во градината понекогаш не
дозволува исклучоци, а комплетната слика го
прикажува карактерот на градинарот. Градината
претставува жив организам кој постојано расте,
развива и менува. Затоа грижата за растенијата во неа
е многу важна, за што не е неопходно само да се
познаваат видовите, туку и да им се посвети големо внимание. Ова
особено важи за цветните градини, каде што потребата од внимание и
обврските за задоволување на овие растенија во текот на сите сезони е
многу големо.
Покрај сезонските цвеќиња кои ги купуваме во текот на пролетта и
есента, има голем број на перени кои со своите цветови можат да
создадат неповторлива слика во градината. Периодот за садење на
овие растенија е зависно од видот. Повеќето од перените што цветаат
во пролет, како лалињата и многу други, се сеат кон крајот на
септември. Понежните видови на перени како далија, гладиоли и слично најприменуван и најпрепорачлив начин на садење е на длабочина
се сеат кон крајот на пролетта, со цел да се избегне појавата на студена еднаква на височината на кртолата, луковицата или семето. Во поглед
ноќна роса која им штети на овие видови. Длабочината на садење, исто на местоположбата, треба да се има на ум дека поголемиот дел перени
така, е еден од предусловите за здрави растенија. Во практика, кај нас имаат потреба од сончеви месторастења. Исто така, треба да се

внимава да не се садат кревки и високи видови на ветровити места,
затоа што многу често се случува да бидат оштетени.
За постигнување на максимален ефект во ваквиот тип на основно
правило, е растенијата да не се садат или сеат на еднакво растојание
едно од друго, во спротивно целиот план за креирање опуштена
градина би пропаднал во вода. Целта на ваквото садење на различно
растојание помеѓу перените, е да се постигне природен микс на цветови имаат ситни ливчиња и цветови. За таа цел најдобро е ваквите перени да
и бои, а целокупната слика да изгледа како да е создадена од самата се садат во групации кои би покривале поголеми површини (пр. 1М2) со
природа, и за сиот потребен труд да се постигне тој ефект, би го цел да го постигнат саканиот ефект.
сфатиле само вистинските градинари. Зимзелените видови се повеќе од потребни во текот на зимскиот
Голем број перени кои цветаат преку целото лето се одлични за период кога перените во целост ќе се исушат. Во зима бордурите не се
креирање на цветни бордури. Бордурите може да се подигнуваат покрај повеќе силно обоени и атрактивни како преку вегетацискиот период на
патеки, плоштадки, вдолж оградите, објектите и слично. Тие се садат, перените, па затоа е препорачливо да се користат и видови кои
најчесто, во неколку реда од различни видови перени, така што треба да презимуваат. Бамбусот претставува еден од зимзелените видови кои
се внимава на големината на листовите и обемот на цветање, но пред сè одлично би се вклопил во бордурите, а преку зимата може да
на максималната височина која ја достигнува конкретниот вид, за да не претставува основа околу која би се формирале перените наредната
дојде до затскривање на оние перени кои се засадени во последните година.
редови од бордурата. Исто така, декоративните треви изгледаат фантастично до доцна во
Оние видови што формираат густа лисна маса и обилно цветаат, зимата, сè додека не дојде периодот кога треба да се пресечат до тлото
може да бидат засадени поединечно, за разлика од оние видови што на почвата. n
ПОРТА
репортажа ХОНГ КОНГ
Првото нешто што човек ќе го

забележи е и последното нешто В еден
што ќе го запамети за Хонг Конг.
Неговата вертикалност.
Е сосема
Фотографиите и останатиот Р друг
Т
материјал што дигитално и
контекст
печатено стојат на располагање,
И
неправедно ја пренесуваат
сликата за градот.
К
А
Л
Е
Н
Г
Р
А
Д
ПОРТА
репортажа
м-р Иван МИРКОВСКИ, дипл.инж.арх. меморија која под дебелиот слој на прав не стрмоглавата топографија, дивото зеленило
го спознава повеќе топосот; градот се и преплетот помеѓу плаветнилото на Јужното
К
трансформира во приказна која, колку и да Кинеско Море и комплексната географија на
онечно ги доживеав ти е позната, секогаш можеш повторно да ја малите острови и живописното копно.
зборовите на Артуро Сориа прочиташ. Градот наликува на фасцинантна милонга во
и Мата, шпанскиот На патот кон југоисточна Азија која танцуваат Рио, Њујорк и Токио. Градот
урбанист од средината на контекстите се променија многу бргу. Првата се раѓа помеѓу густата џунгла за повторно
деветнаесеттиот и дестинација беше Истанбул каде отседнавме таму да изчезне, напојувајќи се од неа со
почетокот на дваесеттиот 11 часа; само еден ден пред бомбашките духовност и некој суптилен мистицизам.
век: „Не е битна напади на Таксим. Tокму таму решивме да Корените на Хонг Конг се видливи, ги
дистанцата, туку времето за кое таа дистанца поминеме поголем дел од времето. Во прекриваат фундаментите на градот, растат
ќе ја поминеш“. Глобалните конекции денес мислите се спремавме за нашата прва од нив, растат во нив, креираат безброј
совладуваат не само дистанци, туку газат средба со еден од најгусто населените испреплетени приказни кои се полни со
преку контексти, ја зашеметуваат градови на планетата: една од областите меморија. Во општиот „mayhem“ каде
перцепцијата и ја искривуваат реалноста. што лежи на копнениот дел од Хонг Конг, на главните протагонисти се изградената
Сликата за градот се претвори во далечна полуостровот Коулун (Kowloon), се нарекува градска структура и природно израснатата
Монг Кок и има густина од 130.000 жители на структура, која од која поурбана, се
километар квадратен. Гинисовата книга на претопуваат концептите за функционалност.

рекорди ја прогласи таа област како најгуста Зеленилото и целата природа создаваат
на планетата Земја. Во малото кафуле близу соигра помеѓу физичкото и духовното.
Таксим во Истанбул, во очекување на нашиот Островот Хонг Конг, еден од најгустите и
лет, оддалечени само 200 метри од азискиот најинтересните делови од градската
континент, ментално се подготвувавме за структура, топографски ја оформува
нашето физичко соочување и повторното градската виста со својата висинска разлика
менување на контекстот. од околу 500 метри над морската површина.
Четири часа по прелетување над Во своето подножје распостелени ги
Тибетската висорамнина и белите куполи на откриваме квартовите како што се Централ и
врвовите на Светот, нашиот авион слета на Ван Чаи, каде што се изградени
аеродромот Чеп Ла Ког, Хонг Конг, во 17 фасцинантните висококатници од познатиот
часот по локално време. Хонг Конг скај-лајн. Тргнувајќи пеш од
Првото нешто што човек ќе го забележи е Централ, уличниот профил се стеснува и
и последното нешто што ќе го запамети за станува сè поинтересен, отворени кафе
Хонг Конг. Неговата вертикалност. барови со шанкови кои излегуваат директно
Фотографиите и останатиот материјал што на улица, суши барови, па се до ултра
дигитално и печатено стојат на располагање, луксузни монобренд продавници. Градот
неправедно ја пренесуваат сликата за започнува со своето искачување веднаш зад
градот. Тој е создаден врз изохипсите на аголот на улицата Queen's број 100, каде >>
што неочекувано навлегуваме во јавен
систем на ескалатори, наречени mid-levels
escalators, кои со своите 20 ескалатори и три
подвижни ленти ни дозволуваат да
совладаме 150 метри висинска разлика.
Движењето низ овој систем е вистинска
урбанистичка екскурзија, на повеќе места се
отвораат излези кои формираат мали јавни
простори или пак влезови кон јавни или
приватни објекти. Качувајќи се кон
највисоката точка со овој јавен транспортен
систем, градот го открива сето свое
богатство. Од највисоката точка, наместо
јавен траспорт, по испреплетените пешачки
патеки стигнавме до градската ботаничка
градина која е поставена на висока тераса и
е дом на огромен број врсти флора.
Градината, суптилно имплантирана во
градската матрица, служи и како мини
траспортен хаб, кој за многу кратко време нè
пренесе на друг дел на градот.
Градот е полн со контрадикции, со
градска густина од 22.193 луѓе на км2 со
која се приближува на Мумбаи, БДП $45.090
во 2010 година, вредност слична на онаа на
Лондон и Њујорк, процент на криминална
стапка слична на онаа на Цирих, а седум
пати помала од онаа на Њујорк (0,7 убиства
на 100.000 луѓе годишно) креира
сценографија која Богдан Богданович би

можел слободно да ја толкува во својот „Мал Република Кина се постигнува заемна објекти повисоки од 150 метри и со тоа на
Урбанизам“, а Ле Корбизје да влече декларација која на 30 јуни 1997 година ја прво место пред Њујорк (236 објекти) и Токио
инспирација за Ville Radieuse... прогласува територијата за суверена, односно (139 објекти). Во тој контекст, градот го
香港 како што на кинески се нарекува Хонг како специјален административен регион. поседува најспектакуларниот хоризонт (sky-
Конг, а во буквален превод значи „опојно Истиот принцип го ужива и Макао, кој се наоѓа line), со најсилна визуелена импресија;
пристаниште“ (fragrant harbor), се наоѓа на веднаш западно. Хонг Конг е еден од трите погледот кон пристаништето Викторија,
вливот на Бисерната Река (Pearl River) во најголеми финансиски центри во светот, островот Хонг Конг, препознатлив насекаде.
Јужното Кинеско Море. Својата северна заедно со Њујорк и Лондон, а важи за број Триесет и шест од стоте највисоки згради
граница ја дели со Република Кина со еден туристичка дестинација. Лимитираното во светот се наоѓаат во Хонг Конг, додека
нејзината провинцијата Гуангдонг. Хонг Конг, земјиште за градење и инфраструктура го фактот што најмногу луѓе, во еден град,
САР, Кина, е автономна територија со системот создава градот како водечки центар за кои живеат над четиринаесеттиот кат се
наречен „една држава, два система“. До 1980 модерна архитектура, кој поседува најголем наоѓаат токму таму, со цело право му се
година Хонг Конг бил британска колонија. По број висококатници во светот, според доделува приматот највертикалниот град
преговорите помеѓу Велика Британија и проверени извори 7.681 објекти, односно 380 на светот. >>
ПОРТА
АРТ БАЗЕЛ две нови дела со наслов „Gazing Balls“. Со
Приказната за овој величенствен своето дело „Stellar Green Pearl“ од 2014
конгломерат од природа, густа изграденост, година големо изненадување ни приреди
културолошки диверзитети, фантастична anish kapoor британско индискиот автор Аниш Капур,
lisson gallery како и делата на јапонскиот современ автор
ифраструктура и спој помеѓу ориентот и
окцидентот нема да биде целовита ако не се Такаши Мураками, Британецот Демјан Хирст,
спомне Art Basel. Најголемата саемска Кит Харинг, Роберт Раушенберг, Аи Веивеи и
манифестација која ја слави современата многу други. На повеќе штандови можеше да
уметност и еднаш годишно, во Азија, токму се најдат дела од Енди Ворхол, принтови,
во Хонг Конг ги собира најголемите како и туш на платно, па дури и голем
галериски имиња на едно место. Настанот формат масло на платно, заедничка слика на
трае пет дена, а нашата одлично скроена Енди Ворхол со Жан Мишел Баскијат со
агенда беше спонтано приспособена за да наслов „Stomach“ со цена од 1,9 милиони
не го пропушти. Во Заливот Викторија, во долари.
Хонгконгшкиот центар за конвенции и Галеријата Ричард Греј се претстави со
изложби, на два ката во две огромни сали, фантастични дела од шпанскиот вајар Хауме
Арт Базел беше критична точка на уметноста Пленса од Барселона, имено делото „Ана Б
во целиот свет. Најголемите колекционери и во сино“ извајано во базалт со височина од
имиња од критиката беа присутни со цел да 2,1 метри имаше одличен одзив од
се направи резиме на светската уметничка публиката. „Скулптурата не зборува само за
сцена. Помеѓу големите беше забележан волуменот, зборува за нешто внатрешно во
Роман Абрамович, како и оскаровецот нас самите, кое без скулптура не може да се
Леонардо Ди Каприо кој во сенка, со капа и jean michel basquiat опише“, авторот се обиде со зборови да ги
скриено лице внимателно ги разгледуваше долови своите дела. Галеријата Бен Браун нè
експонатите. Галеријата Давид Цвирнер фасцинираше со дело од швајцарскиот
(David Zwirner) објави за Форбс дека ги уметник Нот Витал и неговата скулптура
распродаде сите уметнички дела со кои се Head Nr.3 која се продаде за 150.000
претстави на јавноста на овогодишниот Арт британски фунти веднаш по завршување на
Базел ХК, меѓу кои пет слики од Михаел Арт Базел.
Бореманс со цена од 250.000 до 1,6 милиони Во турканицата од посетители, во потрага
долари. до повеќе информација, се туркавме со
Галеријата Гагосијан која од пред две новинари од Форбс, Вог, Њујорк Тајмс,
години отвори своја бранша во Хонг Конг, Обзервер и за миг контекстот повторно се
вечерта пред Арт Базел, отвори изложба, промени. Овој настан нè понесе низ
прва од овој тип, на Жан Мишел Баскијат а интернационалниот свет на современата
на својот штанд претстави дела од Џеф Кунс: уметност, и ни откри еден сосема друг

рубрика
Jaume Plensa -
Anna B in blue
Not Vital
- Head Nr3
аспект. Вертикалниот град беше точка на Тakashi Мurakami

вриење во уметничките води.
Откако се вративме од Хонг Конг,
повторно ги препрочитувам списите и
базите на податоци преку кои се обидов да
го запознаам градот пред патувањето
натаму. И повторно ги примам тие
информации како за еден град кој никогаш
порано го немам доживеано. Со градот
секогаш можеш повторно да се запознаеш,
повторно да се заљубиш... Се прашувам
дали се работи за глобална амнезија која
сликите за градовите во нашиот ум ги
преплетува во некој дистописки или
технократски колаж, налик на оној на Фриц
Ланг. Во Хонг Конг бевме и никогаш не Дел од презентирањето на престижната
бевме. n галерија „Гагосијан“ од Њујорк
www.fabrikakarpos.com.mk
ПОРТА
ПОРТА
ПОРТА
ПОРТА

243

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

243

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ПОРТА

Граѓаните се здружуваат по разни за градот. Во овој број специјално лектор:

СООБРАЌАЈ 48 ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 800 ден.

РЕПОРТАЖА 68 Редакцијата на Порта3, не

Саем на градежништво кој и натаму

опрема и производи од градежниот сектор.

8 ПОРТА 29 aприл 2016

Претставени бројни иновации

Специјалната болница „Филип Втори“ е импресивна здравствена

29 aприл 2016 ПОРТА 13

14 ПОРТА 29 aприл 2016

29 aприл 2016 ПОРТА 15

16 ПОРТА 29 aприл 2016

Вкупен болнички капацитет Магнетна резонанца

есто во градежната практика се ОСНОВНИ ЛАБОРАТОРИСКИ ИСПИТУВАЊА НА SCC

се вгради бетон со вообичаените (slump-flow test);

18 ПОРТА 29 aприл 2016

а) U-shaped box test, б) L-shaped box test

Сите овие испитувања се извршуваат во Лабораторијата за o Голема слобода во проектирањето;

20 ПОРТА 29 aприл 2016

Во архитектурата таа ги освојуваше конструкциските слободи кои пред тоа

29 aприл 2016 ПОРТА 21

кои, по своја прилика, ќе ги продолжи Патрик

22 ПОРТА 29 aприл 2016

европска архитектура. Сепак, првите влијанија

29 aприл 2016 ПОРТА 23

24 ПОРТА 29 aприл 2016

Културен центар „Хејдар Алијев“ во Баку

29 aприл 2016 ПОРТА 25

Оперска куќа во Гуангжу

26 ПОРТА 29 aприл 2016

400 работници кои работеа на околу илјада

Идниот изглед на стадионот кој ќе биде изграден за

29 aприл 2016 ПОРТА 27

30 ПОРТА 29 aприл 2016

Булевар „Климент Охридски“ претходно и сега

29 aприл 2016 ПОРТА 31

д-р Владимир Б. ЛАДИНСКИ, дипл.инж.арх. меѓународни проекти биле наградени со „Признание“

НАГРАДА „СЕЛВИН ГОЛДСМИТ“ (SELWYN GOLDSMITH) ЗА УНИВЕРЗАЛЕН ДИЗАЈН

32 ПОРТА 29 aприл 2016

СПЕЦИЈАЛНА НАГРАДА ЗА ИМПАКТ И ВКЛУЧЕНОСТ

29 aприл 2016 ПОРТА 33

СПЕЦИЈАЛНА НАГРАДА „МАЈКЛ МИДЛТОН“ (MICHAEL MIDDLETON)

34 ПОРТА 29 aприл 2016

Организацијата Civic Trust (www.civictrust.org.uk) е претставуваат една од најстарите награди за реализирани

29 aприл 2016 ПОРТА 35

канцеларии, соба за презентации и помошни

42 ПОРТА 29 aприл 2016

објекти за производство на вино, регистри и индекси на архитектонски најконзумираните и најблагородните

адреса: ул. Никола Карев бр. 20,

Изработил: „Радо ИНЖЕНЕРИНГ“, Скопје

29 aприл 2016 ПОРТА 45

сетилата за вид, слух и допир, помеѓу

46 ПОРТА 29 aприл 2016

Bike-sharing: Повеќе почеток

29 aприл 2016 ПОРТА 49

Можни правци и начини на

52 ПОРТА 29 aприл 2016

29 aприл 2016 ПОРТА 53

Таа во однос на магистралната

54 ПОРТА 29 aприл 2016

29 aприл 2016 ПОРТА 55

Камикатсу – мал град

Mилано останува главен