Boqonnaa

sadii
Gosa networkii
 Ramaddii Neetworkii Kompiitaraa
• Neetworkiin kompiitaraa wantoota adda addaa irratti hundaa’uun
ramadama. Isaanis:
• Ispaan teessuma lafaa
• Walitti hidhamiinsa walitti hidhamiinsa
• Bulchiinsa
• Arkiteekchara
• Bulchiinsa
Akka ilaalcha bulchaa tokkootti networkiin ta'uu danda'a
• Neetworkiin dhuunfaa kan sirna of danda’e tokkoo fi domeenii fiizikaalaa ykn
loojikii isaatiin ala argamuu hin dandeenye.
• Neetworkiin tokko ummataaf ifa ta’uu danda’a, kunis hundaan kan argamudha.
 Teessuma Lafaa

Akka teessuma lafaatiin networkiin tokko gosoota armaan gadii keessaa

tokkoon ilaaluun ni danda’ama.
• Biltuutii dandeessisan gidduutti, r anging, span ta'uu danda'a meetira muraasa hin
caalle .
• dabalatee gamoo guutuu keessatti kan diriire ta’uu danda’a daree hunda walitti
hidhu .
• Magaalaa guutuu keessatti kan diriire ta’uu danda’a.
• Magaalota ykn bulchiinsa hedduu keessatti kan babal'ate ta'uu danda'a .
 Inter – Walitti hidhamiinsa
• Qaamonni networkii tokkoo haala tokkoon haala adda addaatiin walitti hidhamuu
danda’u. N walitti hidhamiinsa jechuunis yookaan loojikiidhaan, qaamaan, yookaan
karaa lamaan jechuudha.
• hundinuu meediyaa tokkotti garuu teessuma lafaatiin walqabsiisuu ni danda’u
walitti hidhamiinsa addaan cite, caasaa baasii fakkaatu uume.
• Tokkoon tokkoon meeshaa hiriyoota isaa bitaa fi mirgaa qofa waliin kan walqabatu yoo
ta'u, sarara uuma
caasaa.
• Meeshaaleen hundi meeshaa tokkoon walitti hidhamaniiru, caasaa urjii fakkaatu uumu .
• Meeshaan tokko tokko meeshaa biroo hunda network irratti wal qunnamsiisuun ni
danda'ama, gochuu meeshaa networkii (network mesh) jedhamuun beekama.
• Meeshaaleen hundinuu karaalee kanaan duraa hunda fayyadamuun akka fedhii isaaniitti
kan walitti hidhaman yoo ta’u, kunis caasaa walmakaa ta’a.
 Arkiteekcharii Neetworkii

• Neetworkiin kompiitaraa akkaataa ijaarsa isaa irratti hundaa’uun gosoota adda

addaa kan akka Client-Server, peer-to-peer ykn hybrid jedhamuun adda
baafamuu danda’a.
 Sirni tokko ykn isaa ol akka Server ta'ee hojjetu jiraachuu danda'a. Kan biroo
Maamila ta'uu, gaaffii gaaffii tajaajiluuf Server. Sarvarichi gaaffii bakka bu'ee
fudhatee adeemsisa Maamiltoota.
 Sirnoonni lama Qabxii-qabxii walitti hidhamuu danda’u. Isaan lamaan
isaaniiyyuu sadarkaa tokkorra kan jiraataniifi hiriyoota jedhamanii waamamu.
 Neetworkiin walmakaa jiraachuu danda'a kunis ijaarsa networkii lamaan isaanii
of keessaa qaba gosoota armaan olii
 Gosoota neetworkii kompiitaraa

• Walumaagalatti, neetworkiin kan adda baafamu bal’ina teessuma lafaa

isaanii irratti hundaa’uun.
• tokko hamma fageenya bilbila harkaa keessanii fi headphone
Bluetooth isaa gidduu jiruu fi hamma interneetii mataa isaa guddaa
ta'uu danda'a, addunyaa teessuma lafaa guutuu uwwisa .
• EELEE
• LAN
• NAMA
• WAN
 Neetwork Naannoo Dhuunfaa

• Neetworkiin Naannoo Dhuunfaa (PAN) networkii xiqqaa ta’ee fi

fayyadamaa tokkoof baay’ee dhuunfaa ta’eedha.
• Kunis meeshaalee Biltuutii dandeessisan ykn meeshaalee infrared
dandeessisan dabalatee ta’uu danda’a.
• PAN qunnamtii hanga meetira 10 qaba
• PAN kiiboordii fi hantuutee kompiitaraa wayaa malee,
headphone Bluetooth dandeessisuun, maxxantoota wayaa malee fi TV
remotes of keessaa qabaachuu danda'a.
• PANn kun wireless fayyadamuun ijaaramuu danda’a .
Itti fufa.
 Neetwork Naannoo Naannoo

• Neetworkiin kompiitaraa gamoo tokko keessatti diriiree fi sirna bulchiinsa tokko

jalatti hojjetamu akka waliigalaatti Local Area Network (LAN) jedhamee waama.
• LAN waajjira jaarmiyaa, manneen barnootaa, kolleejjii ykn yunivarsiitiiwwan ni
uwwisa.
• LAN qabeenya fayyadamtoota dhumaa gidduutti qooduuf karaa faayidaa qabu
kenna .
• Qabeenyi akka maxxantoota, sarvaroota faayilii, iskaanarootaa fi kanneen biroo
salphaatti kompitara gidduutti qoodamu
• IP dhuunfaa irratti hojjeta .
• LAN naannoo domain mataa isaa jalatti kan hojjetu yoo ta’u giddugaleessaan kan
to’atamudha.
Itti fufa.
 Faayidaa networkii naannoo naannoo

• Qabeenya waliif qooduun

• Daataa giddugaleessa ta’e
• Iyyannoowwan Waliif qooduun
• Walqunnamtii Salphaa fi Saffisaa
• Nageenya daataa
Dis-Faayidaa networkii naannoo naannoo
• Bakka xiqqaa uwwisa
 Neetwork Naannoo Magaalaa Guddittii

• Neetworkiin Naannoo Magaalaa Guddittii (MAN) akka waliigalaatti

magaalaa tokko keessatti babal’ata.
• kun fayyadamtoonni isaa Local Area Networks isaanii akka babal’isan
dandeessisa.
• Fakkeenyaaf , MAN dhaabbata tokko waajjiraalee isaa hunda magaalaa
tokko keessatti akka walqunnamsiisu gargaaruu danda’a.
• Akkaataa idileetti , MAN tokko magaalaa tokko keessatti LAN lamaa fi
isaa ol kan walqunnamsiisu yoo ta’u garuu fageenya gahaa waan ta’eef
networkiin walqunnamtii keebilii salphaa ykn wayaa malee fayyadamuun
wal qunnamsiisuu hin danda’u.
Itti fufa.
 Neetwork Naannoo Bal’aa

• Neetworkiin Naannoo Bal’aa (WAN) naannoo bal’aa kan uwwisu yoo ta’u
kunis biyya
guutuu kan hammatu ta’uu danda’a .
• Yeroo neetworkiin fageenya guddaa irratti diriiru ykn yeroo
kompiitaroonni bakka bal’inaan adda ba’etti walitti hidhamuu qaban
networkiin naannoo fayyadamuun hin danda’amu. Neetworkiin naannoo
bal’aa (WAN ) ni fe’ama.
• Walumaagalatti , networkiin telekoomii Wide Area Network dha.
• WANn meeshaalee networkii baayyee qaaliin fayyadamu .
• WAN teknooloojiiwwan sadarkaa olaanaa qaban fayyadama.
• WAN tokko bulchiinsa hedduudhaan bulfamuu danda'a .
 Toopoloojiiwwan Neetwork Kompiitaraa

• Toopoloojii Neetworkiin qophii sirnoonni kompiitaraa ykn meeshaaleen neetworkii

walitti hidhamaniidha.
• Toopoloojiiwwan gama fiizikaalaa fi loojikii lamaanuu neetworkii ibsuu danda'u .
• Toopoloojiin loojikii dhangala'aa deetaa ilaala networkii kana.
• Toopoloojiin fiizikaalaa bakka bu'iinsa noodota hunda neetworkii keessa jiraniidha .
• Toopoloojii baasii
• Toopoloojii urjii
• Toopoloojii gingilchaa
• T toopoloojii mukaa
• Toopoloojii meeshaa
• Gosa walmakaa
 Toopoloojii Awtoobisii

• hundi sarara qunnamtii ykn keebilii tokko kan trunk ( network backbone) jedhamu
qooddatu.
• Keebiliin meeshaa tokko waliin walqabatu mallattoo sana fiixee tokko irraa gara fiixee
isa kaaniitti dabarsuudhaaf fayyadama.
• Tokkoon tokkoon dhuma irratti terminator tokko akka inni deetaan kallattii kamiin
akka imalu hubachuuf kaa’ama akkasumas terminator mallattoolee xuuxuuf itti
fayyadama.
• Neetworkiin baasii akkaataa idileetti networkii xixiqqoodhaaf akka gaariitti hojjeta .
• Innis bifa salphaa networking keessaa tokko yoo ta'u, meeshaan tokko kufaatiin
meeshaalee biroo irratti dhiibbaa hin geessisu.
• Haa ta'u malee, kufaatiin sararri qunnamtii qooddame meeshaaleen biroo hundi akka
hojjetan gochuu danda'a .
• Toopoloojiin baasii yeroo keessummeessitoonni hedduun yeroo tokkotti deetaa ergaa
jiranitti rakkoo qabaachuu danda'a .
Itti fufa.
 Itti fufa.
Faayidaa toopoloojii baasii
• Kompitara ykn peripheral bus waliin wal qunnamsiisuuf salphaadha.
• Dheerinni keebilii toopoloojii biroo caalaa xiqqaa barbaada .
• Buufatni tokko kufaatiin namoota biroo irratti dhiibbaa hin geessisu.
Miidhaa toopoloojii baasii
• Yoo cabbiin keebilii guddaa keessa jiraate networkiin guutuun ni cufama.
• Terminaatoroonni fiixee lamaan keebilii lafee dugdaa irratti barbaachisu.
• Yoo networkiin guutuun cufame rakkoo jiru adda baasuun rakkisaadha.
• Gamoo guddaa keessatti akka furmaata of danda’eetti fayyadamuuf kan
yaadame miti.
 Toopoloojii Urjii
• hundi meeshaa giddugaleessaa, meeshaa hub jedhamuun beekamu, walqabsiisa
qabxii irraa gara qabxiitti fayyadamuun walqabsiifamu.
• Kunis , walqabsiisni qabxii irraa qabxiitti keessummeessitootaa fi hub gidduu
jira .
• Noodonni alkallattiin karaa giddu galeessaa giddu galeessaan walitti hidhamaniiru
.
• Meeshaan giddugaleessaa ykn kompiitara tiraafikaa networkii keessa jiru hunda
to'achuu fi qajeelchuuf itti gaafatamummaa qaba .
• Raawwiin neetworkii dandeettii kompiitara giddugaleessaa, swiich ykn hub irratti
hundaa’a .
• Yoo host kamiyyuu ergaa gara host biraa kamiyyuu dabarsuu barbaade sana booda
ergaan sun jalqaba gara central server jechuunis hub, switch, router tti dabarfamee
booda gara target host tti darba.
Itti fufa.
 Itti fufa.
Faayidaa Toopoloojii Urjii
• salphaadha .
• Yeroo meeshaalee wal qunnamsiifnu ykn balleessan networkii irratti
jeequmsi hin jiru.
• Badii adda baasuu fi kutaalee balleessuuf salphaadha.
Miidhaa Toopoloojii Urjii
• Yoo hub, switch fails , noodonni walitti hidhaman ni cufamu.
• Toopoloojiiwwan baasii sararaawaa caalaa qaala'aa sababa baasii hub
ykn swiichootaatiin.
 Toopoloojii Gingilchaa
• Tokkoon tokkoon maashinii keessummeessituu sirriitti maashiniiwwan biroo lama
waliin walqabsiisa, caasaa neetworkii geengoo uuma.
• Yeroo keessummeessituu tokko keessummeessituu isa itti hin dhihoo jiruuf
walqunnamsiisuuf ykn ergaa erguuf yaalu , deetaan keessummeessitoota
gidduugaleessaa hunda keessa deema.
• Tokkoon tokkoon buufata hojii ergaa teessoo galma walsimsiisu sakatta'a. Yoo
teessoo noodiin wal hin simne salphaatti ergaa sana deebisee uuma . Karaa isaa
irrattis erga.
• Yoo teessoo walsimsiise, noodiin ergaa fudhatee deebii ergaa ka'umsaaf erga .
• Daataan kallattii tokkoon yaa’a, jechuunis kallattii tokkoon kan yaa’udha.
• jiru keessatti keessummeessituu tokko dabalataan walqabsiisuuf , bulchaan
keebilii dabalataa tokko qofa barbaachisuu danda'a.
• kufaatii gilgaala guutuu fida . Haala kanaan walitti hidhamiinsi ring keessa jiru
hundi a qabxii kufaatii.
Itti fufa.
 Itti fufa.
Faayidaa Ring T opology
• Bulchiinsa networkii : meeshaaleen dogoggora qaban osoo networkii gadi
hin buusiin networkii irraa baasuun ni danda’ama.
• Baasii : T wisted pair cabling qaala'aa fi salphaatti kan argamudha. Kanaaf
baasii dhaabuu baayyee gadi aanaadha.
Miidhaa Toopoloojii Ring
• Kufaatii : buufata tokko keessatti cabbiin kufaatii networkii waliigalaa fida.
• Harkifannaa : harkifannaa qunnamtii kallattiin baay’ina noodiiwwanii
wajjin walmadaala . Meeshaan haaraan itti dabalamuun harkifannaa
qunnamtii ni dabala .
 Toopoloojii Meeshaa

• Tokkoon tokkoon noodii ykn kompiitara noodii ykn kompiitara biroo

hunda guutummaa neetworkii keessa jiruuf hidhaa addaa of keessaa qaba .
• Toopoloojiin kun keessummeessitoota qaba keessummeessitoota biroo
hunda waliin walqabsiisa qabxii irraa qabxiitti yookiin
keessummeessitoota kanneen keessummeessitoota muraasa qofa waliin
walqabsiisa qabxii irraa qabxiitti qaban qabaachuu danda'a.
• There are redundant paths built in. Kompitara tokko keessatti kufaatiin
networkiin akka diigamu hin taasisu, sababiin isaas isaan daandii filannoo
kompiitara biroo waan qabaniif.
• Keessummeessitoonni toopoloojii Mesh keessattis akka rileeyoota
keessummeessitoota biroo kanneen walqabsiisa kallattiin qabxii irraa gara
qabxiitti hin qabneef hojjetu.
 Itti fufa.
• Teeknooloojiin mesh gosa lama qaba:
Full Mesh: Keessummeessitoonni hundinuu keessummeessitoota biroo hunda
networkii keessa jiran waliin walqabsiisa qabxii irraa gara qabxiitti qabu.
Akka kanaan keessummeessituu hundaaf walqabsiisni n(n-1)/2 barbaachisa.
Toopoloojiiwwan neetworkii hunda keessaa caasaa neetworkii amanamaa ta'e
ni kenna.
Gartokkoon Mesh: Keessummeessitoonni hundinuu keessummeessitoota
biroo hunda waliin walqabsiisa qabxii irraa gara qabxiitti hin qaban.
Keessummeessitoonni haala fedhii isaaniitiin wal qunnamsiisu. Toopoloojiin
kun bakka hunda keessaa keessummeessitoota tokko tokkoof amanamummaa
kennuu qabnutti jira.
 Itti fufa.
Faayidaa Toopoloojii Mesh
• Amanamummaa: cabbiin walqabsiisaa kamiyyuu qunnamtii kompitara walitti
hidhame gidduu jiru irratti dhiibbaa hin geessisu .
• Walqunnamtii saffisaa: walqunnamtiin noodota gidduutti baay’ee saffisaa dha.
• Irra deebiin qindeessuu salphaa: meeshaalee haaraa dabaluudhaan qunnamtii
meeshaalee biroo gidduu jiru hin jeequ ture.
Miidhaa Toopoloojii Ring
• Baasii: meeshaalee walitti hidhaman baay’ee of keessaa qaba.
• Bulchiinsa: networkiin baayyee guddaa ad baayyee rakkisaadha kunuunsuu fi
bulchuuf.
 Toopoloojii Mukaa

• Akkasumas Hierarchical Topology jedhamuun kan beekamu, kun bifa toopoloojii

networkii yeroo ammaa fayyadamaa jiruudha.
• Toopoloojiin kun akka toopoloojii Urjii dheerate fakkeessa fi amaloota baasii
dhaala
toopoloojii . Toopoloojiin kun neetworkicha sadarkaa/laayiyeroota neetworkii
hedduutti qooda. Toopoloojiin kun neetworkii naannoo guddaa keessatti
fayyadamuu ni danda'ama.
 Itti fufa.
Diyaagiramni armaan olii toopoloojii mukaa kan gosa laayiyeroota
sadii qabu kan akka, .
• Inni gadi aanaan ammoo laayibara qaqqabummaa bakka kompiitaroonni
itti maxxananidha.
• Laayibariin giddu galeessaa laayibarii raabsaa jedhamuun kan beekamu
yoo ta’u, kunis akka gidduu galeessatti hojjeta laayibara gubbaa fi
laayibara gadii gidduutti.
• Laayibariin ol aanaan laayibara wiirtuu jedhamuun kan beekamu yoo ta’u,
qabxii giddugaleessaa neetworkichaati, . jechuunis hundee mukaa
noodonni hundi irraa fork.
 Itti fufa.
Faayidaa Toopoloojii Mukaa
• Salphaatti babal'achuu danda'a
• Salphaatti kan bulfamuu danda’u: b /c guutummaan neetworkii
kutaaleetti qoodameera.
• Kufaatii daangeffame: kutaa tokko keessatti cabbiin guutummaa
neetworkii irratti dhiibbaa hin geessisu.
Miidhaa Toopoloojii Mukaa
• Baasii guddaa: meeshaaleen barbaachisan baasii guddaa kan
gaafatudha.
• Kufaatiin laayibara hundee tokkoo neetworkii waliigalaa ni miidha.
 Toopoloojii Walmakaa

• toopoloojii makaa jedhama .

• makaa bu'aa fi hanqina toopoloojiiwwan hammatan hunda dhaala .
 Peer to peer fi networkii sarvarii irratti
hundaa'e
• Dizaayinii neetworkii irratti hundaa’uun neetworkiin kompiitaraa gosoota lamaan
armaan gadiitti qooduun ni danda’ama :
• Neetwork Hiriyaa Hiriyaa
• Neetworkiin Sarvarii Irratti Hundaa’e
Neetwork Hiriyaa Hiriyaa
• Neetworkiin Peer-to-Peer jedhamus P2P ykn networkii kompiitaraa gara
kompiitaraatti jedhama.
• 'Peers ' jechuun noodota ykn sirna kompiitaraa kanneen walitti hidhamanidha.
• keessatti , tokkoon tokkoon noodiin walqabsiifama noodiin networkii keessatti .
• Neetworkii peer-to-peer keessatti kompitara gidduutti sarvaroota ykn sadarkaan
addaa hin jiru .
• Kompiitaroonni hundi walqixa waan ta’aniif hiriyaa jedhamuun beekamu .
 Itti fufa.
• Akka idileetti tokkoon tokkoon kompiitara akka Maamila/Tajaajilaatti kan
tajaajilu yoo ta’u, namni itti gaafatamummaa neetworkii guutuuf bulchaa ta’ee
ramadame hin jiru.
• Neetworkiin peer-to-peer fedhii dhaabbilee xixiqqaa bakka fayyadamtoonni
naannoo waliigalaa tokkotti ramadaman filannoo gaarii dha, nageenyi dhimma
miti .
• N odes ta’uu danda’u : 1.1.
• meeshaaleen biroo gara hard disk isaatti akka dubbisan ykn akka barreessan
hayyamuu , .
• faayiloota waliif qooduun hayyamuu , .
• qunnamtii interneetii isaa argachuu , fi qabeenya biroo.
• Faayiloonni ykn qabeenyi kallattiin sirnoota neetworkii irratti argaman gidduutti
qoodamuu danda'u, osoo sarvarii giddugaleessaa kamiyyuu hin barbaachisin.
 Itti fufa.
• kun maamilaa fi sarvarii addaan hin baasu.
• Tokkoon tokkoon noodiiwwanii noodiin tajaajila gaafachuu ykn kennuu isaa
irratti hundaa'uun akka maamila/tarjaa lamaanitti hojjechuu danda'u.
• hundinuu dalagaadhaan walqixa kan ta'anii fi kallattiin deetaa waliif erguu ykn
fudhachuu danda'u .
 Itti fufa.
• Neetworkiin peer to peer jechuun kompitara gidduutti karaa LAN ykn interneetii
networkiidha .
• keessatti sirnoota kompiitaraa hedduu walqunnamsiisuuf maloonni sadii akka
mala bu’uuraa ta’etti fayyadamu
• USB (Universal Serial Bus) fayyadamuun walitti dhufeenya hiriyoota lama
gidduutti uumuuf , .
• mala lammaffaan itti fayyadamuudha Twisted Pair, Fiber Optic, Walitti
Hidhamiinsa Kompiitaraa Hojjechuu , fi
• dhumarratti mala pirootokoolota qunnamtii hunda tarminaalota hedduu gidduu
jiru interneetii irratti to'achuuf gargaaran fayyadamuudha .
Fakkeenya networkii peer to peer
• Bit Torrent: Torrent fakkeenya guddaa networkii P2P ti. Torrent keessatti
kompiitaroonni hundi interneetii irratti walitti hidhamaniiru. Kompiitarri tokko
faayila kamiyyuu gara networkitti olkaa'uu kan danda'u yoo ta'u kompiitaroonni
biroo faayiloota sana buufachuu jalqabu. Akkasumas, kompiitarri kamiyyuu
kutaalee faayilii sanaa olkaa’uu kan danda’u yoo kompiitarri sun duraan faayilii
sana keessaa kutaalee tokko tokko buufate ta’e.
• Kompitara LAN irratti maxxane: Mana keessatti ykn waajjira xiqqaa keessatti
kompiitaroonni networkii peer-to-peer waliin uumuu fi daataa fi qabeenya waliin
qooddachuu danda’u.
• Bitcoin – Bitcoin akkasumas network kaffaltii peer-to-peer fayyadama, fi kan
keessatti pirootokooliin kirpitoogiraafii hojiif kan fayyadamu fayyadamtoonni
bitcoins erguu fi fudhachuuf gargaaru .
Faayidaa fi faayidaa kana kan peer to peer network

Faayidaa : 1 .
• Hardware kompiitaraa gatii xiqqaa qabu fayyadamuu
• hin barbaachisu
• Kufaatiin hin ta'u kompitara hunda irratti dhiibbaa qaba
• salphaa & baasii xiqqaa
Faayidaaleen kun: 1.1.
• Nageenya hin qabu
• Qabxiin giddugaleessaa kuusaa ykn kuusaa faayilii hin jiru
• Fe'iinsa dabalataa kompitara irratti sababa qabeenya qooduun
 Moodeela sarvarii maamilaa
• Sirni maamila-tajaajilaa akka ijaarsa sooftiweerii maamilaa fi sarvarii
lamaan irraa ijaarameetti ibsamuu danda’a, maamiltoonni yeroo hunda
gaaffii erganii osoo sarvariin gaaffii ergameef deebii kennu.
• Hariiroo neetworkii maamilaa fi sarvarii keessatti kompiitaroonni tokko
tokko akka sarvarii yoo ta’an kaan ammoo akka maamilaatti hojjetu.
• Sarvariin salphaatti kompiitara qabeenya networkii kennuu fi
kompiitara biroo yeroo isaan gaafatan tajaajila kennudha.
• Maamiltoonni kompiitara sagantaa tajaajila kana sarvarii irraa gaafatu
hojjetudha .
• Appilikeeshiniiwwan networkii baay’een isaanii bifa qunnamtii client –
server paradigm jedhamuun beekamu fayyadamu. Appilikeeshiniin
sarvarii tokko qunnamtii akka malee eega, aplikeeshiniin maamilaa
ammoo qunnamtii dammaqinaan jalqaba.
 Itti fufa.
• Neetworkiin maamilaa/sarvarii neetworkota gurguddoof caalaatti mijatu.
• Kompiitarri giddugaleessaa ykn 'server' akka bakka kuusaa faayilootaa fi
aplikeeshiniiwwan neetworkii irratti qoodamaniitti hojjeta.
• Yeroo baayyee sarvarichi kompiitara gahumsa giddu galeessaa ol ta'edha.
• sarvarichi qaqqabummaa networkii kompitara biroo kanneen kompitara
'maamila' jedhamanii waamaman ni to'ata.
• Akkaataa idileetti , barsiisonni fi barattoonni mana barumsaa tokko
keessa jiran hojii isaaniif kompiitara maamilaa ni fayyadamu fi bulchaa
networkii qofa (yeroo baay’ee miseensa hojjetaa murtaa’e) qofatu mirga
qaqqabummaa sarvarii ni qabaata.
Itti fufa.
 Itti fufa.
Hojiiwwan maamilaa
• Walumaagalatti , sooftiweerii maamilaa:
• Sagantaa aplikeeshinii fedhii ofiitiin yeroo fageenya irraa
qaqqabummaan barbaachisu maamila ta'u , garuu shallaggii biroo
naannootti raawwatudha.
• Fayyadamaadhaan naannootti waamama, fi turtii tokko qofaaf raawwata
• Kompitara dhuunfaa fayyadamaa irratti naannootti hojjeta
• Quunnamtii sarvarii wajjin dammaqinaan jalqaba
• argachuu danda'a , garuu yeroo tokkotti sarvarii fagoo tokko
dammaqinaan qunnama.
• Hardware addaa ykn sirna hojii ulfaataa hin barbaadu
 Itti fufa.

• Hojiiwwan sarvarii
• Innis sagantaa kaayyoo addaa, mirga qabuu fi tajaajila tokko
kennuudhaaf kan of kenne yoo ta'u, garuu maamiltoota fagoo hedduu
yeroo tokkotti qabachuu danda'a .
• hojjedhu (jechuunis kompiitara dhuunfaa fayyadamaa miti).
• Maamiltoota fagoo fedhii isaanii irraa quunnamtii akka hin hojjenne
eegaa
• ni fudhata , garuu tajaajila tokko kenna
• Hardware humna guddaa qabuu fi sirna hojii ulfaataa barbaada
 Itti fufa.
• Sarvariin tokko wabii kennuu qaba:
• mirkaneessuu : eenyummaa maamilaa mirkaneessuu
• hayyama : maamiltoonni tajaajila murtaa’e tokko argachuu akka
danda’an mirkaneessuu
• nageenya deetaa : deetaan murtaa’e dubbifamuu fi/ykn fooyya’uu
akka hin dandeenye wabii ta’a
 Faayidaa fi miidhaa network client-server
Faayidaa: 1.1.
• Baayyee nageenya qaba
• Duubdeebii giddugaleessaa
• Iskeelii ta’uu danda’a
Miidhaa isaa: 1.1.
• Bulchiinsa ogummaa barbaada
• Dogoggora sarvarii
• Hardware beeksisa sooftiweerii of kenne qaala'aa
Garaagarummaan guddaan Neetworkii Peer-to-Peer fi
Neetwork Maamilaa/Server gidduu jiru
Neetworkiin Hiriyaa Hiriyaa
Saaguuf salphaadha
Fe'uuf baasii xiqqaadha
Sirna hojii bal’aa irratti hojiirra oolchuun ni
danda’ama
Softiweeri fayyadamaa jiru kunuunsuuf yeroo
dabalataa kan fudhatu (kompitara dhuunfaan
bulfamuu waan qabuuf) .
Sadarkaan nageenyaa baayyee gadi aanaa ta'e
kan deeggaramee ykn tasumaa hin jiru .
Sarvarii hin barbaadu
Neetworkiin bulchuuf ogummaa sadarkaa giddu
galeessaa barbaada
Neetworkiin Maamilaa/Tajaajilaa
Caalaatti diriirsuun rakkisaadha
Fe'uuf qaala'aa ta'a
Sirnoonni hojii adda addaa kompitara maamilaa irratti
deeggaramuu danda'u, garuu sarvarichi sirna hojii networking
deeggaru hojjechuu qaba
Softiweeri fayyadamaa jiru kunuunsuuf yeroo xiqqaa kan
fudhatu (suphaan irra caalaan isaa sarvarii irraa waan
bulfamuuf)
Nageenyi sadarkaa olaanaa kan deeggaramu yoo ta'u, hundi
isaanii sarvarii irraa kan to'atamanidha. Tarkaanfiiwwan
akkasii faayiloota sirna barbaachisoo ta'an akka hin
haqamne ykn qindaa'inoota akka hin jijjiiramne dhorku
Sarvarii sirna hojii sarvarii hojjetu barbaada
Bulchaan networkii dandeettii IT sadarkaa olaanaa kan qabu
yoo ta’u, beekumsa hojii gaarii sirna hojii sarvarii irratti akka
qabaatu gaafata
 Keebilii neetworkii
• Keebiliiwwan neetworkii akka:
• Kallattiin karaa ykn
• Qaxxaamuraa .
• Straight through gosa baay’ee beekamaa ta’ee fi kompitara hub ykn switch waliin
wal qunnamsiisuuf kan gargaarudha.
• Meeshaalee irraa adda ta'ee walqunnamsiisuuf kan oolu.
• Istaandardii waayirii tokko fayyadama: dhuma lamaan istaandaardii waayirii T568B
fayyadamu.
• T568A Istaandardii Wayyaa: Adii Burtukaana, Burtukaana, Adii Magariisa, Biluu,
Adii Biluu, Magariisaa, Adii Buraayyuu, Buna.
• Istaandardii Wayyaa T568B: Adii Magariisaan, Magariisa, Adii Burtukaana, Biluu,
Adii Biluu, Burtukaana, Adii Buraayyuu, Bunni.
• Keebilii armaan gadiitif keebilii networkii kallattiin fayyadami:
• Gara router tti jijjiiraa
• Gara PC ykn server tti jijjiiraa
• Hub gara PC ykn server tti
Crossover network cable caalaatti kompiitara kompiitara waliin wal qunnamsiisuuf kan
gargaarudha.
• Keebilii qajeelaa irraa adda ta’ee, keebiliin qaxxaamuraa istaandaardii wayaa adda addaa
lama fayyadama: fiixeen tokko istaandaardii wayaa T568A fayyadama, fiixeen inni kaan
immoo istaandaardii wayaa T568B fayyadama.
• Keebilii qaxxaamuraa irratti tokkoon tokkoon dhuma irratti tartiiba adda addaa
fayyadamta .
• Dhuma jalqabaa halluu armaan gadii fayyadama : WO-O-WG-B-WB-G- WBr -Br
• Dhuma lammaffaan halluu armaan gadii fayyadama : WG-G-WO-B-WB-O- WBr -Br
• Yeroo baayyee meeshaalee gosa walfakkaataa lama walitti hidhuuf kan gargaarudha:
fakkeenyaaf, kompitara lama (karaa too'ataa interfeesii networkii) ykn swiich lama
walitti hidhuuf.
• Meeshaalee walfakkaatan walqunnamsiisuuf itti fayyadami.
• Keebilii armaan gadiitif keebilii qaxxaamuraa fayyadami:
• Gara jijjiiruutti jijjiiraa
• Hub irraa gara hubatti
• Router gara router tti geessu
Keebilii Neetwork Mataa Keessanii Hojjechuuf Wanti isin
barbaachisu :
• Keebilii: Cat 3, 4, 5e, 6, 7 ykn keebilii biroo
• Walqabsiistota: Walqabsiistota RJ-45
• Meeshaa crimping
• Cutter: Diagonal Cutter Pliers - Yoo crimper wire cutter of keessaa qabu
waliin hin dhufneef wayaa muruuf kanneen keessaa lama si barbaachisa.
• Qorataa
Keebilii
Meeshaa crimping

• Meeshaan crimping gaariin tokko lama wire cutters ijaarame qaba, akkasumas
blade to strip insulation .
• Akkasumas crimping walqabsiistota biroo kan akka RJ-4 deeggaru danda'a
Walqabsiistota

Walqabsiistota RJ-45
Tarkaanfiiwwan Keebilii Neetwork Mataa Keessanii
Hojjechuuf

• Murachuu
• Hamma barbaaddetti Cat 5 tokko muraa. Yeroo murtan jecha durii
yaadadhu : Yeroo lama safaraa, al tokko muraa. • Cirrachi tokkoon tokkoon
fiixee irratti argamu qulqulluu fi qajeelaa ta’uu isaa mirkaneessi.
Uffata baasuu
• Insulaashinii gara inchii tokkoo keebilii irraa baasi. Bareedaa fi square ta'ee duubatti
muraa .
• Insulaashinii/jaakkeetii pilaastikii qofa muruun sibiilaa osoo hin taane baay’ee
barbaachisaadha .
• Of eeggadhaa ! Wayyaa 8 keessaa tokko miidhuun, yoo nick qofa ykn gartokkoon
murattellee, cable kee ni
dhaba .
Wayyaa sassaabuu
• Wayyaawwan sana hiikaa. Keessatti sibiilli halluu adda addaa qabu lama lama
akka jiru ni hubattu .
• Lamaan halluudhaan saagi . Xumura irratti sibiilota halluu akka armaan gadiitti
koodii godhamaniin xumuruu qabda : halluu diimaa/buluu-adii,
burtukaana/burtukaana-adii, magariisa/magariisa-adii, bunni/buraa’aa-adii.
Qopheessuu
Walqabsiisaa RJ-45 walitti qabsiisi
Crimping gochuu
Qormaata

• akka hojjetu mirkaneessuuf qorachuu qabda .

• Fiixee keebilichaa lamaan jaakkii tester irratti galchuun ibsaa ilaalaa .
• Yoo hundi isaanii ibsan, tokkoon tokkoon wayaadhaaf walitti hidhamiinsa gaarii
qabda keebiliin immoo ni sakatta'a.