የማሽከርከር ስነ-ባህሪ

የአሽከርካሪዎች ትምህርት ውስጥ የማሽከርከር ስነ-ባህሪ ያስፈሇገበት ምክንያት ብዙ ጊዜ በሀገራችን

እየዯረሰ ያሇውን አዯጋ በብቃት ማነስ በበሇጠ በአሽከርካሪዎች የስነ-ባህሪ ጉዴሇት የተነሳ ስሇሆነ ነው፡፡

ስነ-ባህሪ ፡- የሰዎችንና የእንስሳትን አመሇካከት አስተሳሰብ ፣ ባህሪን ሳይንሳዊ በሆነ መንገዴ

የሚያጠና የሳይንስ ዘርፍ ነው፡፡

ባህሪ፡- የአስተሳሰብ ፣ የአመሇካከት ፣የዴርጊት ውጤት ነው፡፡

ባህሪ የሚገኝባቸው መንገድች፡- ከቤተሰብ፣ከአካባቢ፣ከተፈጥሮ …

ባህሪ የሚሇዋወጥባቸው መንገድች፡- በአካባቢ ሁኔታ፣በአካሌ ሇውጥ፣በትምህርትና በስሌጠና፣በሀይሇ

ስሜት (የሚባለት ከፍተኛ ሀዘን፣ ዯስታ ፣ፍቅር..)

የማሽከርከር ስነ-ባህሪ ማሇት አሽከርካሪዎች በሚያሽከረክሩበት ጊዜ የሚያሳዩት ባህሪ የሚያጠና

የሳይንስ ዘርፍ ነው፡፡

የስነ-ባህሪ አሊማ

በአሽከርካሪዎች አማካይነት እየዯረሰ ያሇውን አዯጋ ቢቻሌ ማጥፋት ባይቻሌ መቀነስ ነው፡፡ በሀገራችን
አዯጋ እየዯረሰ ያሇው ትሌቁን ዴርሻ የያዙትን አሽከርካሪዎች ናቸው፡፡ ሇምሳላ በ1988 -1999 ዓ.ም
ከመንገዴ ትራፊክ ዯህንነት አስተባባሪ መስሪያ ቤት እንዯዯረሰን መረጃ መሰረት የአዯጋ መጠን በመቶኛ
ሲቀመጥ

 በአሽከርካሪ ችግር 81%

 በተሽከርካሪ ችግር 5%
 በእግረኛ ችግር 4%
 በመንገዴ ችግር 1%
 በላልች ችግሮች 9% ናቸው የቁጥሮቹ ብዛት በየዓመቱ ይሇያያሌ፡፡
 በ2012 ዓ.ም ከዯረሱት የትራፊክ አዯጋዎች ውስጥ ሞት 4133፣ከባዴ አዯጋ 6929 እንዱሁም ቀሊሌ
አዯጋ 5247 ተመዝግቧሌ፡፡ከዯረሱት አዯጋዎች ውስጥ ከ86% በሊዩ በአሽከርካሪ አማካይነት ነው፡፡
የማሽከርከር ስነ-ባህሪ ግቦች
 የላልች አሽከርካሪዎችን ባህሪ መግሇፅ ይቻሊሌ፡፡
 የላልች አሽከርካሪዎችን መንስኤ መናገር ይቻሊሌ፡፡
 ወቅታዊ ባህሪን ግምት በማስገባት የወዯፊቱን መተንበይ ይቻሊሌ፡፡
 መጥፎ ባህሪን ማሻሻሌ ይቻሊሌ፡፡
የማሽከርከር ስነ-ባኅሪ ጥቅሞች
 ስናሽከረክር ትሁት እንዴንሆን ይረዲሌ፡፡

 ስናሽከረክር በርዕራሔና በቤተሰባዊ ዕይታ ተሳፋሪን እንዴናይ ይረዲናሌ፡፡

1
 የማሽከርከር ስነ-ባህሪ ጉዲዩች
ሦስት ሲሆኑ 1/ ዝግጁነት
2/ መነቃቃት / መነሳሳት
3/ መረጃ መሰብሰብና መተርጎም ሂዯት ናቸው

1/ ዝግጁነት፡- የብስሇት፣ የችልታ፣ የትምህርት የመሳሰለት ውጤት ነው፡፡

የአሽከርካሪ ዝግጁነት
 ከዴካም ስሜት ነፃ መሆን
 ከአሌኮሌ መጠጥና ከአዯናዛዥ ዕፅ ነፃ መሆን
 ከከፍተኛ ንዳት መረበሽ ነፃ መሆን
የተሽከርካሪ ዝግጁነት
 የሁለም ጎማዎች ንፋስ አሇመጉዯለን
 የተሽከርካሪ መብራቶች አሇመሰበራቸውና አሇመበሊሸታቸው ማረጋገጥ
 የሞተር ዘይትና የራዱያተር ውሃ አሇመጉዯለን ማረጋገጥ የመሳሰለት……
የአካባቢ ዝግጁነት
 የምናሽከረክርበት መንገዴ በአንዲንዴ ችግር አሇመዘጋቱ
 የአየሩ ፀባይ ዝናባማ ጭጋጋማ ቢሆንም ሇማሽከርከር እንዯማያስቸግር ማረጋገጥ

2/ መነቃቃት/መነሳሳት፡- አሽከርካሪው፣ ተሽከርካሪውና አካባቢው ዝግጁ ከሆነ በኃሊ ሇማሽከርከር

ፍሊጎት ማሳየት ወይም መነሳሳት፡፡

3/ መረጃ መሰብሰብና መተርጎም፡- ከማሽከርከራችን በፊትና እያሽከረከርን መረጃ እንሰበስባሇን፡፡

ከማሽከርከራችን በፊት የምንሰበስበው መረጃ ካሇ በምናሽከረክርበት መንገዴ የአየሩ ፀባይና ስሇ ህብረተሰቡ
አኗኗር ዘይቤ ስሇ አገሌግልት መስጫ ያለበትን ቦታ የመሳሰለትን ነው፡፡

እያሽከረከርን ያሇማቋረጥ በስሜት ህዋሶቻችን መረጃ እንሰበስባሇን

 በዓይን(በማየት) ከ80-90% አካባቢ መረጃ ይሰበስባሌ

 በአፍንጫ (በማሽተት) እና በጆሮ(በመስማት) ከ10-20% አካባቢ መረጃ ይሰበስባሌ

መረጃ በመሰብሰብና በመተርጎም ሒዯት ሊይ መገንዘብ፣ ትኩረትና ማስተዋሌ ያስፈሌጋሌ፡፡

1. መገንዘብ፡- በስሜት ህዋሶቻችን መረጃ በመሰብሰብ ወዯ አዕምሮ ሲሊክ መገንዘብ ይባሊሌ፡፡

2. ትኩረት ፡- አዕምሮ በስሜት ህዋሶቻችን አማካይነት ከዯረሰው መረጃ ውስጥ አንደና ዋነኛው መረጃ
ብቻ ሲመረጥ ትኩረት ይባሊሌ፡፡
3. ማስተዋሌ ፡- የተመረጠው ተፈሊጊው መረጃ ተተርጉሞ በፍጥነት መሌስ ሲሰጠው ማስተዋሌ
ይባሊሌ፡

የማሽከርከር ባህሪያት ዘርፎች

1. የስሜት ባህሪ ፡- ፍሊጎት፣ አመሇካከት፣ መነሳሳት የመሳሰለ ናቸው፡፡

2
2. የመገንዘብ ባህሪ ፡- መረዲት፣ ማወቅ የመሳሰለት ናቸው፡፡
3. የክህልት ባህሪ ፡- በአዕምሮ አዛዥነት በአካሌ እንቅስቃሴ ተግባራዊነት የሚገሇፅ ባህሪ ነው፡፡

አንዴ አሽከርካሪ ማሽከርከር ከመጀመሩ በፊት ሇማሽከርከር ፍሊጎት ማሳዯር አሇበት (ስሜታዊ
ባህሪ ) በመቀጠሌ ስሇ ተሽከርካሪው እና ስሇ ትራንስፖርት ህግና ዯንቦች ሇማወቅ መማር፣ መረዲት
አሇበት (መገንዘብ ባህሪ) በመጨረሻ በክሊስ የተማረውን በተግባር እየቀየረ በመማር አዕምሮውና አካለ
በአንዴ ሊይ ተቀናጅተው በብቃት መስራት ሲጀምሩ ብቁ አሽከርካሪ ይባሊሌ (ክዕልታዊ ባህሪ)፡፡

የማሽከርከር ባህሪ ስነ-ባህሪ

1. ሀሊፊነት - 1ኛ / ስሜታዊ ሀሊፊነት

- 2ኛ / አዕምሮአዊ ሀሊፊነት
- 3ኛ / ክዕልታዊ ሀሊፊነት

2. ጥንቃቄ (ዯህንነት) - 1ኛ / ስሜታዊ ዯህንነት

- 2ኛ / አዕምሮአዊ ዯህንነት

- 3ኛ / ክዕልታዊ ዯህንነት

3. ብቃት ችልታ - 1ኛ / ስሜታዊ ብቃት

- 2ኛ / አዕምሮአዊ ብቃት

- 3ኛ / ክዕልታዊ ብቃት

ሙያዊ ስነ-ምግባር
ሙያ፡- በህብረተሰቡ ዘንዴ ተቀባይነት ያሇውና በትምህርት እና በስሌጠና የሚገኝ የሥራ ዘርፍ ነው፡፡
ስነ-ምግባር ፡- ጥሩውንና መጥፎውን በመሇየት መጥፎውን በመተው ጥሩውን ብቻ የምንቀበሌበት
እሴት ነው፡፡
ሙያዊ ስነ-ምግባር ፡- በተሰማራንበት የሥራ ዘርፍ ያሇማንም አስገዲጅነት የመስሪያ ቤቱን ሕግና
ዯንብ አክብሮ ህብረተሰቡንና ሥራውን ሳይበዴሌ በስነ-ሥርዓት የሚሠራ ማሇት ነው፡፡

የአሽከርካሪ ሙያዊ ስነ-ምግባር የሚባሇው

 አሌኮሌ መጠጥ ጠጥቶ አሇማሽከርከር

 ከማሽከርከር በፊት የተሽከርካሪ ፍተሻ ማዴረግ
 ከመነሳት፣ ከመቆም፣ ከመታጠፍ በፊት ፍሬቻ መብራት ማሳየት

3
  የትራፊክ መብራት ማክበር
 ከተገቢው በሊይ ሰው ወይም ጭነት አሇመጫን
 ጊዜውን እየጠበቁ ተሽከርካሪን ሰርቪስ ማስዯረግ የመሳሰለት ናቸው፡፡

የአሽከርካሪ ሙያዊ ስነ-ምግባር ጉዴሇት የሚባለት

 አሌኮሌ መጠጥ ጠጥቶና አዯንዛዥ ዕፅ ወስድ ማሽከርከር

 ያሇበቂ እርፍት ማሽከርከር
 የትራንስፖርት ህግና ዯንብን ያሇማክበር
 ተሳፋሪን ጭኖ ነዲጅ መቅዲት
 የአዯጋ መከሊከያ ሲት ቤሌት ሳያስሩ ማሽከርከር

ሞገዯኛ አሽከርካሪ ፡- ሞገዯኛ ማሇት፡-

1. በመጥፎ ስሜት ውስጥ ሆኖ የሚያሽከረክር

2. በማሽከርከር ሂዯት ሊይ መረጃ የሚሰበስብባቸውን የስሜት ዕዋሳቶቻችንና አዕምሮውን መጠቀም
በማይችሌበት ሰዓት የሚያሽከረክር ማሇት ነው፡፡

ሞገዯኛ አሽከርካሪ እንዴንሆን የሚያዯርጉ ነገሮች

 አሌኮሌ መጠጥና አዯንዛዥ ዕፅ

 ከፍተኛ ዴካም
 እያሽከረከሩ ላሊ ሀሳብ ውስጥ መግባት
 ከፍተኛ ንዳት፣ ሀዘን
 የጉዞ ፕሮግራም አሇማዘጋጀት ….የመሳሰለት ናቸው፡፡

ሞገዯኛ አሽከርካሪ ሊሇመሆን ማዴረግ ያሇብን ነገሮች

 አሌኮሌ መጠጥ ጠጥቶ አሇማሽከርከር

 በቂ እረፍት ማዴረግ
 በላሊ ሀሳብ ውስጥ ሆኖ አሇማሽከርከር
 የጉዞ ፕሮግራም ማዘጋጀት

ላሊ አሽከርካሪ መንገዴ ሊይ ቢያጋጥሙን ሞገዯኛ መሆኑን የምናቅበት መንገድች

 ፍሬቻ ሳያበሩ ረዴፍ ቶል ቶል መቀያየር

 አንዳ በጣም መፍጠን አንዳ በጣም ዝግ ማሇት

4
4
  የትራንስፖርት ሕግና ዯንብን የሚጥስ …..የመሳሰለት ናቸው፡፡
ሞገዯኛ አሽከርካሪ ቢያጋጥም ማዴረግ ያሇብን
 ረዴፍ ሳይቀይሩ በጥንቃቄ ማሽከርከር
 ተጠግቶ አሇማሽከርከር
 ዓይን ሇዓይን ግንኙነት ማቋረጥ
 ዲር ይዞ ማሳሇፍ
 ሇትራፊክ ፖሉስ ማሳወቅ …ናቸው፡፡

ሞገዯኛ አነዲዴ ፈርጆች

1. ትዕግስት ማጣትና ትኩረት አሇመሰብሰብ
ምሳላ፡- - ቀይ የተሽከርካሪ አስተሊሊፊ መብራት በርቶ ጥሶ ማሇፍ
 የፍጥነት ወሰን አሇማክበር
 ቢጫ የተሽከርካሪ አስተሊሊፊ መብራት በርቶ ፍጥነት አሇመቀነስ

2. ተፅዕኖ የማዴረግ ትግሌ

ምሳላ፡- - በቂ ርቀት ሳይሰጡ ማሽከርከር
-ያሇቦታው ክሊክስ (ጡሩባ) መጠቀም

3. ግዳሇሽነትና የመንገዴ ሊይ ፀብ
ምሳላ፡- - ጠጥቶ ማሽከርከር
 መሰዲዯብና መዯባዯብ
 ሞገዯኛ አነዲዴ ፈርጆች ውስጥ ያለት 3ቱም ሕግና ዯንብ ይተሊሇፋለ አዯጋ ያዯርሳለም፡፡ ሇአዯጋ
መከሰት መንሰኤ ይሆናለ፡፡

የሰከንድች ህግ
የሰከንድች ሕግ ማሇት አንዴ አሽከርካሪ ከፊት ካሇ ተሽከርካሪ ምን ያህሌ መራቅ እንዲሇበት
የሚነግር የማሽከርከር ሕግ ማሇት ነው፡፡
ሇምሳላ
 አንዴ አሽከርካሪ በሰዓት ከ50-60 km/hr እያሽከረከረ በዴንገት ፍሬን ቢይዝ በአማካኝ 22m
ስሇሚንሸራተት ከፊት ካሇ ተሽከርካሪ 25m እርቆ መከተሌ አሇበት፡፡
 አንዴ አሽከርካሪ በሰዓት ከ70-80 km/hr እያሽከረከረ በዴንገት ፍሬን ቢይዝ በአማካኝ 27m
ስሇሚንሸራተት ከፊት ካሇ ተሽከርካሪ 30m እርቆ መከተሌ አሇበት፡፡
 አንዴ አሽከርካሪ በሰዓት 90-100 km/hr እያሽከረከረ በዴንገት ፍሬን ቢይዝ በአማካኝ 33m
ስሇሚንሸራተት ከፊት ካሇ ተሽከርካሪ 36m እርቆ መከተሌ አሇበት፡፡ ስሇዚህ አንዴ አሽከርካሪ
ፍጥነት በጨመረ ቁጥር በመሏከሌ ያሇውን ርቀትም መጨመር አሇበት፡፡

5
  መታጠፊያ መንገዴ ሊይ እና ቀጥ ያሇ መንገዴ ሊይ የምንሰጠው ርቀት እኩሌ መሆን የሇበትም፡፡

3ቱ የ“መ” ራስን በራስ ከስህተት መታረሚያ መንገድች

1. መጠንቀቅ፡- መጥፎ የሆኑ ስሜቶችን መቆጣጠር
2. መመስከር፡- መጥፎ የሆኑ ሌማድችን አለብኝ ብል ራስሊይ መመስከር
3. መቀየር፡- መጥፎ የሆኑ ሌማድችን መቀየር

የማሽከርከር ሕግ

ሀገራት ራሳቸው ብቻ የሚገሇገለበት የማሽከረከር ሕግ እንዯሚኖራቸው ሁለም ሀገራት በጋራ

የሚገሇገለበት የማሽከርከር ሕግም ይኖራቸዋሌ፡፡

የማሽከርከር ሕግ

ሀገር አቀፍ የማሽከርከር ሕግ ዓሇም አቀፍ የማሽከርከር ሕግ

አንዴ ሀገር ከሚያወጣቸው ሕጏች ሀገራት በጋራ ተስማምተው ያወጡዋቸው
የማሽከርከር ሕጎች መሏከሌ፡-
መሏከሌ ሇምሳላ፡-
· ዓሇም ዓቀፍ የመንገዴ ሊይ ምሌክቶች
· ስሇ ፍጥነት ወሰን ሕግ
· ዓሇም ዏቀፍ የመንገዴ ሊይ መስመሮች

· ዓሇም ዓቀፍ የትራፊክ ማስተሊሇፊያ

መብራቶች ናቸው፡፡

ዓሇም ዓቀፍ የማሽከርከር ሕግ

ዓሇም ዓቀፍ ምሌክቶች፣መስመሮችና የትራፊክ ማስተሊሇፊያ መብራቶች ሉያስተሊሌፉ የፈሇጉትን

መሌዕክት ሇመረዲት የግዴ የሀገሪቱን ቋንቋ ማወቅ አይጠበቅም ምክንያቱም ዓሇም ዓቀፍ ቋንቋዎች
ናቸው፡፡

ዓሇም ዓቀፍ የመንገዴ ሊይ ምሌክቶች

በ3 ሲከፈለ እነሱም፡- 1/ የሚያስጠነቅቁ ምሌክቶቸች

2/ የሚቆጣጠሩ ምሌክቶች
3/ መረጃ ሰጪ ምሌክቶች ናቸው
 ዓሇም ዓቀፍ ምሌክቶችን የምንሇይበት መንገድች ቅርፅና ቀሇም ናቸው፡፡
1. ዓሇም ዓቀፍ የሚያስጠነቅቁ ምሌክቶች
የሚያስጠነቅቁ ምሌክቶች ስሇመንገደ ሁኔታ ቅዴሚያ መረጃ የሚሰጡ ሲሆኑ እንዴንጠነቀቅ
የተነገረንን ነገር ከማግኘታችን በፊት 50m ሊይ የሚያስጠነቅቀውን ምሌክት እናገኛሇን፡፡

6
 የሚያስጠነቅቁ ምሌክቶች

ቀስት
“ቀስቱ” እንዯሚያሳየው መንገዴ ስሊሇ ተጠንቅቀ አሽከርክር

ምስል
“ምስለን” የሚመስሌ እዚ አካባቢ ስሊሇ ተጠንቅቀ አሽከርክር

1.መስቀሇኛ መንገዴ ስሇሚያጋጥም ተጠንቅቀህ አሽከርክ

2.ወዯ ቀኝ የሚታጠፍ መንገዴ ስሇሚያጋጥም ተጠንቅቀህ አሽከርክር

3.ቀጥታ የሚያስኬዴና ወዯ ግራ የሚታጠፍ መንገዴ ስሇሚያጋጥም ተጠንቅቀህ አሽከርክር

4. ወዯ ቀኝና ወዯ ግራ የሚታጠፍ መንገዴ ስሇሚያጋጥም ተጠንቅቀህ አሽከርክር

7
 5.እየጠበበ የሚመጣ መንገዴ ስሇሚያጋጥም ተጠንቅቀህ አሽከርክር

6.አንዴ የነበረ መንገዴ ሇጊዜው ሇሁሇት አቅጣጫ የሚያስኬዴ ስሇሆነ ተጠንቅቀህ አሽከርክር

7. የተበሊሸ መንገዴ ስሇሚያጋጥምህ ተጠንቅቀህ አሽከርክር

8. የሚያንሸራትት መንገዴ ስሇሚያጋጥምህ ተጠንቅቀህ አሽከርክር

9. ናዲ ስሊሇ ተጠንቅቀህ አሽከርክር

10. የሚፈናጠር ዴንጋይ ስሊሇ ተጠንቅቀህ አሽከርክር

11. አዯገኛ ቁሌቁሇት ስሊሇ ተጠንቅቀህ አሽከርክር

12. የትራፊክ መጨናነቅ የሚበዛበት ቦታ ስሇሆነ ተጠንቅቀህ አሽከርክር

13. መዝጊያ የላሇው የባቡር መንገዴ ስሊሇ ተጠንቅቀህ አሽከርክር

14. የእግረኛ ማቋረጫ ስሊሇ ተጠንቅቀህ አሽከርክር

15. መንገዴ የሚጠግኑ ስሊለ ተጠንቅቀህ አሽከርክር

16. የትራፊክ መብራት ስሊሇ ተጠንቅቀህ አሽከርክር

17. ህፃናቶች ስሊለ ተጠንቅቀህ አሽከርክር

18. ሳይክሌ በብዛት የሚያሽከረክሩ ስሊለ ተጠንቅቀህ አሽከርክር

19. የቤት እንስሳ ስሊለ ተጠንቅቀህ አሽከርክር

20. የደር እንስሳ ስሊለ ተጠንቅቀህ አሽከርክር

21. ዝቅ ብል የሚበር አውሮፕሊን ስሊሇ ተጠንቅቀህ አሽከርክር

2. ዓሇም ዓቀፍ የሚቆጣጠሩ ምሌክቶች

በ3 ሲከፈለ እነሱም፡- 1/ የሚከሇክለ ምሌክቶች

2/ የሚያስገዴደ ምሌቶች

3/ ቅዴሚያ የሚያሰጡ ምሌክቶች ናቸው

8
የሚከሇከለ ምሌክቶች ፡- በመንገደ ሊይ መዯረግ ያላሇበትን የሚያሳውቁ ምሌክቶች ናቸው፡፡

ቀስት ” ቀስቱ” እንዯሚያሳየው መሄዴ ክሌክሌ ነው፡፡

ምስል
«ምስለ» በምሌክቱ በኩሌ ማሇፍ ተከሌክሎሌ፡፡

ከቁጥሩ በሊይ የሆኑ ተሸከርካሪዎች ማሇፍ ተከሌክሎሌ፡፡

ቁጥር
ወይም ከቁጥሩ በሊይ መፍጠን ተከሌክሎሌ ፡፡

1. ማቆም ክሌክሌ ነው ሹፌሩ ሳይወርዴ ተሳፋሪ ማውረዴ እና መጫን ይቻሊሌ

2. ወዯቀኝ መታጠፍ ክሌክሌ ነው
3. ወዯግራ ዞሮ መመሇስ ክሌክሌ ነው
4. የህዝብ ማመሊሇሻ ተሸከርካሪ ማሇፍ ክሌክሌ ነው
5. ከ6 ቶን በሊይ የአክስሌ መጠን ያሊቸው ማሇፍ ክሌክሌ ነው

9
6. ከትሊሌቅ ተሸከርካሪዎች ጋር መሽቀዲዯም ክሌክሌ ነው
7. ማንኛውም አይነት ተሸከርካሪ ማሇፍ ክሌክሌ ነው
8. ሞተር ሳይክሌ ተሽከርክሪ ማሇፍ ክሌክሌ ነው
9. ሞተር ሳይክሌ፣ ተሽከርክሪ እና በእንስሳ የሚገፋ ጋሪ ማሇፍ ክሌክሌ ነው
10. የጎን ስፋቱ ከ2 ሜትር በሊይ የሆኑ ተሸከርካሪዎች ማሇፍ ክሌክሌ ነው
11. ከ70 ሜትር በታች ተቀራርቦ ማሽከርከር ክሌክሌ ነው
12. ክሊክስ ማሰማት ክሌክሌ ነው

የሚያስገዴደ ምሌክቶች ፡- የሚያስገዴደ ምሌክቶች ባለበት መንገዴ ሊይ ምሌክቶች በሚይዙት

ትዕዛዝ መሰረት እንዱያከናውኑ የሚያስገዴደ ናቸው፡፡

«ቀስቱ» እንዯሚያሳየው ብቻ ሂዴ፡፡

«ሇምስለ» የተፈቀዯ መንገዴ፡፡

ቁጥሩንና ከቁጥሩ በሊይ ብቻ አሽከርክር፡፡

1. ቀስቱ በሚያሳየው አቅጣጫ ብቻ አቁም

10
 2. ወዯፊት ወይም ወዯ ግራ ብቻ ሂዴ
3. ወዯፊት ወይም ወዯ ቀኝ ብቻ ሂዴ
4. አዯባባዩን ዙር
5. ወዯቀኝ ወይም ወዯግራ ብቻ ሂዴ
6. በሰአት ከ30 ኪል ሜትር በሊይ ብቻ አሽከርክር
7. ሇሳይክሌ የተፈቀዯ
8. ሇእግረኛ የተፈቀዯ
9. በሰአት ከ30 ኪል ሜትር በሊይ ብቻ ማሽከርክር ማብቂያ

ቅዴሚያ የሚሰጡ ምሌክቶች ፡- በአብዛኛው የሚገኙት መስቀሇኛ መንገዴ ሊይ መጋቢ መንገዴ

ሊይ እና መገናኛ መንገድች ሊይ ነው

ቅዴሚያ የሚሰጡ ምሌክቶች

1. ቁምና ግራ ቀኝ በማየት ቅዴሚያ ሰጥተህ እሇፍ፡፡

2. ከፊት ሇፊትህ ሇሚመጡ ቅዴሚያ ሰጥተህ እሇፍ
3. ዋና መንገዴ ሊለ ቅዴሚያ ሰጥተህ እሇፍ
4. በመንገዴ ሊይ ቅዴሚያ ስሊሇህ ማሇፍ ትችሊሇህ
5. በመንገዴ ሊይ ቅዴሚያ ተሰጥቶ የነበረው መንገዴ አብቅቶሌ
6. መስቀሇኛ መንገዴ ስሇሚያጋጥምክ ቅዴሚያ ሇገቡ ቅዴሚያ ስጥ
7. አዯባባይ ውስጥ ሇገቡ ቅዴሚያ በመስጠት አዯባባዩን ዙር

3.ዓሇም ዓቀፍ መረጃ ሰጪ ምሌክቶች

ሁለም ዓሇም ዓቀፍ ምሌክቶች መረጃ ሰጪ ናቸው፤ነገር ግን መረጃ የሚተሊሇፍበት መንገዴ አንደ
ከላሊው ይሇያያሌ፡፡

መራጃ ሰጪዎች ሁሌግዚ መረጃ መስጠት ብቻ ነው ስራቸው::

መረጃ ሰጪዎች ሇአሽከርካሪው ስሇመንገደና ስሇሚያስፈሌጉ ነገሮች መረጃ የሚሰጡ ናቸው፡፡

መረጃ ሰጪዎች በ2 ይከፈሊለ፡- 1/ አገሌግልት አመሌካችና

2/ አቅጣጫ ጠቋሚ ናቸው፡፡

11
አገሌግልት አመሌካችና አቅጣጫ ጠቋሚ - ቅርፃቸው 4 ማዕዘን

- መዯባቸው በብዛት ሰማያዊ ቀሇም

- የሚያስተሊሌፉበት መሌዕክት በነጭ ወይም በጥቁር ቀሇም

1. የጎብኚዎች ማረፊያ መንዯር

2. የመኪና ማቂሚያ ቦታ
3. ጋራዥ
4. ሆቴሌ
5. ነዲጅ ማዯያ ቦታ
6. ሆስፒታሌ
7. ስሌክ አገሌግልት መስጫ
8. ወዯግራ የሚያሳጥፍ መንገዴ ዝግ ነው (መንገደ አያስኬዴም)

ዓሇም ዓቀፍ የመንገዴ ሊይ መስመሮች

በ2 ይከፈሊለ፡-

1. የመንገዴ አግዴመት ተከትል የሚሰመሩ መስመሮች ፡- አገሌግልቱ በአብዛኛው ሇእግረኛ ሲሆን

እግረኞች መንገዴን በአጭር ርቀት እንዱያቋርጡ ታስቦ የሚሰመር መስመር ነው፡፡ተሽከርካሪዎች እግረኛን
በሚያሳሌፉበት ጊዜ አግዴመት መስመሩን ሳይረግጡ በመቆም ነው ያሇባቸው፡

12
 የመንገድ አግድመት መስመር

የመንገዴ አቅጣጫ ተከትል የሚሰመሩ መስመሮች

አገሌግልቱ ሇተሽከርካሪ ሲሆን መንገደን ተከትሇው እንዱያሽከረክሩና መስመሩ በሚያስተሊሌፈው

መረጃ መሠረት እንዱገሇገለ ነው፡፡
የመንገዴ አቅጣጫ ተከትሇው የሚሠመሩ መስመሮች ተግባራቸው
1. አንዴን መንገዴ ሇሁሇት በመክፈሌ ተሽከርካሪዎች በተቃራኒ አቅጣጫ እንዱተሊሇፉ ይረዲሌ፡፡
2. ስሇ መንገደ መረጃ ይሰጣለ
3. ዓሇም ዓቀፍ ምሌክቶችን ተክተው ይሠራለ
 የመንገዴ አቅጣጫ ተከትሇው የሚሰመሩ መስመሮች እንዯየመስመሮቹ የሚያስተሊሌፉት መሌዕክት
የተሇያየ ነው፡፡

2.1.ዴፍን መስመር መንገደን ሇሁሇት ሲከፍሌ

ዴፍን መስመር የሚያስተሊሌፈው መሌዕክት

1/ መንገዴ ሇዕይታ አመቺ አይዯሇም፡፡

2/ መንገዴ የትራፊክ ፍሰት ይበዛበታሌ፡፡
3/ ዞሮ መመሇስ ክሌክሌ ነው፡፡
4/ ዯርቦ ሲታሇፍ ዴፍኑን መስመር መንካት የሇበትም፡፡

2.2.በተቆራረጠ መስመር መንገደ ሇሁሇት ሲከፈሌ

የተቆራረጠው መስመር መሌዕክት

1/ መንገደ ሇዕይታ አመቺ ነው
2/ መንገደ ሊይ የትራፊክ ፍሰት አይበዛበትም
3/ ዞሮ መመሇስ ይቻሊሌ
4/ ዯርቦ ሲታሇፍ የተቆራረጠ መስመሮቹን መንካት ይቻሊሌ፡፡

13
 2.3.ዴፍንና የተቆራረጠ መስመሮች በአንዴ ሊይ መንገዴን ሇሁሇት ሲከፍለ

በዴፍን መስመር በኩሌ ያሇው

ዞሮ መመሇስ አይቻሌም
ዯርቦ ሲያሌፍ መስመሩን መንካት አይችሌም

በተቆራረጠ መስመር በኩሌ ያሇው

ዞሮ መመሇስ ያችሊሌ
ዯርቦ ሲያሌፍ መስመሮቹን መንካት ይችሊሌ

2.4.ባሇ አንዴ አቅጣጫ መንገዴ በተቆራረጡ መስመሮች ሲከፋፈሌ

1/ ረዴፍ መቀያየር ይቻሊሌ

2/ ወዯቀኝና ወዯግራ መታጠፍ ይቻሊሌ
3/ ዞሮ መመሇስ አይቻሌም

ዯሴት

ተሽከርካሪዎች ዯሴት ባሇበት ቦታ ሊይ መቆም ሆነ ማቋረጥ አይችለም፡፡

የዯሴት ዓይነት፡- 1/ የአዯባባይ ዯሴት

2/ የጠርዝ (የኮር)፣ የአበባ ዯሴት
3/ የቀሇም ቅብ ዯሴት
በአዯባባይ ዯሴት፣ የጠርዝ እና የአበባ ዯሴቶች ከመንገደ ከፍ ብሇው የተሠሩ ስሇሆነ
ተሽከርካሪ ሉያቋርጣቸው አይችሌም የቀሇም ቅብ ዯሴቶች ከመንገደ እኩሌ ስሇሆኑ ትሽከርካሪ
ሉያቋርጣቸው ይችሊለ፡፡ ምክኒያቱም በቀሇም ስሇሚሰመሩ ስሇሆነ ነው፡፡

የቀለም ቅብ ደሴቶች

የቀለም ቅብ ደሴት

መዞር የሚቻልበት ቦታ

14
 መስቀሇኛ መንገዴ ሊይ የሚሰመሩ መስመሮች

መስቀሇኛ መንገዴ ሊይ ሇመዴረስ 30m እስከሚቀረን የሚሰመረው የተቆራረጠ መስመር ሲሆን

በ30m ሊይ ዯግሞ ዴፍን መስመር ይሰመራሌ፡፡
መስቀሇኛ መንገዴ ሇመዴረስ 50m አካባቢ ሇቀረን ረዴፍ የምንመርጥበት ቀስት እናገኛሇን
ባናገኝም የምንሔዴበትን አቅጣጫ መያዝ አሇብን፡፡ ምክኒያቱም ዴፍን መስመር ውስጥ ከገባን ረዴፍ
መቀየር ስሇማይቻሌ ነው፡፡

30m
50m

አዯባባይ መንገዴ ሊይ እና መስቀሇኛ መንገዴ ሊይ ቅዴሚያ ሇገባ ቅዴሚያ ሲኖረው ግን ሁሇት

ተሽከርካሪዎች እኩሌ ቢዯርሱ መስቀሇኛ መንገዴ ሊይ ከሆነ በስተቀኝ ያሇው በአዯባባይ መንገዴ ሊይ
ከሆነ በስተግራ በኩሌ ያሇው ቅዴሚያ አሇው፡፡

ማሳሰቢያ:- ዓሇም አቀፍ የመንገዴ ሊይ መስመሮች የሚሰመሩት በነጭ ቀሇም ወይም በቢጫ ቀሇም
ነው፡፡ በቢጫ ቀሇም ከተሰመረ ከፍተኛ ጥንቃቄ እንዯሚፈሌግ ይገሌፃሌ፡፡

ዓሇም ዓቀፍ የትራፊክ ማስተሊሇፊያ መብራቶች

በ2 ይከፈሊለ እነሱም፡-
1. የእግረኛ ማስተሊሇፊያ የትራፊክ መብራት
እግረኛ መንገደን እንዱያቋርጡና እንዲያቋርጡ የሚያዙ መብራቶች ሲሆኑ እነሱም
የሰው ምስሌ ያሇበት ቀይና አረንጓዳ መብራቶች ናቸው፡፡
ቀይ የእግረኛ ማስተሊሇፊያ መብራት ሲበራ እግረኛ ይቆማሌ
አረንጓዳ የእግረኛ ማስተሊሇፊያ መብራት ሲበራ እግረኛ ይሄዲሌ
2. የተሽከርካሪ ማስተሊሇፊያ የትራፊክ መብራቶች
የመብራቶቹ ብዛት 3 ሲሆኑ እነሱም ፡- ቀይ፣ ቢጫ፣ አረንጓዳ ናቸው፡፡

15
 የተሽከርካሪ ማስተሊሇፊያ የትራፊክ መብራቶች የአበራር ቅዯም ተከተሌ

1/ ቀይ ፡- ተሽከርካሪ ይቆማሌ

2/ ቢጫ ፡- በቀይ መብራት ቆመው የነበሩ ተሽከርካሪዎች ሇመሄዴ ይዘጋጃለ

፡- እየመጡ ያለ ተሽከርካሪዎች ሲዯርሱ ቆመው ሇመሄዴ ይዘጋጃለ

3/ አረንጓዳ ፡- ተሽከርካሪ ይሄዲሌ

4/ ቢጫ ፡- ፍጥነት በመቀነስ ተጠንቅቀው ይሄዲለ(ከአረንጓዳ ቀጥል ቢጫ ሲበራ)

ብርት ጥፍት እያሇ የሚበራው ቀይና ቢጫ መብራት

ቀይ ብርት ጥፍት እያሇ የሚበራው መብራት የሚገኘው መስቀሇኛ መንገዴ ሊይ ሲሆን

የሚያስተሊሌፈው መሌዕክት ቁምና ግራ ቀኝ በማየት ቅዴሚያ ሰጥተ እሇፍ ነው፡፡ቢጫ ብርት ጥፍት እያሇ
የሚበራው መብራት መሌዕክቱ ፍትነት በመቀነስ ቅዴሚያ ሰተ ሒዴ፡፡

አዱሱ የተሽከርካሪዎች ማስተሊሇፊያ መብራት

አዱሱ የተሽከርካሪዎች ማስተሊሇፊያ መብራት ከዴሮ የሚሇየው ቀይ፤ ቢጫና አረንጓዳ ቀስት
መብራቶች ሲኖሩት አገሌግልታቸው አረንጓዳ ቀስት መብራት ሲበራ ወዯ ቀስቱ አቅጣጫ ሇመሄዴ
የተዘጋጁ እንዱሄደ ሲፈቅዴ፤ ቀይ ቀስት መብራት በሚበራጊዜ ይቆማለ ፤ ቢጫ ቀስት መብራት
ሲበራ ፍጥነት በመቀነስ ተጠንቅቀው ቅዯሚያ እየሰጡ ይሔዲለ፡፡

የትራፊክ ማስተሊሇፊያ መብራት ጥቅሞች

1/ የትራፊክ እንቅስቃሴን ይቆጣጠራሌ
2/ የትራፊክ ፖሉስን ተክተው ይሰራለ
የትራፊክ ፖሉስ የሥራ ዴርሻ
1/ የትራፊክ እንቅስቃሴን ይቆጣጠራሌ

16
 2/ የትራንስፖርት ሕግና ዯንቦችን ያስከብራ
3/ የትራፊክ ማስተሊሇፊያ መብራቶችን ተክተው ይሠራለ፡፡
የትራፊክ ፖሉስ የእጅ ምሌክት

1.ከፊት እየመጣ ያሇተሽከርካሪ ይቁም

2.ከዋሊ እየመጣ ያሇተሽከርካሪ ይቁም
3. ከፊትና ከዋሊ እየመጡ ያለተሽከርካሪዎች ይቁሙ
4.ከቀኝና ከግራ እየመጡ ያለተሽከርካሪዎች ይቁሙ
5. .ከዋሊ እየመጣ ያሇተሽከርካሪ ይቁም ከጎን እየመጣ ያሇተሽከርካሪ ይሇፍ
6. .ከቀኝና ከግራ እየመጡ ያለተሽከርካሪዎች ይሇፉ
ሀገር አቀፍ የማሽከርከር ሕግ
ሀገራት ራሳቸው ብቻ የሚጠቀሙበትን የማሽከርከር ሕግ ሲኖራቸው ምሳላ 1. በፍጥነት ወሰን
ሕግ በመንገዴና በተሽከርካሪ የጥራትና የብቃት ዯረጃ ታሳቢ በማዴረግ ከአዯጉ ሀገሮች ጋር እኩሌ
የሆነ የፍጥነት ወሰን ሕግ ሊውጣ ቢባሌ አዯጋው የከፋ ይሆን ነበር፡፡
በሀገራችን የተፈቀዯው ከፍተኛ የፍጥነት ወሰን
የተሸከርካሪ ዓይነት
የመንገደ ዓይነት ከ12 ሰው በታች ከ12-24 ሰው ወይም ከ24 ሰው በሊይ ወይም
ወይም ከ3‚500 kg ከ3‚500-7‚500 kg ከ7‚500kg በሊይ
በከተማ ክሌሌ ውስጥ በሰዓት 60 በሰዓት 40 በሰዓት 30
ከከተማ ክሌሌ ውጭ
1ኛ.ዯ.አ.ጐ በሰዓት 100 በሰዓት 80 በሰዓት 70
2ኛ.ደ.አ.ጐ በሰዓት 70 በሰዓት 60 በሰዓት 50
3ኛ.ደ.አ.ጐ በሰዓት 60 በሰዓት 50 በሰዓት 40

17
 ከከተማ ክሌሌ ውጭ ያለት መንገድች 3 ሲሆኑ እነሱም፡-

1. 1ኛ.ዯ.አ.ጏ (አንዯኛ ዯረጃ አውራ ጎዲና)

 በመንገዴ ጥራትና አሰራር ከሁለም የተሸሇ ነው
 ሀገርን ከሀገር የሚያገናኝ መንገዴ ነው

2. 2ኛ.ዯ.አ.ጏ (ሁሇተኛ ዯረጃ አውራ ጎዲና)

 ወረዲን ከወረዲ የሚያገናኝ መንገዴ ነው

3. 3ኛ.ዯ.አ.ጐ (ሦስተኛ ደረጃ አውራ ጎዳና)

 ቀበላን ከቀበላ የሚያገናኝ መንገዴ ነው
 እግረኞች በብዛት የሚገኙበት መንገዴ ነው

የትራንስፖርት ሕግና ዯነቦች

ማንኛውም አሽከርካሪ በሚያሽከረክርበት መንገዴ ሊይ ማቆም፤መቅዯም የሚከሇከለባቸው ቦታዎች

ተሽከርካሪን ማቆም የተከሇከሇባቸው ቦታዎች

5ሜትር;- የጐርፍ ማስተላለፊያ ቱቦ (ፉካ) ባለበት ቦታ በ5m ክልል ውስጥ ተሽከርካሪን ማቆም
ክልክል ነው፡፡

12 ሜትር፡- በ12ሜትር ባነሰ ርቀት ውስጥ ተሽከርካሪን ማቆም ክሌክሌ ነው እነሱም

 ዓሇም ዓቀፍ ምሌክቶች ባለበት ቦታ

 የእግረኛ ማቋረጫ መስመር /ዜብራ/ ባሇበት ቦታ
 መስሪያ ቤቶች ባለበት ቦታ
 መስቀሇኛ መንገዴ ባለበት ቦታ
 መታጠፊያ መንገዴ ሊይ

12 ሜትር;- የመንገዴ ስፋት ከ12 ሜትር ያነሰ ከሆነ ተሽከርካሪን ትይዩ ማቆም ክሌክሌነው፡
15ሜትር፡- የሕዝብ ማመሊሇሻ ፌርማታ ባሇበት ቦታ ተሽከርካሪን ከፊትና ከኃሊ በ15ሜትር ባነሰ ርቀት
ውስጥ ማቆም ክሌክሌ ነው፡

20ሜትር ፡- የባቡር ሀዱዴ ባሇበት ቦታ ሊይ ከፊትና ከኋሊ ተሽከርካሪን በ20 ሜትር ባነሰ ርቀት ውስጥ
ማቆም ክሌክሌ ነው፡፡

25 ሜትር፡- ባሇ ሁሇት አቅጣጫ በሆነ መንገዴ ሊይ ያለ መስሪያ ቤቶች በር አካባቢ ትይዩ ተሽከርካሪን
በ25 ሜትር ባነሰ ርቀት ውስጥ ማቆም ክሌክሌ ነው፡፡

18
50ሜትር;- ሇዕይታ አመቺ ባሌሆነ ቦታ ሊይ ተሽከርካሪን በ50 ሜትር ባነሰ ውስጥ ማቆም ክሌክሌ ነው፡፡

6 ሰዓትና 2ሰዓት;- የተበሊሸ ተሽከርካሪ በከተማ ክሌሌ መቆም የሚፈቀዯው

 ሇትናንሽና ሇመካከሇኛ ተሽከርካሪ 6 ሰዓት ብቻ ነው

 ሇትሊሌቅ (ሇነተሳቢ) ተሽከርካሪ 2 ሰዓት ብቻ ነው

48 ሰዓት (2ቀን);- የተበሊሸ ተሽከርካሪ በከተማ ክሌሌ ውጭ መቆም የሚፈቀዴሇት ሇ48 ሰዓት (2 ቀን)
ሇሁለም ተሽከርካሪ ነው፡፡

 በዴሌዴይና በመሻሇኪያ መንገድች ሊይ ተሽከርካሪን ማቆም ክሌክሌ ነው

ተሽከርካሪን መቅዯም የተከሇከሇባቸው ቦታዎች

30 ሜትር; - በ30 ሜትር ውስጥ መቅዯም የተከሇከለ ቦታዎች

 የእግረኛ ማቋረጫ መስመር (ዜብራ ) ባሇበት ቦታ

 የባቡር ሀዱዴ ባሇበት ቦታ
 መስቀሇኛ መንገዴ ባሇበት ቦታ
 ጠባብ ዴሌዴይና መሻሇኪያ መንገድች ሊይ መሽቀዲዯም ክሌክሌ ነው፡፡
 ሕዝብ የጫነ፣ ዲገት የሚወጣና ቁሌቁሇት የሚወርደ ተሽከርካሪን መቅዯም ሆነ መሽቀዲዯም ክሌክሌ
ነው፡፡
 ሦስተኛ ሆኖ ዯርቦ መቅዯም ክሌክሌ ነው፡፡
 አዯጋን ሇመከሊከሌ የሚሄደትን የአዯጋ ተከሊካይ ተሽከርካሪዎችን መቅዯም ክሌክሌ ነው፡፡
 ሕዝብ የያዘ፣ ዲገት የሚወጣና ቁሌቁሇት የሚወርደ አንዴ ቦታ ቢገናኙ ቅዴሚያ የሚያገኘው
መጀመሪያ ሕዝብ የጫነ ቀጥል ዲገት የሚወጣ መጨረሻ ቁሌቁሇት የሚወርዴ ተሽከርካሪ ነው፡፡

ላልች የትራንስፖርት ሕግና ዯንቦች

1 ሜትር;- ጭነት ሲጫን ከፊት ሇፊት መትረፍ ያሇበት ከ1ሜትር መብሇጥ የሇበትም

2 ሜትር;- ጭነት ሲጫን ከኋሊ መትረፍ ያሇበት ጭነት ከ2 ሜትር መብሇጥ የሇበትም
30በ30 ሳ.ሜ;- ጭነት የጫነ ተሽከርካሪ በቀን መጠቀም ያሇበት ከኋሊ በተረፈው ጭነት ሊይ ቀይ
ጨርቅ 30በ30 ሳ.ሜ

3 ሜትር;- በተሳቢ ተሽከርካሪ መሏከሌ መኖር ያሇበት ርቀት ከ3 ሜትር መብሇጥ የሇበትም
6 ሜትር;- በባቡር ሀዱዴ ባሇበት ቦታ ሊይ በ6 ሜትር ውስጥ ማርሽ መቀየር ክሌክሌ ነው

19
 40 ሳ.ሜ;- ዲር ተይዞ በሚቆም ጊዜ የተሽከርካሪው ጎማ ከመንገደ ጠርዝ በ40 ሳ.ሜ መብሇጥ
የሇበትም

50 ሜትር;- የተበሊሸ ተሽከርካሪ ባሇበት ቦታ ሊይ አንፀባራቂ የአዯጋ ምሌክት ከፊትና ከኋሊ በ50
ሜትር ሊይ መቀመጥ አሇበት፡፡
 ከመታጠፋችን በፊት 50 ሜትር ሲቀረን ፍሬቻ መብራት ማሳየት አሇብን፡፡
 መስቀሇኛ መንገዴ ከመዴረሳችን በፊት 50 ሜትር ሲቀረን የምንሄዴበትን አቅጣጫ
መምረጥ አሇብን፡፡
 ከፊት ያሇን ተሽከርካሪ በ50 ሜትር ርቀት ባነሰ ውስጥ ከሆነ የሚያሽከረክረው
ረጅም የግንባር መብራት መጠቀም ክሌክሌ ነው፡፡

100 ሜትር;- የአዯጋ አገሌግልት የሚሰጡ ተሽከርካሪዎችን ሇምሳላ (አምቡሊንስ፣የእሳት

አዯጋ፣…)በ100 ሜትር ባነሰ ርቀት መከተሌ ክሌክሌ ነው፡፡

የእሳት አፈጣጠር

እሳት ሇመፍጠር 3 ነገሮች በተመጣጣኝ ዯረጃ መገኘት አሇባቸው፡- ሙቀት፣አየርናተቀጣጣይ ነገሮች

እሳትን የምናጠፋበት መንገድች

1/ ማቀዝቀዝ - ሙቀትን በማስወገዴ እሳትን የምናጠፋበት ዘዳ ነው፡፡
2/ ማፈን - አየር እንዲያገኝ በማዴረግ እሳትን የምናጠፋበት ዘዳ ነው፡፡
3/ ማስራብ - ተቀጣጣይ ነገሮችን በማራቅ እሳትን የምናጠፋበት ዘዳ ነው፡፡

የእሳት ዓይነቶች አመዲዯብና የማጥፊያ መሣሪያዎች

የተቀጣጣይ ነገሮችን ይዘትና ባህሪ መሠረት በማዴረግ የእሳት ዓይነቶችን በ4 ዋናዋና ክፍልች
ይከፈሊለ፡፡
ተ/ቁ የእሳት ዓይነቶች እሳት የሚነሳበት መንገድች የእሳት ማጥፊያ መሣሪያዎች
1 የ “ ሀ ” ክፍል እሳት በጠጣር ውሃ
(በእንጨት፣ጥጥ፣ጨርቅ..)
2 የ “ ለ ” ክፍል እሳት በፈሳሽ (ናፍጣ፣ቤንዚን፣ ዘይት ካርቦንዲይ ኦክሳይዴ፣ ዴራይፓውዯር፣
…) ፎም፣ ግፊት ያሇው ውሃ
3 የ “ ሐ ” ክፍል እሳት በጋዝ (ሒቴን፣ቡቴን…እና ካርቦንዲይ ኦክሳይዴ፣ ዴራይፓውዯር
በኤላክትሪክ
4 የ “ መ ” ክፍል እሳት በጠጣር (በብረታብረት) ካርቦንዲይ ኦክሳይዴ፣ ዴራይፓውዯር፣
ዯረቅ አሸዋ

20
 የእሳት ዓይነቶችን ሇይቶ ማወቅ የእሳት አዯጋን ሇመከሊከሌም ሆነ ሉወስደ የሚገቡ ጥንቃቄዎችን
ሇማገናዘብ ያስችሊሌ፡፡
የእሳት አዯጋ እንዲይከሰት ሇማዴረግ ወይም ሇመከሊከሌ ማዴረግ ያሇብን
ቅዴመ ዝግጅቶች
1. እሳት እንዱፈጠር የሚያስችለትን ሁኔታዎች ማወቅ
2. አሽከርካሪዎች ስሇ እሳት አዯጋና መከሊከያው በቂ ዕውቀትና ትምህርት እንዱኖራቸው ስሌጠና
መስጠት
3. የእሳት ማጥፊያ መሳሪያዎችን አጠቃቀም ማወቅ
4. የእሳት ማጥፊያ መሳሪያዎችን ግሌፅ ቦታ ማስቀመጥ … ናቸው፡፡

የተሽከርካሪ ክፍልች ትምህርት

ተሽከርካሪ ከ5 ክፍልች የተሰራ ሲሆን እነሱም ፡- ሞተር/ኢንጂን/፣ ኤላክትሪክ ክፍልች፣
ሀይሌ አስተሊሊፊ ክፍልች፣ ቻንሲስ እና ቦዱ ናቸው፡፡

1. ሞተር /ኢንጂን

ሞተር / ኢንጂን/ ከ3 መሠረታዊ ዋና ዋና ክፍልች የተሰራ ሲሆን እነሱም ቴስታታ/ሲሉንዯር ሔዴ/

፣ ሲሉንዯር ብልክ እና ሶቶኮፓ/ ኦይሌ ፓን/ ናቸው፡፡

 ሞተር/ኢንጅን/ የሙቀት ሀይሌን ወዯ መካኒካሌ ሀይሌ በመቀየር ሀይሌ የሚፈጥር(እንቅስቃሴ

የሚፈጥር) የተሽከርካሪ ክፍሌ ነው፡፡

የሞተር /ኢንጂን/ ዋና ዋና ክፍልች

1. አስገቢና አስወጪ ቫሌቮች ፡- የቤንዚንና የናፍጣ ሞተር ሊይ የሚገኙ ሲሆን የቤንዚን ሞተር ሊይ
በአስገቢው ቫሌቭ በኩሌ የሚገባው አየርና ቤንዚን ሲሆን በናፍጣ ሞተር ሊይ ግን የሚገባው አየር ብቻ
ነው፡፡
2. ሲሉንዯር ፡- በቤንዚን ሞተር ሊይ የገባው አየርና ቤንዚን የሚቀጣጠሌበት ጣሳ መሳይ ክፍሌ ነው፡፡
፡- በናፍጣ ሞተር ሊይ የገባው አየር የሚቀጣጠሌበት ቦታ ነው
3. ፒስተን ፡- ሲሉንዯር ውስጥ ወዯ ሊይና ወዯታች የሚጫወት ሲሆን ሲሉንዯር ውስጥ የገባውን አየርና
ቤንዚን ወይም አየር ብቻ የሚያምቅ ነው፡፡
4. ካምሻፍት/አሌብሮካም/ ፡- አስገቢና አስወጪን ቫሌቮች የሚከፍት ነው፡፡
፡- የዘይት ፓንፕና የነዲጅ ፓንፕን ያንቀሳቅሳሌ /ያሠራሌ/፡፡
5. ክራንክ ሻፍት/ኮል/ ፡- የሞተር የጀርባ አጥንት የሚባሌ ሲሆን የተባሇበት ምክኒያት ብዙ የሞተር
ክፍልች በእሱ ስሇሚንቀሳቀሱ ነው፡፡

21
 1. ፒስተንን ወዯ ሊይ ወዯታች እንዱጫወት ያዯርጋሌ፡፡
2. ፋን/ቬንትላተር ፣ዱናሞ፣በቤሌት ወይም በቼንጋ አማካይነት ያንቀሳቅሳሌ፡፡
3. ካም ቫፍትን/አሌብሮካምን/ ያንቀሳቅሳሌ/
4. የውሃ ፓምፕና የመሪ ፓምፕን ያንቀ

6.ፍሊይዌሌ/ቮሊኖ/ ፡ ፍሪሲሆን ሸራ የሚታሰርበት ክፍሌ ነው፡፡

- የሞተሩን ባሊንስ እንዱጠብቅ ያዯርጋሌ

ሇሞተር ክፍልች ማዴረግ ያሇበት ጥንቃቄዎች

1. ከማስነሳታችን በፊት የሞተርና የራዱያተር ዘይትና ውሃ አሇመጉዯለን ማየት
2. ከመንዲታችን በፊት ሞተርን በሚኒሞ ማሰራት
3. ያሇ አየር ማጣሪያ /ዯብራተር/ አሇማሽክርከር
4. እያሽከረከርን ዲሽቦርዴ ሊይ ያሇውን የዘይት ግፊት አመሌካችን መከታተሌ

የሞተር ሀይሌ አጋዥ ክፍልች

ሞተር /ኢንጂን/ካሌታገዘ ብቻውን ዘሊቂነት ያሇው ሥራ መስራት ስሇማይችሌ አጋዥ ክፍልች
ያስፈሌጉታሌ፡፡ እነሱም
1. የነዲጅ አስተሊሊፊ ክፍልች
2. የማቀዝቀዣ አስተሊሊፊ ክፍልች
3. የማሇስሇሻ አስተሊሊፊ ክፍልች

22
 4. የእሳት አቀጣጣይ ክፍልች
 የሞተር ሀይሌ አጋዥ ክፍልች ውስጥ የእሳት አቀጣጣይ ክፍልች ከተጨመሩ ሞተሩ ቤንዚን ነው፡፡
ነገር ግን የእሳት አቀጣጣይ ክፍልች ካሌተጨመረ ሞተሩ ናፍጣ ነው፡፡

- 1.የነዲጅ አስተሊሊፊ ክፍልች ፡- ሞተር በነዲጅ አጠቃቀሙ በ2 ይከፈሊሌ፡-

1. የቤንዚን ነዲጅ
2. የናፍጣ ነዲጃ

የቤንዚን ነዲጅ አስተሊሊፊ ክፍልች

ሰሌባቲዬ/ፋዩሌ ታንክ/፡-ነዲጅ የሚጠራቀምበት ክፍሌ ነው

የነዲጅ ፓምፕ፡- ከሰሌባቲዬ ነዲጅ በመምጠጥ ወዯ ነዲጅ ማጣሪያ የሚገፋ ነው፡፡

የነዲጅ ማጣሪያ፡-ነዲጅን ከአቧራና ከውሃ ያጣራሌ

ካርቡራተር፡- አየርና ቤንዚን አመጣጥኖ በማዯባሇቅ ወዯ ሲሉንዯር የሚሌክ ክፍሌ ነው፡፡

23
 የካርቡራተር ውስጣዊ ክፍልች

ቾክ ቫልቭ

ተንሳፋፊ ኳስ
ቬንቹሪ ፍሎት ቻምበር

ትሮትል ቫልቮ
1. ቾክ ቫሌቨ - ጠዋት ጠዋት ቀዝቃዛ አየር በብዛት እንዲይገባ በማዴረግ ሞተር ቶል ሞቆ እንዱነሳ
የሚረዲ ነው፡፡
2. ፍልት ቻምበር - ካርቦራተር ውስጥ ነዲጅ የሚጠራቀምበት ክፍሌነው፡፡
3. ተንሳፋፊ ኳስ ፡- ካርቡተር ውስጥ የሚገባውን ቤንዚን የሚቆጣጠር ነው፡፡
4. ቬንቹሪ ፡- አየርና ቤንዚን የሚዯባሇቅበት የካርቡራትር ክፍሌ ነው፡፡
5. ትሮትሌ ቫሌቭ ፡- ከነዲጅ መስጫ ፔዲሌ ጋር የተያያዘ ሲሆን ከቬንቹሪ የተዯባሇቀ አየርና ቤንዚን
ተቀብል ወዯ ሲሉንዯር የሚሌክ የመጨረሻ ክፍሌ ነው፡፡

የናፍጣ ነዲጅ አስተሊሊፊ ክፍልች

ሰሌባቲዬ

መጋቢ ፓምፕ

የነዲጅ ማጣሪያ

ኢንጂክሽን ፓምፕ

ኖዝሌ/እኛቶሬ/፡- አይሇኛ ግፊት ያሇውን ነዲጅ ተቀብል ወዯ ሲሉንዯር በጉም ወይም በብናኝ መሌክ
የሚረጭ ክፍሌ ነው፡፡

24
  በናፍጣ ሞተር ሊይ ቶል ሞቆ እንዱነሳ የሚረዲ ክፍሌ ካንዳሉት/ሒት ብሇግ/ ይባሊሌ፡፡
ዯብራተር (የአየር ማጣሪያ) ፡- ሥራው1/ አየር ማጣራት
2/ አሊስፈሊጊ የሞተር ዴምፅ ውጦ ያስቀራሌ
3/ በካርቡራተር ውስጥ የሚፈጠረው እሳት ውጦ ያስቀራሌ

ዯብራተር /የአየር ማጣሪያ/፡- ዓይነቶች ፡- 1/ ዯረቅ ዯብራተር /ካርቱሽ/

2/ በዘይት የሚሠራ ዯብራተር

- 2.የማቀዝቀዣ አስተሊሊፊ ክፍልች

ሞተር ካሌቀዘቀዘ ሙቀቱ እየበዛ በሚመጣበት ጊዜ ሞተሩ ሊይ ችግር ይፈጥራሌ፡፡

ሞተር በማቀዝቀዣ አጠቃቀሙ በ2 ይከፈሊሌ 1. በአየር የሚቀዘቅዝ ሞተር

2. በውሃ የሚቀዘቅዝ ሞተር

በአየር የሚቀዘቅዝ ሞተር ፡- የሞተሩ ውጫዊ ክፍልች ሊይ ትናንሽ ሽንሽን ብረቶች ሲኖሩበት ቀዝቃዛ አየር
ሞተሩ ሊይ እየተጋጨ የሚመሇስበት ጊዜ ሞተሩን ያቀዘቅዘዋሌ ፡፡ ሇምሳላ የዴሮ ቮሌስዋገን

በውሃ የሚቀዘቅዝ ሞተር ክፍልች

1. ራዱያተር :- የማቀዝቀዣ ውሃ የሚጠራቀምበት ክፍሌ ነው፡፡

2. አስገቢ ቱቦ /ማኒኮቶ/ :- ቀዝቃዛ ውሃ ወዯ ሞተር የሚሔዴበት መስመር ነው፡፡

3. የውሃ ፓምፕ :- ከራዱያተር ውሃ በመምጠጥ ወዯ ሞተር ክፍሌ ውስጥ /ዋተር ጃኬት/

በመግፋት የሚያስተሊሌፍ ነው፡፡
4. ዋተር ጃኬት :- ሞተር ውስጥ ያሇው ውሃ የሚዘዋወርበት መስመር /ቱቦ/ ነው፡፡

25
5. አስወጪ ቱቦ :- የሞቀው ውሃ ከሞተር ወዯ ራዱያተር የሚመሇስበት ክፍሌ ነው፡፡

6. ፋን/ቬንቲላተር :- ወዯ ራዱያተር ተመሌሶ የገባውን የሞቀ ውሃ እየተሽከረከረ አየር በመቅዘፍ

የሞቀውን ራዱያተርና ራዱያተር ውስጥ ያሇውን ውሃ ያቀዘቅዛሌ፡፡
7. ቴርሞስታት :- ሞተር ጠዋት ከመነሳቱ በፊት የሞተሩ የሙቀት ዯረጃ የሚፈሇግበት ዯረጃ
እስከሚዯርስ ዴረስ ከሞተር ወዯ ራዱያተር ሙቀት ያሇው ውሃ እንዲይወጣ ዘግቶ ያስቀራሌ ሞተሩ
ሲሞቅ ይከፈታሌ ሞተር እስከሚቀዘቅዝ አይዘጋም፡፡
የራዱያተር ክዲን ጥቅም
1. ቆሻሻ እንዲይገባና ውሃው ፈሶ እንዲያሌቅ ይረዲሌ
2. ራዱያተር ውስጥ ያሇው ውሃ በሚተን ጊዜ ትነቱን በፕሬዠር ቫሌቭ ያስወጣሌ ቀዝቃዛ አየር
ያስገባሌ፡፡
3. ሞተር ሲጠፋ ራዱያተር ውስጥ ያሇው ውሃ ስሇሚያንስና ራዱያተሩ በያዘው ሙቀት አማካይነት
እንዲይቃጠሌ /እንዲይጨረማመት / ከሪዘርቪየር ኮዲ ውሃ በቫኪዬም ቫሌቭ በመምጠጥ ወዯ
ራዱያተር እንዱገባ ያዯርጋሌ፡፡

1
3.የማሇስሇሻ አስተሊሊፊ ክፍልች፡-ሞተር ካሌሇሰሇሰ በዯረቅ ሰበቃ የተነሳ ሞተር ይነክሳሌ
የሞተር ዘይት ጥቅሞች
1. ሰበቃን ይቀንሳሌ/ያሇሰሌሳሌ/
2. ሙቀት ይቀንሳሌ
3. ቆሻሻን ያፀዲሌ
4. አሊስፈሊጊ ዴምፅ ውጦ ያስቀራሌ
5. ጥሩ እመቃ እንዱኖር ያዯርጋሌ

26
 የሞተር ዘይት አስተሊሊፍ ክፍልች

ስቶኮፓ (ኦይሌፓን) ስትሬነር የዘይት ፓምፕ የዘይት ማጣሪያ

የሞተር ዘይት መጠኑን የምናይበት መሳሪያ ሉቤል /ዱፕስሉክ/

2. የተሽከርካሪ ኤላክትሪክ ክፍልች

የተሽከርካሪ ኤሇክትሪክ ክፍልች በ4 ይከፈሊለ

2.1 የሞተር ማስነሳት ዘዳ/ስታርቲንግ ሲስተም/

ሇሞተር ማስነሳት ዘዳ ውስጥ የሚያስፈሌጉ ክፍልች ባትሪ፣ የሞተር ቁሌፍና ሞተሪኖ /ስታርቲግ ሞተር/

ባትሪ፡-በውስጡ ሰሌፈሪክ አሲዴ 35%ብረት ያሌነካም ንፁህ ውሃ 65% አሇው፡፡

 ኬሚካሌ ሀይሌን ወዯ ኤላክትሪክ ሀይሌ በመቀየር ኤላክትሪክ ይፈጥርሌ

 የባትሪ ኔጌቲቭ (-ve) ከቦዱ ጋር ይታሰራሌ
 ባትሪ ሲፈታ መቅዯም ያሇበት ኔጌቲቭ (-ve)
 ባትሪ ሲታሰር መቅዯም ያሇበት ፖዘቲቭ (+ve)

የሞተር ቁሌፍ፡- ከባትሪ ኤላክትሪክ ተቀብል የሚያስተሊሌፍና የሚያቋርጥ ነው፡፡

 “Acc ” ሞተር ሳይነሳ ራዱዬ ሇማዲመጥ እንጠቀምበታሇን

ON Sta
“ON” ሞተር ሳይነሳ በኤላክትሪክ የሚሰሩ ክፍልች አብዛኛው እንዱሰሩ
Acc የምናዯርግበት ነው
off
 ሞተር የሚነሳው የቁሌፍ አራተኛ ዯረጃ ሲዯርስ ሲሆን ማሇትም starte ሊይ ነው፡፡

ሞተሪኖ/ስታርቲንግ ሞተር/ ፡- ከባትሪ የተሊከሇትን ኤላክትሪክ በመቀበሌ ወዯ መካኒካሌ ሀይሌ

በመሇወጥ ተወርውሮ በመውጣት ሞተርን
በመምታት የሚያስነሳ ክፍሌ ነው፡፡

27
  ሞተርን አንዳ ካስነሳ በኋሊ ሞተሪኖ/ስታርቲንግ ሞተር/ ዴጋሜ መንቀሳቀስ የሇበትም
 የሞተር ቁሌፍ ዯረበ የሚባሇው ሞተሪኖ /ስታርቲንግ ሞተር /ሁሇቴ ተንቀሳቅሶ የሞተርን ክፍሌ
በሚመታበት ጊዜ ነው፡፡
2.2 የባትሪ መሙሊት ዘዳ (ቻርቺግ)
ሞተር ከመነሳቱ በፊት በኤላክትሪክ ሇሚሰሩ ክፍልች ኤላክትሪክ የሚሰጠው ማሇትም ሇራዱዬ፣
ሇዝናብ መጥረጊያ፣ የተሇያዩ መብራቶች ባትሪ ነው፡፡
 ሞተር ከተነሳ በኋሊ ሇእያንዲንደ በኤላክትሪክ ሇሚሰሩ ክፍልች ኤላክትሪክ የሚሰጠው ዱናሞ
ሲሆን አንደ ኤላክትሪክ ተቀባይ ባትሪ ሲሆን ባትሪ በዱናሞ ቻርጅ እየተዯረገ ነው ማሇት ነው፡፡
ሇባትሪ መሙሊት ዘዳ /ቻርቺግ / የሚያስፈሌጉት ባትሪ፣ ዱናሞና ሪጉላተር

ዱናሞ፡- መካኒካሌ ሀይሌ ወዯ ኤላክትሪካሌ ሀይሌ በመቀየር ኤላክትሪክ ያባዛሌ

ሪጉላተር፡-ዱናሞ የሚያባዛውን ኤላክትሪክ ይቆጣጠራሌ

2.3 የእሳት አቀጣጣይ ክፍልች (ኢግኒሽን ሲስተም)

የእሳት አቀጣጣይ ክፍልች የሚገኙት የቤንዚን ሞተር ሊይ ብቻ ነው፡፡

ቦቢና/ኢግኒሽን ኮይሌ/ ፡- ከባትሪ የተቀበሇውን አነስተኛ ኤላክትሪክ ተሽከርካሪው እስከሚፈሌገው መጠን

ዴረስ ኤላክትሪክ ያባዛሌ፡፡

አቫንስ /ዱስትሪቡተር/ ፡- የተባዛውን ኤላክትሪክ ከቦቢና /ኤግኒሽን ኮይሌ/ በመቀበሌ የእያንዲንደ ካንዳሊ
/ስፓርክ ፕሊን / ያከፋፍሊሌ፡፡

ካንዳሊ/ስፓርክ ፕሇግ/ ፡- ኤላክትሪክ ሲዯርሰው ሲሉንዯር ውስጥ የሙቀት ብሌጭታ በመፍጠር ሞተር
ኀይሌ አገኝቶ እንዱንቀሳቀስ ያዯርጋሌ፡፡

28
ኮንዳንሰር ፡- ቦቢና የሚያባዛውን ኤላክትሪክ የሚቆጣጠር ክፍሌ ነው፡፡

2.4 በኤላክትሪክ የሚሠሩ የተሇያዩ ክፍልችና መብራቶች

በኤላክትሪክ የሚሠሩ ክፍልች ሇምሳላ የዝናብ መጥረጊያ፤ ክሊክስ ፤የግንባር መብራቶች ፣ ፍሬቻ፣ የፍሬን
መብራት፤ የኋሊ ማርሽ መብራት ..) የመሳሰለት ናቸው

3 ኀይሌ አስተሊሊፊ ክፍልች

መካኒካል ኀይል (እንቅስቃሴ) ከሞተር ወደ ጎማ የሚያስተላልፉ ክፍሎች ሲሆን እነሱም፡-

ፍሪሲሆን - ከሞተር ወዯ ጊርቦክስ/ካምቢዬ/ ኀይሌ እንዱተሊሇፍና እንዲይተሊሇፍ የሚያዯርግ ክፍሌ ነው፡፡
ፍሪሲሆን - ከፍሪሲሆን ፔዲሌ ጋር የተያያዘ ሲሆን ፍሪሲሆን ፔዲሌ በሚረገጥበት ጊዜ ኀይሌ ከሞተር ወዯ
ጊር ቦክስ /ካምቢዬ/ እንዲይተሊሇፍ ያዯርጋሌ፡፡ፍሪሲሆን ፔዲሌ ካሌተረገጠ ከሞተር ወዯ ጊርቦክስ
ኀይይተሊሇፋሌ፡፡

ጊር ቦክስ/ካምቢዬ/ - በውስጡ ነጂና ተነጂ ብዙ ጥርሶች ሲኖሩት ኀይሌ ከፍሪሲሆን ይቀበሌና ፍጥነት፣
ጉሌበት ወይም የአቅጣጫ ሇውጥ እያስገኘ ወዯ ትራንስሚሽን ሻፍት ያስተሊሌፋሌ፡፡

ፍጥነት - ትሌቁ ጥርስ ትንሹን ጥርስ ካሽከረከረ ፍጥነት ይገኛሌ፡፡

ጉሌበት - ትንሽ ጥርስ ትሌቁን ጥርስ ካሽከረከረ ጉሌበት ይገኛሌ፡፡
የአቅጣጫ ሇውጥ - ሦስት ጥርሶች ባንዴ ሊይ ተያይዘው ከተሽከረከሩ የኋሊ አቅጣጫ ይገኛሌ፡፡

ትራንስሚሽን ሻፍት- ከጊርቦክስ /ካምቢዬ/ የተቀበሇውን ኀይሌ ሇዱፈረንሽያሌ ያስተሊሌፋሌ

29
ኮሬቸራ /ዩኒቨርሳሌ ጆይንት/ - በወጣ ገባ መንገዴ ሊይ ትራንስሚሽን ሻፍት እንዲይሰበርና እንዲይጣመም
ወዯ ሁለም አቅጣጫ እየታጠፈ ሥራውን የሚሰራ ነው፡፡

ዱፈረንሽያሌ፡- ከትራንስሚሽን ሻፍት የተቀበሇውን ክብ ዙር ወዯ ቀጥተኛ ዙር በመቀየር ኀይሌ ሇሁሇቱ

አክስሌ ያስተሊሌፋሌ፡፡

ሺሚያስ /አክስሌ / ፡- ከዱፈረንሽያሌ የተቀበሇውን ኀይሌ ሇጎማ ያስተሊሌፋሌ

ጎማ ፡- የመጨረሻ ኀይሌ ተቀባይ ሲሆን የተቀበሇውን ኀይሌ ወዯ እንቅስቃሴ ይቀይራሌ፡፡ ጎማ ኀይሌ

አስተሊሊፊ ክፍሌ ውስጥ አይመዯብም)፡፡

 ማኑአሌ ማርሽ - 1፣2 እና R ማርሾች ከባዴ ማርሽ (የጉሌበት ማርሽ) ሲባለ፡፡

- 3፣4፣እና 5ተኛ ማርሾች ቀሊሌ ማርሽ (የፍጥነት ማርሽ) ይባሊለ፡፡

 ከ1ኛ ማርሽ ወዯ 2ኛ ማርሽ ሇመቀየር ሲፈሇግ ከሞተር ወዯ ጊርቦክስ /ካምቢዬ/ የሚተሊሇፈውን
ኀይሌ ማቋረጥ አሇብን ካሌተቋረጠ ማርሽ መቀየር አይቻሌም፡፡

 አውቶማቲክ ማርሽ
አውቶማቲክ ማርሽ ፍሪሲሆን ፔዲሌ የሇውም

P- ተሽከርካሪ ሇማቆም ስንፈሌግ እና ሞተር ሇማስነሳት ስንፈሌግ የምንጠቀምበት ማርሽ ነው

30
R - የኋሊ ማርሽ
N - ኒውትራሌ (ዜሮ)፡ ሞተር እየሰራ ሇመቆም ስንፈሌግ የምንጠቀምበት ነው
D - ወዯ ፊት ሇመንዲት ስንፈሌግ የምንጠቀምበት ማርሽ ነው

2- ከፍተኛ ጉሌበት ስንፈሌግ የምንጠቀምበት ነው

L - ጉሌበት ስንፈሌግ የምንጠቀምበት ነው

አጋዥ ማርሽ (ሮዳታ)

አጋዥ ማርሽ ወይም ሮዳታ ያስፈሇገበት ምክንያት ጭቃ ወይም ከባዴ ቦታ በሚያጋጥም ጊዜ ጊርቦክስ
/ካምቢዬ/ በሚያወጣው ጉሌበት ተሽከርካሪው መንቀሳቀስ በማይችሌበት ጊዜ ተጨማሪ ጉሌበት ሰጪ
እንዱሆን ታስቦ የተሰራ ነው፡፡

አጋዥ ማርሽ (ሮዳታ)

2H
2H - ሁሇት እግር ነጂ / ሇሁሇቱም ጎማዎች ብቻ ኀይሌ ይዯርሳቸዋሌ
N

4H N - ምንም ዓይነት ኀይሌ አይተሊሇፍም

4L
4H - አራት እግር ነጂ (ሇአራቱም ጎማዎች ኀይሌ ይዯርሳሌ)

4L - አራት እግር ነጂ (ሇአራቱም ጎማዎች ኀይሌ ይዯርሳቸዋሌ በጉሌበት ዯረጃ ከ 4H

የተሻለ ናቸው፡፡

 አስፓሌት ሊይ መጠቀም ያሇብን 2H ነው፡፡

 ጭቃ ውስጥ ከገባን መጠቀም ያሇብን መጀመሪያ 4H በእሱ መውጣት ካቃተው 4L፡፡

4. ቻሲስ

በቻሲስ ውስጥ የሚጠቃሇለ ክፍልች መሪ፣ጎማ እና ተሸካሚ ክፍልች ናቸው፡፡

መሪ ፡- አቅጣጫ የምንቆጣጠርበት መሳሪያ ነው

የመሪ ዓይነቶች ፡- 1. መካኒካሌ መሪ ፡- ሙለ በሙለ በአሽከርካሪው የሚሰራ ነው፡

2. አይዴሮሉክ መሪ ፡-በአሽከርካሪ እና በመሪ ዘይት(በሞተር አማካኝነት የሚሠራ መሪ ነው)፡፡

31
  ያሇአሽከርካሪው ትህዛዝ መሪው አቅጣጫ የሚቀይር ከሆነ መሪ ይጎትታሌ ማሇት ነው፡፡መሪው
የሚጎትት ተሽከርካሪ ማሽከርከር ሇአዯጋ ያጋሌጣሌ፡፡
 መሪ ወዯአንዴ በኩሌ የሚጎትትበት ምክንያቶች

1.ጭነት በአንዴ በኩሌ ከበዛ

2.የጎማዎቹ ንፋስ ካሌተመጣጠነ

3.የእግር ፍሬን እኩሌ የማይዝ ከሆነ

ፍሬን፡- የፍሬን ዓይነቶች

1. የእጅ ፍሬን ፡- ተሽከርካሪን ሇረጅም ወይም ሇአጭር ሰዓት ሇማቆም ስንፈሌግ

የምንጠቀመው የፍሬን ዓይነት ነው፡፡
2. የእግር ፍሬን ፡- ፍጥነታችንን የምንቆጣጠርበት መሳሪያ ነው፡፡

የእግር ፍሬን ዓይነቶች ፡-1. በኬብሌ (ካቦ) የሚሰራ ሇምሳላ ሳይክሌ

2. በዘይት የሚሠራ ሇምሳላ ትናንሽ ተሽከርካሪዎች

3. በአየር የሚሠራ ሇምሳላ ከባባዴ ተሽከርካሪዎች

4. ፍሬና ሞተር ፡- የሚወጣውን ጭስ በማፈን የተሽከርካሪውን ፍጥነት ይቀንሳሌ፡፡

5. ቴሌማ ብሬክ ፡- በኤላክትሪክ የሚሰራ ሲሆን የትራንስሚሽኑን ዙር እንዲይፈጥን

በማዴረግ ፍጥነታችንን የምንቆጣጠርበት መሳሪያዎች ናቸው፡፡

32
  ከእግር ፍሬን ውጪ ፍጥነታችንን የምንቀንስበት መሳሪያ ፍሬና ሞተርና ቴሌማ ብሬክ ናቸው፡፡
የሚገኙት ከባባዴ ተሽከርካሪዎች ሊይ ብቻ ነው፡፡
 ቴሌማ ብሬክና ፍሬና ሞተር ስንጠቀም ማዴረግ ያላሇብን
1. ሇረጅም ሰዓት አሇመጠቀም
2. ነዲጅ አሇመስጠት (አሇመጠቀም)
 በዘይት ብቻ የሚሰሩ የእግር ፍሬኖች በምንም ዓይነት የፍሬን ዘይት የሚሄዴበት
መስመር ወስጥ አየር መግባት የሇበትም ከገባ ፍሬን መያዝ አይችሌም፡፡
ጎማ ፡- የጎማ ጥቅሞች፡- 1/ ጭነትን ይሸከማለ 2/ ንዝረትን ይቀንሳለ

የጎማ ዓይነቶች ፡- ባሇ ክር፣ባሇ ሽቦ እና ክርና ሽቦ ባንዴሊይ

ባሇ ክርም ባሇ ሽቦም ጎማዎች ሊይ ቁጥሮች ሲኖሩ ሇምሳላ 4፣6፣10ሇ2፣14 ቁጥሮች የክሮቹን

ወይም የሽቦቹን ብዛት የሚያሳይ ሲሆን ቁጥሮቹ በጨመረ ቁጥር ጭነት የመሸከም አቅም ከፍተኛ ሲሆን
በምቾት ዯረጃ አነስተኛ ናቸው፡፡

ጏማ ሊይ ያለት ቁጥሮች እያነሱ በመጡ ቁጥር ምቾታቸው ጥሩ ሲሆን ጭነት የመሸከም

አቅማቸው ዯካማ ይሆናሌ፡፡

 የጎማ ንፋስ ሲበዛ መሀሇኛው ጥርስ ይበሊሌ፡፡

 የጎማ ንፋስ ሲያንስ ዲረኛው የጎማ ጥርስ ይበሊሌ፡፡
 የጎማ ጥርሶች እኩሌ እንዱያሌቁ በየተወሰነ km(150-200km) መቀያየር አሇብን፡፡

ተሸካሚ ክፍልች ፡- ተሸካሚ ክፍልች የሚባለት ሰፕሪንግና አሞዝራተር /ሾክአብዞርበር/ ናቸው፡፡

የስፕሪንግ ዓይነቶች ፡- 1/ ጥቅሌ ስፕሪንግ 3/ ከፍታ ዘንግ (እዝባራ)

33
 2/ ባላስትራ 4/ ኤርባግ ስፕሪንግ ናቸው

የስፕሪንግና የአሞዝራተር /ሾክ አብዞርበር/ ጥቅሞች

1. ጭነት ይሸከማለ
2. በጎማና በመሬት መሀከሌ የሚፈጠረውን ንዝረት ይቀንሳለ
ሇተሸካሚ ክፍልች ማዴረግ ያሇብን ጥንቃቄዎች
1. ጭነት ካቅም በሊይ አሇመጫን
2. በፍጥነት ማሽከርከር በማይመች ቦታ ሊይ በፍጥነት አሇማሽከርከር ሇምሳላ ቢስታ መንገዴ

በእንቅስቃሴ ወቅት አሽከርካሪዎች የሚጠቀሟቸው የተሽከርካሪ ክፍልች

1. የመገናኛ መሳሪያዎች ፡- በሚያሽከረክሩበት ሰዓት ከላልች አሽከርካሪዎች ጋር ሇመግባባት

ወይም ትዕዛዝ ሇማስተሊሇፍ የሚጠቅሙ የመገናኛ መሳሪያዎች ናቸው፡፡

እነሱም ፡- ክሊክስ፣የፍሬን መብራት፣የኋሊ ማርሽ መብራት፣የፓርኪንግ መብራት፣የታርጋ መብራት
…ናቸው፡፡

የፍሬቻ መብራቶች፡- 2 ሲሆን እነሱም የቀኝ ፍሬቻ እና የግራ ፍሬቻ

 የቀኝ ፍሬቻ ጥቅም ፡- ሇመቆም፣ወዯ ቀኝ ሇመታጠፍ፣ከግራ ወዯ ቀኝ ረዴፍ ሇመቀየር እና

ሇማስቀዯም ፡፡

 የግራ ፍሬቻ ጥቅም ፡- ከቆምንበት ሇመነሳት፣ወዯ ግራ ሇመታጠፍ፣ከቀኝ ወዯ ግራ ረዴፍ

ሇመቀየር እና ሇመቅዯም ፡፡

34
 የቀኝና የግራ ፍሬቻ ባንዴ ሊይ ሲበሩ አዛርዴ (የማስጠንቀቂያ) መብራት በራ ማሇት ነው፡፡

 አዛርዴ መብራት የምናበራው በፍሬን መቆጣጠር የማንችሇው ችግር ሲያጋጥመን፣ቶል ወዯ አኪም

መዴረስ ያሇበት ታማሚ ከያዝን ፣ኀይሇኛ ዝናብ እየዘነበ ስንነዲ …

2. የትይዕንት መቆጣጠሪያ መሳሪያዎች ፡- አሽከርካሪዎች በሚያሽከረክሩበት ሰዓት በአካባቢ ሊይ

ያለትንና የሚዯረጉትን እንቅስቃሴዎች በትኩረት የምናይበት መሳሪያዎች ናቸው፡፡

እነሱም ፡- ስፖኪዮ፣የጭጋግ (የጉም) ማቅሇጫ፣የግንባር (የፊት) መብራት፣የዝናብ
መጥረጊያ፣የጨረር መከሊከያ … ናቸው፡፡

የግንባር (የፊት) መብራት ፡- 2 ዓይነት ሲሆኑ ረጅም እና አጭር የግንባር መብራት

 የግንባር መብራት የምንጠቀመው የመንገዴ መብራት ባላሇበት ቦታ ሆኖ ላሊ ተሽከርካሪ በ50 m

ርቀት ውጪ ሲሆን ነው፡፡
 አጭሩን የግንባር መብራት የምንጠቀመው በከተማ ክሌሌ ውስጥ እና ተሽከርካሪ ከፊት ሇፊታችን
በ50 m ርቀት ውስጥ በሆነ ጊዜ ነው፡፡

3. እንቅስቃሴ መቆጣጠሪያ መሳሪያዎች ፡- አሽከርካሪው ተሽከርካሪውን በፈሇገበት አኳኋን

እንዱቆጣጠረው የሚረደ መሳሪያዎች ናቸው፡፡

እነሱም ፡- የሞተር ቁሌፍ፣የፍሬን ፔዲሌ፣የፍሪሲሆን ፔዲሌና የነዲጅ ፔዲሌ ባንዴ ሊይ
(ባሊንስ)፣ማርሽ፣መሪ፣ የእጅ ፍሬን፣ቴሌማ ብሬክ እና ፍሬና ሞተር ….ናቸው፡፡

4. የአዯጋ መከሊከያ መሳሪያዎች ፡- አዯጋ በሚዯርስበት ጊዜ አሽከርካሪውና ተሳፋሪው ከፍተኛ

ጉዲት እንዲይዯርስባቸው የሚረደ መሳሪያዎች ናቸው፡፡

እነሱም ፡- ሲት ቤሌት፣ ኤር ባግ(የአየር ከረጢት)፣የራስ ቅሌ መዯገፊያ፣ፓራወሌት

ኤር ባግ (የአየር ከረጢት) አገሌግልቱ አዯጋ በሚዯርስበት ጊዜ አሽከርካሪው እንዲይጎዲ ከመሪ

ውስጥ ሇተሳፋሪው ዯግሞ ከዲሽቦርዴ ውስጥ በመውጣት ከአዯጋ ይጠብቃቸዋሌ፡፡

5. ምቾት ሰጪ መሳሪያዎች ፡- እነሱም ፡- - ወንበር፣ኤር ኮንዱሽነር (A.C) …ናቸው፡፡

6. ዲሽቦርዴ ሊይ ያለ ጠቋሚ መሳሪያዎች ፡- የሚጠቁሙት

1. የተሽከርካሪው ውስጣዊ ክፍልች የተሇያየ ችግሮች እንዯገጠማቸው

2.ማዴረግ የሚገባንን አሇማዴረጋችንን ወይም ማዴረጋችንን የሚጠቁሙ መሳሪያዎች ናቸው፡
3. የተጠቀምነው ምን እንዯሆነ የሚጠቁም
 ሇምሳላ፡- ሞተር ከተነሳ በኋሊ የባትሪ ምሌክት ጠቋሚ መብራት በርቶ ከቀረ የባትሪ
መሙሊት ዘዳ(ቻርቺንግ) ክፍሌ ሊይ ችግር አሇ ማሇት ነው፡፡
 የሲት ቤሌት ጠቋሚ ምሌክቶች በርቶ ከቀረ ሲት ቤሌት (የዴህንነት ቀበቶ) እንዲሌታሰር
ይጠቁማሌ፡፡ የፍ

35
ዲሽ ቦርዴ ሊይ ያለ ጠቋሚ መሳሪያዎች

 ኦድ ሜትር ፡-ተሽከርካሪው ከተመሰረተ ጀምሮ እስካሁን የሄዯውን km የሚመዘግብ

መሳሪያ ነው፡፡
 ትሪፕ ኦድ ሜትር፡- ተሽከርካሪው በሰዓት የሚሄዯው Km የሚያሳይ መሳሪያ ነው፡፡
 ሲፒድ ሜትር ፡- ተሽከርካሪው በሰዓት የሚሄዯው ፍጥነት የሚያሳይ መሳሪያ ነው፡፡
 ታኮ ሜትር ፡- ሞተሩ በዯቂቃ የሚዞረውን ዙር የሚያሳይ መሳሪያ ነው፡፡

የስብራት አይነቶች
1. ዝግ ስብራት፡- የውስጥ አካሌ ተሰብሮ ወዯውጪ የሚታይ ነገር ካላሇ ዯግሞም ዯም ወዯ
ውጪ ካሌፈሰሰ ዝግ ስብራት ይባሊሌ፡፡
2. ክፍት ስብራት ፡- የተሰበረው የውስጥ አካሌ ይታያሌ ዯግሞም ዯም ወዯውጪ የሚፈስ ከሆነ
ክፍት ስብራት ይባሊሌ፡፡
3. ሃይሇኛ ስብራት ፡- በዯረሰው አዯጋ የዯም ስሮችና ነርቭ በተጨማሪም ከተጎደ ሃይሇኛ
ስብራት ይባሊሌ ፡፡

የቃጠል አይነቶች

1. ዯረቅ ቃጠል በጋሇ ነገር አማካይነት የሚዯርስ ቃጠል ነው፡፡

36
  ቃጠል ቆዲንና ዯምስርን ከጎዲ 1ኛ ዴግሪ ቃጠል ይባሊሌ፡፡
 ቃጠልው ቆዲን አሌፎ ስጋ ዴረስ ከሄዯ 2ኛ ዴግሪ ቃጠል ይባሊሌ፡፡
 ቃጠል አጥንትን ከነካ 3ኛ ዯግሪ ቃጠል ይባሊሌ፡፡
2. እርጥብ ቃጠል፡- የፈሊ ውሃ ወይም የፈለ አንዲንዴ ነገሮች ሲያቃጥለን
3. የመርዝ ቃጠል ፡- በአሲዴና በመሳሰለት ነገሮች ሲያቃጥሌ

የማሽከርከር ዘዳ / ስሌት/
 ሞተር ከመነሳቱ በፊት ውጫዊና ውስጣዊ የተሽከርካሪ ክፍልችን መፈተሽ ሇምሳላ የጎማ
ፍሳሽ፣ መብራቶችን፣ ራዱያተር ውሃ፣ የሞተር ዘይት፣ ፍሬን ክፍሌ ወ.ዘ.ተ
 የማሽከርከሪያ ወንበር ሊይ ተስተካክል በመቀመጥ የዯህንነት ቀበቶ ማሰር
 የትዕይንት መቆጣጠሪያ መስታዎቶችን ማስተካከሌ
 ፍርሲሆን ፔዲሌ በመርገጥ ማርሹን ዜሮ (N) ማዴረግ
 የሞተር ቁሌፍ በማስገባት የናፍጣ ሞትር ከሆነ የማሞቂያ ምሌክቱ እስክትጠፋ ጠብቆ ማስነሳት
የቤኒዚን ሞትር ከሆነ ግን ቁሌፉን ዜሮ (N) በማዴረግ ሞተሩን ማስነሳት
 ሞተሩን በማሞቅ የግራ ፍሬቻ በማሳየት መቆጣጠሪያ መስታዎት እያዩ መንቀሳቀስ

የተሽከርካሪውን ፍጥነት ሇመቀነስ እና ሇማቆም ማዴረግ ያሇብን ነገሮች

 የነዲጅ ፔዲሌ መሌቀቅና በፍሬን ፔዲሌ ፍጥነትን መቀነስ

 ፍሪሲሆን በመርገጥ ማርሽ መቀነስ

 የቀኝ ፍሬቻ እያሳያን መሪ ወዯቀኝ በመያዝ በዝግታ ወዯምንቆምበት ስፍራ መጓዝ

 ሞተር እንዲይጠፋ ፈሪሲዎና ፍሬን ፔዲሌ በአንዴ ሊይ መርዯጥ

 ሙለ በሙለ ተሽከርካሪው ከቆመ በኋሊ ማርሽ ዜሮ በማዴረግ የፍርሲዮን ፔዲሌ መሌቀቅ

 የእጅ ፍሬን በመያዝ የእግር ፍሬን መሌቀቅ

 እረጅም ሰዓት የሰራ ከሆነ ሞተሩን በሚኒሞ ( በአይዴሌ) ሇተወሰነ ዯቂቃ ማሰራትና ሞተሩን

ማጥፋት

የመሰናክሌ ሌምምዴ ጥቅሞች

1. 1 ቁጥር መሰናክሌ፡- በአጋጣሚ በጉዞ ሊይ እያሇን ከፊትና ከኋሊ የቆመ ነገር ካሇ የተሽከርካሪው

መቆጣጠሪያ ክፍልችን በመጠቀም የቆመውን አካሌ ሳንገጭ ሇማሇፍ ይጠቅማሌ

37
2. 8 ቁጥር መሰናክሌ ፡- በጠመዝማዛ ወይም በኩርባ መንገዴ ሊይ በሚያሽከረክሩበት ወቅት እንዳት

አዴርገው መንቀሳቀስ እንዲሇባቸው ይጠቅማሌ፡፡

3. ጋራዥ መሰናክሌ ፡- በተጣበበ ቦታ ሊይ ተሽከርካሪውን ሇማቆምና በተጣበበ ቦታ ሊይ የቆመን

ተሽከረካሪ ከቦታው ሇማውጣት ይጠቅማሌ፡፡

4. ዴሌዴይ መሰናክሌ፡- ቀጥ ያሇ ቦታ ሊይ ወዯኋሊ መሄዴ ቢፈሌጉ አንዳት መሄዴ እንዲሇባቸው

ሇማስተማር ይረዲ፡፡

38