Kinh tế vi mô, Bài 8

Giảng viên: Nguyễn Hồ Phương Chi

MỤC TIÊU: Giúp người học
• Hiểu nguồn gốc của độc quyền và thấy
1
ý nghĩa của sức mạnh thị trường
• Hiểu qui tắc hoạt động của nhà độc
2 quyền bán
• Thấy sự khác biệt giữa thị trường cạnh
tranh và độc quyền, tính phi hiệu quả của
3 độc quyền và sự can thiệp của Chính phủ
trên thị trường độc quyền đôi khi là cần
thiết
Thấy sự phân biệt giá làm tăng lợi nhuận
4 của nhà độc quyền

5/5/2022 Phương Chi 2

CÁC NỘI DUNG CHÍNH
• Đặc điểm thị trường độc quyền
• Nguồn gốc độc quyền

• Qui tắc hoạt động của nhà độc quyền để tối

đa hóa lợi ích

• Mất mát vô ích do độc quyền

• Sự can thiệp của Chính phủ

• Phân biệt giá

5/5/2022 Phương Chi 3

CÁC CẤU TRÚC THỊ TRƯỜNG
Các Cạnh tranh Cạnh tranh Độc quyền Độc quyền
tiêu thức hoàn hảo độc quyền nhóm hoàn toàn
Số lượng Rất nhiều Rất nhiều Rất nhiều Rất nhiều
người mua
Số lượng Rất nhiều Rất nhiều Một nhóm Duy nhất
người bán một hãng
Mức độ Hoàn toàn Giống, có *Khác, thay Duy nhất,
giống nhau đồng nhất khác biệt thế được không có
của sản *Giống sản phẩm
phẩm thay thế
Gia nhập/ Tự do Tự do Có rào cản Có rào cản
Rời bỏ ngành

Tương tác Không Không Có Không

chiến lược
5/5/2022
Phương Chi 4
SỨC MẠNH CỦA NHÀ ĐỘC QUYỀN
• Là người định giá (Price Maker)
• Có quyền thay đổi giá bán
• Tuy nhiên, sức mạnh của nhà độc quyền
không phải là vô hạn
• Người tiêu dùng sẽ phản ứng trước
những sự thay đổi giá của nhà độc quyền
• Muốn bán được nhiều hàng hóa hơn =>
phải bán giá thấp hơn
• Muốn bán được giá cao hơn => phải chấp
nhận bán được ít hàng hóa hơn
• => Đường cầu của DN là đường cầu thị
trường
5/5/2022 Phương Chi 5
NGUỒN GỐC ĐỘC QUYỀN
1. Sở hữu nguồn lực then chốt

2. Cơ chế quản lý của Chính phủ

• Giấy phép hoạt động
• Bằng phát minh sáng chế, bản
quyền tác giả

3. Lợi thế kinh tế theo qui mô

Độc quyền tự nhiên
5/5/2022 Phương Chi 6
 DOANH THU CỦA NHÀ ĐỘC QUYỀN

TR AR MR

• Total • Average • Marginal

Revenue Revenue Revenue
• Là phần thay
• Là toàn bộ tiền • Là tiền bán
đổi của tổng
thu được do hàng thu
doanh thu khi
bán ra một được trên một
bán ra thêm
mức sản đơn vị sản
một đơn vị sản
lượng nhất lượng bán ra
lượng
định • AR = TR/Q=
• MR = ΔTR/ΔQ
• TR = P*Q P*Q/Q = P
• MR =d(TR)/dQ

5/5/2022 Phương Chi 7

DOANH THU CỦA NHÀ ĐỘC QUYỀN
P Q TR AR MR
7 0 0 -- --
6 1 6 6 6
5 2 10 5 4
4 3 12 4 2
3 4 12 3 0
2 5 10 2 -2
1 6 6 1 -4
0 7 0 0 -6
8 5/5/2022 Phương Chi
 SO SÁNH
CẠNH TRANH & ĐỘC QUYỀN
Đường cầu trước doanh nghiệp cạnh tranh
và doanh nghiệp độc quyền khác nhau

Doanh nghiệp cạnh Doanh nghiệp độc

tranh có đường cầu quyền có đường cầu
trước DN nằm trước DN dốc xuống
ngang (cầu hoàn (chính là đường cầu
toàn co giãn) thị trường)

5/5/2022 Phương Chi 9

 SO SÁNH DOANH THU CỦA DN
CẠNH TRANH & ĐỘC QUYỀN
CẠNH TRANH ĐỘC QUYỀN

y
12 TR,AR,MR
TR
10

8
TR
6

AR, 4

MR
2
AR
Qx
q 1 2 3 4
MR 5 6 7

5/5/2022 Phương Chi 10

 QUI TẮC ỨNG XỬ CỦA NHÀ ĐỘC
QUYỀN ĐỂ TỐI ĐA HÓA LỢI NHUẬN

Để tối đa hóa lợi nhuận

• Nếu MC<MR => Nên tăng sản lượng
• Nếu MC>MR => Nên giảm sản lượng
• Nếu MC=MR => Nên giữ nguyên sản
lượng

Điều kiện tối đa hóa lợi nhuận:

MC = MR
5/5/2022 Phương Chi 11
 AR,MR
QUI TẮC TỐI ĐA HÓA LỢI NHUẬN

P y

MC
6

PM A AC
4 π B
C
AR
2 M
Q x
1 2 3 4 5 6 7
O QM MR
-2

5/5/2022 Phương Chi 12

CÂN BẰNG DÀI HẠN
CỦA THỊ TRƯỜNG ĐỘC QUYỀN
Thị trường độc quyền có rào cản gia nhập
• Khi suất sinh lợi của DN độc quyền cao hơn mức bình
thường (lợi nhuận kinh tế >0) các nhà đầu tư khác
cũng khó mà gia nhập ngành

Cân bằng trong dài hạn

• DN độc quyền vẫn có thể có lợi nhuận kinh tế trong
dài hạn, vẫn sản xuất ở mức sản lượng tối đa hóa lợi
nhuận (MC = MR)
• => QMonopoly < QCompetition
• => PMonopoly > PCompetition
5/5/2022 Phương Chi 13
 ĐỘC QUYỀN GÂY MẤT MÁT VÔ ÍCH
-Nguồn lực được sử dụng tối ưu khi
MC = P hay sản lượng sản xuất là Q*
P -Sản lượng nhà độc quyền sản xuất
để tối đa hóa lợi nhuận là QM, tại đó
MC = MR
- Tổn thất phúc lợi xã hội hay mất
PM mát vô ích (Dead Weight Loss) là
A AMN
C AC
B
DWL
MC
M N
MR AR
QM Q* Q

5/5/2022 Phương Chi 14

 DOANH THU BIÊN VÀ GIÁ BÁN
CỦA NHÀ ĐỘC QUYỀN

MR = d(TR)/dQ
= d(P.Q)/dQ
= Q.dP/dQ + P.dQ/dQ
= P.(Q.dP/P.dQ) + P
= P(1/EP + 1)
* MR chỉ bằng P khi cầu hoàn toàn co giãn (DN cạnh
tranh hoàn hảo)
* Nếu không, MR sẽ nhỏ hơn P

5/5/2022 Phương Chi 15

QUI TẮC ĐỊNH GIÁ ĐƠN GIẢN
 Nhớ lại:
 Liên hệ giữa P và MR: MR = P(1/EP + 1)
 Điều kiện tối ưu: MC = MR
 Suy ra: MC = P(1/EP + 1)
hay P = MC[EP/(EP + 1)]
 Ví dụ:
 MC = 10, EP = -5
=> P = 12.5
 MC = 10, EP = -3
=> P = 15

5/5/2022 Phương Chi 16

ĐO THẾ LỰC ĐỘC QUYỀN
 Hệ số định giá:
 Đo mức giá có thể cao gấp bao nhiêu lần so với chi phí
biên của nhà độc quyền
 Công thức:

P = MC[EP/(EP + 1)]
 Cầu càng kém co giãn, nhà độc quyền càng có thế lực
độc quyền
 Cầu ít co giãn (EP > -1) thì sao?

5/5/2022 Phương Chi 17

ĐO THẾ LỰC ĐỘC QUYỀN
 Hệ số Lerner:
 Đo chênh lệch giữa giá và chi phí biên chiếm trọng số
bao nhiêu trong giá bán.
L = (P-MC)/P
= [P – P(1/EP + 1)]/P
= 1 – 1/EP – 1
= – 1/EP
 Cầu càng kém co giãn, hệ số Lerner càng lớn
0<L<1

5/5/2022 Phương Chi 18

KIỂM SOÁT ĐỘC QUYỀN
Kiểm soát bằng luật Kiểm soát bằng can thiệp
 Dùng luật để thúc đẩy  Dùng các công cụ kinh tế
cạnh tranh, hạn chế độc can thiệp vào thị trường
quyền độc quyền
=>Hạn chế sức mạnh độc =>Làm giảm giá bán của nhà
độc quyền
quyền trong một ngành
=>Làm giảm mất mát vô ích
=>Làm tăng tính cạnh tranh
 Ví dụ:
trong một ngành
 Qui định giá trần
 Ví dụ:
 Quốc hữu hóa
 Cấm sáp nhập
 Chính sách không can
 Buộc chia tách thiệp

5/5/2022 Phương Chi 19

KIỂM SOÁT ĐỘC QUYỀN
BẰNG THUẾ CỐ ĐỊNH
 Khi doanh nghiệp nộp thuế, doanh nghiệp sẽ so sánh
doanh thu với chi phí bao gồm cả thuế.
 Chi phí biên bao gồm cả thuế không thay đổi so với
chi phí biên không thuế.
 Nhưng chi phí trung bình và chi phí tổng bao gồm cả
thuế cao hơn chi phí không thuế

5/5/2022 Phương Chi 20

KIỂM SOÁT ĐỘC QUYỀN
BẰNG THUẾ CỐ ĐỊNH

P A
CT D
C B
DWL ACT
AC
M MC
N
MR AR
QM Q* Q

5/5/2022 Phương Chi 21

KIỂM SOÁT ĐỘC QUYỀN
BẰNG THUẾ CỐ ĐỊNH
Tác động của thuế cố định
 Sản lượng của nhà độc quyền không đổi
 Giá bán không đổi
 Lợi nhuận của nhà độc quyền giảm
 Tổn thất phúc lợi xã hội không đổi

5/5/2022 Phương Chi 22

KIỂM SOÁT ĐỘC QUYỀN
BẰNG THUẾ ĐƠN VỊ
 Thuế đơn vị hay thuế theo sản lượng làm chi phí biên
và chi phí trung bình của doanh nghiệp tăng đúng
bằng thuế trên một đơn vị.
 Đường MC và AC dịch chuyển lên một đoạn bằng
thuế trên một đơn vị.

5/5/2022 Phương Chi 23

KIỂM SOÁT ĐỘC QUYỀN
BẰNG THUẾ ĐƠN VỊ

Pt DA
P
Ct E
C B
DWL2
AC+t
DWL t MC+t AC
t
K M N MC
MR AR
QT QM Q* Q

5/5/2022 Phương Chi 24

KIỂM SOÁT ĐỘC QUYỀN
BẰNG THUẾ ĐƠN VỊ
Tác động của thuế đơn vị
 Sản lượng của nhà độc quyền giảm
 Giá bán tăng
 Lợi nhuận của nhà độc quyền giảm
 Tổn thất phúc lợi xã hội tăng

5/5/2022 Phương Chi 25

KIỂM SOÁT ĐỘC QUYỀN
BẰNG GIÁ TRẦN (GIÁ TỐI ĐA)
1. Pmax = MC - Khi không bị can thiệp, sản lượng
nhà độc quyền sản xuất để tối đa
hóa lợi nhuận là QM, tại đó MC =
P MR
-Qui định giá trần: Pmax = MC

A => Q = Q*
P
=> DWL= 0, hãng bị lỗ NRSPmax
C B => Chính Phủ phải bù lỗ hãng mới
có thể hoạt động
S R AC
Pmax MC
M N
MR AR
QM Q* Q

5/5/2022 Phương Chi 26

KIỂM SOÁT ĐỘC QUYỀN
BẰNG GIÁ TRẦN (GIÁ TỐI ĐA)
2. Pmax = AC -Khi không bị can thiệp, sản
lượng nhà độc quyền sản xuất để
P tối đa hóa lợi nhuận là QM, tại đó
MC = MR
-Qui định giá trần: Pmax = AC
P A => Q = QR
=> DWL là NRS, hãng hòa vốn
C B
=> Chính Phủ KHÔNG phải bù lỗ
R
Pmax AC
MC
M S N
MR AR
QM QR Q* Q

5/5/2022 Phương Chi 27

PHÂN BIỆT GIÁ
 Mục đích phân biệt giá: tăng thêm lợi nhuận
 Điều kiện để có thể phân biệt giá
 Có thể phân biệt được khách hàng với giá sẵn lòng trả
khác nhau
 Ngăn chặn được mua đi bán lại để hưởng chênh lệch
giá
 Các loại phân biệt giá
 Phân biệt giá cấp 1 hoàn hảo
 Phân biệt giá cấp 2
 Phân biệt giá cấp 3

5/5/2022 Phương Chi 28

 PHÂN BIỆT GIÁ
PBG cấp 1
PBG cấp 2 PBG cấp 3
hoàn hảo
• Là việc bán • Là việc bán
• Là việc bán một sản phẩm một sản phẩm
một sản phẩm với các mức với các mức
với các mức giá khác nhau giá khác nhau
giá khác nhau cho những cho từng
cho từng lượng hàng nhóm người
người tiêu được mua tiêu dùng khác
dùng khác khác nhau nhau
nhau
• Có thể phân • Điều kiện: DN
• Bán theo đúng biệt giá cấp 2 có thể phân
giá sẵn lòng lũy thoái hoặc biệt được các
trả của từng lũy tiến nhóm khách
người hàng
5/5/2022 Phương Chi 29
 PHÂN BIỆTGIÁ CẤP 1 HOÀN HẢO
-Nếu không phân biệt giá:
Lợi nhuận
tăng thêm +Q = QM và DWL = diện tích AMN
P nhờ PBG -Nếu DNĐQ phân biệt giá cấp 1
hoàn hảo
PS khi
+Đường MR sẽ chính là đường
không cầu
PBG
P A +Q = Q* và DWL = 0

C B => DNĐQ chiếm đoạt toàn bộ

thặng dư tiêu dùng
AC
M N MC
MR AR
QM Q* Q

5/5/2022 Phương Chi 30

TÓM TẮT
Lý do • Sở hữu yếu tố sản xuất then chốt
tồn tại
• Cơ chế quản lý của Chính phủ
độc
• Lợi thế kinh tế theo qui mô
quyền
Doanh • Là người định giá
nghiệp
độc • Có đường cầu trước doanh nghiệp dốc
xuống (đường cầu thị trường)
quyền

Tối đa • Chọn Q thỏa điều kiện MC = MR, sau đó

hóa lợi định giá bán tốt nhất để bán hết Q
nhuận • Nên nhớ, MR < P, MR = P(1/EP + 1)
5/5/2022 Phương Chi 31
TÓM TẮT • QM < Q*
Thị trường • Độc quyền gây mất mát vô ích do
độc quyền sản lượng thấp hơn sản lượng hiệu
quả
• Luật chống độc quyền
Sự can thiệp
• Giá trần
của Chính
Phủ để giảm • Quốc hữu hóa
tính phi hiệu • Không can thiệp nếu thất bại của
Chính phủ lớn hơn thất bại thị
quả của ĐQ
trường

• Khi có sức mạnh thị trường, nhà ĐQ có thể

Phân PBG để tăng thêm lợi nhuận
biệt
• PBG cấp 1 hoàn hảo có thể loại bỏ DWL
giá
nhưng làm bất bình đẳng thêm trầm trọng
5/5/2022 Phương Chi 32
Bài tập, câu 14
 Một nhà độc quyền có đường chi phí và
đường cầu như sau:
 TC = 30Q + 600 và (D): P = 90 – Q
 Hãy xác định giá bán nhà độc quyền cần
định để đạt mục tiêu tối đa hóa doanh thu
và tính doanh thu, lợi nhuận của nhà độc
quyền
 Hãy xác định giá bán nhà độc quyền cần
định để đạt mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận và
tính lợi nhuận tối đa của nhà độc quyền

5/5/2022 Phương Chi 33

  Hãy tính mất mát vô ích (tổn thất phúc lợi
xã hội) do độc quyền
 Hãy vẽ đường doanh thu trung bình, đường
doanh thu biên và đường chi phí biên của
nhà độc quyền. Chỉ ra mất mát vô ích (tổn
thất phúc lợi xã hội) do độc quyền trên đồ
thị.

5/5/2022 Phương Chi 34