TARLAC STATE UNIVERSITY

COLLEGE OF TEACHER EDUCATION

Lucinda Campus, Tarlac City
Tel. No. (045) 493-0182; Fax No. (045) 982-0110
Re-accredited Level IV Phase 2 by the Accrediting Agency of
Chartered Colleges and Universities of the Philippines (AACUP), Inc.

Mga Suliraning
Pangkapaligiran sa
Sariling Pamayanan
(PAGPAPAKITANG-TURO)

Inihanda ni:

CHRISTIAN NOAH E. MAMUCOD

BSED SS 3B

Iniwasto ni:

Mr. CRISTIAN G. LINGAD

Course Instructor

Marso 2023
Ikalawang Semestre
 I. Layunin:
a. Naipaliliwanag ang mga konsepto, sanhi at bunga ng mga suliraning
pangkapaligiran nakasentro sa pagkasira ng mga tahanan.
b. Napahahalagahan ang kapaligiran sa pamamagitan ng pagpapayaman at
pangangalaga sa mga likas na yaman na kailangan para sa pang araw-araw na
pamumuhay.
c. Nakagagawa ng islogan na makapanghihikayat sa mga tao na pagyamanin ang mga
likas na yaman.
II. Paksang Aralin:
a. Paksa: Mga Suliraning Pangkapaligiran saSariling Pamayanan
b. Kagamitan: TV, Laptop, Iba't ibang mga Larawan, Kartolina, atbp.
c. Sanggunian: Padayon: Mga Kontemporaneong Isyu, Pahina 125-139
d. Pagpapahalaga: “Nabibigyang diwa ang kahalagahan ng kapaligiran sa
pamamagitan ng pagpapayaman at pangangalaga sa mga likas na yaman na
kailangan para sa pang araw-araw na pamumuhay.”

III. Pamamaraan: Paglinang ng Gawain – Pangkatang Gawain

Gawaing Guro Gawaing Mag-aaral

A. Paunang Gawain

a. Panalangin

b. Pagbati
Magandang Araw sainyong
lahat!

Ayusin ang inyong mga Magandang Araw din po Ginoong Mamucod!

upuan at pulutin ang inyong
mga kalat sa ilalim ng inyong
mga upuan.
Opo Ginoo!
Kung tapos na maari na
kayong maupo.
c. Pagtala ng lumiban at
hindi lumiban
Jay Jay anak bilang ikaw ang
tagapag-ulat ng inyong klase
maaari mo bang markahan
itong checklist na dala ko
para aking malaman kung
sinu ang lumiban sa araw na
ito. Wala pong problema Ginoong Mamucod, ito ay
aking iniibig na gawin.
Maraming salamat, Ihjo!
d. Pagkuha ng takdang aralin
Bago tayo tuluyang
magsimula akin namunang
kokolektahin ang inyong mga
takdang aralin na ibinigay ko
sainyo kahapon, ang
pagpapasa ng inyong takdang
 aralin ay mag-uumpisa mula
sa gitna papuntang dulo.

B. Balik-Aral

Bago tayo dumako sa ating susunod na

paksa, magkakaroon muna tayo ng isang
gawain patungkol sa ating nakaraang
talakayan.

“I-BULUNG M0”

Proseso ng Gawain:
1. Ang klase ay igugrupo sa tatlong pangkat
2. Ang bawat pangkat ay magbibigay ng kanilang isang representante para sumali sa
gawain
3. Ang bawat representante ay bibigyan ng isang pamaypay at dahon para gamitin sa
gawain
4. Ang bawat representante ay magpapaunahan sa pagpaypay ng dahon patungo sa
harap upang buuin ang mga salita na naka-iskrambol sa mga papel na dahon.
5. Pagkabuo ng salita ito ay ididikit ito sa green tsart na ginawa ng guro.
6. Ang bawat saling mabubuo ay may karampatang premyo.
7. Ang gawaing ito ay magtatagal lamang ng limang minuto.

GAGIRANPAKLI
KALIS MIDOKAPIYSON

PADAYONSAT

Mga kasagutan:

• Kapaligirang Likas
• Modipikasyon
• Adaptasyon

Batay sa inyong gawain, patungkol

saan ang ating nakaraang talakayan?
Ang atin pong tinalakay ay patungkol sa mga
konsepto sa pagbabago ng kapaligiran.

Tama!
Nakakatuwang isipin na ang lahat ay
nakinig sa ating nakaraang talakayan.
 Inaasahan ko na nakadagdag sa inyong
kaalaman ang natalakay natin hinggil
sa mga suliraning pang kapaligiran.

C. Pagganyak
Bago tayo dumako sa ating aralin, tayo
muna ay magkakaroon ng isa pang
gawain.

“Flip mo, Sagot mo”

Proseso ng Gawain:
1. Papangkatin sa tatlo ang klase
2. Marapat na magkaroon ng tig isang na representante ang bawat grupo; pupunta
sa harapan para pumila at Gawin ang bottle flip challenge upang magkaroon ng
pagkakataong sagutin ang pamprosesong tanong.
3. Ang bawat representante ay pipila sa pag-flip ng bote at ang bawat sablay na
flip ay tutungo sa dulo ng pila para hintayin muli ang kanyang pagkakataon.
4. Ang bawat tamang sagot ay may katumbas na premyo.
5. Ang gawaing ito ay magtatagal lamang ng limang minuto.

Pamprosesong Tanong

• Ang ___________ ay ang pagkakaiba/katangi-tangi ng lahat ng anyo na binubuo

sa natural na kalikasan.
Sagot: Biodiversity
• Ang ____________ ay tumutukoy ay ang pagsira at pagkalbo ng mga
kagubatan. Ito ay madalas na dahil sa illegal na gawain ng tao. Nagkakaroon ng
kakulangan o limitasyon sa supply ng mga yamang gubat. Maraming hayop din ang
nawawalan ng tahanan.
Sagot: Deforestation
• Ang _____________ ang tumutukoy sa mga hamon na kinakaharap ng Inang
Kalikasan.
Sagot: Environmental Issue/Suliraning Pangkapaligiran

D. Paglalahad

Deforestation – ito ang pagkasira ng mga kagubatan dahil sa malawakang pagputol

ng mga puno at pagpapatag ng mga bundok

Environmental Problem – ito ang ibat- ibang isyu na kinakaharap ng kapaligiran

na nakakasira sakanya.

Habitat Destruction – ito ang pagkasira ng natural na tirahan ng mga nilalang sa

mundo.
 E. Pagtatalakay

Maraming salamat sa mga nakilahok sa

ating gawain. Ngayon naman, ating
aalamin ang mga uri ng suliraning
pangkapaligiran.

Upang lubos pa ninyong maunawaan

ang ating paksa sa umagang ito, tayo ay
magsasagawa ng isa pang gawain.

Mga alituntunin sa

“Mga uri ng Suliraning Pangkapaligiran”

1. Papangkatin sa tatlo ang klase
2. Ang bawat pangkat ay marapat na magkaroon ng tig isang representante.
3. Susuriin ng tatlong na pangkat ang sipi.
4. Ang unang grupo ay bubuo ng isang “Haiku” patungkol sa PAGKAWALA NG
“BIODIVERDITY” sa pagpipresenta sa harapan kasama ng eksplanasyon.
5. Ang ikalawang pangkat naman ay magsasagawa ng “News Casting” sa
pangunguna ng tagapagsalita patungkol sa Pagkakalbo ng Kagubatan.
6. Ang ikatlo na pangkat naman ay magsasagawa ng aktuwal na “pagsasadula”
sa mga suliraning pangkapaligiran mapa rural man o urban.
7. Ang lahat ng pangkat ay bibigyan ng limang minuto sa paggawa ng kani-kanilang
awtput.
8. Ang bawat grupo ay bibigyan ng tig tatlong minuto para sa presentasyon ng kani-
kanilang mga awtput at ang gawaing ito ay maaaring magtagal ng labing apat
hanggang labing limang minuto.

Gabay sa Pagbibigay ng Grado

Konteksto ng Kooperasyon ng Pangkalahatan –
Pagkamalikhain -
Pangkat presentasyon Grupo – 20% 100%
40%
40 %
Una
Ikalawa
Ikatlo

Siping Susuriin para sa pagsulat ng Haiku: Unang Pangkat

Sa kabila ng napakahalagang papel na ginagampan ng biodiversity a pagpapanatili ng likas
na ugnayan ng mga tao, hayop, halaman at pagkabuhay ng tao, nahaharap sa matinding banta
ang iba't ibang ecosystem at biodiversity ng maraming pamayanan sa bansa. Pangunahing sanhi
nito ang mga aktibidad ng tao na mapanira sa kapaligiran gaya ng pagsira ng tirahan ng mga
hayop at halaman (habitat destruction), labis na eksplotasyon, polusyong kemikal o
pangkapaligiran, polusyong biyolohikal, at mahinang institusyon at pagpapatupad ng mga batas
na pangkapaligiran. Dahil magkakaugnay ang mga bumubuo rito, ang anumang paggambala sa
isa o alin mang bahagi nito gaya ng tubig, hangin, at lupa ay asahang magdudulot ng hindi
magandang kondisyon sa biodiversity, ecosystem, at sa kapaligirang likas hindi lamang ng
pamayanan mismo kundi maging ng buong bansa at daigdig.
 Sa bahaging ito, susuriin ang kinakaharap na suliranin at hamon ng mga pamayanan at bansang
Pilipinas sa kabuoan at ang epekto nito sa kaunlaran ng bansa at pamumuhay ng mga Pilipino.
Isasagawa ang pagsusuri batay sa naging pagsira ng iba't ibang bahaging pangkapaligiran at
likas na yaman mula noon patungo sa kasalukuyan.

Pinakamabigat na suliraning pangkapaligiran na kinakaharap ng mga pamayanan sa Pilipinas

sa kasalukuyan ang pagkawala ng biodiversity, Sa katunayan, hindi lamang isa ang
Pilipinas sa 35 bansa na itinuturing na "biodiversity hotspots" kundi kinikilala pa ito
bilang "hottest of the hotspots" sa daigdig. Ang panghihimasok ng tao sa tirahan ng mga
hayop at halaman ang pangunahing sanhi sa pagkawala ng biodiversity sa bansa. Sa
patuloy na paglaki ng populasyon at mabilis na pagpapaunlad at pagpapalago ng ekonomiya,
lumalaki ang pangangailangan ng tao sa kabuhayan, tirahan, enerhiya, at kagamitan sa paggawa
ng mga bahay at gusali. Bilang kasagutan. ang mga dating kagubatan, mangroves, at wetlands
na tirahan ng mga indigenous species ay nilinis at pinatuyo (drained) upang maging lupang
sakahan, pastulan, at tirahan ng tao. Nagbunga ang mga naturang pangyayari ng matinding
alalahanin (stress) sa likas na kapaligiran na nagresulta ng paggambala sa ecosystems, pagkasira
ng natural habitat, at nakababahalang pagkawala ng biodiversity.

Ang modernisasyon ng agrikultura uparig mapataas ang ani para sa pagkain ay banta rin sa
biodiversity ng lugar. Sa halip na magtanim ng mga lokal o katutubong pananim na
pangkaraniwan sa isang lugar, ang ang magsasaka ay mas pinipili ang mga dayuhang species
(alien invasive species) na magbibigay ng mas maraming ani at malaking kita. Bunga nito,
maraming mga likas o lokal na pananim ay pakaunti nang pakaunti ang nagtatanim.

Siping Susuriin para sa pagsulat ng News Casting: Ikalawang Pangkat

Sa kabuoang lupain ng bansa na 30 milyong ektarya, 15.9 milyon ang may klasipikasyon
bilang forestlands. Sa nabanggit na forestlands, 2.7 milyong ektarya ang idineklara o
itinuturing na protected areas. Batay sa 2010 satellite imageries na isinagawa ng National
Mapping and Resource Information Authority (NAMRIA), binubuo ang kagubatan ng
bansa ng open forest na nasa 68% (4.595 milyon ektarya) ng kabuoang forest cover ng bansa,
28% bilang closed forest at ang natitira ay mga mangrove. Batay sa rehiyon ang mga nanguna
sa may pinakamataas na forest cover ay ang Rehiyon 2 na nasa 1.04 milyon ektarya, Region
4-8 (915,664 ektarya). Cordillera Administrative Region (773,191 ektarya). Region 13
(683,112 ektarya). Region 3 (520,598 ektarya). Eastern Visayas (514,464 ektarya). Region
11 (428.716 ektarya). Northern Mindanao (377,858 ektarya), at Autonomous Region in
Muslim Mindanao (301,894 ektarya).

Ang kagubatan ay isa sa pinakamahahalagang likas na yaman ng bansa. Nagbibigay ito ng

maraming ecosystem services gaya ng foodcrops, livestock at isda, tirahan, nagagamit sa
pananaliksik at edukasyon, at maging para sa libangan. Noong 2013, ang sektor ng kagubatan
ay nakapag-ambag ng PHP 5.26 bilyon (0.12%) sa gross national product ng bansa.
Napakahalaga ng papel ng kagubatan sa balanse ng buhay ng tao, hayop, at halaman. Nagagamit
itong pastulan, watershed o tagaipon ng tubig sa ilalim ng lupa. at tirahan ng iba't ibang hayop
at halaman. Nakatutulong din ito sa pagkontrol ng temperatura dulot ng sobra-sobrang polusyon
sa hangin, paghadlang sa erosyon, pagbaha sa mga pamayanan sa kapatagan at mabababang
lugar. at pagsalo sa malalakas na hangin sa pagtama ng bagyo sa lupa.

Sa kabila ng mabuting dulot ng kagubatan, higit na nangingibabaw sa maraming tao ang

pangangailangan sa kasalukuyan. Kung kaya, malaking suliranin sa maraming lugar sa
maraming pamayanan sa bansa ang deforestation. Ang deforestation ay ang pagkalbo o
pagputol hanggang tuluyang mawala ang mga puno sa kagubatan. Itinuturing na
pangunahing banta sa mga kagubatan sa Pilipinas ay nagmula sa pagputol ng mga puno
bilang panggatong, paninirahan sa mga forestlands, conversion para sa gamit na
pansakahan, kaingin at forest fires, at ilegal na pagtotroso.
Tinatayang mahigit 20 milyong katao ang naninirahan sa upland watershed areas, kung saan
ang mahigit sa kalahati ay umaasa sa pagsasakang kaingin bilang hanapbuhay. Dagdag pa rito,
natutukoy rin bilang sanhi ng deforestation at forest degradation sa bansa ang di pantay
na distribusyon ng lupa, "insecure tenure at rural poverty, na kaugnay sa paglaki ng
populasyon sa mga pamayanang rural. Ang deforestation ay naging dahilan upang ang
maraming mahihirap na komunidad ay maging bulnerable sa mga likas na kalamidad
gaya ng mga bagyo, flashflood, at landslide.

Siping Susuriin para sa pagsulat ng script ng Pagsasadula: Ikatlong Pangkat

Sa mga pamayanang rural sa bansa, ang pagkawala ng integridad ng mga watershed (loss of
watershed integrity) at ang degradasyon ng mga lupang agrikultural (degradation of agricultural
land base) ang dalawang nangungunang suliraning pangkapaligiran. Itinuturing na sanhi nito
ang hindi angkop at hindi sustainable na paggamit ng lupa at pamamaraan sa pagsasaka sa
upland areas, laganap na deforestation, at pagmimina sa ilang probinsiya. Tinatayang mahigit
sa 267 watershed ang nangangailangan ng rehabilitasyon sa buong bansa. Ang watershed
ang ipunan ng tubig sa ibabaw at ilalim ng lupa na dumadaloy sa isang river system.
Sumusuporta ang mga watershed sa national irrigation systems at siyang pangunahing
pinagkukunan ng tubig na ginagamit sa mga kabahayan.

Taon-taon, nakararanas ng pabago-bagong daloy ng tubig sa watersheds, na karaniwang

iniuugnay sa tagtuyot at flash flooding. Dagdag pa rito, nahaharap din ang 21% ng mga
lupang agrikultural at 36% ng lupang hindi agrikultural ng mula sa katamtaman
hanggang malalang erosyon.

Ang napakabilis na pagsulong ng industriyalisasyon at paglaki ng populasyon na isa sa

pinakamatataas sa daigdig, ay nagbigay-daan sa pagsibol ng mabibigat na suliranin sa
bansa lalo na sa mga pamayanang urban nito. Noong 2000, ang mga pamayanang urban ay
naging tirahan ng 48.1% ng kabuoang populasyon ng bansa na nasa 76.5 milyon. Noong 2010,
aakyat pa ito sa 48.9% ng kabuoang populasyon ng Pilipinas na 94 milyon. Tinatayang sa 2030,
aakyat sa 70% ang urban population sa kabucang populasyon ng bansa. Batay sa sensus ng
populasyon noong 2015, ang Pilipinas ay May 33 highly urbanized cities (HUCs), kasama ang
16 na siyudad sa Metro Manila. Apat sa mga HUCS na ito ay nalampasan ang 1 milyong
populasyon, na binubuo ng Quezon City (2.94 milyon). Manila (1.78 milyon), Davao (1.63
milyon), at Caloocan City (1.58 milyon).

Batay sa population density, ang siyudad ng Manila ang pinakasiksikan na mayroong 71,263
katao sa bawat square kilometer, kasunod ang Mandaluyong na may 41,580 katao sa bawat
square kilometer at Pasay City na may 29,815 katao sa bawat square kilometer. Ang mga
naturang datos ay 6 beses namas mataas kaysa sa national average population density na 337
katao bawat square kilometer.

Sa labas ng Metro Manila, ang mga nangunguna sa pagiging siksikan batay sa population
density. Ang mga urban center sa pangunguna ng Metro Manila ay nagpapamalas na ng mga
problemang iniuugnay sa hindi maayos na pangangasiwa ng urbanisasyon gaya ng polusyon sa
hangin, tubig, ingay, at lupa, kakulangan sa suplay ng tubig, mahinang impraestruktura ng
"sewerage" at pagtatapon ng basura, traffic congestion, mataas na bilang ng mga "informal
settler" e iskwater, at mataas na unemployment at antas ng krimen. Ang mataas na populasyon
at urban migration ay nagbunga rin sa mabilisan at hindi maayos na conversion ng mga
produktibong lupang agrikultural para sa panahanan at iba pang gamit pang-urban.
 F. Pangwakas na Gawain

a. Paglalahat: Gamit ang Aktuwal na Diagram

Pagkasira
ng
Tirahan

Mga
Suliraning
Pang-
Kapaligiran

Pamayanang
Pagkakalbo
Rural at
ng kagubatan
Urban

Katanungan Mga Inaasahang Kasagutan

• Ang pagkasira ng tirahan ay
tumutukoy sa mga lumiliit
Ano ang Pagkasira ng Tirahan o Biodiversity Destruction na bilang ng mga
at ano ang mga epekto nito sa kalikasan? ekosistema na tinitirhan ng
ibat – ibang uri ng mga
nilalang. At ang epekto nito
sa kalisakan ay lubhang
masama dahil binabawasan
nito ang natural na tirahan
ng ibat – iabng uri ng
nilalang mapa tubig man o
lupa.
• Kagubatan na walang
buhay.
Ano ang mga katangian ng mga lugar na nakakaranas ng • Kalbong mga bundok.
pagkakalbo ng kagubatan o “Deforestation”? • Lugar na tiyak sa landslide
at baha.
• Isang lugar na hindi ligtas
tirahan.
Ano ang mga katangian ng mga suliraning • Ang mga suliranin sa mga
pangkapaligiran sa mga rural na lugar? rural na lugaray nag-
uumpisa sa mga bundok at
baybayin.
• Ang mga suliranin sa mga
Ano ang mga katangian ng mga suliraning urban na lugar ay madalas
pangkapaligiran sa mga urban na lugar? na nagaganap sa kapatagan
at numero unong pronlema
 ay ang polusyon at
populasyon.

b. Pagpapahalaga

“Nabibigyang diwa ang kahalagahan ng kapaligiran sa pamamagitan

ng pagpapayaman at pangangalaga sa mga likas na yaman na
kailangan para sa pang araw-araw na pamumuhay.”

Papaano makatutulong ang iyong kaalaman sa mga uri

ng suliraning pangkapaligiran?
Ang aking kaalaman sa mga uri ng
suliraning pangkapaligiran ay makakatulog
sakin para maikma ang aking mga Gawain
sa tamang landasin na hindi nasasaktan o
sasisira ang inang kalisakasan.

Tama! May nais paba kayong idagdag?

Sa malawakang pagkasira ng tirahan o
Habitat Destruction ito ay malaking
suliranin para sa mga nilalang na ang gubat
na ang kinagisnan na tirahan.

Mahusay! Tunay ngang ang habitat destruction ay isa

sa nakakaalarmang suliraning pangkapaligiran. May
gusto paba kayong idagdag?
Sa Pagkakalbo ng mga Kgubatan naman
ngayon ay lubos ko nang naintindihan na
maling abusuhin ang mga likas na yaman sa
ating mga kagubatan at kabundukan.

Tama! Sapagkat walang bagay sa mundo ang dapat

makaranas ng pang-aabuso. Kayo ba ay may ideya pa
nan ais ibahagi sa klase?
Nararapat lamang na maging bukas ang
isipan ng mga tao pagdating sa sa mga
suliraning pangkapaligiran sapagkat hindi
nito pipiliin ang lokasyon, mapa rural man
yan o urban.

Magaling! Dahil ang kapaligiran ang sandigan ng

ating buhay kung kaya’t dapat naten itong
pangalagaan ng mabuti. Ano pa ang maaari ninyong
idagdag?
 Nais ko lamang pong idagdag na ang buhay
ay atin pang mapagyayaman kung ating
inaalagaan ang ating mga likas na yaman.

Pagtataya

A. Mga Katanungan
Panuto: Ibigay ang suliraning pangkapaligiran na tinutukoy. Piliin at isulat sa patlang
ang letra ng wastong sagot.
a. Pagkasira ng Tirahan d. Pagkakalbo ng Kagubatan
b. Pang Urban e. Pang Rural
c. Pagkawala ng Biodiversity f. Polusyon

___1. Ito ang epekto ng malawakang pagkaubos ng mga puno sa mga bundok at gubat.
___2. Ang mga suliranin na ito ay nararansan sa kapatagan.
___3. Ito ang pagkaubos ng mga ekosistema ng mga ibat-ibang uri ng nilalang.
___4. Ito ang pagkawasak ng mga natural na tirahan mapa karagatan o kalupaan.
___5. Ang mga suliranin na ito ay madalas na nararanasan sa mga kabudukan at mga
l liblib na lugar.

B. Mga Kasagutan
A. Kasagutan sa katawaganang tinutukoy:
1. d
2. b
3. c
4. a
5. e

IV. Takdang-Aralin

Mga alituntunin: Gumawa ng Islogan na nagpapakita ng paghihikayat sa mga tao

na pagyamanin ang mga natural na tirahan. At lagyan ito ng tatlong pangungusap ng
eksplanasyon. Gawin ito sa Short Bond paper.

Batayan sa Pagmamarka
Nilalaman – 25%
Impak – 15%
Organisasyon at Kalinisan – 20%
Pagkamalikhain – 25%
Pagkakahulugan – 15%
Kabuuan – 100

Sanggunian: Padayon: Mga Kontenporaryong Isyu

Pahina 136