BÀI 2 - MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ PHÁP LUẬT

HỌC VIỆN HÀNG KHÔNG VIỆT NAM
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ
LUẬN CHUNG
VỀ PHÁP LUẬT
NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

NỘI DUNG BÀI HỌC
I. Khái quát về pháp luật
1.1. Khái niệm và nguồn gốc của 1.5. Mối liên hệ giữa Pháp luật và các
pháp luật. lĩnh vực khác của xã hội.
1.2. Đặc trưng của pháp luật. 1.6. Hình thức của pháp luật
1.3. Bản chất của pháp luật. 1.7. Hệ thống pháp luật
1.4. Vai trò của pháp luật

II. Quan hệ pháp luật
2.1. Khái niệm và đặc điểm của quan hệ pháp luật.
2.2. Các yếu tố cấu thành quan hệ pháp luật

III. Thực hiện pháp luật – Vi phạm pháp luật – Trách nhiệm pháp lý
3.1. Thực hiện pháp luật.
3.2. Vi phạm pháp luật.
3.3. Trách nhiệm pháp lý.

MỤC TIÊU BÀI HỌC
− Hiểu được nguồn gốc, bản chất, thuộc tính, chức năng và
hình thức của pháp luật;
− Hiểu được mối quan hệ giữa pháp luật với các hiện tượng xã
hội khác;
− Nhận diện và so sánh được các hình thức pháp luật;
− Phân biệt pháp luật với các hiện tượng xã hội khác như đạo
đức, tập quán…

I. KHÁI QUÁT VỀ PHÁP LUẬT

1.1. KHÁI NIỆM PHÁP LUẬT
Hệ thống các quy tắc xử sự

Là gì? mang tính bắt buộc chung
Do nhà nước thừa nhận hoặc

Do ai làm ra?
ban hành
Nhằm mục đích

Điều chỉnh các mối quan hệ
gì?
trong xã hội
Được thực hiện

như thế nào? Được đảm bảo thực hiện

1.1. KHÁI NIỆM PHÁP LUẬT
Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự
mang tính bắt buộc chung do nhà nước ban
hành hoặc thừa nhận và được nhà nước đảm
bảo thực hiện nhằm điều chỉnh các QHXH
theo một mục đích nhất định.

1.2. NGUỒN GỐC CỦA PHÁP LUẬT
• Quan điểm: Pháp luật là hiện tượng thuộc kiến trúc thượng tầng của xã hội; phát sinh,
tồn tại và phát triển trong xã hội có giai cấp.
• Nhà nước và pháp luật là hai hiện tượng xã hội luôn gắn liền với nhau, nguyên nhân ra
đời của Nhà nước cũng là nguyên nhân xuất hiện pháp luật:
• Tồn tại chế độ tư hữu;
• Xã hội phân chia thành giai cấp và có đấu tranh giai cấp.

1.2. NGUỒN GỐC CỦA PHÁP LUẬT
Phương thức ra đời
Khách quan Chủ quan
Những nguyên nhân làm xuất hiện Nhà nước thừa nhận các Nhà nước ban hành các
nhà nước cũng là nguyên nhân xuất quy phạm xã hội có giá trị văn bản quy phạm pháp
hiện pháp luật như luật. luật.

1.3. ĐẶC TRƯNG CỦA PHÁP LUẬT
Đặc trưng của

pháp luật
Tính khách Tính xác định Tính được đảm

Tính quy phạm Tính ổn định
quan chặt chẽ về mặt bảo bằng nhà
phổ biến tương đối
(tính khả thi) hình thức nước

Tính quy phạm phổ biến
Tính quy phạm Tính phổ biến
Tác động tới

mọi chủ thể Mang tính quy
Khuôn mẫu, Sự bắt buộc trong cùng điều luật, điều chỉnh
chuẩn mực cho phải tuân theo kiện hoàn cảnh, những quan hệ
hành vi không gian, phổ biến (lặp đi
thời gian… lặp lại).
TÍNH QUY PHẠM PHỔ BIẾN
Quan tòa bị kết án khi tội nhân được xóa tội

Iudex damnatur ubi nocens absolvitur.
Publilius Syrus

TẠI SAO PHÁP LUẬT CÓ TÍNH QUY PHẠM PHỔ BIẾN?
• Vì pháp luật bản thân nó phải điều chỉnh những quan hệ xã hội phổ biến
và điển hình.
• Giá trị xã hội của pháp luât điều chỉnh hành vi; làm sao đó quản lý xã hội
trong một trật tự nhất định  những quan hệ xã hội mang tính quy luật và
cần thiết phải điều chỉnh.

TÍNH XÁC ĐỊNH CHẶT CHẼ VỀ MẶT HÌNH THỨC
Tính xác định chặt chẽ về mặt

hình thức
Nội dung của pháp luật được

Pháp luật phải tồn tại dưới Việc hình thành các hình thức
diễn đạt bằng ngôn ngữ pháp
hình thức nhất định. pháp luật phải theo trình tự
lý cụ thể, chính xác, rõ ràng,
thủ tục chặt chẽ, thống nhất
một nghĩa.
Tập quán pháp, tiền lệ pháp (án

lệ), văn bản quy phạm pháp
luật.
• Ban hành theo trình tự, thủ tục nhất định;

• Ngôn ngữ rõ ràng, chính xác;
• Văn bản cấp dưới không được trái văn bản cấp trên.

• BLHS 1985: Người nào thấy người khác đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính
mạng, tuy có điều kiện mà không cứu giúp, dẫn đến chết người, thì bị phạt cảnh cáo,
cải tạo không giam giữ đến một năm hoặc bị phạt tù từ ba tháng đến hai năm.
• BLHS 1999: Người nào thấy người khác đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính
mạng, tuy có điều kiện mà không cứu giúp dẫn đến hậu quả người đó chết, thì bị phạt
cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến hai năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến hai năm.

Điều 37(4) Luật phòng chống tham nhũng: “Người đứng đầu, cấp phó của
người đứng đầu cơ quan không được để vợ hoặc chồng, bố, mẹ, con kinh
doanh trong phạm vi do mình quản lý trực tiếp”.

TÍNH ĐƯỢC ĐẢM BẢO THỰC HIỆN BỞI NHÀ NƯỚC
Tính được đảm bảo thực hiện bởi nhà

nước
Nhà nước bảo đảm cho pháp luật

Nhà nước bảo đảm tính hợp lý về
được thực hiện bằng nhiều biện
nội dung của các quy phạm pháp
pháp, trong đó quan trọng nhất là
luật.
biện pháp cưỡng chế

TÍNH KHÁCH QUAN
Muốn được cấp giấy chứng nhận sức khỏe để lái xe máy từ 50 cm3 trở lên
(giấy phép lái xe hạng A1, B1) thì phải có vòng ngực trung bình không
dưới 72 cm, cân nặng không được dưới 40 kg

Quyết định 33, 34 (năm 2008) của Bộ Y tế  Quyết định 4392.
Thông tư liên tịch số 24/2015/TTLT-BYT-BGTVT
Nghị định NCS.ThS.
số 71/2012/NĐ-CP
Nguyễn Thị Phương
Kế hoạch 69/KH-UBATGTQG của Ủy ban An toàn giao thông ngày 18-4-2014.
TÍNH ỔN ĐỊNH TƯƠNG ĐỐI
Các văn bản pháp luật khi ban hành phải phù hợp với xã hội, có thể áp
dụng trong một thời gian tương đối dài.

1.4. BẢN CHẤT CỦA PHÁP LUẬT
Bản chất là gì và ý

nghĩa của bản chất?

Birds of a feather
Tell me who are your friends, and I’ll
flock together
tell you who you are.
Các bạn hiểu những câu

NCS.ThS. thành
Nguyễn ngữ này như thế nào?
Thị Phương
Hãy cho tôi biết bạn của anh là ai, tôi sẽ chỉ cho anh
biết, anh là người như thế nào.
• Nếu chúng ta muốn tìm hiểu một sự vật hiện tượng nào đó thì
ta hãy đặt nó vào trong tổng hòa các mối quan hệ và khi chúng
ta đã đặt một sự vật hiện tượng vào trong tổng hòa các mối
quan hệ thì ta sẽ thấy rõ sự vật hiện tượng đó bộ lộ rõ đặc tính,
bản chất, quy luật bên trong của nó và cách thức biểu hiện
những quy luật bên trong đó ra làm sao.
• Bản chất là những mối liên hệ, những quy luật bên trong quyết định những đặc điểm và
khuynh hướng phát triển cơ bản của hệ thống vật chất.
• Ý nghĩa: hiểu sâu sắc hơn về pháp luật về những quy luật tồn tại và triển của pháp luật
trong quá khứ, hiện tại và dự báo sự phát triển của pháp luật tương lai.

PHÁP LUẬT CÓ NHỮNG

BẢN CHẤT NÀO?

- Bản chất của pháp luật
Tính giai cấp Tính xã hội

TÍNH GIAI CẤP
Mục đích pháp

Nội dung pháp luật nhằm điều
Pháp luật trước luật được quy chỉnh các quan hệ
hết thể hiện ý chí định bởi điều kiện xã hội phát triển
của giai cấp thống sinh hoạt vật chất theo một trật tự
trị; (kinh tế) của giai nhất định phù hợp
cấp thống trị; với lợi ích của
giai cấp thống trị.

TÍNH XÃ HỘI
Pháp luật có khả

Pháp luật là Pháp luật là năng hạn chế,
phương tiện để phương tiện mô loại bỏ các quan
con người xác lập hình hoá cách hệ xã hội tiêu
các quan hệ xã thức xử sự của cực, thúc đẩy các
hội; con người; quan hệ xã hội
tích cực.
CÁCH HÀNH XỬ CỦA
BẢN THÂN KHI THẤY
MỘT NGƯỜI ĐANG SẮP
CHẾT ĐUỐI?

Tảo hôn là gì?

Mối liên hệ giữa tính
giai cấp và tính xã hội
là gì?

MỐI LIÊN HỆ GIỮA TÍNH GIAI CẤP VÀ TÍNH XÃ HỘI LÀ GÌ?
• Đây là mối liên hệ tỷ lệ nghịch (tính giai cấp càng lớn thì tính xã hội càng giảm và ngược
lại);
• Bản chất của pháp luật là sự tương tác giữa tính giai cấp và tính xã hội trong một thể
thống nhất;
• Quyết định đặc điểm và xu hướng phát triển cơ bản của pháp luật – nội dung mối liên hệ
là bản chất của pháp luật;
• Bản chất của pháp luật thể hiện trong mối quan hệ mâu thuẫn và thống nhất giữa tính giai
cấp và tính xã hội.

1.5. VAI TRÒ CỦA PHÁP LUẬT
-
Vai trò
Pháp luật là cơ sở để
Pháp luật là phương Pháp luật góp phần Pháp luật tạo ra môi
thiết lập, củng cố và
tiện để Nhà nước tạo dựng những quan trường ổn định cho
tăng cường quyền lực
quản lý xã hội hệ xã hội mới quan hệ quốc tế
Nhà nước

1.6. QUAN HỆ GIỮA PHÁP LUẬT VỚI CÁC LĨNH VỰC KHÁC CỦA XÃ HỘI
Pháp luật
Quy phạm
Kinh tế Chính trị Nhà nước
xã hội
Đạo đức Tập quán Tôn giáo

PHÁP LUẬT VỚI KINH TẾ
• Tính chất mối quan hệ:
• Yếu tố kiến trúc thượng tầng và hạ tầng cơ sở
• Mối quan hệ giữa yếu tố quyết định và bị quyết định
• Nội dung:
• Cơ sở kinh tế quyết định sự ra đời, nội dung, hình thức và sự phát triển của pháp
luật - sự thay đổi của nền kinh tế tất yếu dẫn đến sự thay đổi của pháp luật.
• Pháp luật có thể tác động kìm hãm hoặc thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế –
Pháp luật có sự độc lập nhất định.

PHÁP LUẬT VỚI CHÍNH TRỊ
CHÍNH TRỊ LÀ GÌ? Chính trị là cách thức phương

thức tổ chức, thực hiện quyền
lực

- Quyền là khả năng áp đặt và

sai khiến.
QUYỀN LỰC LÀ GÌ? - Lực là buộc người khác
tuân thủ theo mình

• Tính chất mối quan hệ:
• Là mối quan hệ giữa hai yếu tố thuộc kiến trúc thượng tầng;
• Mối quan hệ của yếu tố nội dung (chính trị) và hình thức (pháp luật).
• Nội dung: Sự tác động của chính trị đối với pháp luật: các quan hệ chính trị, chế độ
chính trị ảnh hưởng đến nội dung, tính chất và xu hướng phát triển của pháp luật.

- Tác động của pháp luật dối với chính trị:
- Pháp luật là hình thức, thể hiện ý chí của giai cấp thống trị;
- Pháp luật là công cụ để chuyển hóa ý chí của giai cấp thống trị;
- Biến ý chí của giai cấp thống trị trở thành quy tắc xử sự chung, có tính
bắt buộc đối với mọi người.

PHÁP LUẬT VỚI NHÀ NƯỚC
̶ Tính chất:
• Theo quan điểm Marxism, Nhà nước và pháp luật là hai bộ phận thuộc kiến trúc
thượng tầng có quan hệ chặt chẽ với nhau.
• Mối quan hệ giữa hai công cụ quản lý quan trọng của xã hội.
̶ Nội dung:
• Nhà nước không thể tồn tại và phát huy quyền lực nếu thiếu pháp luật. Ngược lại,
pháp luật chỉ phát sinh, tồn tại và có hiệu lực khi dựa trên sức mạnh của quyền lực
nhà nước.
• Một mặt nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật, dùng pháp luật làm công cụ để
quản lý xã hội, nhưng quyền lực nhà nước phải dựa trên pháp luật, thực hiện thông
qua pháp luật và bị giới hạn bởi chính pháp luật.

“Công lý không có quyền lực thì bất lực, quyền lực không có
công lý thì tàn bạo”.
Justice without force is powerless; force without justice is tyrannical
Blaise Pascal

PHÁP LUẬT VỚI CÁC QUY PHẠM XÃ HỘI
Quy phạm xã hội bao gồm các loại như: quy phạm đạo đức, quy phạm tập quán, quy
phạm tôn giáo, quy phạm pháp luật và quy phạm của các tổ chức xã hội khác.

PHÁP LUẬT VỚI CÁC QUY PHẠM XÃ HỘI
− Tính chất:
• Mối quan hệ giữa các quy tắc điều chỉnh hành vi con người;
• Cùng kiến tạo trật tự chung của xã hội.
− Nội dung:
• Pháp luật thể chế nhiều quy phạm đạo đức, tập quán thành quy phạm pháp luật;
• Tương tác về mục đích điều chỉnh và phạm vi điều chỉnh;
• Pháp luật loại bỏ quan hệ xã hội tiêu cực;
• Các quy phạm xã hội hỗ trợ hoặc cản trở pháp luật phát huy hiệu quả trong việc
điều chỉnh các quan hệ xã hội.

1.7. HÌNH THỨC CỦA PHÁP LUẬT
- Hình thức của pháp luật là biểu hiện ra bên ngoài của pháp luật, là
phương thức tồn tại, dạng tồn tại của pháp luật.

1.7. HÌNH THỨC CỦA PHÁP LUẬT
PHÁP LUẬT BAO

GỒM CÁC HÌNH
THỨC NÀO?

Hình thức
Tập quán pháp Tiền lệ pháp (án lệ) Văn bản quy phạm pháp luật
hình thức Nhà nước thừa văn bản do cơ quan Nhà

nhận các bản án của Tòa án nước có thẩm quyền ban
hình thức Nhà nước thừa
đã có hiệu lực pháp luật khi hành theo trình tự thủ tục luật
nhận các tập quán lưu truyền
giải quyết 1 vụ việc cụ thể và định trong đó có chứa các
lâu dài trong xã hội và nâng
làm cơ sở để giải quyết cho quy tắc xử sự chung được
chúng lên thành pháp luật.
các vụ việc xảy ra tương tự nhà nước bảo đảm thực hiện
sau này và được áp dụng nhiều lần.

Do cơ quan nhà nước
Nội dung của văn bản
có thẩm quyền ban
quy phạm pháp luật
hành đúng hình thức,
chứa đựng các quy
trình tự, thủ tục luật
phạm pháp luật
định
ĐẶC
ĐIỂM
Được Nhà nước đảm

Có hiệu lực về thời bảo thi hành bằng các
gian, không gian và biện pháp như tuyên
đối tượng áp dụng truyền, thuyết phục,
cưỡng chế, …
HỆ THỐNG VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT
STT Cơ quan ban hành Văn bản
1 Quốc hội Hiến pháp, Luật, Nghị quyết
2 Ủy ban Thường vụ Quốc hội Pháp lệnh, Nghị quyết
3 Chủ tịch nước Lệnh, Quyết định

4 Chính phủ Nghị định
5 Thủ tướng Chính phủ Quyết định
6 Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ Thông tư
7 Hội đồng Thẩm phán toà án nhân dân tối cao Nghị quyết
8 Chánh án Tòa án, Viện trưởng Viện Kiểm sát tối cao Thông tư (liên tịch)
9 Tổng Kiểm toán Nhà nước Quyết định
10 Ủy Ban thường vụ Quốc Hội hoặc Chính phủ với cơ quan trung ương của tổ chức Nghị quyết liên tịch
chính trị - xã hội
11 Hội đồng Nhân dân tỉnh, huyện Nghị quyết
12 Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh, huyện Quyết định
LUẬT TẬP QUÁN
Đồng bào dân tộc H’Mông Lai Châu Đồng bào dân tộc Mường ở Hoà Bình
• Phong tục mượn gia súc • Theo tập quán của người
như trâu, bò để canh tác Mường (Hoà Bình) thì khi
(cày ruộng). Mỗi khi mượn mượn chiêng, cả bên cho
trâu bò, người mượn phải mượn và bên mượn phải
mang một chai rượu ngô mang chiêng ra trước cửa
hoặc rượu gạo và một chút hoặc sân của chủ cho mượn,
thức ăn thường ngày đến chủ của chiêng gõ chiêng
một hồi ba tiếng hoặc ba hồi
để cùng uống rượu với chủ chín tiếng và tiếng chiêng
sở hữu gia súc với ý nghĩa ngân lên ở tần số cao nhất và
là hàm ơn và là một nghi bên mượn khi trả cũng vậy.
thức của tập quán.
VÍ DỤ
Khoản 1 Điều 231 BLDS 2015
Người bắt được gia súc bị thất lạc phải nuôi giữ và báo
ngay cho Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người đó cư trú để
thông báo công khai cho chủ sở hữu biết mà nhận lại. Sau
06 tháng, kể từ ngày thông báo công khai hoặc sau 01
năm đối với gia súc thả rông theo tập quán thì quyền sở
hữu đối với gia súc và số gia súc được sinh ra trong thời
gian nuôi giữ thuộc về người bắt được gia súc.
HỆ THỐNG PHÁP LUẬT
HỆ THỐNG PHÁP
LUẬT LÀ GÌ?

KHÁI NIỆM HỆ THỐNG PHÁP LUẬT
Hệ thống pháp luật Việt Nam là tổng thể các quy phạm pháp luật, các nguyên tắc, định
hướng và mục đích của pháp luật có mối liên hệ mật thiết và thống nhất với nhau, được
phân định thành các ngành luật, các chế định pháp luật và được thể hiện trong các văn
bản do cơ quan nhà nước Việt Nam có thẩm quyền ban hành theo những hình thức, thủ
tục nhất định để điều chỉnh các quan hệ xã hội.

BỘ PHẬN CỦA HỆ THỐNG PHÁP LUẬT
CÁC BỘ PHẬN NÀO

CẤU THÀNH LÊN
HỆ THỐNG PHÁP
LUẬT?

Bộ phận cấu thành
Chế định pháp Quy phạm pháp

Ngành luật
luật luật
Dân Hành Hình Quyền Hợp Thừa Giả Quy Chế

sự chính sự sở hữu đồng kế định định tài

ĐỊNH NGHĨA NGÀNH LUẬT
• Ngành luật là đơn vị cấu trúc bên trong của hệ thống pháp luật bao gồm các
quy phạm pháp luật điều chỉnh một loại quan hệ xã hội có cùng tính chất, nội
dung thuộc một lĩnh vực đời sống xã hội nhất định với những phương pháp
điều chỉnh riêng.

ĐỊNH NGHĨA CHẾ ĐỊNH
• Chế định pháp luật là tập hợp một nhóm quy phạm pháp luật có đặc điểm
giống nhau để điều chỉnh nhóm quan hệ xã hội tương ứng trong phạm vi một
ngành luật hoặc nhiều ngành luật.

Là một loại quy phạm xã hội
Quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung,

Đặc điểm được áp dụng cho tất cả mọi chủ thể
của quy
phạm Do nhà nước ban hành hoặc thừa nhận và
pháp luật được nhà nước bảo đảm giá trị thực hiện
Là thành tố nhỏ nhất của hệ thống pháp luật

ĐỊNH NGHĨA QUY PHẠM PHÁP LUẬT
• Quy phạm pháp luật là quy tắc xử sự chung, có hiệu lực bắt buộc chung, được
áp dụng lặp đi lặp lại nhiều lần đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phạm
vi cả nước hoặc đơn vị hành chính nhất định, do cơ quan nhà nước, người có
thẩm quyền ban hành và được Nhà nước bảo đảm thực hiện.

CÁC THÀNH PHẦN CỦA QUY PHẠM PHÁP LUẬT
Giả định
Quy định Chế tài
Cơ cấu
QPPL

Giả định
Dự kiến trước những điều kiện, hoàn

cảnh có thể xảy ra trong cuộc sống mà
chủ thể sẽ gặp phải / dự kiến trước những
Giả điều kiện, hoàn cảnh, để áp dụng các biện
định pháp tác động của Nhà nước
Trả lời cho câu hỏi: chủ thể nào? Trong

điều kiện? Hoàn cảnh nào?

Điều 108(1) BLHS 2015 Tội phản bội Tổ quốc
Ai? Trong hoàn cảnh nào
Công dân Việt Nam nào câu kết với nước ngoài nhằm gây nguy hại cho độc lập, chủ
quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, chế độ xã hội chủ nghĩa và Nhà
nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, tiềm lực quốc phòng, an ninh, thì bị phạt tù
từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình.

Khoản 1 Điều 12 BLHS 2015
AI?
Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội
phạm, trừ những tội phạm mà Bộ luật này có quy định khác.

Khoản 1 Điều 132 BLHS 2015
AI? HOÀN CẢNH NÀO
Người nào thấy người khác đang ở trong tình trạng nguy
hiểm đến tính mạng, tuy có điều kiện mà không cứu giúp dẫn
đến hậu quả người đó chết, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo
không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02
năm.

Quy định
Chứa đựng mệnh lệnh của nhà nước, nêu

lên cách xử sự của các chủ thể
Quy
định
Trả lời cho câu hỏi: được làm gì? Không
được làm gì? Phải làm gì?

VÍ DỤ
AI? ĐƯỢC LÀM GÌ
Mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà

pháp luật không cấm (Điều 33 Hiến pháp 2013).
AI? PHẢI LÀM GÌ
Mọi người có nghĩa vụ nộp thuế theo luật định. (Điều 47 Hiến
pháp 2013).

VÍ DỤ
Khoản 3 Điều 167 Luật Đất đai 2013
CHỦ THỂ NÀO?
Hợp đồng chuyển nhượng, tặng cho, thế chấp góp vốn bằng
quyền sử dụng đất, quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất
PHẢI LÀM GÌ
phải được công chứng hoặc chứng thực, trừ trường hợp kinh
doanh bất động sản quy định tại điểm b khoản này…

VÍ DỤ
Điều 627 BLDS 2015

Hình thức của di chúc
GIẢ ĐỊNH GIẢ ĐỊNH

QUY ĐỊNH
Di chúc phải được lập thành văn bản; QUY

nếuĐỊNH
không thể lập được
di chúc bằng văn bản thì có thể di chúc miệng.

Chế tài
Các biện pháp để nhà nước đảm bảo quy định của
pháp luật được thực hiện nghiêm chỉnh
Chế
tài
Trả lời cho câu hỏi: Chủ thể chịu hậu quả gì?

VÍ DỤ
GIẢ ĐỊNH
Người mẹ nào do ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng lạc hậu hoặc
trong hoàn cảnh khách quan đặc biệt mà giết conCHẾ do TÀI
mình đẻ ra
trong 07 ngày tuổi, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
(Khoản 1 Điều 124 BLHS 2015).
GIẢ ĐỊNH
Người lao động tự ý bỏ việc 05 ngày cộng dồn trong một tháng và 20
ngày cộng dồn trong một năm mà không có lý do chính đáng thì người
CHẾ TÀI
sử dụng lao động có thể áp dụng hình thức kỷ luật lao động sa thải
(Điều 125.4 BLLĐ 2019).

LƯU Ý
Một quy phạm pháp luật có thể được trình bày trong một điều luật
Một điều luật có thể chứa nhiều quy phạm pháp luật
LƯU Ý
Một quy phạm pháp luật không nhất thiết phải có đầy đủ 3 bộ phận
Trật tự của các bộ phận trong một quy phạm pháp luật có thể thay
đổi.
• Điều 114. Ngày nghỉ hằng năm tăng thêm theo thâm niên làm việc Cứ đủ 05 năm làm
việc cho một người sử dụng lao động thì số ngày nghỉ hằng năm của người lao động
theo quy định tại khoản 1 Điều 113 của Bộ luật này được tăng thêm tương ứng 01
ngày.
• Điều 109. Nghỉ trong giờ làm việc
• 1. Người lao động làm việc theo thời giờ làm việc quy định tại Điều 105 của Bộ
luật này từ 06 giờ trở lên trong một ngày thì được nghỉ giữa giờ ít nhất 30 phút
liên tục, làm việc ban đêm thì được nghỉ giữa giờ ít nhất 45 phút liên tục. Trường
hợp người lao động làm việc theo ca liên tục từ 06 giờ trở lên thì thời gian nghỉ
giữa giờ được tính vào giờ làm việc.
• 2. Ngoài thời gian nghỉ quy định tại khoản 1 Điều này, người sử dụng lao động bố
trí cho người lao độ

• Điều 125. Áp dụng hình thức xử lý kỷ luật sa thải
• Hình thức xử lý kỷ luật sa thải được người sử dụng lao động áp dụng trong trường hợp sau
đây:
• 1. Người lao động có hành vi trộm cắp, tham ô, đánh bạc, cố ý gây thương tích, sử dụng ma
túy tại nơi làm việc;
• 2. Người lao động có hành vi tiết lộ bí mật kinh doanh, bí mật công nghệ, xâm phạm quyền sở
hữu trí tuệ của người sử dụng lao động, có hành vi gây thiệt hại nghiêm trọng hoặc đe dọa gây
thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng về tài sản, lợi ích của người sử dụng lao động hoặc quấy rối
tình dục tại nơi làm việc được quy định trong nội quy lao động;
• 3. Người lao động bị xử lý kỷ luật kéo dài thời hạn nâng lương hoặc cách chức mà tái phạm
trong thời gian chưa xóa kỷ luật. Tái phạm là trường hợp người lao động lặp lại hành vi vi
phạm đã bị xử lý kỷ luật mà chưa được xóa kỷ luật theo quy định tại Điều 126 của Bộ luật
này;
• 4. Người lao động tự ý bỏ việc 05 ngày cộng dồn trong thời hạn 30 ngày hoặc 20 ngày cộng
dồn trong thời hạn 365 ngày tính từ ngày đầu tiên tự ý bỏ việc mà không có lý do chính đáng.
• Trường hợp được coi là có lý do chính đáng bao gồm thiên tai, hỏa hoạn, bản thân, thân nhân
bị ốm có xác nhận của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền và trường hợp khác được
quy định trong nội quy lao động. NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương
XÁC ĐỊNH THÀNH PHẦN CỦA CÁC QPPL SAU ĐÂY
• Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất
nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại một trong các điều 123, 134,
141, 142, 143, 144, 150, 151, 168, 169, 170, 171, 173, 178, 248, 249, 250, 251, 252, 265,
266, 286, 287, 289, 290, 299, 303 và 304 của Bộ luật này.
• Người nào cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ
tổn thương cơ thể từ 11% đến 30% hoặc dưới 11% nhưng thuộc một trong các trường
hợp sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến
03 năm.
• Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:
Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ
thể 61% trở lên, nếu không thuộc trường hợp quy định tại điểm b khoản 4 Điều này.

HỆ THỐNG VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT
Chứa quy phạm pháp luật, được ban hành theo đúng thẩm quyền,
hình thức, trình tự, thủ tục theo quy định của Luật ban hành văn bản
quy phạm pháp luật.
Nội dung của văn bản quy phạm pháp luật chứa đựng các quy phạm
pháp luật.
VBQPPL
Văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực về thời gian, không gian và
đối tượng áp dụng;
Văn bản quy phạm pháp luật được Nhà nước đảm bảo thi hành bằng
các biện pháp như tuyên truyền, thuyết phục, các biện pháp về tổ
chức, kinh tế, trong trường hợp cần thiết phải áp dụng các biện pháp
cưỡng chế.
2. Quan hệ pháp luật
Chủ thể
QPPL
Quan Điều chỉnh
hệ Quan hệ Nội dung
xã Pháp luật
SKPL
hội
Khách thể
KHÁI NIỆM
Quan hệ pháp luật là những quan hệ xã hội được các quy

phạm pháp luật điều chỉnh, trong đó có chứa đựng các quyền
và nghĩa vụ pháp lý do pháp luật quy định và được Nhà nước
bảo đảm thực hiện.

Là loại quan hệ có tính ý chí
Quan hệ pháp luật xuất hiện

trên cơ sở quy phạm pháp luật
ĐẶC ĐIỂM
QUAN HỆ PHÁP LUẬT
Có cơ cấu chủ thể nhất định
Được nhà nước đảm bảo thực

hiện
Ví dụ
1. Anh X (20 tuổi) và chị Y (18 tuổi) yêu thương nhau và được gia đình hai họ
chấp thuận cho lấy nhau làm vợ chồng. Ngày 19/10/2016 hai bên gia đình cùng
X và Y tổ chức lễ cưới ở nhà thờ
2. Anh X (30 tuổi) đến Sở Kế hoạch và Đầu tư Tp. Hồ Chí Minh để đăng ký
thành lập Doanh nghiệp Tư nhân.
Đâu là quan hệ pháp luật? Quan hệ xã hội?

Đáp án
1/ Quan hệ
xã hội
2/ Quan hệ
pháp luật

PHÂN LOẠI
Hình sự
Ngành luật Dân sự
Hành chính
Phân loại QHPL
PL nội dung
Nội dung
QHPL
PL hình thức
CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH QUAN HỆ PHÁP LUẬT
THÀNH PHẦN
Chủ thể
Nội dung
Khách thể

Chủ thể
Chủ thể của quan hệ pháp luật là các bên tham gia quan hệ
pháp luật (có thể là cá nhân hoặc tổ chức) đáp ứng được các
điều kiện do Nhà nước quy định cho mỗi loại quan hệ và
tham gia vào quan hệ pháp luật đó.

PHÂN LOẠI CHỦ THỂ CỦA QHPL

Nhà nước Chủ thể đặc biệt
Công dân
Người nước ngoài,

Cá nhân
Chủ thể Người không quốc tịch
Được thành lập hợp pháp;
Có cơ cấu tổ chức chặt
chẽ;
Pháp nhân
Có tài sản độc lập và tự
chịu trách nhiệm;
Nhân danh mình tham gia
NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương vào các QHPL
Cá nhân
Năng lực
chủ thể
Năng lực hành vi : là khả năng

Năng lực pháp luật : là của chủ thể được nhà nước thừa
nhận bằng các hành vi của mình
khả năng của chủ thể có
thực hiện trên thực tế các quyền
được các quyền chủ thể chủ thể và nghĩa vụ pháp lý tức
và nghĩa vụ pháp lý mà là tham gia vào các quan hệ pháp
nhà nước thừa nhận luật
SO SÁNH NLPL VÀ NLHV
Yếu tố Khác nhau Giống nhau
Năng lực khả năng có quyền và - Là khả năng của chủ

pháp luật nghĩa vụ. thể
khả năng bằng hành - Theo quy định của

Năng lực pháp luật.
vi của mình thực hiện
hành vi
quyền và nghĩa vụ.
Thời điểm phát sinh, chấm dứt năng lực chủ thể của cá nhân
Yếu tố
Thời điểm Năng lực pháp luật Năng lực hành vi
Thông thường là từ lúc -Đủ tuổi

Xuất hiện
cá nhân sinh ra - Khả năng nhận thức.
Khi cá nhân chết hoặc theo

Chấm dứt Khi cá nhân đó chết
quy định của pháp luật
Thời điểm phát sinh, chấm dứt năng lực chủ thể của tổ chức
Yếu tố
NLPL NLHV
Thời điểm
- Xuất hiện đồng thời khi tổ chức được
thành lập hợp pháp;
Xuất hiện
- Phạm vi: theo quy định của pháp luật
Khi tổ chức chấm dứt sự tồn tại (giải thể,

Chấm dứt phá sản...)
THẢO LUẬN NHÓM
XÁC ĐỊNH NLPL VÀ NLHVDS CỦA CÁC CHỦ THỂ SAU
1/ Đứa bé 05 tuổi;
2/ Thanh niên 15 tuổi;
3/ Người đủ 18 tuổi trở lên;
4/ Người 18 tuổi nhưng bị bệnh tâm thần;
5/ Người nghiện ma túy phát tán tài sản của gia đình;
6/ Người khuyết tật
ĐÁP ÁN
1/ Đứa bé 05 tuổi: chưa có NLHVDS
2/ Thanh niên 15 tuổi: NLHVDS chưa đầy đủ;
3/ Người đủ 18 tuổi trở lên: NLHVDS đầy đủ;
4/ Người 18 tuổi nhưng bị bệnh tâm thần: Mất NLHVDS;
5/ Người nghiện ma túy phát tán tài sản của gia đình: Hạn
chế NLHVDS;
6/ Người khuyết tật: Người có khó khăn trong khả năng
nhận thức và điều khiển hành vi
TẤT CẢ ĐỀU CÓ NĂNG LỰC PHÁP LUẬT
Là khả năng lựa chọn xử sự
của chủ thể tham gia quan hệ
được quy phạm pháp luật
Quyền pháp lý
quy định trước và được bảo
vệ bởi sự cưỡng chế của nhà
nước
NỘI DUNG
CỦA QHPL
Là cách thức xử sự bắt buộc
được quy phạm pháp luật xác
định trước mà một bên phải
Nghĩa vụ pháp lý
thực hiện nhằm đáp ứng việc
thực hiện quyền chủ thể của
bên kia

Khách thể
Khách thể của quan hệ pháp luật là những lợi ích vật
chất, tinh thần… mà các công dân, tổ chức, cơ quan
nhà nước mong muốn đạt được nhằm thỏa mãn
những nhu cầu của mình khi tham gia vào các quan
hệ pháp luật và thực hiện quyền chủ thể, nghĩa vụ
pháp lý.

Xác định chủ thể, nội dung và khách thể QHPL
A bán cho B chiếc xe máy
A cướp tài sản của B
A kết hôn với B

SỰ KIỆN PHÁP LÝ
KHÁI NIỆM
Là những điều kiện, hoàn cảnh, tình huống

của đời sống thực tế được chỉ ra trong
phần giả định của QPPL
Sự
kiện Gắn với việc phát sinh, thay đổi,
chấm dứt quan hệ pháp luật
pháp
lý
Diễn ra trong thực tế đời sống, xã hội
PHÂN LOẠI
Căn cứ vào ý chí của các bên tham gia trong quan hệ pháp luật
Sự biến Hành vi
Thiên tai, Hành động

Lũ lụt,.. Không hành động
VD : Mua bán, Tặng cho,…
CĂN CỨ VÀO HẬU QUẢ CỦA SỰ KIỆN PHÁP LÝ
SKPL
làm phát sinh
QHPL
SKPL SKPL
làm thay đổi làm chấm dứt
QHPL QHPL

Sự kiện pháp lý có làm phát sinh QHPL?
Chủ thể
QPPL
Quan Điều chỉnh
hệ Quan hệ Nội dung
xã Pháp luật
SKPL
hội
Khách thể
2. Thực hiện pháp luật – Vi phạm pháp luật – Trách nhiệm pháp lý
1. Thực hiện pháp luật

Khái niệm
Thực hiện pháp luật là quá trình hoạt động có mục

đích làm cho những quy định của pháp luật đi vào
cuộc sống, trở thành những hành vi thực tế hợp pháp
của các chủ thể pháp luật

Các hình thức thực hiện pháp luật
Tuân thủ
pháp luật
Thi hành Các hình Sử dụng

pháp luật thức THPL pháp luật
Áp dụng
pháp luật
Tuân thủ
pháp luật
Kiềm chế không thực hiện

những điều mà pháp luật cấm.
Hành vi không hành động

Thi hành
pháp luật
Bằng hành vi tích cực của

mình thực hiện điều mà
pháp luật yêu cầu. Hành vi
hành động

Sử dụng
pháp luật
Thực hiện cách cư xử sự mà

pháp luật cho phép. Hành vi
hành động hoặc không hành
động

Áp dụng pháp luật
Nhà nước, cơ quan nhà nước tổ

chức cho các chủ thể thực hiện
pháp luật

Vi phạm trong lĩnh vực giao thông tại TPHCM

2. Vi phạm pháp luật
Khái niệm
Vi phạm pháp luật là hành vi xác định của con người trái
với qui định của pháp luật, có lỗi do chủ thể có đủ năng
lực trách nhiệm pháp lý thực hiện, xâm hại hoặc đe dọa
xâm hại đến các quan hệ xã hội được pháp luật xác lập và
bảo vệ.

DẤU HIỆU
VPPL là hành vi xác định của chủ thể
VPPL là hành vi trái pháp luật
VPPL chứa đựng lỗi của chủ thể
VPPL phải do người có năng lực trách nhiệm

pháp lý thực hiện
Phân loại vi phạm pháp luật
Căn cứ vào mức độ và tính chất nguy hiểm cho xã hội của vi phạm pháp
luật
Vi phạm pháp
Tội phạm luật không phải
là tội phạm

Căn cứ vào đặc
điểm khách thể
Vi phạm hình Vi phạm hành

Vi phạm dân sự Vi phạm kỷ luật
sự chính

Các yếu tố cấu thành vi phạm pháp luật
Khái niệm cấu thành VPPL
Cấu thành VPPL là tổng thể các dấu hiệu cơ bản, đặc
thù cho một loại VPPL cụ thể, được nhà nước quy
định trong các văn bản quy phạm pháp luật, do các
cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành.

Mặt khách quan Mặt chủ quan
Vi phạm pháp luật
Chủ thể Khách thể

❖ Mặt chủ quan của VPPL
Mặt chủ quan là thái độ tâm lí của chủ thể, là diễn biến bên trong của con
người mà giác quan người khác không thể cảm giác chính xác được.
* Các yếu tố thuộc mặt chủ quan của VPPL

Lỗi
Động cơ
Mục đích
Lỗi
Khái niệm lỗi :

Hành vi
trái pháp luật
là trạng thái tâm lí bên trong của chủ
thể khi có hành vi vi phạm pháp luật
Hậu quả
do hành vi đó
gây ra

+ Các loại lỗi
Cố ý trực tiếp
Lỗi cố ý
Cố ý gián tiếp
Lỗi vô ý Vô ý do quá tự tin
Vô ý do cẩu thả
Tên lỗi Cố ý Cố ý Vô ý do quá tự Vô ý do cẩu thả
trực tiếp gián tiếp tin
Tiêu
chí
Nhận thức ra Nhận thức ra Thấy trước hành Không biết tính
hành vi nguy hành vi nguy vi của mình là nguy hiểm của
Lý trí hiểm cho xã hiểm cho xã hội. nguy hiểm cho xã hành vi mặc dù
hội. Thấy trước Thấy trước hậu hội có thể hoặc buộc
hậu quả của quả của hành vi phải biết
hành vi xảy ra. xảy ra.
Mong muốn Tuy không mong Cho rằng hậu quả Không thấy trước
hậu quả xảy ra muốn nhưng có ý sẽ không xảy ra hậu quả mặc dù
Ý chí thức để mặc cho hoặc có thể ngăn phải thấy hoặc có
hậu quả xảy ra ngừa được thể thấy
Động cơ và mục đích
Mục
đích
Động cơ

❖ Mặt khách quan
Là hành vi trái pháp luật
Hậu quả nguy hiểm cho xã hội

Là những
biểu hiện bên
ngoài của vi Mối quan hệ nhân quả hành vi – hậu quả
phạm pháp
luật
Các yếu tố: công cụ, phương tiện, thời
gian, địa điểm, hoàn cảnh…

❖ Chủ thể của vi phạm pháp luật
* Khái niệm:
Có năng lực
Cá nhân trách nhiệm
pháp lý
Chủ thể
Thực hành
hành vi
Tổ chức VPPL
* Năng lực TNPL của chủ thể
Tổ chức Có đăng ký thành lập hợp pháp
Cá nhân
Độ tuổi Cá nhân phải đạt độ tuổi nhất định (độ tuổi
cụ thể do từng ngành luật quy định).
Nhận thức Khả năng nhận thức bình thường (không

mắc bệnh tâm thần hay các bệnh lý khác dẫn
đến mất khả năng nhận thức).

❖ Khách thể của vi phạm pháp luật
Là những quan hệ xã hội được nhà nước bảo vệ và bị chủ

thể VPPL xâm hại hoặc đe dọa xâm hại.
Ví dụ: nhà nước bảo hôn nhân hợp pháp, người nào vi phạm
sẽ bị xử lý.

2/ A (19 tuổi) ở cùng xóm với B (12 tuổi), biết B mê game nên thuê B giết X
(người có mâu thuẫn với A trước đó vì đã đi chơi chung với bạn gái của A).
Ngày 01/9/2020, B sau khi nhận tiền đã tìm đến X, dùng dao đâm chết X.
3/ Y (45 tuổi) bị bệnh tâm thần, rất thích ăn khoai nướng. Ngày 24/12/2020,
Y nướng khoai làm cháy nhà hàng xóm kế bên, không thiệt hại về người
nhưng tài sản thiệt hại được tính là khoảng 300tr?

Đáp án
2/ Hành vi của A đủ yếu tố cấu thành vi phạm pháp luật. Hành vi của B
không đủ yếu tố cấu thành VPPL vì B không thõa về mặt chủ thể (12 tuổi)
3/ Hành vi của Y không cấu thành VPPL vì không thỏa về mặt chủ thể: Y bị
bệnh tâm thần không đủ năng lực trách nhiệm pháp lý.

3. Trách nhiệm pháp lý
Khái niệm
Trách nhiệm pháp lý là mối quan hệ pháp luật đặc biệt giữa cơ
quan Nhà nước có thẩm quyền với chủ thể vi phạm pháp luật,
trong đó cơ quan Nhà nước có thẩm quyền buộc người có hành vi
vi phạm pháp luật phải gánh chịu những hậu quả bất lợi được qui
định trong phần chế tài của qui phạm pháp luật.

SO SÁNH 02 TÌNH HUỐNG SAU
1. A có một trại gà gần

2. Tuy đã có quy định cấm vận
2000 con. Do dịch cúm
chuyển gia cầm vào Tp.HCM,
H5N1 lan rộng, để
B vẫn vận chuyển gần 2000
tránh lây lan nên
con gà và đã bị đội Quản lý
UBND Quận 2 quyết
thị trường cưỡng chế xử phạt
định cưỡng chế tiêu
5 triệu đồng cùng với việc bị
hủy tòan bộ số gà trong
tiêu hủy tòan bộ số gà đó.
trại gà của A

TNPL là sự lên án của NN và
Cơ sở xã
TNPL
hội là
đốicóvới
hành vi VPPL
chủ thể VPPL
Mối
tương
TNPL là việc áp dụng chế tài
quan VPPL
Giữa đối vớihành chính
chủ thể -> TN hành chính
VPPL
VPPL hình sự -> TN hình sự
VPPL
và VPPL
Đây dân sự quan
là mối -> TN
hệ dân sự thể
không
TNPL là biện pháp cưỡng chế,
TNPL tách rời giữa
Những biện TNPL
pháp và NN
cưỡng
mang tính khắc phục
chế có tính chất phòng
ngừa, ngăn chặn VPPL thì
Do cơkhông
quan nhà nước có thẩm
phải là biện pháp quyền
áp dụngtrách nhiệm pháp lý
Đặc điểm trách nhiệm pháp lý
Căn cứ phát sinh trách nhiệm pháp lý là hành

vi vi phạm pháp luật
Trách nhiệm pháp lý gắn liền các biện pháp

cưỡng chế của Nhà nước và các biện pháp đó
được qui định trong phần chế tài của qui
phạm pháp luật

Các loại trách nhiệm pháp lý
Trách nhiệm
pháp lý

BÀI 2 - MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ PHÁP LUẬT

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BÀI 2 - MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ PHÁP LUẬT

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HỌC VIỆN HÀNG KHÔNG VIỆT NAM

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

I. Khái quát về pháp luật

1.4. Vai trò của pháp luật

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

II. Quan hệ pháp luật

2.1. Khái niệm và đặc điểm của quan hệ pháp luật.

2.2. Các yếu tố cấu thành quan hệ pháp luật

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

3.1. Thực hiện pháp luật.

3.2. Vi phạm pháp luật.

3.3. Trách nhiệm pháp lý.

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

− Nhận diện và so sánh được các hình thức pháp luật;

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

Hệ thống các quy tắc xử sự

Do nhà nước thừa nhận hoặc

Nhằm mục đích

Được thực hiện

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự

mang tính bắt buộc chung do nhà nước ban

hành hoặc thừa nhận và được nhà nước đảm

bảo thực hiện nhằm điều chỉnh các QHXH

theo một mục đích nhất định.

tồn tại và phát triển trong xã hội có giai cấp.

• Tồn tại chế độ tư hữu;

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

Phương thức ra đời

Khách quan Chủ quan

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

Đặc trưng của

Tính khách Tính xác định Tính được đảm

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

Tính quy phạm Tính phổ biến

Tác động tới

Quan tòa bị kết án khi tội nhân được xóa tội

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

cần thiết phải điều chỉnh.

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

Tính xác định chặt chẽ về mặt

Nội dung của pháp luật được

Tập quán pháp, tiền lệ pháp (án

• Ban hành theo trình tự, thủ tục nhất định;

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

doanh trong phạm vi do mình quản lý trực tiếp”.

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

Tính được đảm bảo thực hiện bởi nhà

Nhà nước bảo đảm cho pháp luật

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

Bản chất là gì và ý

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

Các bạn hiểu những câu

khuynh hướng phát triển cơ bản của hệ thống vật chất.

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

PHÁP LUẬT CÓ NHỮNG

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

Tính giai cấp Tính xã hội

NCS.ThS. Nguyễn Thị Phương

Mục đích pháp