SIDAAMU DAGOOMU QOQQOWI MOOTIMMA AFFINI GAAZEEXA

የሲዳማ ብሔራዊ ክልላዊ መንግሥት አፊኒ ጋዜጣ

SIDAAMA NATIONAL REGIONAL STATE AFFINI GAZETA

Sidaamu Dagoomu Qoqqowu Mootimma
1kki Diro Kiiro 6 Amaale Mini Allaalshi Hundaanni Fulinoho 1ኛ ዓመት ቁጥር ፮

Hawassa, Ella 29, 2012 M.D በሲዳማ ብሔራዊ ክልላዊ መንግሥት ምክር ሀዋሳ ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም
ቤት ጠባቂነት የወጣ

Sidaamu Dagoomu Qoqqowi Mootimma Xaphoomu የሲዳማ ብሔራዊ ክልላዊ መንግስት ጠቅላይ
Seeru Allaalshi Loosu Mini Biilloonyenna Loosu ዓቃቤ ሕግ መስሪያ ቤትን ስልጣን እና

Qeecha Murate Fulino Lallawi Kiiro 6/2012 ተግባር ለመወሰን የወጣ አዋጅ ቁጥር ፮/፳፻፲፪

የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዴሞክራሲያዊ ሪፑብሊክ

Itophiyu Federalitte Dimokiraasitte Rippaablike
መንግስት አስረኛ ክልል ሆኖ ለተቋቋመዉ
Mootimma giddo tonnikki qoqqowo ikke tantanamino
የሲዳማ ብሔራዊ ክልላዊ መንግስት ሕገ
Sidaamu Dagoomu Qoqqowi Mootimma Bayriidi መንግስቱን እና ሕገ መንግስታዊ ሥርዓቱን
Seeranna Bayriidi Seeri amanyoote hattono seeru እንዲሁም የህግ የበላይነትን የሚያስከብር

aliidimma ayirrisiisanno Xaphoomu Seeru Allaalshi የዓቃቤ ሕግ መስሪያ ቤት ስልጣን እና ተግባር

መደንገግ እንደሚገባ በመታመኑ፤
Loosu Mini biilloonyenna loosu qeecha mura hasiissinota

ammannoonnihura; የተለያዩ የዓቃቤ ህግ ተግባራትን በአንድ ላይ

በማቀናጀት ጥራት ያለውና ተደራሽ የሆነ
Babbaxxitino seeru allaalshi loosu qeechuwa mitteenni
ውጤታማና ቀልጣፋ አገልግሎት የሚሰጥ፤
qineessine islancho, guma afidhinno owaate uyitannonna የሕዝብንና የመንግስትን ጥቅም በተሟላ ሁኔታ

dagoomunna mootimmate horo wo’millunni የሚያስጠብቅ አንድ ጠንካራ ሕግ አስከባሪ

agarsiisannonna seera ayirrisiisanno kaajjado seeru የዓቃቤ ሕግ መስሪያ ቤት ወደ ስራ ለማስገባት

ስልጣን እና ተግባር መወሰን አስፈላጊ ሆኖ
allaalshi loosu mini looso hanafanno gede assate
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

biilloonyenna loosu qeecha mura hasiisse leeltinohura; በመገኘቱ፤

Dagoomu ammanamooshshi noosihanna wo’ma

የሕዝብ ተአማኒነት ያለው በተሟላ ተቋማዊና
uurrinshate wolaphonni owaatanno hattono ogimmasira, ሙያዊ ነፃነት የሚያገለግል እንዲሁም
uurrinshatenna dagate xa’mamooshshinni galannoha, ለሙያዊ፣ ተቋማዊና ሕዝባዊ ተጠያቂነት

yawosi xawo ikkinonna dagate beeqqooshshe buuxisino የሚገዛ፣ በግልጽነትና በአሳታፊነት የሚሰራ
የዓቃቤ ሕግ መስሪያ ቤት ስልጣን እና ተግባር
garinni loosanno Xaphoomu Seeru Allaalshi Loosu Mini
መወሰን በማስፈለጉ፤
biilloonyenna loosu qeecha gumula hassiissinohura;
የሲዳማ ብሔራዊ ክልላዊ መንግስት ምክር ቤት
Sidaamu Dagoomu Qoqqowi Mootimma Amaalete Mini
በክልሉ ሕገ-መንግስት አንቀጽ 48 ንዑስ
Qoqqowu Bayriidi Seera quwa 48 cinaancho quwa 3 (a) አንቀጽ 3 ፊደል ተራ ሀ ላይ በተሰጠው
aana uynoonni biilloonyi garinni aaninoha lallamboonni. ሥልጣን መሰረት የሚከተለው ታውጇል፡፡

GAFA MITE

ክፍል አንድ
XAPHOOMU WORO
ጠቅላላ
1. Harancho Birxicho
1. አጭር ርዕስ
Konne lallawa “Sidaamu Dagoomu Qoqqowi
ይህ አዋጅ “የሲዳማ ብሔራዊ ክልላዊ
Mootimma Xaphoomu Seeru Allaalshi Loosu Mini
መንግስት ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ መስሪያ ቤት
Biilloonyenna Loosu Qeecha Murate Fulino Lallawa
ስልጣን እና ተግባር ለመወሰን የወጣ አዋጅ
Kiiro 6/2012” yine woshshinara dandiinanni. ቁጥር 6/2012” ተብሎ ሊጠቀስ ይችላል፡፡

2. Qaallate Tiro
2. ትርጓሜ

Ho’rosi garinni wole tiro uynanniha ikka hoogiro በዚህ አዋጅ ውስጥ የቃሉ አገባብ የተለየ
konni lallawi giddo፡ ትርጉም የሚያሰጥ ካልሆነ በስተቀር፤

1. “Qoqqowo” yaa Sidaamu Dagoomu 1. “ክልል” ማለት ነው የሲዳማ ብሔራዊ

2
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

Qoqqowooti. ክልላዊ ነዉ፡፡

2. “Amaalete Mine” yaa Sidaamu Dagoomu 2. “ምክር ቤት” ማለት የሲዳማ ብሔራዊ
ክልል መንግስት የህግ አዉጭ አካል
Qoqqowi Mootimma seera fushanno bisooti.
ነው፡፡
3. “Jeefisiisaanote Amaale Mine” yaa Sidaamu
3. “የመስተዳድር ምክር ቤት” ማለት
Dagoomu Qoqqowi Mootimma aliidi looso
የሲዳማ ብሔራዊ ክልላዊ መንግሥት
gumulsiisanno bisooti.” ከፍተኛ የሥራ አስፈጻሚ አካል ነው፡፡

4. “Qoqqowu Mootimma Loosu Minna” yaa 4. “የክልል መንግስት መስሪያ ቤቶች”

seerunnni mannima noosiha ikke wo’munni ማለት ሕጋዊ ሰውነት ያላቸው ሙሉ

በሙሉ ወይም በከፊል በክልሉ
wo’ma woy gamunni mootimmate baajeettenni
መንግስት በጀት የሚተዳደሩ አካላት
galtanno bisubbaati.
ማለት ነዉ፡፡

5. “Seera” yaa Federealete mootimmanni fulte 5. “ሕግ” ማለት በፌደራል መንግስቱ ህግ

qoqqowu giddo jeefisantanno seerubbanna አውጪ ወጥተው በክልሉ ውስጥ

qoqqowu giddo seera fushshate roorre noonsa ተፈጻሚነት ያላቸው የሕግ ማእቀፎችን፣
በክልሉ ሕግ አውጪ አካላት የወጡ
bisubbanni fulanno lallawa, wodhonna
አዋጆችን ደንቦችን እና ስልጣን
biddissaati.
በተሰጣቸው የክልሉ መንግስት አካላት

6. “Baayriidi Seera” yaa Itophiyu Federaalitte የወጡ መመሪያዎችን ያጠቃልላል፡፡

Dimokiraasitte Rippaabilike Mootimmanna /woy 6. “ሕገ-መንግስት” ማለት የኢትዮጵያ

Sidaamu Dagoomu Qoqqowi Mootimma ፌዴራላዊ ዴሞክራሲያዊ ሪፑብሊክ

Baayriidi Seeraati. እና/ወይም የሲዳማ ብሔራዊ ክልል

መንግስት ሕገ-መንግስትን ያጠቃልላል፡፡
7. “Jaddote Seera” yaa Itophiyu Federaalitte
7. “የወንጀል ሕግ” ማለት በኢትዮጵያ
Dimokiraasitte Rippaabilike Dagate Riqiwaano
ፌዴራላዊ ዴሞክራሲያዊ ሪፑብሊክ
Amaale Mininna Qoqqowu Mootimma ህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት የተደነገገ

3
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

babbaxxitino hajo aana fushshitinno jaddote የወንጀል ሕግ እና በክልሉ መንግስት

worooti. በተለያዩ ጉዳዮች ላይ የወጡ የወንጀል

ድንጋጌዎች ናቸዉ፡፡
8. “Biilto” yaa qoqqowu mootima loosu mine woy
8. “ባለሥልጣን” ማለት በክልሉ
mootimmate lophote uurrinshubba giddo
የመንግሥት መሥሪያ ቤት ወይም
biiloonsinoonniha, qoqqowu amaale mini miila
በመንግሥት የልማት ድርጅት ውስጥ
woy woradu amaale mini woy quchumu amaale የተሾመ፣ የክልሉ ምክር ቤት አባል
mini miila ikke dagatenni doorantino woy ወይም የወረዳ ወይም የከተማ ምክር

duuchunku deerrira heeranno aye biili woy dagate ቤት አባል በመሆን በህዝብ የተመረጠ
ወይም በሁሉም ደረጃ ላይ ያለ
tantanoto giddo sooreessimmatenni woy boordete
ማንኛውም ተሿሚ ወይም በህዝባዊ
miilimmanni woy massagaanchimmatenni
አደረጃጀቶች ውስጥ በኃላፊነት ወይም
biiloo’me woy somame woy doorame loosanno በቦርድ አባልነት ወይም በአመራርነት
mancho yaate. ተሹሞ ወይም ተመድቦ ወይም ተመርጦ
የሚሠራ ሰው ማለት ነው:፡፡
9. “Biila” yaa qoqqowoho, zoonete, woradaho,
9. “ተሿሚ” ማለት በክልል፣ በዞን፣
quchumu gashshootiranna oolluu deerrira
በወረዳ፣ በከተማ አስተዳደርና ቀበሌ
seerunni woy hajote ledo xaadooshshu noose
ደረጃ በህግ ወይም አግባብነት ባለው
galtinote wodhonni qoqqowu mootimma loosu
መተዳደሪያ ደንብ መሠረት በክልሉ
mine woy mootimmate loosu uurrinshara woy መንግሥት መሥሪያ ቤት ወይም
dagate uurrinshuwa giddo biiloo’me woy በመንግሥት የልማት ድርጅት ወይም

doorame woy somame loosanno mancho yaate. በህዝባዊ ድርጅቶች ውስጥ ተሹሞ
ወይም ተመርጦ ወይም ተመድቦ
10. “Muishshu Jaddo” yaa 1997 M.D fulino የሚሠራ ማለት ነው፡፡

Federaalete Mootimma Jaddote Seera, Federaalete

10. “የሙስና ወንጀል” ማለት በ1997
Muishshu Jaddo Lallawi Kiiro 881/2007 hattono በወጣው የፌዴራል መንግሥት የወንጀል
woloota muishshu jaddo yine murroonnireeti. ህግ፣ በፌዴራል የሙስና ወንጀሎች
አዋጅ ቁጥር 881/2007 እና በሌሎች

4
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

ህጎች የሙስና ወንጀል ተብሎ የተደነገገ

11. “Taakisete Jaddo” yaa jaddote seera woy ማለት ነው::

Taakisete seera sae gabbarotenna takisete aana

11. “የታክስ ወንጀል” ማለት የወንጀል ሕግን
loonsoonni jaddooti. ወይም የታክስ ሕጎችን በመተላለፍ
በግብር እና ታክስ ላይ የሚፈፀሙ
12. “Loosunna Mannoomu Agarooshshenna
የወንጀል ተግባራት ማለት ነው::
Woowe” yaa jaddo loosamase kulanno woy
12. “የሥራና የአካል ጥበቃ ዋስትና” ማለት
naqqasanno woy maatensa aana jaddo loosamase
ጠቋሚዎችን ወይም ምስክሮችን ወይም
kulansa woy naqqasansa korkaatinni
ቤተሰቦቻቸውን ጥቆማ በመስጠታቸው
mannoominsa aana illitanno gawajjo woy ወይም በመመስከራቸው ምክንያት
iillitansara mixi’noonni loosu woy loosu base ከሚቃጣባቸው ወይም ከሚደርስባቸው

soorro woy gaamooshshu woy aye loosu የአካል ጉዳት ወይም ለመፈፀም ከታቀደ
ወይም ከሚፈፀምባቸው የሥራ ዝውውር
gawajjonni agaramate yaate.
ወይም ምደባ ወይም ከየትኛውም የሥራ
13. “Loosu Mine” yaa Xaphoomu Seeru Allaalshi ጉዳት መከላከል ማለት ነዉ፡፡

Loosu Mineeti. 13. “መስሪያ ቤት” ማለት የክልል

መንግስት ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ መስሪያ
14. “Gahshootu Lophote Uurrinsha” yaa qoqqowu
ቤት ነው፡፡
mootimma wo’muni wo’ma woy gama
14. “የመንግሥት የልማት ድርጅት” ማለት
annimmate qooda afidhino mootimmate lophote
የክልሉ መንግሥት ሙሉ በሙሉ
uurrinshaati woy Aksiyoneeti.
ወይም በከፊል የባለቤትነት ድርሻ ያለው

15. “Qara Xaphoomu Seeru Allaalaancho” yaa የመንግሥት የልማት ድርጅት ወይም
አክሲዮን ማኅበር ማለት ነው::
Sidaamu Dagoomu Qoqqowi Mootimma

Pirezidaantichi shiqisheenna Qoqqowu Amaale 15. “ዋና ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ” ማለት

Mine biloonsinanni Xaphoomu Seeru Allaalshi ሲዳማ ብሔራዊ ክልል መንግስት በርዕሰ
መስተዳድር አቅራቢነት በክልል
Loosu Mini albisaancho sooreessaati.
ምክር ቤት የተሾመ የክልል ጠቅላይ

5
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

ዓቃቤ ሕግ መስሪያ ቤት የበላይ ኃላፊ

ነው፤
16. “Layinki Xaphoomu Seeru Allaalaancho” yaa

Sidaamu Dagoomu Qoqqowi Mootimma 16. “ምክትል ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ”

Pirezidaantichinni motoo’mino Xaphphoomu ማለት በሲዳማ ብሔራዊ ክልል

መንግስት ርዕሰ መስተዳድር የተሾመ
Seeru Allaalshi Loosu Mini Layinki sooreessaati.
የክልል ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ መስሪያ
17. “Seeru Allaalaancho” yaa seeru ogimmanni ቤት ምክትል ኃላፊ ነው፤

owaante aara konni lallawinna seeru allaalaano 17. “ዓቃቤ ሕግ” ማለት በዓቃቤ ህግ ሙያ
galtinote wodho garinni mootoonsinoonni seeru እንዲያገለግል በዚህ አዋጅና በዓቃቤ ህግ

ogeessa ikke Qaranna Layinki Xaphoomu Seeru መተዳደሪያ ደንብ መሠረት የተሾመ
የህግ ባለሙያ ሆኖ ዋና ጠቅላይ
Allaalaanonna hattono taqu taqunkunni heeranno
ዓቃቤ ሕጉን፣ ምክትል ጠቅላይ
seeru allaashi loosu mini sooreeyyeno
ዓቃቤ ሕግን እና በየእርከኑ ያሉት
hanqafanno.
የዓቃቤ ህግ መስሪያ ቤት
ኃላፊዎችንም ይጨምራል፤
18. “Poolise” yaa roorre noonsa qoqqowu woy

federaalete poliseeti. 18. “ፖሊስ” ማለት ስልጣን ያለው

የክልል ወይም የፌደራል ፖሊስ ነው፡፡
19. “Mancho” yaa kalaqamu woy seerunni
19. “ሰው” ማለት የተፈጥሮ ሰው
mannimmate afamooshshe afirino bisooti.
ወይም በሕግ የሰውነት መብት
የተሰጠው አካል ነው፤

3. የፆታ አገላለፅ
3. Koo-teemmate Xawishsha

በዚህ አዋጅ ውስጥ በወንድ ፆታ

Konni lallawi giddo mitte koo-teemmanni
የተገለፀው ሴትንም ይጨምራል፡፡
worroonnihu horosi garinni wole koo-teemmano

hanqafannoho.

6
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

GAFA LAME

HEXXO, GALTINOTE GARA, BIILLOONYENNA ክፍል ሁለት

LOOSU QEECHA ዓላማ፣ ተጠሪነት፣ሥልጣን እና ተግባር

4. Hexxo 4. ዓላማ

Qoqqowu Seeru Allaalshi Loosu Minira aantete የክልሉ “ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ መ/ቤት”
የሚከተሉት ዓላማዎች ይኖረዋል፡-
worroonni hexxo heedhannosi.

1. ሕገ-መንግሥቱን እና ሕገ-መንግሥታዊ
1. Bayriidi Seeranna Bayriidi Seeri amanyoote
ሥርዓቱን ማክበርና ማስከበር፤
ayirrisanna ayirrisiisa;
2. የሕግ የበላይነትን ማረጋገጥ፤
2. Seeru aliidimma buuxanno;
3. የወንጀል ሕግ ማስከበር፤

3. Jaddote seera ayirrisiisa;

4. የክልሉ መንግሥት እና የህዝብ
የፍትሐብሔር ጥቅም ማስከበር
4. Qoqqowu mootimmanna daga fitaaberete horo

ayirrisiisa.

5. Qara Loosu Mini Borro Mine 5. ዋና መስሪያ ቤት

የጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ መስሪያ ቤት በሀዋሳ

Qoqqowu Xaphoomu Seeru Allaalshi Loosu Mini
ከተማ ይሆናል::
Hawaasi quchumiraati.

6. Galtinote Gara
6. ተጠሪነት

1. Xaphoomu Seeru Allaalshi Qoqqowu

1. ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ ተጠሪነቱ ለርዕሰ
Prezidaantichinna Jeefisiisaanote Amaale Mini መስተዳድሩ እና ለመስተዳድር ምክር
hundaanni galanno. ቤት ይሆናል፡፡

2. Taqu taqunkunni biiloonsinoonni Seeru Allaalshi 2. በየእርከኑ የሚሾሙ የዓቃቤ ህግ

7
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

loosu mini sooreeyye deerru deerrunkunni መምሪያ ሀላፊዎች ተጠሪነታቸው እንደ

heeranno qaru gashshaanchi woy kantiibichi ቅድም ተከተላቸዉ በየእርከኑ ለሚገኙ

ዋና አስተዳዳሪ ወይም ከንቲባ
woroonni galtanno.
ይሆናል፡፡
3. Xaphoomu Seeru Allaalshi aye deerrira
3. በክልሉ በየትኛውም ደረጃ ለሚገኝ
heedhanno seeru allaalaano aliidi sooreessaati.
ዓቃቤያነ ሕግ የበላይ ኃላፊ ዋና ጠቅላይ
ዓቃቤ-ህግ ነው፡፡
4. Konni quwira cinaancho quwa 3 aana

worroonnihu noo gedeenni heereenna aye deerrira 4. በዚሁ አንቀፅ ንኡስ አንቀፅ 4

noo seeru allaalaano gamaantino loosu handaari የተጠቀሰው እንደተጠበቀ ሆኖ

በየትኛውም ደረጃ ያለ ዓቃቤ ህግ
soreeyye woroonni galtanno.
ለተመደቡበት የስራ ዘርፍ ኃላፊዎቻቸው
7. Biilloonyenna Loosu Qeecha ተጠሪ ይሆናሉ፡፡

Loosu Mini aantete noo biilloonyinna loosu qeechi

7. ሥልጣንና ተግባራት
heerannosi.
መስሪያ ቤቱ የሚከተሉት ሥልጣንና
1. Bayriidi Seeranna Bayriidi Seeri amanyoote ተግባራት ይኖሩታል፡፡

ayirrisatenna ayirrisiisate hattono seeru aliidimma 1. ሕገ-መንግሥታዊና ሕጋዊ ሥርዓት

buuxantanno gede assanno; la’annonsa bisubba እንዲከበር እና የሕግ የበላይነት

ledo loossanno. እንዲረጋገጥ ያደርጋል፤ ከሚመለከተው

አካል ጋር ይሠራል፡፡
2. Seeru hajo aana qoqqowu mootimma qara
2. በሕግ ጉዳዮች የክልል መንግስት ዋና
amaalaancho woy riqiwaancho ikke loosanno.
አማካሪ እና ተወካይ ሆኖ ይሰራል፡፡

3. Federaalete mootimma jaddote farco polise

3. በፌደራል መንግስት የወንጀል ፍትህ
qoqqowu giddo loosu aana hossanno gede ፖሊሲ በክልሉ ውስጥ ተግባራዊ

qineessanno; harunsannonna buuxanno. እንዲሆን ያስተባብራል፣ ይከታተላል፣

ያረጋግጣል፡፡

8
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

4. Jaddote farco mashalaqqe gamba assanno, 4. የወንጀል ፍትሕ መረጃዎችን

qineessanno, buunxanni amanyoote diriirsanno; መሰብሰብ፣ ማደራጀት መተንተንና

ማሰራጨት የሚያስችል ሥርዓት
jeefisanno.
ይዘረጋል፣ ያስፈፅማል፡፡
5. Bayriidi Seerinninna wolu seerinni agarooshshe
5. በሕገ-መንግሥትና በሕግ ጥበቃ ያገኙ
assinoonni qaansichunnita dammate qoossonna
የዜጎች መሠረታዊ መብቶችና ነፃነቶች
wolapho ayirrase buuxanno. መከበራቸውን ያረጋግጣል፡፡

6. Qoqqowu jeefisiisaanote bisi biilloonyenna loosu 6. የክልሉ የአስፈጻሚ አካላትን

qeecha murranni lallawi giddo jeefisiisaanote ሥልጣንና ተግባር በሚወስነው አዋጅ

የመስተዳድር ምክር ቤት አባል
amaale mini miilla ikkitanno addinnina gutunni
ለሆኑ አስፈፃሚ አካል መስሪያ
uyinoonni loosu qeecha loosu aana hosiisanno.
ቤቶች የተሠጡ የወል ሥልጣንና

7. Qoqqowu jeefisiisaanote bisubba loosu minna ተግባርን ሥራ ላይ ያውላል፡፡

loosu qeechansa seeru garinni loosansa buuxanno. 7. የክልሉ የመንግሥት አስፈፃሚ አካላት
መሥሪያ ቤቶች ተግባራቸውን በህግ
8. Qoqqowu yoote minnna roorreenyi hundaanni
መሠረት ማከናወናቸውን ያረጋግጣል፡፡
ubbanno muishu gargarooshshinna taakisete seera
8. በክልሉ ፍርድ ቤቶች ስልጣን ስር
sa”atenni loosantanno jaddonna hattono jawanna
በሚወድቁ የፀረ-ሙስና እና የታክስ
xurqa ikkitino woloota jaddote assoote poolisete
ህጎችን በመጣስ በሚፈፀሙ የወንጀል
ledo halammetenni qorto assanno, aliidimmatenni ጉዳዮች እንዲሁም ከባድና ውስብስብ
massaganno. በሆኑ ሌሎች የወንጀል ድርጊቶች
የወንጀል ምርመራ ከፖሊስ ጋር አብሮ
9. Jaddote seerinna wolootu seerubba giddo
ያጣራል፣ ምርመራውን በበላይነት
murroonni muishu jaddo woy wole jaddo ይመራል፡፡

loosamase qummeessi iillisiro woy ikkado

9. በወንጀል ህግ ወይም በሌሎች ህጎች
huluullo heedhusiro poolisete ledo halammetenni ውስጥ የተደነገጉ የሙስና ወንጀሎች
mashalaqqe gamba assanno; gamba assinanni ወይም የወንጀል ድርጊቶች ጋር በተያያዘ

9
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

gede assanno; hasiissanno gumulo aanno; ጥቆማ ሲደርሰው ወይም በቂ ጥርጣሬ

uyinanni gede assanno. ያለው እንደሆነ ከፖሊስ ጋር መረጃ

ወይም ጥቆማ ይሰበስባል፤ እንዲሰበሰብ
10. Muishu jaddonni afi’noonni horo woy lexxo
ያደርጋል፤ አስፈላጊውን ውሳኔ ይሰጣል፤
mootimmate higganno gede assanno; qolsiisanno; ያሰጣል፡፡

yekkeeramanno, ragisiisanno.
10. በሙስና ወንጀል የተገኘ ጥቅም ወይም
ትርፍ ወደ መንግስት እንዲመለስ
11. Muishu jaddoni shiqqino qaxxarro woy qortote
ያደርጋል፤ ይከሳል፤ ይከራከራል፤
harinsho aana noo muishu jaddo qaxxarote
ያስመልሳል፤ ያስወርሳል፡፡
yekkeero gobbaanni gooffanno gede assanno;
11. በሙስና ወንጀል የቀረበ ክስ ወይም
jeefinsanni gara wodhotenni murranni.
በምርመራ ሂደት ላይ ያሉ የሙስና
12. Jawa muishu jaddo qorto ledo amadame Jaddote ወንጀሎች ከክስ ክርክር ውጭ

Qorchi Amanyooti Seeri woy xaado afidhino እንዲያልቁ ያደርጋል፤ አፈፃፀሙ

በሚወጣ ደንብ የሚወሰን ይሆናል፡፡
wole seerubba garinni aye manchi heeranno mini,

hoowe, woy loosu base woy aye jiro hasiise 12. ከከባድ የሙስና ወንጀሎች ምርመራ ጋር
በተያያዘ በወንጀለኛ መቅጫ ሥነ
leelliro hedeweelcho fonqolchinsanni assanno;
ሥርዓት ህግ ወይም አግባብነት ባላቸው
ha’runsanno, amadamanno woy seeru caali
ሌሎች ህጎች መሠረት የማንኛውንም
hundaanni galanno gede assanno.
ሰው ቅጥር ግቢ ወይም መኖሪያ ቤት
ወይም የሥራ ቦታ ወይም ማንኛውንም
13. Jaddote Qorichi Amanyooti Seerinna Muishu
ሀብት እንደ አስፈላጊነቱ እንዲበረበር
Gargarooshshi Baxxino Amanyooti Seeri garinni
ያደርጋል፤ ይከታተላል፤ በቁጥጥር ሥር
muishunni huluullammoonni manni 48 sa’’aate
እንዲውል ያደርጋል፡፡
sa’inokki yannara yoote mini hajajo
13. በወንጀለኛ መቅጫ ሥነ-ሥርዓት ህግና
hasiissukkinni amadatenni poolisete xaawira
በፀረ ሙስና ልዩ የሥነ-ሥርዓትና
keeshshitanno hajajo aanno. የማስረጃ ህግ መሠረት በሙስና
የተጠረጠሩ ሰዎችን የፍርድ ቤት ትዕዛዝ

10
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

ሳያስፈልግ ከ48 ሰዓት ላልበለጠ ጊዜ

በቁጥጥር ሥር በማዋል በፖሊስ ጣቢያ
14. Qortote assate hasiisannoha ikkiro Jaddote
እንዲቆዩ ትእዛዝ ይሰጣል፡፡
Qorichi Amanyooti Seerinna xaado afidhino wole
14. ለምርመራ አስፈላጊ ሆኖ ሲገኝ
seerubba garinni aye manchono woshshe woy
በወንጀለኛ መቅጫ ሥነ ሥርዓት ህግና
shiqishiishe xa’manno; qaalesi ha’nanni gede
አግባብነት ባላቸው ሌሎች ህጎች
assanno; aye manchiwiinni woy loosu mininni መሠረት ማንኛውንም ሰው አስቀርቦ
naqqaso shiqqanno gede hajajanno; shiqqino ይጠይቃል፤ ቃሉ እንዲወሰድ ያደርጋል፤

naqqasono haaranno. ከማንኛውም ሰው ወይም መሥሪያ ቤት

ማስረጃ እንዲቀርብለት ያዛል፤
15. Muishu woy Taakisete jaddonna afi’noonni woxe የቀረበለትን ማስረጃ ይወስዳል፡፡
woy jiro huluullammanni manchi woy maatesi
15. ከሙስና ወይም ከታክስ ወንጀል ጋር
woy wolu manchi su’minni baankete noota woy በተያያዘ የተገኘ ገንዘብ ወይም ሀብት
akisiyoonete qoodi noosita ikkado huluullo woy በተጠርጣሪው ወይም በቤተሰቡ ወይም

naqqaso heedhuro Qara Xaphoomu Seeru በሌላ ሰው ስም በባንክ መኖሩ፣

የአክሲዮን ድርሻ እንዳለው በቂ ጥርጣሬ
Allaalaanchi hajajonni taje gamba assinanni gede
ወይም ማስረጃ ካለ በዋና ጠቅላይ ዓቃቤ
assanno; hasiise leelliro yoote mini hajajonni
ህግ ትዕዛዝ ማስረጃ እንዲሰበሰብ
woxisi woy jirosi milli yitannokki gede assanno.
ያደርጋል፤ አስፈላጊ ሆኖ ከተገኘ በፍርድ
ቤት ትዕዛዝ ገንዘቡ ወይም ሀብቱ
16. Muishu jaddo assootinni afi’noonni woy
እንዳይንቀሣቀስ ያደርጋል፡፡
kalaqi’noonni jiro woy iillitino gawajjo ledo

amadante qortote aana noo aye manchi jiro yoote 16. በሙስና ወንጀል ድርጊት የተገኘ ወይም
የተፈራ ወይም ከደረሰ ጉዳት ግምት ጋር
mini hajajonni ki’antanno gede assanno; jaddote
በተያያዘ በምርመራ ላይ ያሉ
loosinni afi’noonni woy daggino jiro ikkase
የማንኛውም ሰው ሀብትን በፍርድ ቤት
buuxaanturo yoote mini hajajonni ragirantanno ትዕዛዝ እንዲታገድ ያደርጋል፤
gede assanno. የማንኛውም ሰው ሀብት በሙስና
ወንጀል የተገኘ መሆኑ ወይም የተፈራ

11
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

17. Jaddotenni qaxxarama hoogate qoosso መሆኑ ከተረጋገጠ በፍርድ ቤት ትዕዛዝ

noonsarinna muishu jaddonna huluullammoonni ሀብቱ እንዲወረስ ያደርጋል፡፡

woy qaxxarama noonsa mannootiti tini qoosso 17. በወንጀል ያለመከሰስ መብት ያላቸውና
ka’anno gede roorreenya afirino bisira በሙስና ወንጀል የተጠረጠሩ ወይም

shiqishanno; fajjiniro poolisete ledo qorto መከሰስ ያለባቸው ሰዎች ይህ መብት

እንዲነሣ መብቱን ለማንሣት ሥልጣን
assanno; qaxxaro shiqishanno; yekkeeramanno;
ላለው አካል ያቀርባል፤ ሲፈቀድ ከፖሊስ
jeefishshano harunsanno.
ጋር ይመረምራል፤ ይከሳል፤

18. Muishu jaddo aanna beeqqino manchi hajo yoote ይከራከራል፤ አፈፃፀሙን ይከታተላል፡፡

mine shiqase albaanni hasiisannonna guma 18. በሙስና ወንጀል ላይ የተካፈለ ሰው

afidhino taje uyiro qaxxaramannokki gede ጉዳዩ ፍርድ ቤት ከመቅረቡ በፊት

አስፈላጊና ውጤታማ የሆነ መረጃ ከሰጠ
assanno.
ከክስ ነፃ እንዲሆን ያደርጋል፡፡
19. Dagate horo kaiminni woy jaddotenni
19. በሕዝብ ጥቅም መነሻ ወይም
xa’misiissannokki ikkito heerase xawo ikkite
በወንጀል የማያስጠይቅ ሁኔታ መኖሩ
leelturo jaddote qorto uurritanno woy uurritino በግልፅ ሲታወቅ የወንጀል ምርመራ
jaddote qorto suffanno gede assanno. እንዲቋረጥ ወይም የተቋረጠው የወንጀል
ምርመራ እንዲቀጥል ያደርጋል፡፡
20. Aye jaddote qorto seeru garinni loosamase
20. ማናቸውም የወንጀል ምርመራዎች
buuxanno; seeru fajjanno garinni hasiissanno
በሕግ መሰረት መከናወናቸውን
hajajo la’annosi bisira aanno;
ያረጋግጣል፤ አስፈላጊውን ህጋዊ

21. Qorto poolisetenni hanafantino mereerima, ትእዛዝ ለሚመለከተዉ አካል ይሰጣል፡፡

shotanna miicamaanchu hojji ku’lattonni 21. ምርመራቸዉ በፖሊስ በተጀመረባቸው

shiqqanno jaddote hajubba qorto garunni መካከለኛ፣ ቀላል እና በግል አቤቱታ

በሚቀርቡ የወንጀል ጉዳዮች ምርመራ
buuxamase muli harunso assanno.
በአግባቡ ስለመከናወኑ በቅርበት ክትትል

12
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

ያደርጋል፡፡

22. Mootimmate loosu minna woy mootimmate 22. በመንግሥት መሥሪያ ቤቶች ወይም
በመንግሥት የልማት ድርጅቶች
lophote uurrinshuwa loosaasinenni woy
ሰራተኞች ወይም በባለሥልጣኖቻቸው
biiltonsanni woy wolu manninni jaddo muishu
ወይም በሌሎች ሰዎች የሙስና ወንጀል
loosamase qummeessi iillisiro woy ikkado
መፈፀሙን ጥቆማ ሲደርሰው ወይም በቂ
huluullo heedhusiha ikkiro poolisete ledo qorto ጥርጣሬ ያለው እንደሆን ከፖሊስ ጋር
buxanno, buuxisiisanno; hasiissanno qaafo ይመረምራል፤ እንዲመረመር ያደርጋል፤

adhanno; adhinanni gede assanno; አስፈላጊውን እርምጃ ይወስዳል፤

እንዲወሰድ ያደርጋል፡፡

23. የክልል መንግስት መስሪያ ቤቶች እና

23. Qoqqowu mootimmate uurrinshubbanna latishshu
የልማት ድርጅቶች የሚያደርጉትን
uurrinshubba eanno sheemati seeru garinni ikkasi ስምምነት በተመለከተ ሕጋዊነትን
qorqortanno, seeru amaalenna kaa’lo uytanno; የመረምራል፣ የሕግ ምክርና ድጋፍ

Jeefishsha lainohunni jeefisiisaanote amaale mini ይሰጣል፤ አፈጻጸሙ የመስተዳደር ምክር

ቤት በሚያወጣው ደንብ ይወሰናል፡፡
wodho fushanno.

24. በወንጀል መዝገብ ላይ የተሰጠ የዓቃቤ

24. Jaddote taje aana seeru allaalaanchi woy yoote
ሕግና የፍርድ ቤት ውሳኔዎችን
mini uyino gumulo hajo la’annose poolisete bisira ለሚመለከተው ፖሊስ ያሳውቃል፣
egensiisanno.
25. የወንጀል ምርመራ መዝገቦችን

25. Jaddote qorto tajubba lainohunni deerru deerrunni አስመልክቶ በየደረጃው ባሉ ዓቃቤያነ
ሕግ በተሰጡ ውሳኔዎች ላይ በፖሊስ
afantanno seeru allaalaano uyitino gumulo aana
የሚቀርቡ አቤቱታ ተቀብሎ ውሳኔ
poolise shiqishshanno ku’latto lae gumulo aanno.
ይሰጣል፡፡

26. Qorto gundoonni tajubba Jaddote Amanyooti

26. የተጠናቀቁ የምርመራ መዝገቦችን
Seeri garinni worroonni bikkaasinchuwa በወንጀለኛ መቅጫ ስነ ስርአት ህግ
መሰረት የተቀመጡ መመዘኛዎች

13
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

wo’mituro “diqaxxarsiissanno” woy “taje ሲሟሉ የ،አያስከስስም’ ወይም

cufantino” yitanno gumulo aanno. የ،ተዘግቷል’ ውሳኔ ይሰጣል፡፡

27. የህግ ተለይቶ በተፈቀዱ ጉዳዩች ላይ

27. Seerunni bande fajjinoonni hajo aana
ጥፋተኝነት ድርድር ያደርጋል፤
hunaanchimmate torbo assanno; gumulanno;
ይወስናል፤ አማራጭ የመፍትሄ
doorshu tirote qaafo adhinanni gede gumulanno;
እርምጃ እንዲወሰድ ይወስናል፤
gumulo loosu aana hosaseno ha’runsanno. ተግባራዊነቱን ይከታተላል፡፡

28. Mootimma riqiwe jaddote hajo aana qaxxaro 28. መንግስትን በመወከል የወንጀል ጉዳዩች

safanno, yekkeeramanno, dagate horora ክስ ይመሰረታል፣ ይከራከራል፣ ለህዝብ

ጥቅም አስፈላጊ ሆኖ ሲያገኘው ክስ
hassiisannoka ikke leelliro qaxxaro kayisanno,
ያነሳል፣ የተነሳ ክስ እንዲቀጥል
ka’ino qaxxaro suffanno gede assanno.
ያደርጋል፡፡

29. የወንጀል ድርጊት ጠቋሚዎችና

29. Jaddote assooti qummeessaanonna naqaashshe seeru
ምስክሮች በህግ መሰረት ጥበቃና ከለላ
garinni agarooshshe woy woowe afidhanno gede እንዲያገኙ ያደርጋል፡፡
assanno.
30. የህግ ታራሚዎች ወይም በፖሊስ ጣቢያ

30. Seeru seejjamaano woy poolisete mine woy seejjote ወይም በማረሚያ ቤት ውስጥ በቁጥጥር

mini giddo amadante woy usurante noo manni ሥር ያሉ ሰዎች መብት መከበሩን
ይከታተላል፤ የመብት አያያዝ ሁኔታ፣
qoosso raguni agaramase harunsanno, qoossote
የቆይታ ጊዜ በህግ መሠረት መሆኑን
agarama ikkitonna keeshshitanno yanna seeru
ያረጋግጣል፡፡
garinni ikkasena hoogase buuxanno.
31. በዕርቅ ሊያልቁ የሚችሉ የወንጀል
31. Araarunni gooffara dandiitanno jaddote assootuwa ድርጊቶች በእርቅ የሚጠናቀቁበትን
araarunni gooffanno doogo injeessanno. ሁኔታ ያመቻቻል፡፡

14
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

32. ፍርድ ቤቶች በወንጀል ጉዳይ

የሚሰጧቸው ውሳኔዎችና ትእዛዞች
32. Yoote Minna jaddote hajo aana uyitanno gumulonna
መፈፀማቸውንና መከበራቸውን
hajajo jeefamasenna ayirrase ha’runsanno.
ይከታተላል፡፡

33. Yoote minna sayissanno jadote qorichuwa garunni

33. በፍርድ ቤት የሚወሰኑ የወንጀል
jeefantanno gede assate dandiisiisanno amuraate ቅጣቶች በአግባቡ እንዲፈፀሙ ለማድረግ
qineessanno woy qinaawasi buuxanno. የሚያስችሉ ሥርዓቶችን ያደራጃል
ወይም መደራጀታቸውን ያረጋግጣል፡፡
34. Reewote qorichi gumulo Federaalete Xaphoomu
34. የሞት ቅጣት ውሳኔዎችን ለኢትዮጵያ
Seeru Allaalaanchi widoonni Itophiyu Federaalitte
ፌዴራላዊ ዴሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ
Dimokiraasitte Rippaabilike Pireezidaantichira
ፕሬዚዳንት በፌዴራል ጠቅላይ ዓቃቤ
shiqanno gede assanno; jeefishshano ha’runsanno.
ህግ በኩል እንዲቀርብ ያደርጋል፤
አፈፃፀሙን ይከታተላል፡፡

35. በክልል የመንግስት መሥሪያ ቤቶች

የሕዝብ እና የክልል መንግስት መብትና
35. Qoqqowu mootimmate loosu minnara dagatenna
ጥቅም ወኪል ሆኖ ይከራከራል
qoqqowu mootimma qoossonna horo riqiwe
ያስከብራል፣ እንዲከበሩ ያደርጋል፣
yekkeeramanno, agarsiisanno, agarantanno gede
የሚከበሩበትን ሂደት ይከታተላል፣
assanno, agarantanno harinsho ha’runsanno,
ይቆጣጠራል፡፡
qorqorsanno.
36. የክልል መንግስት መስሪያ ቤቶችን
36. Qoqqowu mootimma riqiwatenni fitaabeerete በመወከል የፍትሐብሔር ክስ

qaxxaro safanno; Hasiishshu deerrinni uurrinshuwa ይመሰርታል፤ እንደአሰፈላጊነቱ

ተቋማትን ተክቶ በተናጠል ወይም
riqiwe addinni woy mittimma yekkeeramannno.
በጋራ ይከራከራል፡፡
37. Qoqqowu mootimma loosu minna mimmitinsa
37. በክልሉ መንግስት መስሪያ ቤቶች እርስ
ledoo sumuu yitinokkinna hojji uurrinshuwa woy
በርሳቸው ያልተግባቡባቸው እና በግል
hojji manchi ledo kalaqantanno fitaabeerete
ድርጅቶች ወይም ግለሰቦች መካከል

15
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

yekkeero yoote mine woy yoote mini gobbaanni noo የሚከሰቱ የፍትሐብሔር ክርክሮች
doorshu yekkeero tirate doogonni gumulantanno በፍርድ ቤት ወይም ከፍርድ ቤት ውጭ

gede gumulote hedo aanno, araarunni gooffanno ባለ አማራጭ የክርክር መፍቻ መንገድ
እንዲወሰን ውሳኔ ሀሳብ ይሰጣል
gede wo’naalsha assanno.
በድርድር እንዲያልቁ ጥረት ያደርጋል፡፡
38. Meenxoonni mootimmate woxe roorreenyu noosi
38. የተመዘበረ የመንግስት ገንዘብ ስልጣን
yoo mine qaxxaro shiqishe higanno gede assanno.
ባለዉ ፍርድ ቤት ክስ በማቅረብ

39. Muishu jaddo guma ikkkitinota yoote harinsho aana ያስመልሳል፡፡

noo jiro gashshanno, ragirantanno gede gumulantino 39. የሙስና ወንጀል ዉጤት የሆኑት እና
jiro hajo la’annonsa mootimmate bisubbara በፍርድ ሂደት ላይ ያሉ ንብረቶችን

sayisanno. ያስተዳድራል እንዲወረስ ዉሳኔ

የተሰጠባቸዉን ንብረቶች ለሚመለከተዉ
40. Fitaabeerete qaxxaro shiqishirate woxu wolqa
የመንግስት አካል ያስተላልፋል፡፡
afidhinokki qaansooti baxxino garinni meyaata,
40. የፍትሐብሔር ክስ ለመመሥረት
qaaqquullenna geedhino manna riqiwe
የገንዘብ አቅም የሌላቸውን ዜጎች
yekkeeramanno.
በተለይም ሴቶችን፣ ሕፃናትን አካል

41. Woxu wolqa noonsakki jaddote gawajjno ጉዳተኞችን እና አረጋውያንን ወክሎ

ይከራከራል፡፡
iillitinonsa miicamaano fiicantanno gede,

heeshshonsa wirro tanta’nitanno gede hattono 41. የገንዘብ አቅም የሌላቸው የወንጀል

gawajjote ledo amadantino fitaabeerete horonsa ተጎጂ የሆኑ ተበዳዩች እንዲካሱ

መልሰው እንዲቋቋሙ እንዲሁም
agarsiisate insa riqiwe fitaabeerete qaxxaro
ከጉዳቱ የተያያዙ የፍትሐብሔር
shiqishanno, woy torbanno.
ጥቅማቸውን ለማስጠበቅ እነሱን
42. Qoqqowu mootimma hundaanni fultanno seerubba በመወከል የፍትሐብሔር ክስ ያቀርባል

safote looso loosanno, mootimmate bisubbanni ወይም ይደራደራል፡፡

qixxaabbanno safote seerubba federaaletenna 42. በክልል መንግሥት የሚወጡ ሕጎች

qoqqowu Bayriidi Seerinna wole seerubba ledo የሕግ ረቂቅ ዝግጅት ስራ ይሰራል፤

16
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

fiixoontinota ikkase buuxanno. የመንግስት አካላት የሚያዘጋጁት ረቂቅ

ህግ ከፌዴራልና ከክልሉ ሕገ
43. Qoqqowu seerubba qucu’mi asse loosatenna
መንግስትና ከሌሎች ሕጎች ጋር
mittowa gamba asse injeessate looso loosanno; hajo
የተጣጣመ መሆኑን ያረጋግጣል፡፡
la’annonsa bisubba ledo ikke federaalete seerubba
43. የክልሉን ህጎች የኮዲፊኬሽንና
Sidaamu Afiira tiranno.
የኮምፓይሌሽን ሥራ ያከናውናል፤
44. Seeru allalaanora sufaminohanna harancho ከሚመለከታቸው አካላት ጋር በመሆን

qajeelsha aanno, uyinanni gede assanno. የፌዴራል ህጎችን ወደ ሲዳሙ አፎ

ይተረጉማል፡፡
45. Qoqqowu dagoomira babbaxxitino doogonni seeru
44. ዓቃቤያነ ሕግ ተከታታይ እና አጫጭር
baqqeenyi roso aanno.
ሥልጠና ይሰጣል፤ እንዲሰጣቸው
46. Qoqqowu yoote minna giddo yekkeerantanno ያደርጋል፡፡

ayyaayyamaanora fajjo aanno; haaroonsanno;

45. ለክልሉ ህብረተሰብ በተለያዩ ዜደዎች
loosonsa illaallisanno, ayyaayyamaanote የንቃተ ህግ ትምህርት ይሰጣል፡፡
disippiliinete hajo la’e gumulanno; fajjo seeru
46. በክልሉ ፍርድ ቤቶች ለሚከራከሩ
garinni feyaanno.
ጠበቆች ፈቃድ ይሰጣል ያድሳል፤

47. Qoqqowu giddo millissanno Tophiyu Danchumma ስራቸውን ይቆጣጠራል የጠበቆችን

ዲሲፕሊን ጉዳዮች አይቶ ይወስናል፤
Assate Uurrinshanna Maamarra borreessanno; seeru
በህግ መሰረት ይሰርዛል፡፡
mannoomitte buuxisanno naqqasote woraqata

aanno; loosonsa illaallissanno; buuxanno; seeru 47. በክልሉ የሚንቀሳቀሱ የኢትዮጵያውያን

የበጎ አድራጎት ድርጅቶችንና ማህበራትን
garinni borreessamansa feyaanno.
ይመዘግባል የሕጋዊ ሰውነት ማረጋገጫ
ምስክር ወረቀት ይሰጣል፣ ስራቸውን
ይቆጣጠራል፣ ያረጋግጣል፣ በሕግ
መሰረት ይሰርዛል፡፡

17
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

48. Hajote ledo xaadooshshu noosi seeri garinni taje 48. አግባብ ባለው ሕግ መሠረት ሰነዶችን
borreessanno; buuxanno; kayisanno, feyaanno. ይመዘግባል፣ ያረጋግጣል፣ ይሽራል፣
ይሰርዛል፡፡
49. Qoqqowu giddo baatooshshiweelo uyinanni seeru
49. የክልሉን ነፃ የሕግ ድጋፍ አሰጣጥ
irko dhaabbachishshanno hayyo qixxeesse
ስትራቴጂዎችን ቀርጾ በመስኩ
handaaraho loossanno bisubba qineessanno;
የሚሰማሩ አካላትን ያስተባብራል፤
jeefishsha harunsanno.
አፈፃፀሙን ይከታተላል፡፡

50. Gobboomu mannihiimmate qoosso assootu loosu

50. ብሔራዊ የሰብአዊ መብት ድርጊት
mixo kaima assatenni qoqqowunnita መርሀግብር መነሻ በማድረግ ክልላዊ
mannihiimmate qoosso assootu loosu mixo hajo ሰብአዊ መብት የድርጊት መርሀ ግብርን

la’annonsa bisubba ledo halamatenni qixxeessanno, ከሚመለከታቸው አካላት ጋር በመሆን

jeefishshano harunsanno.
ያዘጋጃል አፈፃፀሙን ይከታተላል፡፡

51. በዓቃቤያነ ሕግ የሚሰጡ ውሳኔዎች

51. Seeru allalaanonni aamantanno gumulo seeru
በሕግ መሰረት መከናወናቸውን
garinni aamamansa buuxanno illaallishshu gola
የሚያረጋግጥ የኢንስፔክሽን ክፍል
uurrisanno; xee’ne xiinxallotenni badanno;
ያደራጃል፣ ጉድለቶችን በጥናት አስደግፎ
xiinxallote gumi garinni taashshite qaafo assanno. ይለያል፣ በግኝቱ መሠረትም
እንዲታረሙ ያደርጋል፡፡
52. Seeru allaalaanoranna loosaasinete lo’oshu,

ikkadimanna ogimma sufinonna deeru deerunkunni 52. የዐቃቤያን ሕግ እና የሠራተኞችን

kaajijishate qajeelisha uytanno, gajeelshunna rosu አመለካከት፣ ችሎታና ሙያ

በተከታታይና በየደረጃው ለማጠናከር
kaayyo uynanni gede assanno.
ሥልጠና ይሰጣል፣ ሥልጠናና
53. Federaalete mootimmanni fajjo adhite qoqqowu የትምህርት ዕድል እንዲሰጥ ያደርጋል፡፡
giddo loossanno maammaranna mootimmaweelo
53. ከፌዴራል መንግስት ፈቃድ ወስደው
uurrinshubba qorqortanno, hajo la’anonsa bissara
በክልሉ ውስጥ የሚሰሩ ማህበራትን እና
ripoorte assitanno. መንግስታዊ ያልሆኑ ድርጅቶችን
ይቆጣጠራል፣ ለሚመለከተው አካል

18
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

54. Taakisete Kado Maccishitanno Komishiineta ሪፖርት ያደርጋል፡፡

xaphooma loosu millimmo aliidimatenni
54. የታክስ ይግባኝ ሰሚ ኮሚሽን አጠቃላይ
massaganno, ha’runsitanno.
የሥራ እንቅስቃሴን በበላይነት
ይመራል፣ ይከታተላል፡፡
55. Qoqqowu Seeri Seejjote Minna Gashshooti

Komishiine looso aliidimmatenni massaganno; 55. የክልሉን ማረሚያ ቤቶች አስተዳደር

harunsanno; qineessanno; seeru seejjamaano maaro ኮሚሽን ሥራዎች በበላይነት

afidhanno amanyoote diriirsanno.

ይመራል፤ ይከታተላል፤ ያስተባብራል፤
የህግ ታራሚዎች ይቅርታ
56. Wolu seerinni uynonni ledote biillonyenna loosu የሚያገኙበትን ስርዓት ይዘረጋል፡፡
qeecha jeefissanno; jeefisiisanno.
56. በሌላ ሕግ የተሰጡ ተጨማሪ ሥልጣንና
ተግባራትን ይፈጽማል፣ ያስፈጽማል፡፡
GAFA SASE

ክፍል ሦስት
LOOSU MINI TANTANO, BIILLOONYENNA

GASHSHOOTE LAINOHUNNI የመሥሪያ ቤቱ አደረጃጀት፣ ሹመት እና

አስተዳደር
8. Loosu Mini Tantano
8. የመሥሪያ ቤቱ አደረጃጀት
Loosu mini aante noo tantanno heedhanosi.
መሥሪያ ቤቱ የሚከተለው አደረጃጀት

1. Mittu Qaru Xaphphoomu Seeru Allalaanchinna ይኖረዋል፡፡

Layinki Seeru Allalaanno; 1. አንድ ዋና ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ እና

ምክትል ጠቅላይ ዓቃቤያነ ሕግ፤
2. Addi Addi Loosu Handaarra;
2. የሥራ ዘርፎች፤
3. Massagooshshu Komite;
3. የማኔጅመንት ኮሚቴ፤

4. Qoqqowu Xaphoomu Seeru Allaalaano

4. የክልል ዓቃቤያነ ሕግ አስተዳደር ዋና
Gashshooti Qara Songo; ጉባኤ፤

19
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

5. Seeru Allaalaano Galtino Wodho garini 5. በዓቃቤ ሕግ መተዳደሪያ ደንብ መሰረት

motoonsinanni seeru allaalaanonna hasiissanno የሚሾሙ ዓቃቢያነ ሕግ፤ እና አስፈላጊ

ሰራተኞች ይኖሩታል፡፡
loosaasine heerannosi.
9. ስለሹመት
9. Biiloo’ma La’inohunni
1. ዋና ጠቅላይ ዓቃቤ ህጉ በርዕሰ
1. Qaru Xaphoomu Seeru Allaalaanchi Qoqqowu መስተዳድሩ አቅራቢነት በክልሉ ምክር
Pirezidaantichi shiqisheenna Amaalete Mine ቤት ይሾማል፡፡

mootoo’manno.
2. ምክትል ጠቅላይ ዓቃቤ ህግ በክልሉ
ርዕሰ መስተዳድር ይሾማል፡፡
2. Layinki Seeru Allalaanchi Qoqqowu

Pirezidaantichinni mootoo’manno. 3. በየእርከኑ የሚሾሙ የዓቃቤ ህግ መ/ቤት

ኃላፊዎች ለሹመታቸዉ የዋና ጠቅላይ
3. Taqu taqunkunni heedhanno seeru allaalshi loosu ህግ ይሁንታ ማግኘት አለባቸዉ፡፡
minna sooreeyye biiloonsate qaru xaphoomu
4. በየትኛውም ደረጃ የሚሾም የዓቃቤ ህግ
seeru allaalaanchi maahoyye heera hasiissanno.
መስሪያ ቤት ሀላፊ በህግ ትምህርት
እውቅና ካለው ተቋም የተመረቀ መሆን
4. Aye deerrirano mootoonsinanni seeru allaalaanchi
አለበት፡፡
loosu mini soreessi afamooshshe afidhino

uurrinshanni seeru rosinni maassaminoha ikka 10. ከሹመት ስለመነሳት

noosi. ዋና ጠቅላይ ዓቃቤ ሕጉ እና ምክትል

ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ እንደዚሁም በየእርከኑ
10. Biilloonyunni Ka’a Lainohuni
የሚገኙ የዐቃቤ ሕግ ሀላፊዎች

Qaru xaphoomu seeru allaalaanchinna layinki ከሹመታቸዉ ሊነሱ ይችላሉ፡፡

xaphoomu seeru allaalaanchi hattono deerru deerrunni

worranni seeru allaalshi sooreeyye biilloonyunni

ka’ara dandiitanno.

20
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

11. Qara Xaphoomu Seeru Allaalaanchi Biilloonyenna 11. የዋና ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ ሥልጣንና ተግባር

Loosu Qeecha
1. ዋና ጠቅላይ ዓቃቤ ሕጉ የጠቅላይ
ዓቃቤ ሕግ የበላይ ኃላፊና የካቢኔ
1. Qaru xaphoomu seeru allalaanchi kaabinete miila
አባል በመሆን በሙያውና በሕግ
ikke ogimmatenninna seeru garinni xaphoomu
መሠረት ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግን
seeru allaalsha massaganno, gashshanno.
ይመራል፣ ያስተዳድራል፡፡

2. Konni quwira cinaancho quwa (1) aana 2. በዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ (1)
worroonnihu noowa hee’reenna qaru xaphoomu የተመለከተው እንደተጠበቀ ሆኖ ዋና

seeru allaalaanchi konni woroonni noo ጠቅላይ ዓቃቤ ሕጉ የሚከተሉት

ሥልጣንና ተግባራት ይኖሩታል፡፡
biilloonyinna loosu qeechi heerannosi:

ሀ) በዚህ አዋጅ አንቀጽ 7 ሥር

a) Konni lallawi giddo quwa 7 hundaanni
ለጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ መሥሪያ
worroonni xaphoomu seeru allaalshi ቤት የተሰጡትን ሥልጣንና
biilloonyenna loosu qeecha loosu aana ተግባራት ሥራ ላይ ያውላል፡፡

hosiisanno.
ለ) በምክትል ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ
እንዲሁም በየእርከኑ ባሉ የዓቃቤ
b) Layinki xaphoomu seeru
ህግ መስሪያ ቤት ኃላፊዎች
Allaalaanchinninna deerru deerrunku
የዓቃቤ ህግ ስራ አስመልክቶ
heedhanno seeru allaalaano loosu minna
የተሰጡ ውሳኔዎችን በሕግ ላይ
sooreeyye seeru allaalshi looso lainohunni በመመስረት ያፀድቃል፣ ያሻሽላል፣
uyitanno gumulo seera kaima assino garinni ይለውጣል፣ ይሽራል ወይም ጉዳዩ

kaajjishanno, woyyeessanno, soorranno, እንዲጣራ ወይም እንደገና

እንዲታይ ያደርጋል፡፡
kayisanno woy galagalcho la’antanno gede

assanno.

ሐ) ዓቃቢያነ ህግን በአቃቤያነ ህግ

c) Seeru allaalaano wodho garini seeru
መተዳደሪያ ደንብ መሰረት ይሾማል
allaalaano motoonsanno; wole kaa’lo

21
Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

uyitanno loosaasine qoqqowu dagate ሌሎች ድጋፍ ሰጪ ሠራተኞችን

owaante (siviliservisete) seeri garinni በክልሉ ሲቪል ሰርቪስ ህጎች

መሰረት ይቀጥራል፣
qaxaranno, gashshanno, seeru garinni
ያስተዳድራል፣ በህግ መሰረት
geegiissanno.
ያሰናብታል፡፡

d) Xaphoomu seeru allaalshi Istiraateejike

መ) የጠቅላይ ዓቃቤ ሕግን ስትራቴጂክ
mixonna baajeete qixxeessanno, fajjiniro ዕቅድና በጀት ያዘጋጃል፣ ሲፈቀድም
loosu aana hosiisanno. በስራ ላይ ያውላል፤

e) Xaphoomu seeru allaalshi loosu minira ሠ) ለጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ

በተፈቀደለት በጀት እና የሥራ
fajjinoonni baajeetenna loosu pirogiraame
ፕሮግራም መሰረት ገንዘብ ወጪ
garinni fulo assanno.
ያደርጋል፡፡

f) Sayikki bisubba ledo assinanni

xaadooshshira xaphoomu seeru allaalsha ረ) ከሶስተኛ ወገኖች ጋር

riqiwanno. በሚደርጉት ግንኙነቶች ጠቅላይ
ዓቃቤ ሕግን ይወክላል፤
g) Xaphoomu seeru allaalaashi loosu
ሰ) የጠቅላይ ዓቃቤ ሕግን የሥራ
jeefishshanna shallagote rippoorte qixxeesse
አፈጻጸም እና የሂሳብ ሪፖርት
mootimmate shiqishanno.
አዘጋጅቶ ለመንግስት ያቀርባል፤

h) Loosu isilanchimmanna guma afiranno ሸ) ለሥራ ቅልጥፍናና ውጤታማነት

garinni biilloonyisinna loosu qeechisi በሚያስፈልግ መጠን

aaninni gama booce layinki xaphoomu ከሥልጣንና ተግባሩ በከፊል

ለምክትል ዋና ጠቅላይ ዓቃቤ
seeru allaalaanchira, seeru allaalaanoranna
ሕግ፣ ዓቃቤያነ ሕግና ሠራተኞች
wole losaasinera aara dandaanno.
በውክልና ሊያስተላልፍ ይችላል፡፡

i) Loosu minira seerunni uynonni biillonyenna

ቀ) ለመስሪያ ቤቱ በሕግ የተሰጡ

22
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

loosu qeecha jeefisiisate loosu mini loosu ሥልጣንና ተግባራትን ለማሳካት

tantano xiinxallo assateninna jeefisiisaanote የመስሪያ ቤቱን መዋቅር

በማጥናትና በመስተዳደር ምክር
amaale mininni kaajishiishatenni loosu
ቤት በማጸደቅ መዋቅሩን በሰው
tantano mannu wolqaninna lojestketenni
ኃይልና በሎጀስቲክስ ያደራጃል፡፡
wonshanno.
በ) በሕግ የሚሰጡትን ሌሎች
j) Seerunni uyinannisiha wole looso loosanno. ተግባራት ያከናውናል፡፡

12. Layinki Xaphoomu Seeru Allaalaanchi 12. የምክትል ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ ሥልጣንና
ተግባር
Biilloonyenna Loosu Qeecha

ምክትል ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ ተጠሪነቱ ለዋና

Layinki xaphoomu seeru allaalaanchi galannohu qaru
ጠቅላይ ዓቃቤ ህግ ሆኖ፡-
xaphoomu seeru allaalaanchi hundaanni ikke:
1. ለዋና ጠቅላይ ዓቃቤ ሕጉ የተሰጡትን
1. Qaru xaphoomu seeru allaalaanchira uyinoonni ሥልጣንና ተግባራት በማቀድ፣

biilloonyenna loosu qeecha mixo mixiratenni, በማደራጀት፣ በመምራትና በማስተባበር

ዋና ጠቅላይ ዓቃቤ ሕጉን ያግዛል፤
qiineesatenninna massagatenni qara xaphoomu

seeru allaalaancho kaa’lanno.

2. Gamamaino handaara massaganno, gashshanno. 2. የሚመደብበትን ዘርፍ ይመራል፣

ያስተዳድራል፤
3. Qaru xaphoomu seeru allaalaanchi bande
3. በዋና ጠቅላይ ዓቃቤ ሕጉ ተለይተው
aannosiha loosu qeecha jeefisanno, jeefisiisanno.
የሚሰጡትን ተግባራት ያከናውናል፤

4. Qaru xaphoomu seeru allaalaanchi heerannokki 4. ዋና ጠቅላይ ዓቃቤ ሕጉ በማይኖርበት

yannara riqiwo aa hoongiro balanxe ጊዜ ውክልና ያልተሰጠ እንደሆነ

biiloonsinoonni layinki xaphoomu seeru በሹመት ቅድሚያ ያለው ምክትል

ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ የዋና ጠቅላይ ዓቃቤ

23
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

allaalaanchi qara xaphoomu seeru ሕግነት ሥራን ተክቶ ይሰራል::

allaalaanchimma looso riqiwe loosanno.

13. የዓቃቤያነ ሕግ አስተዳደር

13. Seeru Allaalaano Gashshoote 1. የክልሉ ዓቃቤያነ ሕግ በዋና ጠቅላይ

ዓቃቤ ሕጉ አቅራቢነት በዓቃቤ ሕግ
1. Qoqqowu seeru allaalaano qara xaphoomu seeru
አስተዳደር ጉባዔ የሚሾሙ ይሆናል፤
allaalaanchi shiqishonni seeru allaalaano
2. የዓቃቤያነ ሕግ አስተደደር አፈፃፀሙ
gashshooti songonni billoo’mitannoha ikkanno.
የመስተዳደር ምክር ቤት በሚያወጣው
2. Seeru Allaalaano galtanno gara Jeefisiisaanote ደንብ የሚወሰን ይሆናል፤

Amaale Mini fushshanno wodhonni murranni.

14. Seeru Allaalaano Biiloo’manna Gashshoote 14. የዓቃቤያነ ሕግ ሹመትና አስተዳደር

Lainohunni መርሆች

የዓቃቤያነ ሕግ ሹመት መሰረታዊ መርሆች

Seeru Allaalaano mootoomme qara sirnyuwa aante
የሚከተሉት ናቸው፡፡
nooreeti:
1. ለሕገ መንግስቱና ለሕገ መንግስታዊ
1. Bayriidi Seeriranna Bayriidi Seeri amanyootira
ሥርዓቱ ታማኝ መሆን፤
ammanama;
2. የሕግ የበላይነትን ማክበርና ማስከበር፤
2. Seeru aliidimma ayirrisanno, ayirrisiisanno;

3. Halaalaanchimma; 3. ሀቀኝነት፤

4. Seerunni uyinoonni biilloonye calla ho’roonsira; 4. በህጋዊ ሥልጣን መጠቀም፤

5. አለማዳላት፤
5. Mallaada hooga;

6. ቅንነት፤
6. Suwashshimma;
7. የሥራ ሚስጥር መጠበቅ፤
7. Loosu fojo agara;

24
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

8. Dancha akata afira; 8. ጥሩ ሥነ-ምግባር ያለው፤

9. Qoqqowunniha loosu afoo garunni coyra, 9. የክልሉን የሥራ ቋንቋ በአግባቡ

መናገር፣ መስማት፣ መጻፍና ማንበብ
maccisha, boorreessanna nabbawa dandaanoha,
የሚችል፤
10. Aye polotiku paarte miila ikkannokkihu.
10. የማንኛዉም ፖለቲካ ፓርቲ አባል
የማይሆን::
15. Seeru Allaalaano Gashshooti Qara Songo

1. Seeru allaalaano gashshooti qara songo konni 15. የዓቃቤያነ ሕግ አስተዳደር ዋና ጉባኤ

lallawinni uurritino. 1. የዓቃቤያነ ሕግ አስተዳደር ዋና ጉባኤ

በዚህ አዋጅ ተቋቁሟል፤
2. Qaru xaphoomu seeru allaalaanchi songote
2. የጉባኤው ሰብሳቢ ዋና ጠቅላይ ዓቃቤ
gambisaancho ikkanno.
ህጉ ይሆናል፤
3. Seeru allalaanno gashshooti qara songora borrote
3. የዓቃቤያነ ሕግ አስተዳደር ዋና ጉባኤ
mini, qaru xaphoomu seeru allaalaanchinni
የራሱ ጽህፈት ቤት፣ ለስራዉ
somamanno borrote mini sooreessinna loosoho የሚያስፈልጉ ዓቃቢያነ ህግ እና
hasiissanno wolootu seeru allaalaano በዋና ጠቅላይ ዓቃቤ ህጉ የሚሰየም

heedhannosi. የጽህፈት ቤት ኃላፊ ይኖረዋል፤

4. የጉባኤውን አባላት፣ የአሠራር ሥነ-

4. Songote miilla, loosu amanynyootenna wole
ሥርዓትና ሌሎች ዝርዝር ጉዳዮች
tittirote hajubba jeefisiisaanote amaale mini
የመስተዳድር ምክር ቤት በሚያወጣው
fushshanno wodhoni gumulantanno. የዓቃቢያነ ህግ አስተዳደር ደንብ
ይወሰናል፡፡
16. Seeru Allaalaano Ogimmate Wolapho

16. የዓቃቤያነ ሕግ የሙያ ነፃነት

1. Xaphoomu seeru allaalshi loosu mini
1. መሥሪያ ቤቱ ሥልጣንና ተግባሩን
biilloonyesinna loosu qeechasi aye manchi woy
ከማንኛውም ሰው ወይም አካል ጣልቃ

25
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

bisi hira eaanchimma nookkiha seeru garinni calla ገብነት ነፃ በመሆን በሕግ መሠረት

loosaanno. ይፈፅማል፤

2. ጠቅላላ ጉባዔ የሚያወጣው የአሠራር

2. Xaphoomu songo fushshitanno loosu biddissi noo
መመሪያ እንደተጠበቀ ሆኖ ዓቃቤያነ
gedeenni heereenna seeru allaalaano loosu
ሕግ ተግባራቸውን በሕግ መሠረት
qeechansa seeru garinni wolaphotenni
በነፃነት ያከናውናሉ፤
gumultanno.
3. ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ እና በየደረጃዉ ያሉ
3. Xaphoomu seeru allaalaanchinni hanafe deerru ዓቃቤያነ ሕግ በዚህ አዋጅ ወይም በሌላ

deerrunkunni heedhanno seeru allaalaano konni ሕግ መሰረት ያለባቸው ተጠያቂነት

እንደተጠበቀ ሆኖ፣ በሕግ መሠረት
lallawinni woy wolu seerinni garinni heerannonsa
የተሰጣቸውን ሥልጣንና ተግባር
xa’mamooshshii noowa heereenna, seerunni
በማከናወናቸው ምክንያት ለሚደርስ
uyinoonninsa loosu qeecha fulansanni iillitino ጉዳት የሕግ ተጠያቂነት የለባቸውም፤
gawajjora seeru xa’mamooshshi diheerannonsa.
4. ማንኛውም ዓቃቤ ሕግ በፅኑ እስራት

4. Aye seeru allaalaanchi kotottote usursiissanno የሚያስቀጣ ወንጀል ሲፈፅም እጅ

ከፍንጅ ካልተያዘ በስተቀር ያለ ዋና
jaddo loosanna cirunkunni iilline amada hoongiro
ጠቅላይ ዓቃቤ ህጉ እውቅና ሊያዝ
qaru xaphoomu seeru allaalaachi afikkinni
ወይም ሊታሰር አይችልም፡፡
amadamara woy usuramara didandaanno.
17. ተጠያቂነት
17. Xa’mamooshshe
በሥራ አፈጻጸሙ ላይ ጉድለት ያሳየ ወይም
Loosu jeefo aana xe’ne leellishino woy amanyootu የሥነ-ምግባር ጥፋት የፈጸመ ዓቃቤ ሕግ

huno loosino seeru allaalaanchi seerunni woy በህግ ወይም በሥነ-ምግባር ደንብ የሚጠየቅ
ይሆናል፤ ዝርዝር አፈጻጸሙ በመስተዳድር
amanyootu wodhonni xa’mamannoha ikkanno.
ምክር ቤት በሚወጣው ደንብ የሚወሰን
Tittirsha wodhotenni murranni.
ይሆናል::

26
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

18. Ku’laato Shiqishirate Qoosso 18. አቤቱታ የማቅረብ መብት

1. Seeru allaalaanchi uyino gumulonni koffi yiino 1. ዓቃቤ ሕግ በሚሰጠው ውሳኔ ላይ

ቅሬታ ያለው ማንኛውም ሰው በየደረጃው
manchi deerru deerrunkunni noo seeru Allaalshi
ለሚገኙ የዓቃቤ ሕግ ኃላፊዎች
sooreeyyera ku’laato shiqishirate qoosso noosi.
አቤቱታ የማቅረብ መብት ይኖረዋል፤

2. Ku’laato shiqqino sooressino rahotenni buuxo 2. አቤቱታ የቀረበለት ኃላፊ ጉዳዩን

asse gumulo aa noosi. በአፋጣኝ አጣርቶ ውሳኔ መስጠት

አለበት፡፡
3. Ku’laato shiqqino sooressi hajo lede buuxate
3. አቤቱታ የቀረበለት ኃላፊ ጉዳዩን
hasiriro ogeeyye amaddino komite uurrisa
ለማጣራት አግባብ ያላቸውን ባለሙያዎች
dandaanno. የሚያካትት ኮሚቴ ሊያቋቁም ይችላል፡፡

4. Ku’laato buuxino sooreessi seeranna 4. አቤቱታውን የመረመረው ኃላፊ የሕግና

የማስረጃ ምክንያቱን በመጥቀስ በበታች
naqaashshete taje korkaatuwa kaima asse woriidi
ዓቃቤ ሕግ የተሰጠውን ውሳኔ ለማጽደቅ፣
seeru allaalaanchi uyino gumulo kaajjishara,
ለማሻሻል፣ ለመለወጥ፣ ለመሻር፣ ለማገድ
woyyeessara, soorrara, ki”ara woy hajo laino ወይም ጉዳዩን አስቀድሞ አይቶ ወደ
golira wirro la”anno gede qolara dandaanno. ወሰነው ክፍል ለመመለስ ይችላል፡፡

5. Konni quwira cinaancho quwa 4 garinni 5. ከላይ በንኡስ አንቀፅ 4 መሰረት በተሰጠዉ
ዉሳኔ ቅሬታ ያለዉ አካል ቅሬታዉን
uyinoonni gumulo aana koffeenyu noosi bisi
ደረጃዉን ጠብቆ እስከ ዋና ጠቅላይ ዓቃቤ
deerra agare xaphoomu seeru allaalaanchi ህግ ድረስ በየእርከኑ ላሉት የበላይ
geeshsha shiqishira dandaanno. Ikkollana qaru ሀላፊዎች ማቅረብ ይችላል፡፡ ሆኖም

xaphoomu seeru allaalaanchi gumulo የዋና ጠቅላይ ዓቃቤ ህግ ዉሳኔ የመጨረሻ

ይሆናል፡፡
goofimarchunnita ikkitanno.
19. ጥቆማ ወይም አስተያየት የማቅረብ መብት
19. Qummeessa woy Laooshshu Hedo Shiqishate Qoosso
1. ማንኛውም ሰው በጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ
1. Aye manchino xaphoomu seeru allaalaanchi ሥልጣንና ተግባር ውስጥ የሚወድቅ

27
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

biilloonyinna loosu qeechi hundaanni heedhanno ማንኛውም መታረምና መስተካከል አለበት

suwanna taala noose yee hedanno hajo woy የሚለውን ጉዳይ ወይም ተፈጽሟል
የሚለውን የሥነ-ምግባርና የሕግ ጥሰት
loosantino yaannota akatunna see biddi yaa noose
በማናቸውም መንገድ ለጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ
hajo woy amanyootunna seeru sa’o aye doogonni
እንዲሁም በየአስተዳደር እርከኑ ላሉት
xaphoomu allaalaanchiranna deerru deerrunkunni
የዓቃቤ ህግ መስሪያ ቤት ኃላፊዎች
noo seeru allaalaano sooreeyyera qummeessa woy ጥቆማ ወይም አስተያየት ለማቅረብ
laooshshu hedo shiqishara dandaanno. ይችላል፡፡

2. Konni quwira cinaancho quwa 1 aana worronni 2. በዚህ አንቀፅ በንዑስ ቁጥር አንድ መሰረት
ጥቆማ ወይም አስተያየት የሚቀበሉ
garini qummeessa woy laooshshu hedo haadhanno
አካላት ጥቆማ አስተያየትና ቅሬታዎችን
bisubba qummeessa woy laooshshu hedubba ha’ne
የሚቀበሉበትን የሚያጣሩበትንና የመፍትሄ
buunxanni harinsho hattono adhitanno qaafo dagate እርምጃ የሚወሰድበት እና ለህብረተሰቡ
xawissanno amanyoote diriirsitanno. የሚገለጽበትን የአሠራር ሥርዓቶች
ይዘረጋል፡፡

GAFA SHOOLE
ክፍል አራት

ADDI ADDI WORO ልዩ ልዩ ድንጋጌዎች

20. Halamatenna Jeefisate Gadado 20. የመተባበር እና የመፈጸም ግዴታ

1. Aye manchino konni lallawi giddo worroonni 1. ማንኛውም ሰው በዚህ አዋጅ የተሸፈኑትን
ጉዳዮች ሥራ ላይ ለማዋል የመተባበር
hajubba loosu aana hosiisate halamate gadadi noosi.
ግዴታ አለበት፡፡
2. Aye poolisete miili seeru allaalaanchi seeru muro
2. ማንኛውም የፖሊስ አባል የዓቃቤ ሕግን
ayirrisatenna jeefisate gadadi noosi.
ህጋዊ ውሳኔ የማክበር እና የመፈጸም
ግዴታ አለበት፡፡
21. Jaddote Xa’mamooshshe
21. የወንጀል ተጠያቂነት

Wolu seerinni roore qorichishanoha ikka hoogiro:

በሌላ ሕግ የበለጠ የሚያስቀጣ ካልሆነ

28
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

1. Qoqqowu xaphoomu seeru allalaanchi woy seeru በስተቀር፡-

allaalaano loosonsa wolaphotenni loossannokki

1. የክልሉ ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ ወይም
gede hira eannohu aye manchino mittu dirinni ዓቃቤያነ ሕግ ሥራቸውን በነፃነት
ajanokkinna onte diro rooranokki kototote እንዳያከናውኑ ጣልቃ የገባ ማንኛውም

usurinni qorichishamanno. ሰው ከአንድ ዓመት በማያንስ እና

ከአምስት ዓመት በማይበልጥ ጽኑ
2. Qoqqowu xaphoomu seeru allalaanchi woy seeru
እስራት ይቀጣል፡፡
allaalaano uyitanno seeru gumulo
2. የክልሉ ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ ወይም
ayirrisannokkihu woy jeefisannokkihu hattono
ዓቃቤያነ ሕግ የሚሰጡትን ህጋዊ ውሳኔ
halamate gadado fulannokkihu aye manchino የማያከብር ወይም የማያስፈጽም

mittu dirinni roorannokki shotu usurinni woy እንዲሁም የመተባበር ግዴታውን

የማይወጣ ማንኛውም ሰው ከአንድ
3,000 (sase kume) birra roorannokki woxu
ዓመት በማይበልጥ ቀላል እስራት ወይ
qorichinni qorichishamanno.
ከ 3,000 (ሦስት ሺህ) ብር በማይበልጥ
3. Seeru garinni seeru allaalaanchi uyino biddissa
የገንዘብ መቀጮ ይቀጣል፡፡
woy hajajo giwatenni dihajajameemmo yaano aye 3. ሕጋዊ የሆነ የዐቃቤ ሕግ መመሪያ
poolisete miili lamu dirinni roorannokki shotu ወይም ትዕዛዝ በመቃወም አልታዘዝ ያለ

usurinni woy 5,000 (onte kume) birra roorannokki ማንኛውም የፖሊስ አባል ከሁለት
ዓመት በማይበልጥ ቀላል እስራት
woxu qorichinni qorichishamanno.
ወይም ከ 5,000 (አምስት ሺህ) ብር
በማይበልጥ የገንዘብ መቀጮ ይቀጣል፡፡

22. የመሸጋገሪያ ድንጋጌዎች

22. Reekkote Woro

1. Kuni lallawi loosu aana hosara albaanni konni 1. ይህ አዋጅ ስራ ላይ ከመዋሉ በፊት በዚህ

lallawi giddo worroonni biilloonyenna loosu qeecha አዋጅ ላይ የተመለከቱት ስልጣን እና

loossanni deerru deerrunkunni noo seeru allaalaano ተግባራትን ሲያከናወኑ የሚገኙ
konni lallawi garini wolu deerrira gaamantannokki በየእርከኑ ያሉ አቃቤያነ ህግ በዚህ አዋጅ
ikkiro albaanni loossanni keeshshitino taqinna መሰረት ወደ ሌላ እርከን እስካልተመደቡ
deerrira loossanni suffannoha ikkanno.
ድረስ በቀድሞው ሁኔታ በያሉበት እርከኑ

29
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

2. Kuni lallawi loosu aana hosasi albaani albiidi የሚቀጥሉ ይሆናል፡፡

Wodiidi Daga Dagoominna Manni Qoqqowiranna
albiidi Sidaamu Zoone seeru allaalshira aye deerrira 2. ይህ አዋጅ ስራ ላይ ከመዋሉ በፊት በነባሩ

la”antanni noo konni lallawi aana worroonni የደቡብ ብሔር ብሔረሰቦችና ህዝቦች
hajubba roorrenyinsa garinni uurritino seeru ክልል እንዲሁም በቀድሞዉ የሲዳማ ዞን
allaalshi loosu minnara higge la”antanno. በዓቃቤ ህግ እጅ በማንኛዉም ደረጃ ላይ

3. Xaadooshshu noonsa federaalete Amuraatunna

የነበሩ በዚህ አዋጅ የተሸፈኑ ጉዳዮች

Muishu Gargarooshshi Baxxino Amanyooti Seeri እንደየስልጣን እርከኑ ለተዋቀረ ዓቃቤ ህግ

Kiiro 434/1997 (Woyyaawino lallawu kiiro የሚተላለፍ ይሆናል፡፡
882/2007), Federaalete Amuuratunna Muishshu
3. አግባብነት ያላቸው የፌደራል የፀረ-
Gargarooshshi Komishiine Uurrisate Fulino Lallawi
Kiiro 433/1997 (Woyyaawino lallawu kiiro ሙስና ልዩ የሥነ-ሥርዓትና የማስረጃ

883/2007), hattono Muishshu Jaddo Murate Fulino አዋጅ 434/97 (በአዋጅ ቁጥር 882/2007
Lallawu Kiiro 881/2007 qoqqowu giddo እንደተሻሻለ)፣ የተሻሻለው የፌደራል ስነ
loosantanno Muishshu jaddubara loosu aana ምግባርና ፀረ ሙስና ኮሚሽን
hosanno. ማቋቋሚያ አዋጅ ቁጥር 433/2007
(በአዋጅ ቁጥር 883/2007 እንደተሻሻለ)፣
የሙስና ወንጀሎችን ለመደንገግ የወጣ
አዋጅ ቁጥር 881/2007 በክልሉ
4. Daddalu Heewonna Dikkiraanote Agarooshshi በሚፈፀሙ የሙስና ወንጀሎች
Lallawi Kiiro 813/2006 hattono wole seerubba
እንደየአግባብነቱ ተፈፃሚ ይሆናሉ፡፡
giddo Daddalu Heewonna Dikkiraanote
Agarooshshi Biilloonyira uyinoonni seeru allaallshi 4. በንግድ ውድድር እና የሸማቾች ጥበቃ
biilloonyi qoqqowu seeru allaalshiha ikkanno. አዋጅ ቁጥር 813/2ዐዐ6 እንዲሁም
በሌሎች ሕጎች ለንግድ ውድድርና ሸማቾች
ጥበቃ ባለሥልጣን የተሰጠው የዓቃቤ
23. Baajeete Lainohunni
ሕግነት ሥልጣን የክልል ጠቅላይ ዓቃቤ
Qoqqowu xaphoomu seeru allaalshi mootimmatenni ሕግ መ/ቤት ይሆናል፡፡
gaammanni baajeetenni galanno.
23. በጀት

የክልል ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ ከመንግስት

በሚመደብለት በጀት ይተዳደራል::

30
 Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

24. Shallagote Taje Lainohunni 24. የሂሳብ መዛግብት

1. Xaphoomu seeru allaalshi wo’manna halaalaancho

1. ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ የተሟላና ትክክለኛ
shallagote taje amadanno.
የሂሳብ መዛግብት ይይዛል፡፡
2. Xaphoomu seeru allaalshi shallagotenna woxe
2. የጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ የሂሳብ መዛግብትና
la’anno tajubba qoqowu Qaru Qorqorshu woy Qaru
Qorqorshinni somantanno qorqoraanonni diru
ገንዘብ ነክ ሰነዶች በክልል ዋና ኦዲተር

dirunni qorqorsha assitanno. ወይም በዋና ኦዲተር የሚሰየሙ

ኦዲተሮች በየዓመቱ ይመረመራሉ፡፡

25. ደንብና መመሪያ የማውጣት ስልጣን

25. Wodhonna Biddissa Fushshate Biilloonye
1. የመስተዳድር ምክር ቤት ይህን አዋጅ
1. Qoqqowu Jeefisiisaanote Amaale Mini konne
ለማስፈጸም የሚያስፈልጉ ደንቦችን
lallawa loosu aana hosiisate wodho fushsha
ሊያወጣ ይችላል፡፡
dandaanno.
2. ጠቅላይ ዓቃቤ ሕግ ይህን አዋጅ እና
2. Xaphoomu seeru allaalshi konne lallawanna
በዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ (1)
konne quwa cinaancho quwa 1 garinni fultanno
መሠረት የወጡ ደንቦችን ለማስፈፀያ
wodho loosu aana hosiisate biddissa fushshara
መመሪያዎችን ሊያወጣ ይችላል፡፡
dandanno.

26. Jeefisantannokki Seerubba 26. ተፈፃሚነት የማይኖራቸው ሕጎች

Konni lallawi ledo kibbamanno aye seerino konni ከዚህ አዋጅ ጋር የሚቃረኑ ማናቸውም ሕጎች
lallawira worroonni hajubbara jeefamara በዚህ አዋጅ ውስጥ በተሸፈኑ ጉዳዩች ላይ
didandaanno.
ተፈፃሚት አይኖራቸውም፡፡

27. Lallawu Loosu Aana Hosanno Yanna 27. አዋጁ ስራ ላይ ስለመዋል

Lainohunni
ይህ አዋጅ በክልል ምክር ቤት ከፀደቀበት ከዛሬ
Kuni lallawi Qoqqowu Amaale Mine kajjino Ella ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም ጀምሮ ስራ ላይ
29, 2012 M.D. barrinni hanafe loosu aana hosanno. ይዉላል፡፡

31
Affini Gaazeexa Kiiro … Ella 29, 2012 M.D አፊኒ ጋዜጣ ቁጥር … ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

Hawaasa, Ella 29, 2012 M.D ሀዋሳ፤ ሰኔ ፳፱ ቀን ፳፻፲፪ ዓ.ም

Desta Ledamo. ደስታ ሌዳሞ

Sidaamu Dagoomu Qoqqowi Mootimma የሲዳማ ብሔራዊ ክልላዊ መንግሥት

Pirezidaanticha ርዕሰ መስተዳደር

32