Professional Documents
Culture Documents
Ghi chú: Bài giảng đang trong quá trình hoàn thiện, phát triển
HƯỚNG DẪN HỌC TẬP
Để hoàn thành tốt bài học này, Học viên cần thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Đọc trước chương 2: Hiệu quả và công bằng xã hội
- Trả lời các câu hỏi lý thuyết, trắc nghiệm.
- Tham gia thảo luận, trao đổi trên diễn đàn.
- Hoàn thành các bài tập cuối chương 1.
- Nếu có nội dung chưa hiểu, Học viên viên liên hệ với giảng
viên qua địa chỉ email: nnhai@uneti.edu.vn để được hỗ trợ.
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau khi học xong bài học này, Học viên có thể:
1 Hiểu được sự lựa chọn tối ưu trong điều kiện giới hạn nguồn lực
Nắm được các định lý về hiệu quả xã hội của kinh tế học phúc lợi
2
Nắm được thế nào là độc quyền thị trường, Hiểu được thông tin không đối xứng có ảnh
3 hưởng như thế nào tới các chủ thể
3
Nhận biết các ngoại ứng có tác động như thế nào? Hàng hóa công là gì
4
2.1. Lựa chọn tối ưu trong điều kiện giới hạn nguồn lực
• 2.1.1. Thuyết vị lợi
• 2.1.2. Giới hạn NS
• 2.1.3. Kết hợp giữa đường bàng quan và đường NS
• 2.1.4. Tổng quát mô hình tối ưu hóa tiêu dùng trên góc độ nền kinh tế
2.2. Các định lý về hiệu quả xã hội của kinh tế học phúc lợi
• 2.2.1. Hiệu quả Pareto
• 2.2.2. Định lý thứ nhất
• 2.2.3. Định lý thứ hai
2.3. Thất bại thị trường trong phân bổ nguồn lực
• 2.3.1. Độc quyền thị trường
• 2.3.2. Thông tin không đối xứng
• 2.3.3. Các ngoại ứng
• 2.3.4. Hàng hóa công
2.1.1. Thuyết vị lợi
Với mỗi giỏ HH gồm HH X và HH Y sẽ được người A đánh giá theo mức độ thỏa mãn
mà người A nhận được. Cho nên hàm thỏa dụng của người A có dạng: TUxy = f(X,Y)
+ Gọi MU là thỏa dụng biên, hay mức độ thỏa mãn tăng thêm khi người A sử dụng thêm 1
đơn vị HH.
X 0 1 2 3 4 5 6 7 8
+Trường hợp tiêu dùng 2 loại HH, tổng lợi ích cho dưới dạng hàm số TUxy = f(X,Y) thì lợi
ích cận biên MU là đạo hàm bậc nhất của hàm tổng lợi ích TU
2.1.2. Giới hạn ngân sách
Ví dụ: A có thu nhập M = 1.000 đvt dùng để mua 2 sản phẩm X và Y với giá tương ứng
Px = 100 đvt/sp và Py = 200 đvt/sp
muốn mua thêm 1 sp x thì phải tăng thêm hay giảm đi bao nhieu sp y
Y= X. Px+ Y. Py
= 100x+200y=1000
ta có: y= 5-1/2X
=> mua thêm 1 sp x giảm 1/2 y
2.1.3. Kết hợp giữa đường bàng quan và đường giới hạn ngân sách
Văn bản
2.1.3. Kết hợp giữa đường bàng quan và đường giới hạn ngân sách
người tiêu dùng hoàn toàn có thể chọn IC2 vì điểm 2 năm trên đó
TH1: Đường bàng quan IC1 cắt đường NS tại 2 điểm.
TH2: Đường bàng quan và đường NS không cắt nhau
vượt quá ngân sách người tiêu dùng
TH3: Đường bàng quan tiếp xúc với đường NS
MUx/ MUy = Px / Py
vừa đạt áp dụng tối ưu vừa tiêu hết ngân
sách
2.1.3. Kết hợp giữa đường bàng quan và đường giới hạn ngân sách
I
Như vậy điều kiện cần và đủ để người tiêu dùng lựa chọn được giỏ hàng hóa tối ưu tại
mức NS cố định Mo là:
MUx/ MUy = Px / Py
Và X.Px + Y.Py= I đường ngân sách
VD: Một người tiêu dung có số tiền là I = 960$, sử dụng để mua hàng hóa X và Y. Giá
của 2 loại hang hóa này tương ứng là Px = 4$ và Py = 8$. Hàm lợi ích của người tiêu
dùng này là: U xy = 5XY. Lợi ích tối đa người tiêu dung có thể đạt được là bao nhiêu
MUx/Px=MUy/Py=> MUx/MUy=4/8= 1/2
MUx=TUx’= 5y
MUy= TUy’=5x
=> 5y/5x= 1/2 => x-2y=0 (1)
ta có hệ: x.4+y.8=960 (2)
Từ 1 và 2 => x= 120, y= 60
=> TUxy=5xy= 5. 120.60= 36000
2.1.3. Kết hợp giữa đường bàng quan và đường giới hạn ngân sách
Một người tiêu dung có số tiền là I = 960$, sử dụng để mua hàng hóa X và Y. Giá của 2
loại hang hóa này tương ứng là Px = 4$ và Py = 8$. Hàm lợi ích của người tiêu dùng này
là: U xy = 5XY. Lợi ích tối đa người tiêu dung có thể đạt được là bao nhiêu
2.1.3. Kết hợp giữa đường bàng quan và đường giới hạn ngân sách
IC1
IC2
E2
E1
Hàng xa xỉ
CÂU HỎI THẢO LUẬN
Hãy trả lời đúng hay sai và giải thích.
Câu 1: Lựa chọn tối ưu của người tiêu dùng khi đường bàng quan và đường ngân sách của
người tiêu dùng càng cách xa nhau. sai.tiếp xúc người tiêu dùng vừa sd hết
ngân sách vừa tối ưu hoá
Câu 2: Khi thu nhập của người tiêu dùng tăng lên thì điểm lựa chọn tối ưu không thay đổi.
sai. khi y tăng đường ngân sách dịch chuyển ra xa góc toạ độ hơn
2.2. Các định lý về hiệu quả xã hội của kinh tế học phúc lợi
Với nguồn lực giới hạn, câu hỏi đặt ra là làm thế nào để
nâng cao hiệu quả phân phối nguồn lực cũng như tối đa
hóa phúc lợi của người dân. Để trả lời câu hỏi trên, các
nhà kinh tế học thường dùng khái niệm hiệu quả Pareto.
Khái niệm:“Một sự phân bổ nguồn lực được gọi là đạt hiệu quả Pareto nếu như không có
cách nào phân bổ lại các nguồn lực để làm cho ít nhất 1 người được lợi mà không phải
làm thiệt hại đến bất kỳ ai khác”.
2.2.1. Hiệu quả Pareto
Hoàn thiện pareto: Nếu tồn tại 1 cách phân bổ lại các nguồn lực làm cho ít nhất 1 người
được lợi mà không làm thiệt hại cho bất kỳ ai khác thì cách phân bổ lại đó gọi là hoàn
thiện Pareto so với cách phân bổ ban đầu
Hộp Edgeworth
2.2.1. Hiệu quả Pareto
Sự phân bổ làm cho người A tốt hơn mà không làm cho người B thiệt đi
2.2.1. Hiệu quả Pareto
Sự phân bổ làm cho người B tốt hơn mà không làm cho người A thiệt đi
2.2.1. Hiệu quả Pareto
Giả sử có hàm cầu và cung của mặt hàng áo sơ mi như sau: QD = - 0,1P+50, QS= 0,2P – 10
(ĐVT của giá là nghìn đồng, đơn vị tính của lượng triệu sản phẩm)
Yêu cầu:
1. Xác định điểm cân bằng
2. Xác định thặng dư sản xuất
3. Xác định thặng dư tiêu dùng
4. Xác định tổng thặng dư xã hội
2.2.1. Định lý thứ nhất
Quyết định giảm thuế nhập khẩu đối với mặt hàng thép của chính phủ là một hoàn thiện
Pareto
2.3. Thất bại thị trường trong phân bổ nguồn lực
Độc quyền thị trường là trạng thái thị trường chỉ có do một hay một số ít các
hãng thống trị, chi phối.
- Chế độ bản quyền đối với phát minh, sáng chế và sở hữu trí tuệ
- Có khả năng giảm giá thành khi mở rộng quy mô sản xuất =>
thắng đối thủ cạnh tranh
- Kết quả của cạnh tranh dẫn đến sự thôn tính, sáp nhập các doanh
nghiệp cùng ngành nghề
2.3.1. Độc quyền thị trường
- Trong một thị trường độc quyền, chỉ có duy nhất một DN sản xuất 1 loại phẩm cho toàn thị
trường.
- Chi phí cận biên của một công ty được tính bằng cách lấy đạo hàm bậc một của số lượng:
MC = TC’
- Doanh thu cận biên của một công ty cũng được tính bằng cách lấy đạo hàm bậc một của
phương trình tổng doanh thu: MR= TR’
2.3.1. Độc quyền thị trường
Khái niệm
Là tình trạng xuất hiện trên thị trường khi một
bên nào đó (người mua hoặc người bán) có
được thông tin đầy đủ hơn bên kia về các đặc
tính của sản phẩm
48
2.3.3. Các ngoại ứng
Ngoại ứng tiêu cực
Ngoại ứng tiêu cực là hành vi của một chủ thể
(cá nhân hoặc hãng) có ảnh hưởng trực tiếp đến phúc
lợi của chủ thể khác nhưng những ảnh hưởng đó
không được phản ánh trong giá cả thị trường.
49
2.3.3. Các ngoại ứng
- Do chế độ quản lý nơi lỏng và sự thiếu trách nhiệm của các cơ quan quản lý.
- Do thiếu hiểu biết về pháp luật của người dân
- Do hệ thống pháp luật còn chưa có những quy đinh cụ thể về những hành vi gây tổn thất
cho xã hội và nếu có thì xử phạt quá nhẹ.
2.3.3. Các ngoại ứng
Giả sử một ngành cạnh tranh có phương trình đường cung và đường cầu như sau:
Biết chi phí ngoại lai cận biên của ngành là 1$/ sản phẩm
b. Nếu chính phủ đánh thuế 1 lượng là 1$/ đơn vị sản phẩm sản xuất ra thì chính phủ thu được bao nhiêu tiền thuế
2.3.3. Các ngoại ứng
Ngoại ứng tiêu cực
Các giải pháp khắc phục ngoại ứng tiêu cực
52
2.3.3. Các ngoại ứng
Ngoại ứng tích cực
53
2.3.3. Các ngoại ứng
Ngoại ứng tích cực
+ Tuy nhiên có nhiều HHC không đáp ứng một cách chặt chẽ hai tính chất đó ví dụ
đường giao thông, nếu có quá đông người sử dụng thì đường sẽ bị tắc nghẽn và do đó
những người tiêu dùng trước đã làm ảnh hưởng đến khả năng tiêu dùng của những
người tiêu dùng sau.
CÂU HỎI ÔN TẬP VÀ BÀI TẬP
Câu 1: Trình bày khái niêm và những hạn chế của hiệu quả Pareto
Câu 2: Hoàn thiện Pareto là gì, dùng hộp Edgeworth để phân tích và chứng minh
Câu 3: Một người tiêu dùng có thu nhập I = 900 dùng để mua 2 sản phẩm X và Y với Px = 10đ/sp;
Py =40đ/sp. Mức thỏa mãn được thể hiện qua hàm số TU =(X-2)*Y
Yêu cầu:
a. Viết phương trình đường ngân sách
b. Viết phương trình hữu dụng biên cho hai loại hàng hóa
c. Tìm phối hợp tối ưu giữa hai loại hàng hóa và tính tổng hữu dụng tối đa đạt được
d. Nếu thu nhập tăng lên 1220, trong khi giá 2 hàng hóa không đổi, phối hợp tối ưu mới và tổng hữu
dụng đạt được là bao nhiêu?
e. Nếu thu nhập giảm xuống còn 740, trong khi giá 2 hàng hóa không đổi, phối hợp tối ưu mới và
tổng hữu dụng đạt được là bao nhiêu?
f. Mô tả các câu trên bằng đồ thị và vẽ đường tiêu dùng thu nhập dựa vào kết quả 3 câu từ c-e
CÂU HỎI ÔN TẬP CUỐI BÀI
Câu 3: Thông tin bất đối xứng là gì. Hậu quả của thông tin bất cân xứng?
Câu 4: Ngoại ứng là gì. Trình bày ngắn gọn các giải pháp khắc phục ngoại ứng tiêu cực
TỔNG KẾT BÀI HỌC
• Tối đa hóa thỏa dụng trong điều kiện giới hạn nguồn lực là vấn đề cơ bản của TCC, các cá nhân có thể
quyết định chọn lựa chuyển đổi trạng thái của họ từ tiêu dùng nhóm hàng hóa này thành nhóm hàng hóa
khác có thể so sánh được để tối đa hóa mức thỏa dụng của mình. Tuy nhiên, sự tối đa hóa thỏa dụng của
các cá nhân còn tùy thuộc vào nguồn lực sẵn có, cụ thể là NS của họ.
• Hiệu quả Pareto: “Một sự phân bổ nguồn lực được gọi là đạt hiệu quả Pareto nếu như không có cách
nào phân bổ lại các nguồn lực để làm cho ít nhất một người được lợi hơn mà không phải làm thiệt hại
đến bất kỳ ai khác”.
• Định lý Pareto thứ nhất:“Chừng nào nền kinh tế còn là cạnh tranh hoàn hảo, tức là những người sản
xuất và tiêu dùng còn chấp nhận giá, thì chừng đó, trong những điều kiện nhất định, nền kinh tế sẽ tất
yếu đạt được phân bổ nguồn lực đạt hiệu quả Pareto” .
• Định lý Pareto thứ hai: “Trong một nền kinh tế tuân thủ các quy luật kinh tế thông thường và với những
quy luật nhất định, Chính phủ có thể đạt tới bất kỳ một cách phân bổ hiệu quả nào bằng cách tiến hành
phân phối lại thu nhập ban đầu (bằng các công cụ phân phối lý tưởng, không gây tổn thất cho xã hội),
sau đó để nền kinh tế cạnh tranh hoàn hảo tự hướng dẫn nền kinh tế đi tới điểm mong muốn của nó”.
TỔNG KẾT BÀI HỌC
Thất bại thị trường là một tình huống kinh tế trong đó hàng hóa và dịch vụ không được phân phối hiệu
quả trong thị trường tự do.
- Độc quyền gây tổn thất cho xã hội do sản xuất ở mức sản lượng thấp hơn và đặt giá cao so với thị
trường cạnh tranh.
- Ngoại ứng là những tác động gây thêm lợi ích hoặc chi phí cho đối tượng thứ ba (ngoài người mua
và người bán) nhưng những lợi ích đó không được phản ánh trong giá cả thị trường.
- Thông tin bất cân xứng là tình trạng phi hiệu quả diễn ra khi trên thị trường, một trong hai bên người
bán và người mua có đầy đủ thông tin hơn bên kia về các đặc tính của sản phẩm được trao đổi.
- Hàng hoá công mang hai tính chất: không cạnh tranh và không thể loại trừ (có nhiều người tiêu dùng
hàng hoá này và sự tiêu dùng của người này là không ảnh hưởng đến sự tiêu dùng của người khác).
CHUẨN BỊ BÀI SAU
- Hoàn thành câu hỏi và bài tập cuối chương 2: Hiệu quả và công bằng xã hội
- Học viên đọc trước tài liệu chương 3: Ngân sách nhà nước
- Nếu có thắc mắc, Học viên liên hệ với Giảng viên qua địa chỉ email: nnhai@uneti.edu.vn