Machine Translated by Google

Qaamolee Kutaa Sirnaa

Machine Translated by Google

Kutaa Sirnaa
ÿ Keessoo elektirooniksii of keessaa qabu
qaamolee kompitara daataa adeemsisuuf
itti fayyadamnu.
Machine Translated by Google

Kutaa Sirnaa
ÿ Keessi yuunitii sirnaa, ykn chaasiin, sibiilaa
ykn pilaastikii irraa kan hojjetame yoo ta’u,
qaamolee elektirikii keessa jiran ni eega.
ÿ Adeemsi gara bifa xiqqaa, ykn guddinaa
fi boca kompiitara deeskitooppiitti deema.
Machine Translated by Google

Kutaa Sirnaa
ÿ Bocaafi guddina adda addaa qaba.
Machine Translated by Google

Kutaa Sirnaa
ÿ Yoo banaa ta’uu barbaachise
qaamolee elektirooniksii yuunitiin
sirnichaa beekuun barbaachisaa dha .
Machine Translated by Google

Haadha Boordii
ÿ Boordii sirnaa jedhamuunis kan waamamu, boordii
sarkiyuutii guddaa yuunitii sirnaati.

ÿ Qaamonni elektirooniksii hedduun motherboard

irratti kan maxxanan yoo ta’u kaan immoo ijaaramaniiru

itti seenu.
Machine Translated by Google

Haadha Boordii
ÿ Bakka kaardii adaaptara, piroosesara, fi
yaadannoo.
Machine Translated by Google

Haadha Boordii
ÿ Chiipsii kompiitaraa meeshaalee xixiqqoo walakkaa
dabarsuu, yeroo baay’ee siliikoonii, kan
sarkiyuutiin walitti makame irratti bocame dha.
ÿ IC'n karaa maaykirooskoopii kaarentii
elektirikii baachuu danda'u of keessaa qabu.
ÿ Isaanis qaamolee akka rezister, capacitors, fi
transistors of keessaa qabu.
ÿ Oomishtoonni chiipsii akka ta’uuf paakeejii godhan
kan boordii sarkiyuutii irratti maxxane, kan akka
motherboard ykn kaardii adaaptara irratti.
Machine Translated by Google

Proosesara
ÿ Yuunitii adeemsa giddugaleessaa (CPU)
jedhamuunis kan waamamu yoo ta’u,
qajeelfama bu’uuraa kompiitara
hojjetan hiikuu fi raawwata .
ÿ Humna shallaggii waliigalaa irratti dhiibbaa kan
uumu yoo ta’u, hojiiwwan kompiitaraa irra
caalaan ni bulcha .
Machine Translated by Google

Proosesara
Machine Translated by Google

Proosesara
ÿ Oomishtoonni chippii piroosesara baay’een isaanii
piroosesaroota wiirtuu hedduu qaban, chiipsii tokko kan
wiirtuu piroosesara adda addaa lamaa fi isaa ol qaban ni dhiyees
ÿ Dual-core: wiirtuu 2

ÿ Quad-core: wiirtuu 4
ÿ Tokkoon tokkoon wiirtuu saffisa sa’aatii suuta jedhu kan
piroosesara wiirtuu tokkoo caalaa hojjeta, garuu
ammas raawwii waliigalaa ni dabala.
Machine Translated by Google

Proosesara
Machine Translated by Google

Proosesara
ÿ Yuunitii to’annoo fi herrega of keessaa qaba
logic unit (ALU) ÿ
Control Unit: Qaama piroosesara hojiiwwan
kompitara keessatti hojjetaman irra caalaan
isaanii qajeelchuu fi qindeessu .
ÿ Yuunitii Loojikii Herregaa: Qaama
piroosesara kan herrega,
walmadaalchisuu fi hojiiwwan biroo raawwatu.
Machine Translated by Google

Proosesara
Machine Translated by Google

Marsaa Maashinii
ÿ Qajeelfama hundaaf, piroosesarri tokko tuuta
hojiiwwan bu’uuraa afur, kanneen marsaa
maashinii of keessaa qaban irra deebi’a
Machine Translated by Google

Marsaa Maashinii
ÿ Fetching: Adeemsa qajeelfama sagantaa
ykn wanta deetaa memory irraa argachuu.
ÿ Decoding: Adeemsa hiikuu kan
qajeelfama gara mallattoolee kompiitaraan danda’utti
hojii geggeessuu.

ÿ Raawwii: Adeemsa ajajoota raawwachuu .

ÿ Kuusaa: Bu’aa gara yaadannootti barreessuu.

Machine Translated by Google

Marsaa Maashinii
Machine Translated by Google

Marsaa Maashinii

ÿ Pipelining wajjin, processor marsaa

maashinii isa jalqabaa osoo hin
xumurin qajeelfama lammaffaa fiduu jalqab
Machine Translated by Google

Galmee
ÿ Bakkeewwan kuusaa xixiqqoo, saffisa guddaa
qaban kan yeroodhaaf daataa fi qajeelfama qaban.
ÿ Kutaa piroosesara, ofii isaatii.
Machine Translated by Google

Sa'aatii Sirna
ÿ Sarkiyuutii kiristaala koowartii xiqqaa
yeroo hojii kompiitaraa hunda
to’achuuf gargaaru.
ÿ Tokkoon tokkoon mallattoo marsaa sa’aatii wajjin walqixa.

ÿ Har’a piroosesaroonni superscalar dha, kana jechuun marsaa

sa’aatii tokkotti qajeelfama tokkoo ol raawwachuu danda’u .

Machine Translated by Google

Sa'aatii Sirna
ÿ Saffisni sa’aatii saffisa sa’aatii
sirnichaa yoo ta’u, lakkoofsa tikkeetii
sekondii tokkotti safarama .
ÿ Kompiitaroonni dhuunfaa ammaa saffisa
sa’aatii gigahertz range qabu.
ÿ Gigahertz (GHz) tokko sekondii tokkotti sa’aatii
sirnichaa tikkii biliyoona tokkoo wajjin walqixa.
Machine Translated by Google

Walmadaalchisuu Kompitara Dhuunfaa

Proosesaroota
ÿ Intel

ÿ Maatii ijoo raawwii olaanaa qabaniif.

ÿ Kompitara bu’uuraatiif Pentium ykn Celeron.

ÿ Xeon ykn Itanium buufata hojii fi sarvaroota sadarkaa
gadi aanaa ta’aniif.

ÿ AMD jedhamuun beekama

ÿ Proosesaroonni Intel waliin walsimu, caasaa Intel wajjin

walfakkaatu, hojii walfakkaataa raawwatu, humna akkasii
qabaachuu danda’u, yeroo baay’ee qaala’iinsa xiqqaa qabu.
Machine Translated by Google

Walmadaalchisuu Kompitara Dhuunfaa

Proosesaroota
Machine Translated by Google

Kompitara Dhuunfaa Bituu

Machine Translated by Google

Qabbana Proosesara
ÿ Proosesaroonni ho’a kan maddisiisan yoo ta’u kunis
chippiin akka gubatu gochuu danda’a.

ÿ Fanni kompiitaraa qilleensa ni maddisiisu, garuu

piroosesarri qabbanaa’uu dabalataa barbaada.

ÿ Yeroo baay’ee ho’a piroosesara balleessuuf

ho’a/tuuboo fi qabbanaa’aa dhangala’aa fayyadamu.
Machine Translated by Google

Qabbana Proosesara
ÿ Ho’a balleessuun qaama
xiqqaa seraamikii
ykn sibiilaa fi fincaan ho’a
xuuxuu fi facaasuuf gargaaru qaba.
ÿ Teeknooloojiin
Qabbana Dhangala’aa
dhangala’aa ho’e piroosesara
irraa fageessuuf
dhangala’aa fayyadamuun ,
qabbanaa’ee, gara
piroosesaraatti deebi’a , walitti fufiinsaan.
Machine Translated by Google

Adeemsa Walfakkaataa

ÿ Mala sagantaa ykn hojii tokko raawwachuuf

yeroo tokkotti piroosesaroota hedduu
fayyadamu .
ÿ Rakkoon tokko kutaatti qoodamee piroosesaroonni hedduun
kutaa ramadame irratti yeroo tokkotti hojjetu.

ÿ Qoqqooduuf sooftiweerii addaa barbaachisa

rakkoo fi bu’aa isaa deebi’ee walitti fiduudha .

ÿ Kompiitaroonni supper parallel guddaa fayyadamu

adeemsa hojiiwwan akka sammuu
namtolchee fi tilmaama haala qilleensaa.
Machine Translated by Google

Bakka Bu’iinsa Daataa

ÿ Kompiitaroonni baay’een isaanii dijiitaalaa dha,
jechuunis haala addaan ba’e lama beeku: on fi off.
ÿ Kunis haala lamaan swiichota elektirikii irraa kan
ka’edha.
ÿ Dijiitonni lama, 0 fi 1, akkaataa walduraa duubaan
off fi on kan bakka bu’an yoo ta’u, kunis bu’uura
sirna baayinariiti.
Machine Translated by Google

Bakka Bu’iinsa Daataa

ÿ Sirni baayinarii sirna lakkoofsaa dijiitota adda
ta’an lama qofa kan qabu yoo ta’u, 0 fi 1, bittii
jedhaman.
ÿ Bitti tokko yuunitii deetaa isa xiqqaadha the

kompiitaraan adeemsisuu danda’a.

ÿ Baayitiin tokko bitoota 8 akka yuunitii tokkootti walitti

gurmaa’anii, walumaa galatti walnyaatinsa addaa 256 dha.
Machine Translated by Google

Bakka Bu’iinsa Daataa

ÿ Baayinaariin
arfiilee
bakka bu’u
paateenoota iskiimota
koodii
jedhamaniin ibsama .
ÿ ASCII (Ameerikaa
Koodii Istaandardii
Waljijjiirraa
Odeeffannoo )
iskimii koodii
baay’inaan itti fayyadamudha .
Machine Translated by Google

Bakka Bu’iinsa Daataa

ÿ Yuunikoodiin skiimii koodii 16-bit kan
ta’ee fi dandeettii arfiilee 65,000 ol
bakka bu’uu qabudha.
ÿ Afaan barreeffamaa addunyaa ammaa hunda
jechuun ni danda’ama akkasumas afaanota
kalaasikaa hunda jechuun ni danda’ama, gara
fuulduraatti babal’isuuf koodii 30,000 illee kan qabatedha.
Machine Translated by Google

Bakka Bu’iinsa Daataa

ÿ Istaandardii ASCII fi Unicode isa taasisa
qaamolee kompitara keessa jiran akka
walqunnamsiisan ni danda’ama.
Machine Translated by Google

Yaadannoo

ÿ Qaamolee elektirooniksii qajeelfama piroosesarriin

raawwatamuu eegu , daataa qajeelfama sanaan
barbaachisu, fi bu’aa adeemsa daataa kuusu of
keessaa qaba.

ÿ Memory yeroo baayyee chippii tokkoo fi isaa ol

motherboard irratti ykn circuit board biroo tokko
tokko kompitara irratti argamu of keessaa qaba.
Machine Translated by Google

Baayitii fi Yaadannoo Teessoo Danda'u

ÿ Baayitiin tokko yuunitii kuusaa bu’uuraa in

yaadannoo.
ÿ Qajeelfamni fi daataa kan jiru
yaadannoo akka baayitiitti.

ÿ Teessoon bakka mimoorii keessaa tokkoon tokkoon

baayitii yeroodhaaf jiraatudha.
Machine Translated by Google

Safara Yaadannoo

ÿ Oomishtoonni guddina meeshaalee

mimoorii fi kuusaa baay’ina
baayitii kuusaa jiruun ibsu .
Machine Translated by Google

Gosa Yaadannoo
ÿ Yaadannoo gosa lama: 1.1.
ÿ Volatile memory: Memory yeroo
humni cufamu qabiyyee isaa dhabu .
ÿ RAM

ÿ Nonvolatile memory: Memory yeroo humni

cufamu qabiyyee isaa hin dhabne.

ÿ ROM, mimoorii flash, fi CMOS

Machine Translated by Google

RAM jedhamu

ÿ Fayyadamtoonni akkaataa idileetti yeroo mimoorii

kompiitaraa irratti mari’atan RAM eeruun isaanii ni yaadatama .

ÿ RAM (random access memory), ykn main

memory, chips memory kan processor fi
meeshaalee biroo irraa dubbifamuu fi itti
barreeffamuu danda’an of keessaa qaba .
ÿ Yeroo kompiitarri humna itti kennu RAM
jalqaba irratti faayiloota sirna hojii meeshaalee
kuusaa irraa dhufan kan akka hard disk irraa
dhufaniin guutama.
Machine Translated by Google

RAM jedhamu

ÿ Proosesarri hiikuu fi raawwata

qajeelfama osoo sagantichi RAM keessa jiruu.
ÿ RAM baay’een isaa jijjiirama waan ta’eef
yeroo humni isaa baafamu qabiyyee isaa ni dhaba.
ÿ Chiipsii RAM yeroo baay’ee moojuulii mimoorii irratti
kan jiraatan yoo ta’u, kunis boordii sarkiyuutii xiqqaadha.

ÿ Bakki yaadannoo motherboard irratti argamu

moojuulota yaadannoo qabatu.
Machine Translated by Google

RAM jedhamu
Machine Translated by Google

Qindeessitoota RAM
ÿ Hammi RAM kompiitara keessatti
barbaachisu yeroo baay’ee gosoota sooftiweerii
fayyadamuuf karoorfattan irratti hundaa’a.
ÿ Softiweeriin daldalaa akkaataa idileetti
hamma RAM isa xiqqaa barbaadu agarsiisa.
Machine Translated by Google

Cache
ÿ “Maallaqa” jedhamee kan dubbifamu, yeroo adeemsa hojii

fooyyessuuf gargaara .

ÿ Kuusaawwan kaachota yaadannoo yeroo baay’ee itti fayyadamnu

qajeelfama fi daataa.
ÿ L1 cache: kallattiin gara processor chip keessatti kan ijaarame

yoo ta’u, yeroo baay’ee xiqqaa (8-128 KB) .

ÿ L2 cache: L1 caalaa xiqqoo suuta kan ta’ee fi dandeettii guddaa

(64KB-16MB) .

ÿ L3 cache: motherboard irratti, yeroo baayyee ol

hanga 8MB tti
Machine Translated by Google

Cache
ÿ Yeroo piroosesarri qajeelfama ykn daataa
barbaadu tartiiba kanaan mimoorii barbaada:
L1, L2, L3, sana booda RAM, sadarkaa
mimoorii barbaaduu qabuuf adeemsa irratti
harkifannaa guddaa qaba .
Machine Translated by Google

ROM
ÿ ROM (Read-only memory) jechuun
chiipsii yaadannoo deetaa dhaabbataa fi qajeelfama
kuusu.
ÿ Daataan ROM irra caalaan irratti fooyya’uu hin danda’u
chips fi nonvolatile dha.
ÿ Chiipsii ROM firmware jedhamu of keessaa qaba
daataa, qajeelfama ykn odeeffannoo dhaabbataadhaan
barreeffame.
ÿ PROM ROM sagantaa ta’ee fi sagantaa hojjetaan
dhaabbataadhaan irratti barreessuu danda’uudha.
ÿ EEPROM PROM elektirikiidhaan haqamuu danda’uudha.
Machine Translated by Google

Yaadannoo Flash (Flash Memory) jedhamuun beekama

ÿ Gosa yaadannoo hin jijjiiramne kan karaa elektirooniksii

haqamee irra deebi’amee barreeffamuu danda’u,
EEPROM wajjin wal fakkaata.

ÿ Kompiitaroonni qajeelfama jalqabbii akka kuufatan

kan taasisu yoo ta’u, haaromsuuf salphaadha
qabiyyee.

ÿ Daataa fi sagantaa kompitara moobaayilaa fi meeshaalee

hedduu kanneen akka bilbiloota ismaartii, taphattuu
miidiyaa socho’aa, fi kaameraa dijitaalaa ni kuusu.
Machine Translated by Google

CMOS jedhamuun beekama

ÿ Chiipsii RAM tokko tokko. Chiipsii mimoorii

flash, fi chippiiwwan mimoorii
biroo saffisa guddaa waan
kennuuf humna xiqqaa waan fudhatuuf
teeknooloojii semiikondaaktaroota meetii-
oksaayidii dabalataa (CMOS) fayyadamu .
ÿ Chiipsii CMOS baatiriidhaan deeggaraman
yeroo kompiitarri cufamullee guyyaa fi sa’aatii
ni eegu .
Machine Translated by Google

Yeroo Yaadannoo Argachuu

ÿ Yeroon qaqqabummaa yeroo piroosesarri

daataa, qajeelfama fi odeeffannoo mimoorii
irraa dubbisuuf fudhatudha.
ÿ Kallattiin kompiitarri saffisa daataa akka adeemsisu
irratti dhiibbaa qaba.

ÿ Daataa mimoorii keessatti argamuun

sababa sochii makaanikaa hard diskiin
daataa hard disk irratti argachuu
caalaa dachaa 200,000 ol saffisaa ta’uu danda’
Machine Translated by Google

Yeroo Yaadannoo Argachuu

ÿ Yeroon qaqqabummaa gama

sekondii firaakshinii, kan akka naannoo
sekoondii (sekondii biliyoona tokko) ykn
gama Hz.
ÿ Hertz (MHz, GHz) hamma olka’u yeroon
qaqqabummaa saffisaa ta’a; faallaa kanaatiin
naannoo sekoondii hamma gadi bu’u yeroon
qaqqabummaa saffisaa ta’a.
Machine Translated by Google

Bakka Babal’inaafi Kaardii Adaaptara

ÿ Bakki babal’ina socket irratti
motherboard kan kaardii adaaptara qabachuu danda’u.
ÿ Kaardii adaaptara, ykn kaardii babal’ina, a
boordii sarkiyuutii kan dalagaalee qaama yuunitii
sirnichaa guddisu fi/ykn walitti hidhamiinsa
gara meeshaalee naannootti kennu.
ÿ Peripherals meeshaalee yuunitii sirna waliin
walqabatanii fi piroosesara kompiitara
keessa jiruun to’ataman dha .
ÿ Moodeem, diskiin, maxxantoota,
iskaanara, kiiboordii.
Machine Translated by Google

Bakka Babal’inaafi Kaardii Adaaptara

ÿ Kaardii
sagalee dandeettii
sagalee
maddisiisuu
kompiitara dhuunfaa ni guddisa.
ÿ Kaardii viidiyoo,
ykn kaardii
giraafiksii, oomisha
kompiitaraa gara
mallattoo viidiyootti
jijjiiruun gara monitorii
agarsiifamuuf ergamu .
Machine Translated by Google

Bakka Babal’inaafi Kaardii Adaaptara

ÿ Deeggarsi Plug
and Ply (PnP)
kompiitarri
kaardii
adaaptaraa fi
meeshaalee
biroo akkuma
fe’atteen ofumaan akka qindeessu taasisa.
Machine Translated by Google

Flash Memory kan baafamuu danda'u

ÿ Hot plugging tiin meeshaaleen flash memory osoo

kompiitara hin cufin ykn deebi’anii hin jalqabin jijjiiruun ni
danda’ama .
ÿ Kaardii yaadannoo jechuun flash kan baafamuu danda’uudha

meeshaa yaadannoo kan kompiitara dhuunfaa ,

konsoolii tapha, meeshaa moobaayilaa, ykn
dubbisaa/barreessaa kaardii keessatti bakka tokko
keessa galchuu fi baasuu dandeessu .

ÿ USB flash drive jechuun meeshaa

kuusaa flash memory kan USB port itti galchudha.
Machine Translated by Google

Buufataalee fi Walqabsiistota

ÿ Buufata jechuun bakka periferaaliin tokko

yuunitii sirnaatti itti maxxanu ykn waliin
walqunnamsiisu yoo ta’u , kunis perifeeraalichi
daataa gara kompitaraatti erguu ykn odeeffannoo
fudhachuu danda’a.
ÿ Koneektariin tokko keebilii tokko buufata tokkotti walitti hidha.
Machine Translated by Google

Buufataalee fi Walqabsiistota
Machine Translated by Google

Buufataalee fi Walqabsiistota

ÿ USB port, ykn universal serial bus port, hanga 127

peripherals adda addaa connector tokkoon
walqunnamsiisuu danda’a.
ÿ FireWire port, USB wajjin walfakkaatu, meeshaalee
daataa saffisaan dabarsuu barbaadan kan akka
kaameraa viidiyoo walitti hidhuuf kan gargaarudha .
Machine Translated by Google

Buufata Doonii Biroo

ÿ Biltuutii dabarsuuf dambalii raadiyoo fayyadama

daataa meeshaalee lama gidduu jiru.

ÿ Buufata SCSI buufata walfakkaatu saffisa guddaa qabuu fi meeshaalee

naannoo (peripherals) adda ta’eedha.

ÿ Buufata eSATA, Buufata IrDA, Buufata Tartiiba, MIDI

Buufata doonii.
Machine Translated by Google

Awtoobisoota

ÿ Bitoonni keessoodhaan sarkiyuutii kompiitaraa keessaa

karaa elektirikii, baasii jedhaman, kanneen meeshaaleen
adda addaa, keessaa fi yuunitii sirnichaa irratti maxxanan,
akka waliin walqunnaman taasisuun dabarsu .

ÿ Guddinni baasii, bal’ina baasii jedhamu, baay’ina bittii

kompiitarri yeroo tokkotti dabarsuu danda’u
murteessa.
ÿ Bal’ina otobusii wajjin walqabatee, baay’een
ogeeyyiin kompiitaraa kan agarsiisu guddina jecha
kompiitaraa yoo ta’u , kunis baay’ina bittii
piroosesarri yeroo murtaa’e keessatti hiikuu fi
raawwachuu danda’uudha .
Machine Translated by Google

Otobusii Babal'ina

ÿ Peerifeeraalonni tokko tokko yuunitii sirnaatiin ala

jiran kaardii adaaptara bakka babal’ina keessa
galfame irratti buufata kan baasii babal’ina
waliin walqunnamsiisu waliin walqabsiisu.
ÿ Gosoonni baay’inaan mul’atan: PCI bus, .
Baasiin PCI Express, baasii AGP, USB, baasii
FireWire , fi baasii PC Card.
Machine Translated by Google

Bays
ÿ Bay jechuun banaa yuunitii sirnaa keessaa meeshaalee
dabalataa itti kaa’uu dandeessanidha .

ÿ Bakki diraayivii banaa reektangulaaraa kan akkaataa

idileetti diraayiviiwwan diskiin qabataniidha.

ÿ Baay alaa fayyadamaan tokko banaa baay’ee keessa

jiru yuunitii sirnichaa alaa irraa akka argatu kan
taasisu yoo ta’u, kunis akka optical disc drives.
Machine Translated by Google

Dhiyeessii Humnaa

ÿ Qaama yuunitii sirnaa humna AC

ba’aa dallaa gara humna DCtti jijjiiru,
kan kompiitarri itti fayyadamuu danda’u.
ÿ Motherboard fi kompiitarri adda addaa
waatii adda addaa barbaadu.