Professional Documents
Culture Documents
tây tiến bài chép
tây tiến bài chép
Nhan đề tác phẩm : gợi mở một phần nội hàm của tác phẩm
Tây Tiến :
- là một đơn vị bộ đội được thành lập vào năm 1947 có nhiệm vụ phối hợp với bộ
đội Lào để chiến đấu và bảo vệ vùng Thượng Lào – Tây Bắc Bộ Việt Nam,
vùng biên giới Việt Lào (đánh tiêu hao sinh lực địch – TD Pháp).
# Địa bàn: Sơn La, Lai Châu, Hoà Bình, Sầm Nưa, miền Tây Thanh Hoá : núi non
hiểm trở
- Là hướng hành quân của người lính: tiến về biên cương để thực hiện nhiệm vụ
- Ban đầu bài thơ được đặt tên “Nhớ Tây Tiến” – có phần thuỷ mị và toát lên cảm
xúc chính của toàn bài nên về sau bỏ đi từ “nhớ” thành “Tây Tiến”- mang âm
hưởng khoẻ khoắn, mạnh mẽ của người lính, đó là một đoàn binh anh hùng.
cuộc hành trình khám phá theo bước chân của người lính Tây Tiến.
Bằng những kiến thức đã viết bên trên, vận dụng để viết một mở bài hoàn chình, đủ ý,
có liên hệ.
Khổ 1:
Tiếng gọi của nỗi nhớ:
“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!”
Lưu ý: tác phẩm “Tây Tiến” sử dụng địa danh rất có dụng ý nghệ thuật
o “Sông Mã”:
ở khổ 1 và khổ cuối đều có xuất hiện: đầu cuối tương ứng (nghệ thuật)
giúp ý thơ được bắt mạch vòng với nhau
# MỞ RỘNG: Đất nước – Nguyễn Khoa Điềm:
“ Ôi Đất Nước sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thấy
Những cuộc đời đã hóa núi sông ta”
- Sự vật hiện trượng trường tồn, bất biến hoá thành chứng nhân lịch sử
Sông Mã trải dài trên vùng địa bàn của người lính Tây Tiến: gắn liền với
chặng đường hành quân của người lính Tây Tiến
Nhớ về Tây Tiến : Sông Mã
Chứng nhân lịch sử ghi lại tội ác của kẻ thù và những chiến công hiển hách
của đoàn binh Tây Tiến
# MỞ RỘNG: Khi Quang Dũng mất, hội nhà văn Việt Nam thốt lên đứng
trước linh cữu của ông :
“ Sông Mã xa rồi Sông Mã ơi
Người yêu sông Mã cũng qua đời”
Sử dụng nghệ thuật liệt kê + địa danh mang dụng ý nghệ thuật
- “xa rồi” : dư vị ngậm ngùi, nuối tiếc – khi chia xa là lúc con người nhận ra tình
yêu của mình với mảnh đất ấy, quãng đời ấy lớn lao, tha thiết chừng nào.
# MỞ RỘNG: Tiếng hát con tàu - Chế Lan Viên
“Khi ta ở chỉ là nơi đất ở
Khi ta đi đất bỗng hoá tâm hồn”
Những niềm thương, nỗi nhớ trào dâng đã tạo ra những rung động mãnh liệt trong cảm
xúc để rồi Quang Dũng bật ra thành tiếng gọi “Tây Tiến ơi”
- “sương lấp” + “đêm hơi”: thời gian hành quân: Các anh ra đi khi trời tờ mờ
sáng và trở về sau những đêm dài hành quân nung nấu, vất vả.
- “ Sài Khao”,”Mường Lát” : địa danh mà các anh từng đi qua
- “hoa về”:
+Nghĩa 1: nhân hóa: người lính trở về
Liên hệ: “con người ta là hoa đất” – Bác Hồ từng nói
+ Nghĩa 2: ẩn dụ: bó đuốc của người lính, họ cầm trên tay để soi sáng con
đường hành quân trong những đêm dài hành quân vất vả.
Bức tranh núi non hiểm trở ở miền Tây: Không gian địa bàn rộng lớn của
người lính Tây Tiến:
“ Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây, súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống”
Liên hệ: Cổ nhân từng nói : “Thi trung hữu họa, thi trung hữu nhạc”
Nghĩa là trong thơ có tranh, trong thơ có nhạc
Đọc để hiểu câu nói này: https://vanhay.edu.vn/de-thi-hoc-sinh-gioi-ve-bai-tay-tien-va-viet-bac-2/?
fbclid=IwAR3V8Y5pc125u-REO8RtFOn2eO2G3NLvuBeSx_5iDYLQPZYAS8bXlFzrc8A
- Điệp từ “dốc” nhấn mạnh độ cao mà người lính phải trải qua
- Từ láy gợi hình “khúc khuỷu”, “thăm thẳm” + nhịp thơ 4/3 (gập đôi câu
thơ): gợi liên tưởng những anh bộ đội phải treo mình trên những triền núi
đá, một bên là vực sâu thăm thẳm, một bên là núi cao chót vót.
Bằng con mắt của một người nghệ sĩ: vẽ ra vùng địa bàn hoạt động
hiểm trở
- Từ láy “Heo hút”: sự vắng vẻ
>Những nơi các anh từng đi qua: thậm chí còn chưa từng có bóng người đặt
chân đến.
- “súng ngửi trời”:
+ hoán dụ: lấy súng để chỉ người
+ nhân hoá “ngửi”
> trên chặng đường hành quân mà các anh đi qua – những nơi heo hút, hẻo
lánh không có một bóng người , mũi súng chạm đến đỉnh trời để cảm nhận
độ cao ấy
=> ý chí kiên cường của người lính
- 3 câu thơ này được gieo toàn bộ bằng các thanh trắc (hỏi,ngã, nặng,sắc)
=> khó khăn, gập ghềnh, hiểm nguy trên chặng đường hành quân của các
anh.
- Thì câu thơ sau gieo toàn bộ câu thơ bằng thanh bằng * kể cả địa danh “Pha
Luông” (huyền, thanh ngang- không dấu)
Gợi tả sự bình yên
“ Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”
- Đại từ phiếm chỉ “ai”: bất cứ ai
“ nhà ai” : bất cứ mái nhà nào, bản làng nào
# thanh bằng gợi tả sự bình yên => “nhà ai” mang đến sự bình yên
Những mái nhà, bản làng của đồng bào dân tộc vùng cao, nơi các anh
được đón tiếp nồng hậu, nơi các anh được nghỉ chân
# Mở rộng: “Bao giờ trở lại” của Hoàng Trung Thông
“ Các anh về mái ấm nhà vui
Tiếng hát câu cười
Rộn ràng xóm nhỏ
Các anh về tưng bừng trước ngõ
Lớp đàn em hớn hở theo sau
Mẹ già bịn rịn áo nâu
Vui đàn con nhỏ rừng sâu mới về”
Các anh được đón tiếp bằng tình cảm nồng ấm – tình quân dân của nhân
dân miền núi: cảm giác bình yên của người lính khi nhìn thấy những bản
làng, những mái nhà của dân tộc miền cao.
# Đó là lý do tại sao mà tác giả lại gieo cả câu thơ toàn bộ thanh bằng, kể cả địa danh
“Pha Luông”
# Đã có một khoảng thời gian mà tác phẩm “Tây Tiến” không được đưa
vào chương trình giảng dạy là do nhắc đến một vấn đề nhạy cảm – cái
chết, sự hi sinh của người lính khi nhắc đến chiến tranh. Tác giả đã không
nề hà, né tranh những sự thực của chiến tranh.
Cái hay là “văn chương mà muốn thuyết phục được người đọc thì trước hết
nó phải chân thực” . Quang Dũng khi viết về chiến tranh cũng không hề né
tránh những đau khổ, mất mát.
Những năm tháng ấy đã bất lực trước đoàn binh Tây Tiến
Và một lần nữa “Tây Tiến” lại được đưa vào giảng dạy như một kiệt tác
văn chương của thơ ca Việt Nam thời kháng chiến chống Pháp.
# Dlinh: Thật ra thì mọi tác phẩm về chủ đề chiến tranh trong thời kì bấy
giờ đều miêu tả, diễn tả nói giảm nói tránh và tránh những vất vả, nỗi đau
và đặc biệt là cái chết. Họ chỉ nói đến tình quân dân thắm thiết, những vẻ
đẹp trên đường hành quân, sự lạc quan yêu đời của người lính và tình yêu
dân tộc nồng đượm trong trái tim họ. Chỉ đơn giản là để gián tiếp kích thích
tinh thần yêu nước đang nhen nhóm trong những người trẻ tuổi, để họ có
thể “ra đi” mà “không tiếc đời xanh”
“ Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục lên súng mũ bỏ quên đời”
- “dãi dầu” (từ láy): sức nặng của câu thơ dồn về câu thơ này => những vất
vả, gian truân trên chặng đường hành quân
- Đặc biệt : tác giả viết “không bước nữa” chứ không phải “bị ngã xuống”
Biến người lính từ thế bị động sang chủ động
- Không nhắc đến một từ “chết”, “mất” hay “hi sinh” nào cả mà bằng câu
thơ:“Gục lên súng mũ bỏ quên đời” chúng ta vẫn có thể thấy được hiện thực
tàn khốc của chiến tranh – nơi bom rơi, đạn lạc. Súng đã nổ và người dân
Việt Nam cũng đã đổ máu, có chiến tranh là sẽ có sự hi sinh – một điều rất
đỗi bình thường.
+ Hay: Thông qua lăng kính lãng mạn thì sự hy sinh ấy chỉ như những giấc
ngủ của người lính – những cái chợp mắt để nghỉ ngơi, để rũ bỏ những mệt
nhọc trên những chặng đường dài hành quân.
- Qua con mắt thơ của Quang Dũng, những cái chết “thơm đất thơm trời”,
những con người nguyện hi sinh thân mình để “Tổ Quốc bay lên bát ngát
mùa xuân” .
# Viết về cái chết nhưng lại không trực tiếp nhắc đến nó mà QD chỉ nhìn nhận nó như
vẻ đẹp bản lĩnh của ngưởi lính Tây Tiến và chúng nhẹ tựa lông hồng, như giấc ngủ
giữa hai bờ súng nổ
“Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”
- Thời gian: “chiều chiều” + “đêm đêm”: sự tuần hoàn, lặp lại của những hoạt
động thường ngày
# Họ phải hành quân đi ngang qua những nơi “rừng thiêng nước độc” – gây nên những
ám ảnh trong tâm hồn của những người lính Tây Tiến đó là tiếng “thác nước gầm thét”
- Địa danh “Mường Hịch”
cách lựa chọn địa danh hết sức tinh tế: sức nặng dồn đổ vào từ “Hịch” thể
hiện bước chân nặng trịch của cọp vờn người – loài thú ăn thịt, xé xác, giết
người. Nhưng nhìn nhận qua con mắt của người lính Tây Tiến thì những
nanh vuốt sắc nhọn, những hàm răng ghê sợ ấy chỉ còn là những trò trêu đùa
của trẻ con với bản lĩnh của người lính Tây Tiến qua từ “trêu”
Khẳng định tài năng của QD: nhìn nhận sự vật, hiện tượng qua lăng
kính lãng mạn.
# Miêu tả rất chân thực: những gian lao, vất vả mà người lính phải trải qua
Mở rộng:
“Tiếng hát con tàu” của Chế Lan Viên:
“Vắt xôi nuôi quân em giấu giữa rừng
Đất Tây Bắc tháng ngày không có lịch
Bữa xôi đầu còn toả nhớ mùi hương”
Nhạc phẩm của Trịnh Công Sơn cũng đã từng viết:
“ Mùa cốm xanh về, thơm bàn tay nhỏ
Cốm sữa vỉa hè, thơm bước chân qua”
Tài năng của QD: vẽ nên bức tranh thiên nhiên của vùng núi phía Tây, lột tả
được những gian lao, vất vả mà người lính phải trải qua và ta có thể cảm nhận
được tâm hồn hào hoa, phóng khoáng của tác giả - QD.
Khổ 2:
a. 4 câu đầu: đêm giao lưu văn hóa, văn nghệ với đồng bào dân tộc miền
cao thấm đượm tình quân dân:
Một không gian lễ hội dường như là một đám cưới tập thể. Không gian có
khúc nhạc du dương, có những cô gái dịu dàng e ấp với những điệu múa say
đắm lòng người.
“ Doang trại bừng lên hội đuốc hoa”
- “doanh trại” (không gian): nơi người lính đóng quân, nơi để đồng bào dân
tộc miền cao đến để sum họp, để giao lưu văn hoá – văn nghệ => ấm áp tình
cảm quân dân
- “bừng” : động từ mạnh thể hiện ánh sáng của ngọn lửa
# được hiểu theo nhiều cách – từ đa nghĩa
Mở rộng: “Từ ấy” :
“Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ”
- “bừng” : thể hiện ánh sáng đến một cách bất ngờ, đột ngột
+ bừng sáng lung linh
+ bừng tỉnh ngạc nhiên
+ tưng bừng rộn ràng
Chính xác trong sử dụng ngôn từ
# Nói như Mai-a-cốp-ski : “ để có được một gam phải mất hàng trăm lao lực, để có
được một chữ phải mất hàng ngàn tấn quặng ngôn từ”
- “hội đuốc hoa”:
+ “đuốc hoa” : ngọn đèn hoa trúc - được thắp lên trong phòng vợ chồng –
đêm tân hôn
Vô lý: tại sao đi bộ đội lại có đuốc hoa? Không phải đi lấy vợ?
Trên thực tế, đây chỉ là những bó đuốc bình thường được sử dụng trong
những đêm giao lưu, sinh hoạt văn hóa, văn nghệ của người lính Tây Tiến
diễn ra dưới những cánh rừng. Gió thổi qua làm cho những bó đuốc bình
thường ấy phát lên những tia lửa lung linh và nhìn nhận qua lăng kính lãng
mạng của QD thì lại trở thành những “đuốc hoa”- ngọn đèn trong đêm tân
hôn .
Vẻ đẹp của con người Việt Nam trong chiến tranh: tâm hồn dí dỏm, hồn
nhiên, lạc quan của những anh lính trẻ đến từ thủ đô Hà Nội.
Niềm vui trong trái tim của người lính Tây Tiến
Người Việt Nam trong chiến tranh sống hôm nay không biết còn hay mất
nhưng dưới những mưa bom, bão đạn của kẻ thù: họ vẫn trẻ trung, xuân
sắc, đợi chờ, và tin tưởng rằng cuộc kháng chiến sẽ nhất định thành
công, thắng lợi.
b. 4 câu tiếp: Cảnh đẹp huyền hồ của thiên nhiên sông nước miền Tây:
“Người đi Châu Mộc chiều sương ấy”
- Địa danh duy nhất ở khổ này “Châu Mộc” – nơi có cảnh sắc thiên nhiên rất
đẹp, có núi sông diễm lệ, có thung lũng lúa chín vàng, có đá chim đá nổi, có
gió cuốn mây bay, có nắng vàng rực rỡ
=> sở dĩ Châu Mộc được nhắc đến vì cảnh sắc thiên nhiên nơi đây đã để
trong lòng tác giả những kỉ niệm đẹp chứ không phải bất kì địa danh nào
khác.
- Mở ra ở đó là không gian dòng sông vào một buổi chiều được giăng mắc lên
màu của sương khói hiện ra như một miền cổ tích.
“dữ oai hùm” : Quang Dũng viết về những người lính đang mắc bệnh
nhưng lại không hề thấy sự yếu ớt. Trái lại, các anh lại hiện lên trong
trang thơ của Quang Dũng lại “dữ oai hùm” – uy nghiêm như mãnh hổ,
ngự trị ở chốn rừng xanh khiến quân thù phải khiếp sợ.
Sự sáng tạo có tính kề thừa: hình tượng truyền thống về những bậc
trượng phu, tráng sĩ
#Mở rộng:
>>>>Tỏ lòng – Phạm Ngũ Lão
“ Tam quân tì hổ khí thôn ngưu”
Ba quân mạnh như hổ báo có thể nuốt trôi trâu/ sao Ngưu
>>>> Bình Ngô Đại Cáo – Nguyễn Trãi:
“Sĩ tốt kén tay tì hổ
Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh”
Quân lĩnh mạnh mẽ như hổ báo, bề tôi có bản lĩnh phi thường, dám vuốt nanh hổ
Người lính Tây Tiến tuy vẻ bề ngoài ốm đau, tiều tuỵ nhưng không che đi
khí phách oai hùng. Nhà thơ có nhắc đến những thiếu thốn khó khăn nhưng
càng làm nổi bật lên sự hiên ngang của đoàn binh.
- “Mơ” là những xúc cảm lãng mạn hướng về thủ đô, về người yêu dấu.
- Hà Nội: quê hương – nơi những người lính đã dứt áo ra đi vì lý tưởng chung
- “dáng kiều thơm”: hình ảnh lãng mạn
+ (nhận định cá nhân) quán Kiều nằm trên phố Hàng Bông: Quang Dũng
hay lui tới để đàm đạo chuyện văn chương
+ Người thương nơi quê nhà/ bóng dáng thướt tha, xinh đẹp của cô gái Hà
Nội: giấc mộng tuổi hoa
+ Thủ đô Hà Nội – quê hương của các anh
Người lính không hề dứt áo, bỏ măc hoàn toàn mà họ vẫn giữ cho mình một
trái tim biết rung động, biết nhớ nhung, biết quyến luyện: Những tâm tư,
tình cảm sâu kín
Mới mẻ, trẻ trung
# Mở rộng: Đỗ Kim Hồi “Nếu như viết về chiến tranh mà bỏ qua những đau thương,
mất mát thì tác phẩm ấy chỉ còn là những hồi ức đẹp về chiến tranh mà thôi”
Súng đã nổ = người đổ máu
Ban-zắc: “Văn chương phải là người thư ký trung thành của thời đại. Văn chương
muốn thuyết phục được người khác thì trước hết phải chân thực”
Anh về đất: lần thứ 3 nhắc về cái chết: giây phút thiêng liêng
Không phải sự ra đi mà là trở về đất mè, hoá thân thành quê hương, bất tử cùng đất
nước
- QD luôn nói giảm nói tránh cái chết : nhẹ nhàng, thanh thản, cao quý, không
bi luỵ mà bi hùng, bi tráng
-
Sông Mã gầm lên khúc độc hành
Sông Mã: đầu cuối tương ứng >> ấn tượng sâu sắc, đậm nét
Sông Mã đầy ân tình : đau đớn, xót xa trước sự ra đi của người lính
Gầm lên : động từ mạnh diễn tả âm thanh lớn, vang vọng
Nhân hoá: dòng sông vốn bình lặng nay lại dữ dội => mang sắc thái đau đớn đến tột
cùng
>> vẻ đẹp của thiên nhiên trước sự ra đi của núi sông
- Khúc độc hành: bài ca đưa tiễn của núi sông : sự hy sinh của các anh làm
rung động cả trời đất, đã nâng tầm vóc của người lính cũng như ý nghĩa của
sự hi sinh.
Tiểu kết khổ 3:Tượng đài nghệ thuật bất hủ về người lính Tây Tiến- những anh hùng
của thế kỉ XX: nét đẹp tiêu biểu về ngoại hình – tâm hồn
+ tránh né những mất mát nhưng vẫn là tráng ca về hi sinh, sự hoá thân về xói bất tử
+ tràn ngập cảm hứng lãng mạn: khí phách tâm hồn- vẻ đẹp hào hoa
+ phép đối lập: cảm xúc thú vị, đối nghịch
+ hệ thống ngôn ngữ: từ Han Việt: trang trọng, trang nghiêm; từ thuần việt: bình dị, trẻ
trung
#Mở rộng:
Đỗ Kim Hồi: “Nếu viết về chiến tranh mà bỏ qua những đau thương mất
mát thì sẽ chỉ còn những hồi ức đẹp mà thôi”
Quang Dũng không hề né tránh những sự thật, những đau thương mất mát
Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy
Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi
Ai: đại từ phiếm chỉ - bất cứ ai lên Tây Tiến đã tham gia nhập ngũ vào
năm 1947 ấy: luôn giữ trong mình ý chí, tinh thần mạnh mẽ “Nhất khứ
bất phục hoàn”, hi sinh thân mình vì nghĩa lớn.
- Trong ngày tháng Quang Dũng – đoàn binh Tây Tiến đã để lại trong tâm trí
tác giả những kỉ niệm không thể nào quên
- Bài thơ kết lại như một lời thề, lời nhắn nhủ, thiết tha cảm xúc
# Mở rộng:
Vội vàng- Xuân Diệu: tuổi trẻ là khoảng thời gian đẹp đẽ và quý báu nhất của
đời người khi con người muốn tận hưởng, đắm chìm vào sự xuân sắc, tươi trẻ,
thậm chí là sẽ cảm thấy tiếc nuối, nghẹn ngào ngay cả khi mới hai mươi:
“Tôi sung sướng
Nhưng vội vàng một nửa
Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân”
Mùa xuân: quãng thời gian đẹp nhất của đời người nhưng họ đã cống hiến trọn
vẹn cho tổ quốc.
SẦM NƯA: (địa danh mang dụng ý nghệ thuật: “Sầm Nứa” – duy nhất ở k4)
+ Tiếng hát con tàu – Chế Lan Viên
“Khi ta ở chỉ là nơi đất ở
Khi ta đi đất bỗng hoá tâm hồn”
+ Tô Hoài: “Đất nước và người miền Tây đã để thương để nhớ cho
tôi nhiều, không thể bao giờ quên…”
Gắn với những kỉ niệm: gần gũi
Khoảng thời gian đầy những gian nan, vất vả, gian khổ nhất nhưng lại hào
hùng: in đậm trong kí ức , tiềm thức
Thay lời muốn nói cho những người đồng chí, đồng đội, đoạn thơ như một
lời thề, một lời tâm tình của tác giả với nơi biên cương xa xôi.
- Dù còn hay mất, những con người trong đoàn binh ấy sẽ luôn hướng trái tim
về Sầm Nưa – địa danh gắn bó với nơi biên cương xa xôi và heo hút này
họ nguyện gắn bó tâm hồn với miền đất này
Nơi chất chứa những kỉ niệm thời lính, nơi ghi dấu những chiến công của
bộ đội Việt Lào, nơi mà những người lính đã nằm lại
KẾT BÀI
KB bằng thơ:
Núi đôi – Vũ Cao
“Anh vào bộ đội sao trên mũ
Mãi mãi là sao sáng dẫn đường
Em sẽ là hoa trên đỉnh núi
Bốn mùa thơm mãi cánh hoa thơm”