Повторување – филозофија на XX век

од прагматизам до егзистенцијализам

Францускиот филозоф Жан-Пол Сартр е главниот претставник на фило-

зофскиот правец:

Творец на феноменолошкиот правец во современата филозофија е голе-

миот германски филозоф:

За филозофот Анри Бергсон основен, најзначаен, безмалку единствен

филозофски проблем е:
(заокружи ја буквата пред точниот одговор)
A. архето.
Б. хаосот.
В. животот.
Г. вселената.

Исклучително значаен претставник на егзистенцијализмот е:

(заокружи ја буквата пред точниот одговор)
A. Лудвиг Витгенштајн.
Б. Карл Попер.
В. Огист Конт.
Г. Симон де Бовоар.

Прагматизмот претставува своевидно продолжување и адаптација на:

(заокружи ја буквата пред точниот одговор)
A. пантеизмот.
Б. емпиризмот.
В. нихилизмот.
Г. анархизмот.

Џон Дјуи е еден од највлијателните претставници на филозофскиот правец:

(заокружи ја буквата пред точниот одговор)
А. егзистенцијализам.
Б. прагматизам.
В. интуиционизм.
Г. инструментализам.

Според учењето на Зигмунд Фројд, центарот на рационалната свесност на

постапките насочени кон јасни и јавни резултати се нарекува:
(заокружи ја буквата пред точниот одговор)
А. ид.
Б. его.
В. суперего.
Г. либидо.

Јасперс е претставник на филозофскиот правец „егзистенцијали-

зам“. Етимолошки зборот егзистенцијализам потекнува од латин-
скиот existentia што значи:
A. очовечување.
Б. постоење.
В. осознавање.
Г. создавање.

Со ставот за „филозофската темелна воздржаност за границите на

можноста за знаење“, Јасперс, всушност, се произнесува за едно
суштествено прашање на:
A. естетиката.
Б. онтологијата.
В. аксиологијата.
Г. гносеологијата.

Според егзистенцијалистите, човекот кон своето постоење се однесува:

A. потсвесно.
Б. несвесно.
В. свесно.
Г. натсвесно.

Според учењето на егзистенцијалистите, суштината на човекувањето:

A. не може докрај да се разбере научно и рационално.
Б. не треба докрај да се разбере научно и рационално.
В. може докрај да се разбере научно и рационално.
Г. единствено може да се разбере научно и рационално.

Егзистенцијалистичката филозофија е насочена кон истражувањето

на човекот и неговото место во светот, при што човекот го согледу-
ва во неговата:
A. индивидуална егзистенција.
Б. колективна егзистенција.
В. универзална егзистенција.
Г. групна егзистенција.

Поврзи го филозофскиот правец со филозофот - претставник на тој правец.

Одговорите (соодветната буква) запиши ги во табелата.
4 поени
1. Рационализам А. Анри Бергсон
2. Емпиризам Б. Жан Пол Сартр
3. Волунтаризам В. Норберт Винер
4. Интуиционизам Г. Рене Декарт
Д. Дејвид Хјум
Ѓ. Артур Шопенхауер

Поврзи го филозофот со векот во кој живеел и работел.

Одговорите (соодветната буква) запиши ги во табелата.
4 поени
1. Питагора А. I век пр. н.е.
2. Тома Аквински Б. XX век
3. Барух Спиноза В. V век
4. Жан-Пол Сартр Г. XIII век
Д. VI век пр. н.е.
Ѓ. XVII век
Поврзи го авторот со неговото филозофско дело.
Одговорите (соодветната буква) запиши ги во табелата.

4 поени
1. „Никомахова етика“ А. Карл Маркс
2. „Три дијалози меѓу
Хилас и Филонус“ Б. Сорен Киркегор
3. „Или-или“ В. Џорџ Беркли
4. „Беда на филозофијата“ Г. Аристотел
Д. Барух Спиноза
Ѓ. Плотин

Прагматизмот на Џон Дјуи искажува дека мислата е инструмент за практични

животни решенија. Затоа неговиот прагматизам е наречен:
A. инструментализам.
Б. интуитивизам.
В. волунтаризам.
Г. егзистенцијализам.

Според Едмунд Хусерл, методот кој ќе овозможи проникнување во суштината

на појавите е:
A. индуктивниот метод.
Б. дедуктивниот метод.
В. методот на фалсификација.
Г. феноменолошкиот метод.

За Лудвиг Витгенштајн филозофијата треба да се ограничи на анализа на:

А. јазичните искази.
Б. појавите и нивните суштини.
В. сетилното познание.
Г. битието.

Во егзистенцијалистичката филозофија на Жан Пол Сартр, човекот е осуден на:

A. љубов.
Б. среќа.
В. слобода.
Г. тага.

Кое од долунаведените филозофски дела го напишал Сартр?

(заокружи ја буквата пред точниот одговор)
А. Човековото срце.
Б. Расправа за методот.
В. Етика.
Г. Битието и Ништо.

На кој филозофски правец му припаѓа учењето на Чарлс Сандерс Пирс?

Филозофскиот правец според чии претставници човекот е фрлен во светот,

осуден да биде слободен и да избира и да донесува одлуки се нарекува:

За кои два вида морал зборува Анри Бергсон во неговото дело „Два извори
на моралот и на религијата”?

Во учењето на Сартр присутен е ставот дека слободата на другиот е негација

на мојата слобода, како и обратно, па затоа ќе рече:
Пекол, тоа се …

Поврзи го филозофското учење со филозофот - претставник на тоа учење. 4 поени

1. Прагматизам А. Клод Сен-Симон
2. Феноменологија Б. Норберт Винер
3. Егзистенцијализам В. Едмунд Хусерл
4. Кибернетика Г. Џон Дјуи
Д. Жан-Пол Сартр
Ѓ. Рејчел Карсон

Сартр егзистенцијата ја сфаќа како:

(заокружи ја буквата пред точниот одговор)
A. постојан судир меѓу свеста и реалноста.
Б. определување на смислата на Апсолутот.
В. она што ѝ претходи на есенцијата.
Г. постоење според Божјите закони.

Исклучително значаен претставник на филозофијата на егзистенцијата е:

(заокружи ја буквата пред точниот одговор)
A. Лудвиг Фојербах.
Б. Карл Маркс.
В. Фридрих Ниче.
Г. Мартин Хајдегер.

Влијателниот филозоф и мислител Зигмунд Фројд има исклучителен при-

донес за развитокот на:
(заокружи ја буквата пред точниот одговор)
А. психијатријата.
Б. педагогијата.
В. аксиологијата.
Г. биологијата.
Вилијам Џејмс е претставник на:
(заокружи ја буквата пред точниот одговор)
А. волунтаризмот.
Б. интуиционизмот.
В. егзистенцијализмот.
Г. прагматизмот.

Човековите творечки димензии кои претставуваат полет и подем на живо-

тот, познатиот француски филозоф Анри Бергсон ги означува како:
(заокружи ја буквата пред точниот одговор)
А. „животен елан“.
Б. „квантен скок“.
В. „општествена виталност“.
Г. „индивидуална сила“.

Бертранд Расел, еден од највлијателните мислители на XX-тиот век е:

A. француски филозоф.
Б. англиски филозоф.
В. канадски филозоф.
Г. германски филозоф.

За што се залага Бертранд Расел со концепцијата на аналитичкиот

емпиризам?
A. За исклучување на гносеологијата од рамките
на филозофијата.
Б. За спроведување на остра поделба меѓу филозофската
и научната методологија.
В. За воведување на математиката и силна логичка техника
во истражувачкиот инструментариум на филозофијата.
Г. За изградба на нова филозофска методологија втемелена
врз принципот на произволност и непостоење
на определени правила на истражување.

На која филозофска традиција се повикува Бертранд Расел во

промовирањето на неговата концепција за изградба на модерен
аналитички емпиризам?
A. На егзистенцијализмот.
Б. На кибернетиката.
В. На емпиристичката филозофија.
Г. На волунтаризмот.

Според учењето на логицизмот на Бертранд Расел:

A. сите логички принципи можат да бидат сведени
на математички принципи.
Б. ниту еден логички принцип не може да биде објаснет
во рамки на филозофијата.
В. сите филозофски учења можат да се сведат на логички
принципи.
Г. сите математички принципи можат да се сведат на логички
принципи.

Како се нарекува делото на Бертранд Расел кое го напишал заедно

со познатиот англиски математичар и филозоф Алфред Норт
Вајтхед?
A. „Логичка изградба на светот“.
Б. „Principia mathematica“.
В. „Tractatus logico-philosophicus“.
Г. „Кибернетиката и општеството“

Поврзи ја дефиницијата на филозофската дисциплина со соодветната фило -

зофска дисциплина. Одговорите (соодветната буква) запиши ги во табелата.
4 poeni
1. Наука за битието А. Етика
2. Наука за моралот и за вредноста
за живеењето
Б. Естетика
3. Наука за логичките форми В. Антропологија
4. Приказ за развитокот
на филозофските идеи
Г. Онтологија
Д. Логика
Ѓ. Историја на
Филозофијата

Поврзи го филозофскиот правец од ХХ-тиот век со филозофот - претстав-

ник на дадениот правец.
Одговорите (соодветната буква) запиши ги во табелата.
4 poeni
1. Кибернетика А. Жан-Пол Сартр
2. Егзистенцијализам Б. Лудвиг Витгенштајн
3. Неопозитивизам В. Едмунд Хусерл
4. Феноменологија Г. Норберт Винер
Д. Жан Франсоа Лиотар
Ѓ. Вилијам Џејмс

Основниот критериум на сознанието според Вилијам Џејмс е:

A. неговата практична вредност.
Б. неговата евидентност.
В. неговата теоретска вредност.
Г. неговата коресподентност
Данскиот филозоф Сорен Киркегор егзистенцијата ја определува како:
A. парадоксална, непредвидлива, конечна.
Б. нужна и целисходна.
В. неслободна и предестинирана.
Г. предвидлива и сигурна.

Според филозофијата на Сорен Киркегор, првиот стадиум на патот на автен-

тичната егзистенција во кој човекот се препушта на задоволствата, на мигот
и уживањето се нарекува:

Според Киркегор, егзистенцијалниот избор е избор помеѓу:

A. љубовта и омразата.
Б. животот и смртта.
В. очајот и верата.
Г. очајот и сетилните задоволства.

Едно од најзначајните дела на Анри Бергсон во кое тој говори за животниот

елан е делото

Сорен Киркегор смета дека единствениот спас на човекот е во

Основен проблем во филозофијата на Сорен Киркегор е прашањето за:

A. метафизиката.
Б. егзистенцијата.
В. еманацијата.
Г. плутократијата.

Чистата свест на човекот е секогаш насочена кон некој предмет. Како Едмунд
Хусерл ја нарекол оваа свест?
А. Психолошка свест.
Б. Религиозна свест.
В. Општествена свест.
Г. Интенционална свест

Што се за Бертранд Расел супстанцијата, материјата и единечните предмети?

A. Општи идеи.
Б. Реалитети.
В. Метафизички принципи.
Г. Логички конструкции

Според Анри Бергсон постојат два вида спознание. Едното е научно и до

него се доаѓа преку интелектот, а другото е метафизичко спознание до кое се
доаѓа преку:
А. разумот.
Б. интуицијата.
В. искуството.
Г. осетите.

Поврзи го филозофот со неговиот клучен метод.

Одговорите (соодветната буква) запиши ги во табелата.
4 поени
1. Бертранд Расел А. интроспекција
2. Едмунд Хусерл Б. аксиоматски метод
3. Г. В. Ф. Хегел В. феноменолошка редукција
4. Џон Стјуарт Мил Г. фалсификација
Д. индукција
Ѓ. дијалектички метод

Текстот е извадок од едно интервју водено со филозофот Бертранд Расел.

Прочитај го, а потоа одговори на поставените прашања.
Прашање: Лорд Расел, што е филозофијата?
Расел: Сметам дека филозофијата е размислување за нештата за коишто уште не
е можно егзактно сознание.
Прашање: Која е разликата меѓу филозофијата и науката?
Расел: Во една груба смисла, науката е она за што имаме точно знаење, а филозо-
фијата е она за што уште немаме точно сознание. Како што напредува сознанието,
така од филозофијата прашањата преминуваат во науката.
Прашање: Каква е користа од филозофијата?
Расел: “Прво, да ги одржи живи размислувањата за нештата кои уште не и се
достапни на науката; научното сознание покрива само мал дел од она за што се
интересира човештвото... Една од ползите на филозофијата е што ја проширува
нашата имагинација, нашиот поглед во подрачјето на хипотезите... Вториот аспект
е што филозофијата покажува дека постојат нешта за кои мислевме дека знаеме
нешто за нив, а всушност не знаеме. Филозофијата не поттикнува да продолжиме
да размислуваме за нештата што би можеле да ги сознаеме, а од друга страна, таа
не подучува да останеме скромни и свесни дека многу од нештата што личат на
знаење не се тоа.
1. Според Бертранд Расел во каков однос се наоѓаат филозофијата и науката?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2. Кои се основните проблеми кои ги проучува филозофијата?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
3. Во рамките на кои дисциплини го прави тоа проучување?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________