4.10.

21

EGZAMIN PISEMNY- TEST WIEDZY Z ZAKRESU DIAGNOSTYKI dr. Aneta Mac

 Diagnoza- w języku greckim oznacza : ,,rozróżnianie”, ,,osądzanie”

Pojęcie to wyrosło na gruncie medycyny
Postawienie diagnozy jest podstawą postępowania lekarza, ale nie tylko, zagadnienie to jest także istotnym problemem
psychologii stosowanej, poradnictwa, orzecznictwa, występuje także w pedagogice.
 Postawienie diagnozy- określić można jako zebranie danych, zrobienie użytku z mających znaczenie i pominięcie danych bez
znaczenia, oraz podanie ostatecznego sądu.
 Dwa filary na których opiera się diagnozowanie- DIAGNOZA: DOŚWIADZENIE, ROZUMOWANIE
Doświadczenie gromadzi dane empiryczne, które stanowią podstawę opisu i na drodze rozumowania prowadzą do postawienia
diagnozy
Rozumowanie polega na przeprowadzeniu szeregu operacji myślowych: różnicowania, sprawdzania hipotez, wyjaśniania
przyczynowego i celowościowego, weryfikacji formułowanych sądów itp.
 Diagnoza- definicja wg A. Kamińskiego - ,,rozpoznanie badanego stanu rzeczy na podstawie zebranych objawów i znanych
ogólnych prawidłowości, przez przyporządkowanie stwierdzonych objawów do określonego typu oraz przez wyjaśnienie
genetyczne tego stanu, określenie jego fazy obecnej i przewidywanego rozwoju”.
 Podstawowe pytania, które zadaje sobie diagnosta:
- Jakie przyczyny pierwotnie zadziałały?
-Jaki ciąg zdarzeń doprowadził do stanu obecnego?
- Jakie znaczenie dla całości, w której znajduje się dany podmiot czy proces, ma jego stan obecny?
- W jakiej fazie rozwoju się znajduje?
- Jak rozwinie się w przyszłości ten stan?
5. Diagnoza w naukach praktycznych, w których jako problem naczelny pojawia się zagadnienie przekształcenia rzeczywistości,
jest pierwszym ogniwem postępowania celowościowego:
* Diagnoza składa się w tym ujęciu z następujących wzajemnie warunkujących się etapów:
@ OPISU- zestawienia danych empirycznych, co do których zachodzi ewentualność postępowania celowościowego
@OCENY- zastosowania ocen, które są związane z zebranymi danymi empirycznymi, co pozwala na porównanie istniejących
stanów rzeczy z postulowanymi lub niechcianymi, czyli wyrażania aprobaty czy dezaprobaty badanych stanów, określania
rozbieżności między istniejącymi stanami, a jakimś cudem układami odniesienia, np. celami
@KONKLUZJI – stwierdzającej potrzebę podjęcia postępowania celowościowego lub jej brak
@TŁUMACZENIA- wyjaśnienia genetycznego, przyczynowego istniejącego stanu
@POSTULOWANIA- zobrazowania tych stanów, które mają być realizowane, zreformowane lub usunięte
@STAWIANIA HIPOTEZ- tj. swoistych twierdzeń dotyczących związku między projektem a czynnikiem przyczynowym
 Złożoną strukturę diagnozy zaprezentował Stefan Ziemski omawiając szczegółowo charakterystykę pełnej diagnozy.
Diagnoza pełna, rozwinięta składa się z pięciu diagnoz (aspektów) cząstkowych.

Etapy diagnozy pełnej:

- przyporządkowująca- inaczej zwana klasyfikacyjną, typologiczną polega na przyporządkowaniu pewnego zespołu objawów jakiejś uznanej
jednostce klasyfikacyjnej.

- genetyczna- jest to taki rodzaj rozpoznania i oceny sytuacji, gdzie w postępowaniu diagnostycznym i w ostatecznie sformułowanej diagnozie
nacisk położony jest na genezę zjawiska, czyli jego źródło.

-znaczenia- jej zadaniem jest wyjaśnienie znaczenia dla danego układu np. organizmu, występujących objawów patologicznych oraz ustalenie
stopnia ich szkodliwości. Ten rodzaj sądu diagnostycznego pozwala na wskazanie wzajemnego splotu przyczyn i skutków, na wykrycie i
zrozumienie mechanizmu zaburzenia z jednoczesnym rozpoznaniem czynników szczególnie znaczących.

-fazy- jest to typ diagnozy sprowadzający się do określenia stadium choroby czy zaburzenia, etapu rozwoju badanego zjawiska

-prognostyczna/ rozwojowa- rodzaj diagnozy, w której nacisk położono na przypuszczalny rozwój danego zjawiska. Prognoza oparta została
na znajomości ogólnych prawidłowości władających danym procesom, gdy doświadczenie, np. pedagoga pozwala przewidzieć, jaki będzie
dalszy rozwój procesu będącego przedmiotem diagnozy.

7. Elementy diagnozy w psychologii klinicznej:

*dane formalne

- imię nazwisko, data urodzenia, miejsce zamieszkania, szkoła lub miejsce pracy badanego, data i czas badania, data badania i data urodzenia,
miejsce przeprowadzenia badania(dokładne warunki, cisza, intymność), informacja o rodzaju zastosowanych metod badań, technik, narzędzi
badawczych, technicznych środków przekazu, pomiaru; ogólne informacje o warunkach rodzinnych (struktura rodziny, np. czy rodzina jest
pełna, warunki bytowe; czasem- dane dotyczące poziomu inteligencji

* DIAGNOZA NEGATYWNA - obejmuje opis i wyjaśnienie zaburzenia, jego przyczyn, mechanizmu i skutków . Składa się z 4 elementów (bez
względu na zaburzenia):
- dokładna charakterystyka zaburzenia- chodzi o uzyskanie informacji na temat tego na czym dokładnie polega zaburzenie, np. czy jest to
agresja werbalna, czy fizyczna, autoagresja, czy skierowana na rówieśników, jakiego rodzaju błędy w trudnościach w pisaniu występują u
dziecka

- okoliczności występowania zaburzenia- w jakich sytuacjach najczęściej występuje zaburzenie, np. niezależnie od sytuacji i warunków

-moment pojawienia się zaburzenia i towarzyszące temu okoliczności- kiedy po raz pierwszy pojawiło się zaburzenie i czy, a jeśli tak, to jakie
okoliczności temu towarzyszyły, np. wypadek, uraz, rozwód rodziców, nowa szkoła

-częstotliwość i nasilenie zaburzenia- nie należy używać określeń: często, sporadycznie, rzadko- to jest względne. Lepiej- codziennie, raz w
tygodniu itd.

- DIAGNOZA POZYTYWNA- jest efektem zabiegów związanych z wyszukaniem właściwości psychicznych (psychologicznych), mechanizmów
osobowości oraz wpływów środowiskowych, które mają lub mogą mieć pozytywne sla badanego znaczenie spełniające rolę kompensacyjną
wobec zaburzeń lub wobec jego skutków, nieraz dopiero pozytywne w ręku terapeuty (np. rodzice są chętni do współpracy, zainteresowania
dziecka itp._

- projekt oddziaływań terapeutycznych: cel, dokładny opis, osoby uczestniczące

Ogólny schemat opisu i diagnozy przypadku (rozpoznawanie i rozwiązywanie

problemu edukacyjnego / wychowawczego)
diagnoza identyfikacyjna
1) Dane formalne
2) Identyfikacja problemu
- krótko nazwij zjawisko (problem), którym się zająłeś
- podaj podstawowe informacje dotyczące ucznia (grupy, zdarzenia), którego
dotyczy analiza
- wymień główne objawy wskazujące na istnienie problemu
- uzasadnij dlaczego zwróciłeś uwagę na to zjawisko (problem) i danego ucznia
(grupę, zdarzenie)
3) Geneza i dynamika zjawiska
- opisz historię powstawania zjawiska (problemu) powołując się na dane z
● obserwacji
● wywiadu
● analizy dokumentów
● informacji od osób trzecich
● innych źródeł
- przedstaw wnioski dotyczące powstania problemu
- opisz rozwój zjawiska (problemu) w czasie
● kiedy się zaczęło?
● Jak długo trwa?
● Jak przebiegało, zmieniało się? (nasilenie lub osłabienie)
4) Znaczenie problemu
odwołując się do wybranej teorii (ewentualnie do własnych doświadczeń) opisz
znaczenie jakie dane zjawisko (problem) dla funkcjonowania ucznia (grupy, szkoły)
5) Prognoza
przedstaw problem na podstawie własnych doświadczeń i literatury, przewidywanie
co do skuteczności swoich oddziaływań
● prognoza negatywna - spodziewany stan w przypadku zaniechania
oddziaływań
● prognoza pozytywna - stan, którego spodziewasz się po wdrożeniu
oddziaływań
 6) Propozycje rozwiązania
- sformułuj cele
- przedstaw zadania jakie sobie postawiłeś
● zadania naprawcze (terapeutyczne, korekcyjne)
● zadania profilaktyczne (zapobiegawcze)
- przedstaw plan oddziaływań (kto, co jak, kiedy)
- UWAGA analiza przypadku może kończyć się na tym etapie, jeżeli w pełni
jedynie rolę diagnostyczną
7) Wdrażanie oddziaływań
- opisz ramowy przebieg stosowanych oddziaływań i ich skutki
- przedstaw bardziej szczegółowo przykład instruujący wybrane oddziaływania
8) Efekty oddziaływań
- przedstaw zamierzone i niezamierzone studio oddziaływań
- porównaj prognozę pozytywną z uzyskanymi efektami

 UWAGA analiza przypadku może dotyczyć również rozwiązań strukturalno -

systematycznych (programowych, organizacyjnych) w szkole

“Uwarunkowania procesu diagnostycznego”

Podstawowe zasady diagnozy psychopedagogicznej

- dążenie do realizowania diagnozy pełnej
- oceniający charakter diagnozy
- realizowanie diagnozy o wymiarze pozytywnym
- dążenie do autodiagnozy osób, systemów czy środowisk
- łączenie poznania pośredniego z bezpośredni
- realizowanie diagnozy środowiskiem

Charakterystyka procesu diagnostycznego

Proces diagnostyczny odbywa się sytuacji swoistej niepewności, której doświadczają obie
strony relacji (badany i diagnosta), jednakże odpowiedzialność za przebieg procesu
spoczywa na osobie dokonującej rozpoznania.

Problemy, które musi pokonać diagnosta, wyznaczają zarówno czynniki podmiotowe

(charakterystyka diagnosty - wiek, wykształcenie, wiedza i doświadczenie), jak i
przedmiotowe (zebrany materiał diagnostyczny).

Kompetencje diagnozującego
WIEDZA MERYTORYCZNA - o procesach myślenia, pamięci, procesach emocjonalnych,
rozwiązywaniu problemów, mechanizmach społecznego funkcjonowania jednostki i
właściwościach u

ZDOLNOŚĆ DO WYKORZYSTANIA WIEDZY - a więc umiejętność logicznego myślenia,

pozwalającego twórczo zestawić ze sobą różne informacje
 UMIEJĘTNOŚĆ OBSERWOWANIA I PROWADZENIA ROZMOWY - co wiąże się ze
zdolnością do pozyskiwania potrzebnych informacji, determinowaną przez wiele kompetencji
podstawowych, pozwalających nawiązać kontakt diagnostyczny i twórczo go budować

OKREŚLONE SPRAWNOŚCI TECHNICZNE, czyli zasób dostępnych technik

diagnozowania, który w różnych obszarach diagnozowania jest zróżnicowany:
- adekwatny dobór technik do rozpoznawanych problemów, celów diagnozy, cech
obiektu
- twórcze konstruowanie lub prawidłowe stosowanie podstawowych technik
diagnostycznych
- łączenie różnych technik w celu uzyskania pogłębionego i kompleksowego obrazu
diagnostycznego

Kontakt diagnostyczny - definicja

Jest to szczególny rodzaj interakcji między diagnostą a badanym, przy czym mniej interesuje
nas treść i rezultat tej interakcji, a bardziej istotne są tu warunki jej przebiegu:
- komunikacja niewerbalna
- komunikacja proksemiczna - polegająca na aranżacji przestrzeni

Aranżacja przestrzeni
Odległość i pozycja przestrzenna uczestników interakcji, która powinna być organizowana z
uwzględnieniem wielu kryteriów:
- bliskości kontaktu
- treści rozmowy
- płci, wieku oraz cech osobowych partnerów relacji

Kompetencje diagnozującego
- ważne jest także to, co diagnosta przekazuje badanemu (treści przekazu), a
szczególnie, sposób w jaki formułuje komunikaty werbalne
- podstawowa technika diagnostyczna - rozmowa i wywiad - odbywa się zawsze w
kontakcie diagnostycznym

Podstawowe cechy kontaktu diagnostycznego (W. Sztander):

- asymetria ról, która wiąże się z kontrolą przebiegu wywiadu ze względu na jego cel
(narzucanie ram tematycznych) i tworzeniem atmosfery dającej szansę otwarcia się
badanemu, co należy do podstawowych wyznaczników roli diagnosty; osoba badana w
pewnym stopniu się temu poddaje, co nie oznacza, że traktowana jest przedmiotowo, gdyż
to ona określa, co ma dla niej znaczenie (podjęcie lub niepodjęcie tematu)
- asymetria komunikacji, co wiąże się z tym, że badany głównie mówi, a diagnosta głównie
słucha, choć nie oznacza to, że nie ma wpływu na przebieg i ukierunkowanie rozmowy;
podczas badania
- asymetria funkcji badania, która oznacza respektowanie etycznej zasady
dokonywania rozpoznania wedle reguł wyznaczających bezpośrednio dobro
 badanego, zaś uzyskiwanie osobistych gratyfikacji przez diagnostę ma wymiar
jedynie pośredni, wynikający z np. zdobywanego doświadczenia i umiejętności

Rola kontaktu diagnostycznego

- dla osoby badanej - wiąże się z akceptacja typu diagnostycznego, co jest wysoce
nagradzające i wzbudza motywację badanego, a także wiarę , że jest szansa na rozwiązanie
problemu, co wzmaga koncentrację na sobie, uświadamiając jednostce rzeczy, o których
wcześniej nie myślała; akceptacja wzmaga też przekonanie, że problemy z którymi
jednostka nie daje sobie rady, są istotne i ważne, że ona sama jest też ważna
- dla diagnosty - dobry kontakt warunkuje prawidłową diagnozę, gdyż wiąże się to z
ograniczeniem hipotez samo potwierdzających (“jeśli założę czego się dowiem, tego
właśnie się dowiem”)

Prawidłowy i pozorny kontakt diagnostyczny

Chcąc kontrolować własne postępowanie w relacji z osobą badaną, diagnosta musi
dokonywać samoobserwacji, a także obserwacji zachowań osoby badanej.

Wskaźniki prawidłowego kontaktu

- diagnosta jest autentycznie zainteresowany wypowiedziami osoby badanej, czyli chce
zrozumieć a nie oceniać
- badana osoba ma poczucie, że każda jej wypowiedź spotka się z akceptacją, że
diagnosta nie wykorzysta udzielanych mu informacji przeciw badanej osobie
- badana osoba nie przejawia oporu i nie milczy podczas badania
- osoba badana przejawia adekwatne emocje w stosunku do tego co mówi, a jej
informacje brzmią wiarygodnie, co oznacza że nie ma skłonności do konfabulacji i
przedstawienia się w lepszym świetle
- w stosunku do wypowiedzi spontanicznych na żądanie diagnosty następuje zachwianie
pozycji w kierunku większej ilości tego typu wypowiedzi, co oznacza luźniejszą
rozmowę diagnosty z osobą badaną

Wskaźniki pozornego kontaktu

- odpowiedzi, których udziela osoba badana są konwencjonalne i stereotypowe, czyli takie
jakich powinna używać dana osoba w danym wieku
- forma wypowiedzi jest nieadekwatna do treści
- rola diagnosty w zbieraniu informacji jest nadmierna, czyli występuje wyciąganie
informacji od osoby badanej
- we wszystkich odpowiedziach badanego zauważalny jest wspólny mianownik, czyli
wzbudzanie uczucia u diagnosty oraz przedstawianie się w lepszym świetle
- diagnosta odczuwa znużenie, czyli dotyczy to faktu, że poruszane są sprawy
oczywiste
- diagnosta ma poczucie że wie, co za chwile powie badana osoba
- diagnosta ma poczucie zrozumienia pojedynczych wypowiedzi, ale nie rozumie całości
sytuacji, a to z kolei świadczy o braku wewnętrznej logiki u diagnosty
Techniki nawiązywania, budowania i podtrzymywania kontaktu
Nawiązywanie kontaktu - ważna jest tu rola pierwszego wrażenia tzw. hallo efect - czyli
wyrabianie sobie opinii o drugim człowieku na podstawie pierwszego wrażenia. Ważna jest
tutaj także rola pierwszych pytań, które służą budowaniu kontaktów i wzbudzaniu motywacji.
Do najważniejszych czynników utrudniających nawiązanie kontaktu należą:
- zbyt obcesowe i szybkie przejście do pytań szczegółowych
- zadawanie pytań, które pośrednio zawierają ocenę
- nadmierna ekspresja pozytywnego ustosunkowania się do badanego

Technika podtrzymywania kontaktu

Do najważniejszych zachowań diagnosty należą:
- sygnalizowanie akceptacji i zrozumienia poprzez sygnały werbalne i niewerbalne
- spójność przekazu werbalnego i pozawerbalnego
- prośba o rozwinięcie tematu połączona z parafrazą, zwłaszcza wtedy, gdy występują
zakłócenia w komunikacji
- milczenie, jako technika podtrzymywania kontaktu w sytuacjach trudnych
emocjonalnie dla badanego

1. Opór w diagnozowaniu – opór należy rozumieć jako świadome lub

nieświadome unikanie przez badanego penetracji pewnego obszaru
treściowego, które może wynikać z uświadomionego lub świadomego
poczucia zagrożenia.
2. Przejawy oporu
- przedłużające się milczenie – może oznaczać ze sobą badana przeżywa
emocje, które uniemożliwiają jej udzielenie odpowiedzi, wskazując że jest
to dla niej temat trudny, a więc ważny z punktu widzenia dokonywanego
rozpoznania
- zmiana tematu rozmowy – jest wynikiem działania mechanizmów obrony
przez zagrożeniem wypływającym z poruszanych w rozmowie treści.
- intelektualizacja, czyli badany opowiada o tym jak być powinno lub jak
zwykle bywa.
- racjonalizacja, która dotyczy przeżywanych emocji, ich usprawiedliwiania
- bezosobowa forma przedstawiania doświadczeń
- zmniejszenie głębokości i konkretności wypowiedzi
- zmiana sposobu mówienia
- zapomniane pytania
- pustka w głowie
- objawy somatyczne, takie jak drżenie rąk, pocenie się, płacz
- czynny atak
- świadome kłamstwo, otwarta odmowa
3. Źródła oporu mogą być: wewnętrzne i zewnętrzne
4. Charakter wewnętrzny ;
a) Lęk – wywołany tematem lub jego ujawnieniem w obecności
diagnosty, może być także powodowany obawą przed odkryciem w
sobie rzeczy nieznanych, nieakceptowanych, uczucie bojaźni,
niepokoju, a nawet strachu są mocniejsze niż chęć komunikacji z
diagnostą
b) Wstyd – wynika ze społecznego stereotypu, konwencji, że o pewnych
sprawach się nie mówi nikomu, traktuje się je jako pewnego rodzaju
tabu, może być powodowany obawą przed brakiem akceptacji ze
strony diagnosty i wywołaniem w jego oczach negatywnego obrazu
własnej osoby
c) Poczucie winy – wynika z konieczności podawania nie zawsze
pozytywnych informacji o osobach bliskich emocjonalnie badanemu,
co może stanowić źródło jego problemów, poczucie winy wiąże się z
moralną odpowiedzialnością za to, co się o kimś mówi
5. Źródła oporu o charakterze zewnętrznym :
- zbyt szybkie przejście do pytań angażujących
- pytania sugerujące lub zamknięte
- wypływanie sprzeczności w wypowiedziach badanego,
- naukowy, specjalistyczny język, ubogie reakcje diagnosty
- ocenianie, wyrażanie zdziwienia, zaskoczenia przeżyciami badanego
- nacisk na mówienie

6. Katalog „przywar” W. Webera – ( błędy diagnosty)

Dyrygowanie, emigrowanie, fiksacja, egzaminowanie, działanie na
przekór, bagatelizowanie, monologizowanie, debatowanie,
abstrahowanie, interpretowanie, generalizowanie, moralizowanie,
poddawanie się projekcji, racjonalizowanie.

25.10.2021
1. Techniki radzenia z oporem:
-MILCZENIE – manipulowanie milczeniem stanowi paradoksalną metodę
zmniejszenia napięcia emocjonalnego osoby badanej, ale nie jest to
metoda uniwersalna, gdyż skutkiem zbyt przedłużającego się ze strony
diagnosty milczenia może być wzrost tego napięcia;
ZAMIANA LUB PRZEFORMUŁOWANIE PYTANIA – zmiana tematu lub
zwiększenie ogólności pytania, która staje się wówczas mniej zagrażające,
tzw. ,,zamrożenie kontaktu”
PODAWANIE KOMUNIKATÓW O SPOSTRZEGANIU TRUDNOŚCI OSOBY
BADANEJ- ich funkcją jest pokazywanie zdolności diagnosty do empatii i
syntonii, nie mogą one jednak przyjąć formy nagany, gdyż wówczas ocena
stanowi dodatkowe źródło oporu;
PARAFRAZA- polega na tym, iż dotychczasowa wypowiedź badanego
zostaje sformułowana w nieco innej postaci przez diagnostę, co upewnia
badanego, że ten go rozumie, akceptuje, zaś w efekcie zwiększa jego
poczucie bezpieczeństwa
UDZIELANIE DODATKOWYCH INFORMACJI- przyjmuje najczęściej formę
uświadomienia badanemu, że to, co przeżywa, jest czymś naturalnym,
eliminując tym samym jego poczucie zagrożenia
PROŚBA O KONKRETYZACJĘ WYPOWIEDZI- stanowi prostą technikę
radzenia sobie z oporem, której efektem jest intelektualizacja,
racjonalizacja lub obiektywizacja (wpisywanie własnych sytuacji w sytuację
konkretnych innych lub ,,uogólnionego innego”)
ROZMOWA NA TEMAT ,,TU I TERAZ” – ma postać pytania zadanego
wprost ,,Dlaczego badany nie chce o czymś mówić?”
ZAZNACZENIE ROLI I FUNKCJI BADANIA- polega na wywieraniu nacisku na
osobę badaną w formie twierdzenia, że od jakości jej wypowiedzi, czy od
stopnia jej otwarcia się i szczerości zależy, czy uda się rozwiązać problem
*WYRAŻENIE WŁASNYCH EMOCJI ZWIĄZANYCH Z PRZEJAWIANYM
OPOREM

2. BŁĘDY I WADLIWE NASTAWIENIA DIAGNOSTY:

- analizując potencjalne błędy diagnostyczne, wskazać należy, iż na ich
popełnienie szczególnie narażone są te osoby, które preferują w
diagnozowaniu sztywne stanowisko psychometryczne, zaniedbując
humanistyczny, całościowy i dynamiczny wymiar poznania
* BŁĄD POSTAWY (PODMIOTU DO PRZEDMIOTU, CZYLI DOMINACJI) –
wiąże się z brakiem uwzględnienia perspektywy badanego w toku
rozpoznawania jego sytuacji życiowej i brakiem elastyczności w procesie
poznawania (postępowanie wedle ścisłego schematu)
*BŁĄD MASKI, CZYLI ZASŁANIANIA SIĘ SWOJĄ ROLĄ, CO OGRANICZA POLE
POZNANIA- wiąże się zarówno z brakiem współodczuwania (empatii) i
umiejętności postawienia się w sytuacji osoby diagnozowanej

RODZAJE BŁĘDÓW:
- BŁĄD SKUPIANIA SIĘ NA NEGATYWNYCH ASPEKTACH FUNKCJONOWANIA
JEDNOSTKI, BEZ UWZGLĘDNIENIA JEJ MOCNYCH STRON- zwęża pole
poznania i projektowania interwencji
-BŁĄD SKUPIANIA SIĘ NA SKUTKACH BEZ POWIĄZANIA ICH Z KONTEKSTEM
SYTUACYJNYM CZY PRZYCZYNAMI ZACHOWAŃ- ogranicza możliwość
 wyjaśnienia mechanizmów zaburzonego funkcjonowania diagnozowanego
podmiotu
- BŁĄD ŹRÓDEŁ WIEDZY- polega na braku łącznego i dynamicznego
wykorzystywania w procesie poznania ,,wiedzy gorącej”, wynikającej z
osobistych doświadczeń życiowych i ,,wiedzy zimnej”, naukowej,
obiektywnej, systematycznie gromadzonej
-NAWYK OCENIANIA- ,,postawa od-do”, która powoduje brak zrozumienia,
a także włącza proces etykietyzacji, standaryzującej badanego i jego
problem;
-NASTAWIENIE LĘKOWE- jest bezpośrednią konsekwencją
doświadczonego przez diagnostę lęku przed niepowodzeniem,
niekompetencją, bezradnością, zaś może skutkować nadmiernym
zabieganiem o sympatię
-NADMIERNE POCZUCIE ODPOWIEDZIALNOŚCI- polega na tym, że
diagnosta ,,słucha nie po to, by zrozumieć, ale aby ,,naprawić”, co skutkuje
zawężeniem pola percepcji i tym samym poznania zawsze złożonej i
indywidualnej sytuacji badanego
-TENDENCJA DO DOMINACJI- stanowi rezultat unikania przez diagnostę
deprywacji własnej roli, często skorelowana jest poczuciem zagrożenia
obrazu siebie jako profesjonalisty
3. WADLIWE POSTAWY I NASTAWIENIA WOBEC DIAGNOZOWANEGO:
-postawa znudzenia, zimnego naukowca, sztywnego dydaktyka,
obojętnego usługowca, psychoterapeuty, indywidualnego społecznika,
społecznika kolektywnego, artysty, moralisty
4. BADANIE A DIAGNOZOWANIE

25.10.2021 TEMAT: MODELE DIAGNOZ

 1. DIAGNOZOWANIE- proces aktywnego poszukiwania danych (info) potrzebnych do
podjęcia decyzji o działaniach, zmierzających do zmiany aktualnego stanu (położenia)
psychospołecznego ludzi; aktywizowany albo przez dyskomfort jednostki albo jej
społecznego otoczenia
2. PODSTAWOWE PYTANIA W DIAGNOZOWANIU
Najprościej rzecz ujmując diagnozowanie ma odpowiedzieć na pytania dotyczące
konkretnej jednostki i kontekstu jej działania: Jak jest? , Dlaczego tak właśnie jest?,
Jak to się dzieje?, Dlaczego będzie tak, a nie inaczej?, Co zrobić, by uzyskać pożądany
stan?
3. DIAGNOZOWANIE JAKO PRZETWARZANIE DANYCH
* Diagnozowanie jest przetwarzaniem danych, a nie rejestrowaniem zachowań-
diagnosty nie interesują bowiem zachowania pojedyncze, ale informacje, jakie niosą.
*Rejestrowane przez diagnostę oddzielne zachowania nie niosą wielu informacji –
każde z nich rozpatrywane w oderwaniu od innych może być odbiciem wielu równie
prawdopodobnych znaczeń.
Dopiero przetwarzanie danych pozwala wybrać jakieś (użyteczne) znaczenia, a inne
odrzucić.
Efektem przetwarzania danych jest ich scalenie.
4. Źródła informacji w diagnostyce:
W procesie diagnozowania wykorzystujemy wielorakie źródła informacji i procedury
diagnostyczne; poszukujemy złożonych związków przyczynowo-skutkowych;
wyciągamy wnioski i interpretujemy dane oraz poszukujemy pełnego zrozumienia.
OBSERWACJA, SOONDAŻ DIAGNOSTYCZNY, WYWIAD, BADANIE ANKIETOWE, TESTY,
EKSPERYMENTY, SKALE
 DIAGNOZA NOZOLOGICZNA
 Model diagnozy jest podobny do badania lekarskiego
 Jej celem jest odróżnienie konkretnego zaburzenia (problemu) od innych, np.:
- ,,Czy dana jednostka cierpi na bulimię czy anoreksję?”
 Nie pociąga za sobą żadnych działań terapeutycznych ze strony osoby dokonującej
diagnozy
 Diagnoza ma charakter orzeczenia, z którym dana osoba trafia do innego specjalisty,
innej instytucji itp.
5. DIAGNOZA NOZOLOGICZNA (KLASYFIKACYJNA I RÓŻNICOWA)
* symptom (objaw)
* syndrom (zespół objawów)
* jednostka nozologiczna (jednostka chorobowa): konkretny rodzaj choroby, np.
grypa, zawał serca, nerwica lękowa, schizofrenia.
6.SYSTEM DIAGNOSTYCZNY I DIAGNOZIE NOZOLOGICZNEJ
Tworzenie systemu diagnostycznego wiąże się z założeniem, że można wykryć dane
zaburzenie i dokonać klasyfikacji zaburzeń na postawie zespołu objawów i cech.
Zakłada się też, że:
 Każdy zespół odzwierciedla odrębne zaburzenie
 Każdy zespół (syndrom) może wymagać odrębnego leczenia
7. PODRĘCZNIKI DIAGNOSTYCZNE (SYSTEMY)

Klasyfikacja wg DSM-5 – diagnosta korzysta z pięciu wymiarów, czyli osi.

Służą one nie tylko klasyfikacji zaburzenia, ale także prognozie i
planowaniu leczenia.
 Oś I- zespoły kliniczne- na tej osi koduje się rozpoznanie
 Oś II – Zaburzenia rozwojowe i zaburzenia osobowości
 Oś III – Odchylenia w stanie fizycznym i choroby – na tej osi umieszcza się schorzenia
somatyczne
 Oś IV – nasilenie stresu psychospołecznego
 Oś V- Ogólna ocena funkcjonowania. Uwzględnia się najwyższy poziom sprawności
pacjenta.
OCENIA PODLEGA OKRES OSTATNICH 12 MIESIĘCY
Po postawieniu rozpoznania należy dodatkowo wykonać następujące zadania:
- interpretacja psychodynamiczna- opis mechanizmów obronnych , służących do
przezwyciężania lęku, zwięzłe ujęcie czynników psychicznych i zdarzeń wyzwalających
zaburzenia i podtrzymujących chorobę
-rozpoznanie różnicowe- wyklucza się inne schorzenia psychiczne i somatyczne
-rokowanie- uwzględniając dane z wywiadu, aktualny stan psychiczny oraz analizę
korzystnych i niekorzystnych czynników mających wpływ na rokowanie, można
przewidzieć przebieg i ustąpienie choroby
-plan leczenia- należy przedstawić rodzaj proponowanego leczenia
POWINNO SIĘ TEŻ OCENIĆ:
Poziom gotowości diagnozowanego do współpracy, jego wiarygodność, krytycyzm,
wgląd we własną chorobę i i inteligencję ( a także znaczenie tych czynników dla
leczenia)

8. NEGATYWNE SKUTKI DIAGNOZY NOZOLOGICZNEJ:

- reifikacja obiektu diagnozy: dostrzeganie choroby, a nie osoby;
przedmiotowe traktowanie pacjenta
 - zerojedynkowe myślenie o pacjencie: gdy wiadomo ,,co mu jest”, pacjent
jest uważany za chorego; gdy nie wiadomo – za zdrowego
-etykietowanie : pozorne wyjaśnienie poprzez nazwanie, zastępuje
(utrudnia) rozumienie osoby i jej problemów (też: naznaczenie)
-samosprawdzająca się prognoza: rozpoznanie zaburzenia
dostarcza ,,instrukcji”, jak rozumieć zachowanie pacjenta i czego
oczekiwać w przyszłości
9. DIAGNOZA FUNKCJONALNA – szukanie odpowiedzi na pytanie, jak
człowiek funkcjonuje lub będzie funkcjonować określonej sytuacji ( w
jakiejś roli społecznej, w jakimś rodzaju zadań) i z czego to wynika ( jakie
znaczenie mają czynniki psychologiczne)
ETAPY DIAGNOZY FUNKCJONALNEJ:
- analiza dotychczasowych cech zachowania jednostki oraz zachowania w
sytuacji badania ( opis funkcjonowania, zwłaszcza pod względem
występujących w nim niesprawności, niedomagań, trudności)
-poszukiwanie przyczyn niesprawności, zwłaszcza tych, które leżą w sferze
procesów psychicznych
Odkrycie właściwości pozytywnych, które można wykorzystać w procesie
zmian.
8. DIAGNOZA FUNKCJONALNA:
- celem tej diagnozy jest zawsze jakaś forma interwencji ( psychologicznej,
socjoterapeutycznej)
-problem zwykle stawia sam klient i oczekuje od diagnosty wyjaśnienia,
porady lub innej pomocy; czasami problem zgłaszają osoby bliskie
(członkowie rodziny, nauczyciele, współpracownicy)
-problem może dotyczyć jednostki albo grupy: całej rodziny , klasy
szkolnej, grupy, pracowników itd.
- diagnoza funkcjonalna jest diagnozą ,,dla klienta”:
* gwarantuje maksymalnie podmiotowe podejście do badanego
* wymaga nawiązanie kontaktu i wzajemnego zaufania (diagnosta-klient)
10. CEL DIAGNOZY:
- jak najpełniejsze poznanie funkcjonowania jednostki bądź grupy
- przykładowe pytania, na które diagnosta poszukuje odp:
* Jaką funkcję spełnia symptom (objaw) zaburzenia dla danej osoby lub
systemy społecznego, w którym ta osoba funkcjonuje?
* Jaki jest ogólny kontekst funkcjonowania danej osoby lub grupy?
*Jakie dana osoba lub grupa posiada zasoby, które okażą się przydatne w
procesie zdrowienia?
9. Narzędzia wykorzystywane w diagnozie funkcjonalnej:
  Do diagnozy funkcjonalnej wykorzystujemy różne narzędzia, może być również
kombinacja narzędzi diagnostycznych służących do oceny funkcjonalnej różnych
funkcji
 Możemy posługiwać się zarówno obserwacją, jak i rożnego rodzaju testami. Bardzo
użyteczne są różnego rodzaju ogólne i szczegółowe skale rozwojowe.
10. Na osobie diagnozującej spoczywa odpowiedzialność za:
- dobór narzędzi diagnostycznych o określonej trafności (dobrane są
narzędzia o zadowalających parametrach psychometrycznych – narzędzia
badają to, co mają badać);
- trafność dobory narzędzi diagnostycznych do charakterystyki
funkcjonalnej wybranego obszaru aktywności (dobrane są narzędzia do
takich aspektów funkcjonowania, które rzeczywiście są istotne dla
właściwej oceny wybranej aktywności)
12. DIAGNOZA INTERAKCYJNA:
* [Proces] ,,uzgadniania definicji problemu pacjenta i sposobów jego
rozwiązania między psychologiem i osobą badaną lub jej najbliższym
otoczeniem społecznym”
*[Diagnoza dokonywana] ,,przy współudziale pacjenta, ale z
uwzględnieniem realnych warunków sytuacji oraz interesów instytucji”
13. Etapy diagnozy interakcyjnej:
- określenie własnego problemu przez pacjenta – Pacjent często pozostaje
pod wpływem opinii otoczenia społecznego na temat tego, co mu dolega.
Tę opinię nazywa się protodiagnozą. Można także użyć tu pojęć:
etykietowanie, stygmatyzacja, naznaczenie.
- BADANIE PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNE- CZĘSTO GŁÓWNY
PROBLEM PACJENTA ZACZYNA SPOSTRZEGAĆ INACZEJ, NIŻ określił go sam
badany
- negocjowanie diagnozy- diagnosta w kontakcie z pacjentem lub osobami
z jego otoczenia stara się sformułować problem pacjenta, aby jego
określenie było dla nich do przyjęcia
14. Cel negocjowania diagnozy:
- uzgodnienie diagnozy może zapoczątkować u pacjenta bardziej aktywny
stosunek do problemu ( lepsze rozumienie go, nastawienie na zmianę)
- proces uzgadniania diagnozy podkreśla bardziej partnerskie podejście
pedagoga do pacjenta i jego rodziny ( rola konsultanta, doradcy),
podmiotowe traktowanie jest realizacją ideałów etycznych
- udział pacjenta i jego rodziny w procesie diagnozy zwiększa szanse na ich
współdziałanie w procesie zmian

8.11.2021r.
DIAGNOZA RODZINY JAKO ŚRODOWISKA WYCHOWAWCZEGO

1. Rodzina w diagnozie psychopedagogicznej :

- poznawanie rodziny w perspektywie pedagogicznej jest przede wszystkim rozpoznaniem jakości środowiska
wychowawczego, które rodzina tworzy.
- rodzina to obszar wpływów oddziałujących na rozwój i funkcjonowanie dziecka
- w rodzinie tkwią źródła wieli zaburzeń emocjonalnych, zaburzeń zachowania, trudności szkolnych lub życiowej
dysfunkcjonalności, jakie rozwijają się u dziecka.

2. Założenia dotyczące diagnozowania rodziny:

A). wymiar instytucjonalny rodziny oznacza ocenę jakości realizacji przez rodzinę zasadniczych jej zadań, czyli
zaspokajania indywidualnych potrzeb członków rodziny oraz wypełniania przez rodzinę oczekiwań
formułowanych wobec niej przez zewnętrzne układy społeczne (wypełnianie przez rodzinę funkcji: opiekuńczych,
socjalizacyjnych, wychowawczych i innych)
B). poznawanie rodziny w kategoriach grupy społecznej oznacza diagnostyczną analizę znaczących wychowawczo
cech rodziny jako grupy (struktura formalna, struktura społeczna, emocjonalna, styl i organizacja życia). W
szczególności następuje takich cech, jak:
-układ ról i pozycji w rodzinie
-podział władzy, rozkład względów, autorytetu
-więzi i relacje między członkami
-rytm i organizacja życia
-aktywność ogólna rodziny i indywidualna jej członków
-normy i standardy zachowań uznawanych w rodzinie
-sposoby kontroli norm i wymagań
- wzory porozumiewania się (komunikacja)
- typ kulturowego stylu życia rodziny
-tradycje, obrzędowość, symbolika
-warunki materialne, bytowe, otoczenie
-związki rodzinne z innymi strukturami

3. Zróżnicowane podejście do czynników opisujących rodzinę:

Przykłady:
-Badania E.Fraser (wykształcenie rodziców, zainteresowania czytelnicze rodziców i dzieci, dochód rodziny, zawód
ojca, wielkość rodziny, przestrzeń życiowa rodziny, stosunek rodziców do nauki i przyszłego zawodu dzieci itd.)
-J.Pieter ,,Arkusz schematyczny” – 43 składniki opisu i analizy rodziny – jej środowiska wychowawczego (warunki
mieszkaniowe, dochody, majątek, odżywianie, higiena, wielkość, zajęcia, czas wolny, tradycje, potrzeby
kulturalne, estetyczne, światopoglądowe itp.)

4. PROPOZYCJA OPISU RODZINY – S. KAWULI

Trzy główne grupy czynników analizy poziomu wychowania w rodzinie:
- Czynniki ekonomiczno – społeczne (wielkość rodziny i jej struktura, źródła utrzymania rodziny, sprawowanie
opieki materialnej nad dziećmi, podział pracy i ról w rodzinie
- Czynniki kulturalne: wykształcenie rodziców i dokształcanie się rodziców lub innych członków rodziny, kultura
językowa rodziny, majątek kulturalny rodziny, sposoby spędzania czasu wolnego, stosunek rodziców do nauki
szkolnej dzieci i ich przyszłego zawodu, stosunek członków rodziny do tradycji i nowości, pielęgnowanie obyczaju
i podatność na zmiany
-Czynniki psychospołeczne: rodzaj i siła więzi społecznych i emocjonalnych, uznawane i realizowane wzorce życia
rodzinnego, stosunek członków rodziny do zjawisk patogennych, układ i rodzaj postaw i środków oddziaływań
wychowawczych, charakter kontroli rodziców nad dziećmi, ogólna atmosfera panująca w środowisku rodzinnym,
opinie o rodzinie i miejscu zamieszkania

5. Obszary środowiska rodzinnego, które podlegają rozpoznaniu:

- obszar cech materialnych, rzeczowych, strukturalnych, organizacyjnych, terytorialnych
-obszar więzi między członkami rodziny, cechy relacji społecznych i emocjonalnych pomiędzy członkami,
wzajemne postawy i postawy wychowawcze, style i środki oddziaływań socjalizacyjno- wychowawczych, ogólna
atmosfera w rodzinie
-cechy i style funkcjonowania społecznego rodziny: związki z otaczającymi ją układami społecznymi, sposoby
radzenia sobie z sytuacjami i problemami życiowymi, normy i wartości społeczne respektowane w rodzinie oraz
występowanie negatywnych zjawisk
 -obszar wartości, tradycji, autorytetów, wzorów osobowych, celów życiowych i wychowania, aspiracji
edukacyjnych, konsumpcji czasu wolnego, udziału w kulturze

6. RODZINA JAKO SYSTEM

Najbardziej aktualne tendencje w poznawaniu rodziny, w tym w perspektywie pedagogicznej, proponują odejście
od rozpatrywania rodziny jako zbioru lub nawet układu cech i zależności.
W zamian wskazywane jest podejście systemowe, w którym rodzina ujmowana jest jako system- charakteryzuje się
specyficznymi relacjami, struktura, a w niej granicami, podsystemami, posiada określoną dynamikę, wypracowuje
swoisty system kontroli, ról i władzy, rozwija własne sposoby komunikowania się, posiada związki z innymi,
opiera swe funkcjonowanie na doświadczeniach indywidualnych i całości rodziny, na doświadczeniach
poprzednich pokoleń. W systemie rodziny dużą rolę odgrywają historia rodzinna i mity rodzinne oraz sposób
osiągania przez rodzinę różnych celów, sposób zmagania się z trudnościami i problemami oraz radzenie sobie
przez rodzinę w sytuacjach kryzysowych.

7. Zasady poznawania rodziny jako środowiska wychowawczego:

- zasada wartościującego diagnozowania rodziny – rodzina podlega wielowymiarowej ocenie. Ocenianie rodziny i
jej cech jest zasadniczym mechanizmem identyfikowania tzw. zasobów rodziny, jej potencjałów, sił, kompetencji,
które mogą być spożytkowane w działaniach profilaktycznych czy naprawczych.
-zasada diagnozy pozytywnej rodziny – zebranie odpowiednich informacji, żeby wskazać te elementy i cechy
jednostki i jej najbliższego środowiska, które mogą mieć znaczenie dla poprawy jej funkcjonowania dla
organizowania celowych działań pedagogicznych
- zasada uwzględniania kontekstu społecznego rodziny – opis otoczenia rodziny, które tworzy określonych
ekosystem rodziny. Otoczenie stwarza warunki funkcjonowania rodziny, kieruje wymagania wobec rodziny oraz
kontroluje ,,ocenia” rodzinę.
- zasala relatywności wpływu warunków środowiska rodzinnego – zgodnie z tą zasadą rodzinę opisujemy jako
środowisko wychowawcze zarówno w perspektywie ,,zewnętrznej” jak i ,,wewnętrznej”. Rozpoznajemy w rodzinie
postać/obraz typowych cech rodziny jako środowiska wychowawczego i na tle zbiorowości rodzin cechy te
charakteryzujemy i oceniamy
-zasada holizmu poznawczego – obraz rodziny i jej opis diagnostyczny jest wielopłaszczyznowy
-zasada autodiagnozy rodziny i jej członków
-zasada uwzględniania dynamizmu rodziny – rodzina rozwija się i zmienia w czasie, przechodzi przez określone
etapy (cykle)

8. Cykle życia rodziny według Evelyn Puvall:

- 1faza- para małżeńska bez dzieci
- 2 faza – para z małym dzieckiem (od urodzenia pierwszego dziecka od ok. 30 miesiąca jego życia)
-3 faza- rodzina w wieku przedszkolnym
-4 faza- rodzina z dziećmi w okresie szkolnym (od 6 do 13 r.ż pierwszego dziecka)
-5 faza- rodziny z nastolatkami (od 13 do 21r.ż pierwszego dziecka)
-6 faza- rodziny z dziećmi opuszczającymi dom ( od pierwszego do ostatniego odchodzącego dziecka)
-7 faza- ,,puste gniazdo”, rodzice w wieku średnim, wycofujący się z aktywności, przejście na emeryturę
-8 faza- starzenie się rodziców

9. DWA KIERUNKI W BADANIU RODZINY

- diagnoza całościowa- dąży do przedstawienie ogólnej charakterystyki środowiska wychowawczego rodziny i
wyrażenia ogólnej oceny jego funkcjonowania. Przykładem może być koncepcja określania progów zagrożenia
rozwoju dziecka w rodzinie Ewy Marynowicz- Hetki
-diagnoza wybiórcza- koncentrujemy się na wybiórczych cechach i warunkach rodziny

10. ŚRODKI DIAGNOZY WYBRANYCH CECH RODZINY- PRZEGLĄD NARZĘDZI

- Kwestionariusz dla Rodziców Marii Ziemskiej
-Kwestionariusz Stosunków Między Rodzicami a Dziećmi A.Roe i M.Siegelmana (PCR)
- Inwentarz postaw ,,W moim domu” B. Markowskiej
-Identyfikacja Stylów Wychowania wg Marii Ryś
-Test Komunikacji Zadaniowej Rodzic- Dziecko A. Frydrychowicz
22.11.2021
 Temat: SYTUACJA SZKOLNA JAKO PRZEDMIOT DIAGNOZY
PSYCHOPEDAGGOGICZNEJ

1. Sytuacja szkolna- definicja

 Węższe ujęcia- sytuacja szkolna dotyczy sfery dydaktycznej;
 Szersze ujęcie- sytuacja szkolna postrzegania dziecka nie tylko w roli ucznia, lecz i członka różnych układów
społecznych na terenie szkoły.

 Sytuacja szkolna obejmuje całokształt warunków, osób, zjawisk i sytuacji związanych z uczęszczaniem przez
dziecko do szkoły
- warunki materialne, organizacyjne szkoły
-osoby, relacje, zjawiska
-sfery dydaktyczne, społeczne, emocjonalne, kulturowe i inne.

2. Dwie główne perspektywy badawcze : sytuacja szkolna:

A) Diagnoza sytuacji szkolnej jako środowiska wychowawczego
B) Diagnoza sytuacji szkolnej jako diagnoza funkcjonowania dziecka w rolach szkolnych

3. Diagnoza środowiska wychowawczego szkoły może być podejmowana:

 W węższym lub szerszym zakresie tj. podejmować mniejszą bądź większą liczbę czynników – składników
(elementów środowiska)
 Ze względu na jednostkę, tj. konkretnego ucznia i wówczas będzie to diagnoza szkoły jako środowiska
wychowawczego określonego dziecka
 Ze względu na grupę uczniów – wówczas będzie to spojrzenie na środowisko wychowawcze szkoły w ujęciu
intersubiektywnym
 Dla celów całościowego rozpoznania funkcjonowania szkoły i dokonania globalnej oceny – wówczas środowisko
wychowawcze szkoły analizowane jest w odniesieniu do istniejących, formułowanych założeń i celów jej
działalności lub wzorców
 Ze względu na jakiś problem np. narkomanii, agresji

4. Zestaw czynników opisujących środowisko wychowawcze szkoły:

 Warunki organizacyjne
 Warunki materialne
 Społeczno-kulturalne
 Intelektualne

5. Czynniki opisujące środowisko wychowawcze szkoły mogą przybierać postać propozycji zagadnień i
kwestii, jakie mogą być uwzględniane w różnych zestawach:
 Formalno- organizacyjne warunki funkcjonowania szkoły
 Warunki materialne
 Stan opieki nad uczniem
 Środowisko nauczycieli
 Środowisko uczniów
 Sfera kultury i aktywności środowiskowej szkoły

6. Diagnoza funkcjonowania dziecka w rolach szkolnych

Role szkolne ucznia:
 Rola ucznia
 Rola kolegi
 Rola członka społeczności szkolnej

Przedmiotem diagnozy ukierunkowanej na analizę funkcjonowania dziecka w rolach szkolnych są przede

wszystkim relacje dziecka z innymi osobami- nauczycielami, uczniami, jak też z pozaosobowymi elementami
sytuacji szkolnej ( uczeń- wiedza, uczeń- wymagania dydaktyczne, uczeń- regulamin szkoły, uczeń- normy
grupowe).
7. Obszary role podlegające diagnozie:
 Obszar roli ucznia
 Roli kolegi
 Roli członka społeczności szkolnej

Przedmiotem diagnozy funkcjonowania dziecka w rolach szkolnych powinny stać się ponadto: możliwości i
warunki realizowania przez dziecko obowiązków szkolnych w domu, stosunek rodziców do nauki i obowiązków
szkolnych dziecka, aspiracje edukacyjne rodziców w stosunku do dziecka, pomoc w nauce, kontakty i współpraca
rodziców ze szkołą, obciążenie dziecka obowiązkami domowymi, praca zarobkowa itp.

8. Osiągnięcia i niepowodzenia szkolne- problemy diagnozy

Obszar diagnostyki pedagogicznej podejmujący problemy diagnozy osiągnięć i niepowodzeń szkolnych jest
współcześnie określany jako diagnostyka edukacyjna.
Diagnostyka edukacyjna zajmuje się:
 Rozpoznawaniem przebiegu uczenia się uczniów i grup uczniowskich
 Badaniem i omawianiem metod i narzędzi

9. Model diagnozy edukacyjnej opartej na modelu uczenia się B. Blooma obejmuje rozpoznanie:
 Wstępnego przygotowania ucznia
 Wstępnej motywacji
 Treść kształcenia
 Warunki kształcenia
 Osiągnięcia poznawcze
 Osiągnięcia motywacyjne

10. Cel i treści diagnozy edukacyjnej skupiają się na ustalaniu poziomu osiągnięć szkolnych i/lub wykryciu i
analizie występowania niepowodzeń szkolnych.

Osiągnięcia szkolne są rozumiane jako wynik, rezultat celowej działalności szkoły i celowo zorganizowanego
procesu uczenia.
 Osiągnięcia poznawcze- nabytą zdolność wykonywania określonych czynności, odnoszą się do sprawnościowych
cech dziecka- od czytania, pisania, prostych operacji matematycznych, przez umiejętność dyskusji i przedstawienia
swojego stanowiska
 Osiągnięcia motywacyjne- dotyczą kierunkowych cech osobowości i oznaczają chęć wykonywania pewnych
czynności

W diagnozowaniu należy uwzględnić to, że osiągnięcia poznawcze i motywacyjne nie mogą być rozpoznawane w
ten sam sposób; przy osiągnięciach poznawczych koncentrujemy się na wyniku czynności, natomiast przy
motywacyjnych jej spontaniczności (czy chce coś wykonywać).

11. Niepowodzenia szkolne

 Są to sytuacje, które charakteryzują się występowaniem wyraźnych rozbieżności między wymaganiami
wychowawczymi i dydaktycznymi szkoły a postępowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami
nauczania
 Centralna pozycję w walce z niepowodzeniami zajmuje wczesne ich wykrywanie i odpowiednie diagnozowanie.

Diagnozowanie niepowodzeń:
- rozmowy nauczycieli z uczniami i ich rodzicami, obserwacja, wywiady środowiskowe, badania ankietowe,
badania testowe.

12. Diagnoza przystosowania do warunków i wymagań szkolnych

 Przystosowanie – zgodność postępowania jednostki z przyjętymi i akceptowanymi wzorami i normami
obyczajowymi, moralnymi i prawnymi, w aspekcie interakcji – adekwatne reagowanie jednostki na bodźce płynące
z otoczenia fizycznego i społecznego.
 Przystosowanie dziecka do szkoły oznacza jego umiejętność zachowania się według norm i zwyczajów przyjętych
przez to środowisko.
- określone zachowania i cechy dziecka
- kwestie dojrzałości szkolnej
-zdolności umysłowe
 -cechy socjalizacji dziecka przed pójściem do szkoły

13. Przykłady narzędzi diagnostycznych:

 Karta Mierzenia Postępu Uspołecznienia się Dziecka K.M.B. Bridges
 Arkusz Zachowania się Ucznia B.Markowskiej
 Kwestionariusz Zachowania się Dziecka w Przedszkolu i Szkole E.S. Schaefera i M.Aaronsona

TEMAT: PROBLEMY ETYCZNEE DIAGNOZY PEDAGOGICZNEJ

1. Wyróżniamy trzy podstawowe ujęcia etyki:

 Utylitarystyczna ( wskazuje głównie na skutki postępowania, czyli najważniejszy jest skutek),
 Kantowska (zakłada, że żaden człowiek nie może czynić tego, z czym wewnętrznie się nie zgadza),
 Autonomiczna (sumienia i odpowiedzialności)- jest to nowy nurt w etyce personalistycznej, humanistycznej, który
zakłada, że każdy człowiek jest cenną wartością, ceni swoją godność, zatem powinien także szanować godność
każdego innego człowieka.

2. Postępując etycznie diagnosta powinien:

 Postępować refleksyjnie
 Mieć w pełni świadomy stosunek do badanego oraz do samego siebie
 Posiadać krytyczny stosunek wobec podejmowanych czynności diagnostycznych
 Musi mieć świadomość możliwości popełnienia błędów diagnostycznych, a zwłaszcza błędów stygmatyzacji
(etykietowania ludzi)

3. Diagnozowanie jako ingerencja

W procesie diagnozy mamy zawsze do czynienia z działaniem o charakterze intencjonalnym (celowym),
które zakłada przyzwolenie na ingerencję w życie drugiego człowieka, zwłaszcza w jego intymności i
osobiste tajemnice.

4. Pedagog powinien mieć świadomość, że:

 Diagnozowanie jest naruszeniem dóbr osobistych jednostki (prawa do intymności, tajemnicy osobistej,
korespondencji, itp.)
 Osoby badane zazwyczaj dają zgodę na ingerencję w ich życie, jednak należy z niej tylko w sposób rozważny
korzystać.

5. Diagnozowanie jako naturalne naukowe zjawisko…

Należy mieć świadomość, że diagnozowanie, interwencja (selekcja, modyfikacja) odzwierciedlają i
powielają swój kulturowy, moralny i polityczny kontekst.

6. Wymogi etyczne wobec narzędzi diagnostycznych:

 Upublicznienie informacji o ich podstawowych parametrach
 Naukowe opracowania dotyczące danego narzędzia
 Konkretne kryteria metodologiczne
 Rzetelność, dokładność, obiektywizm

7. Etyka a komunikowanie wyników badania

 Osoba badana może dowiedzieć się o niezauważanych dotąd trudnościach i problemach, to może się przyczynić do
zwiększenia jej cierpień przez wzbudzanie wstydu i lęku
 Komunikaty powinny być wole od uprzedzeń, zawierać tylko niezbędne informacje i przestrzegać zasady
poufności

8. Elementy zawodowego kodeksu etycznego:

 Odpowiedzialność za klienta
 Szacunek dla niego
 Ciągłe branie pod uwagę dobra osoby badanej, instytucji, w której się pracuje, społeczeństwa
 Szacunek dla obowiązującego prawa
 Prawdomówność
 Uczciwość
 Kompetencja

9. Zasady etyczne:
 Nie należy zmyślać wyników nie uzyskanych
 Nie można fałszować wyników (zmieniać, pomijać) , tak by potwierdzały z góry przyjęte tezy
 Nie Wilno działać na szkodę klienta
 Należy unikać postawy zwanej ,,pedagogicznym plotkarstwem” – zbieranie maksymalnej liczby informacji
diagnostycznych, wykraczających poza niezbędne potrzeby

10. Diagnozowania nie można:

Postrzegać jako ,,fascynującej gry”, której celem jest odkrycie tajemnic osoby badanej – współpraca z
nią, informowanie o tym, co robimy i dlaczego, a więc kształtowanie i szacunek dla jej autonomii, to
ważne kryteria oceny jakości profesjonalnych działań pedagogów.

11. Błędy etyczne według Heleny Radlińskiej:

 Błędna lub nadmiernie dowolna interpretacja tego co składa się na zakres tajemnicy zawodowej
 Wywoływanie stanów stresowych i zmęczenia poprzez zbieranie danych niepotrzebnych
 Żądanie informacji w sytuacjach, w których badany ma poczucie zagrożenia, np. nie posiada wiedzy lub nie
rozumie sensu i celu badań
 Przeprowadzenie badań w których badany czuje się w sytuacji przymusowej
 Stosowanie wywiadu ukrytego w klasycznej postaci
 Stosowanie pozornej anonimowości badań
 Stosowanie sposobu zbierania danych mające szkodliwe skutki moralne i zdrowotne
 Całkowite nie użytkowanie materiałów diagnostycznych dla dobra badanych
 Uleganie sugestiom ocen z przeszłości w ocenach stanu bieżącego

12. Siedem zasad etycznych według Heleny Radlińskiej :

 Nie szkodzić
 Być kompetentnym
 Nie wykorzystywać
 Traktować ludzi z szacunkiem
 Dbać o zaufanie osoby badanej
 Podejmować działanie przy dysponowaniu pełnymi informacjami
 Działać zgodnie z zasadami społecznej równości i sprawiedliwości

13. Najważniejszy moment nawiązania właściwej relacji – pierwsze spotkanie

KONTRAKT- powinien być prawidłowo ustalony, od niego bowiem zależy czy nie zostaną naruszone
zasady etyczne.

14. Podstawowe elementy kontraktu:

- ustalenie celu działania pedagoga
- zakres interwencji pedagoga
- oczekiwane przez klienta skutki działań
- czas trwania usługi
- wynagrodzenia pedagoga

15. Ustalenie celu działania:

a) Proste w przypadku diagnozy- choć ważne jasne określenie zakresu działania
b) Trudne w przypadku różnych form pomocy pedagogicznej (klient często sam nie jest świadomy
czego oczekuje)

16. Zakres interwencji:

Koniecznie należy określić jasno i jednoznacznie:
- ze względu na dobro klienta możliwe naruszenie prywatności klienta
- ze względu na dobro klienta – nie należy rozbudzać nierealistycznych oczekiwań
- ze względu na efektywność pracy pedagoga
 17. Czas trwania ,,interwencji”
a) W przypadku diagnozy- zgodny ze standardami ( ustalamy liczbę spotkań – jedno nie powinno
przekraczać półtorej godziny)
b) W przypadku pomocy pedagogicznej – problem etyczny ( zbyt krótko- lekceważenie; zbyt długo –
wpływa demotywująco)

18. Tajemnica zawodowa

 Pedagog ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z klientem, uzyskanych w związku z
wykonywaniem zawodu
a) Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie
b) Tajemnica nie obowiązuje w przypadku, gdy:
 Poważnie jest zagrożone zdrowie, życie klienta lub innych osób
 Tak stanowi ustawa