Ethical Considerations of the Study

Sa bahaging ito, tatalakayin ng mananaliksik ang mga etikang isaalang-alang sa buong

pag-aaral. Ang pangunahing layunin ng mga etikal na ito ay siguruhing ligtas at maayos ang
kalagayan ng mga taong sangkot sa pag-aaral, habang sinusunod ang pang-unibersal na
prinsipyo ng etikal. Ayon sa itinakdang alituntunin ng Kagawaran ng Agham at Teknolohiya -
Philippine Health Research Ethics Board (DOST-PHREB), ayon sa CMO 15, s.2019,
iginagalang ng pananaliksik ang karapatan ng mga respondente. Ang mga pamantayan na ito
ay nagbibigay ng malinaw na kahulugan at paglalarawan ng mga responsibilidad ng mga
mananaliksik, na may partikular na pagbibigay-diin sa pangangalaga sa mga respondente.

Ang pag-aaral ay sumusunod sa mga etikal na pagsasaalang-alang na itinakda ng

HCDC REC, base sa mga gabay mula sa DOST at PHREB. Kasama sa mga mahalagang
aspeto nito ang pagbibigay halaga sa mga paniniwala ng lipunan, pahintulot mula sa mga
partisipante, pagsusuri sa potensyal na panganib at benepisyo, pangangalaga sa kaligtasan,
pag-iingat sa privacy at kumpidensyalidad ng impormasyon, katarungan, masusing pagsusuri,
kahusayan ng mananaliksik, tamang pasilidad, at aktibong pakikilahok ng komunidad.

Social Value.

Ang pag-aaral na ito ay naglalayong suriin ang kasanayan sa mapanuring pag-iisip,

pagsusulat, at kakayahang pananaliksik ng mga senior high school students. Ang mga
natuklasan sa pag-aaral na ito ay magiging mahalaga sa iba't ibang mga interesadong partido o
stakeholders.

Ang Kagawaran ng Edukasyon ay maaaring makinabang sa pag-aaral na ito sapagkat

ang mga datos ay maaaring magbigay ng kaalaman hinggil sa mapanuring pag-iisip,
pagsusulat, at kasanayan sa pananaliksik ng mga Senior High School na mag-aaral. Ang
ganitong kaalaman ay maaaring makatulong sa pagpapatupad ng mga programang may
kinalaman, mga aktibidad, at mga interbensiyon upang mapabuti ang nasabing mga kasanayan.

Bukod dito, ang mga resulta ng pag-aaral na ito ay maaaring magsilbing batayan para
sa mga mag-aaral upang malaman ang antas ng kanilang mapanuring pag-iisip, pagsusulat, at
kasanayan sa pananaliksik. Sa tulong ng impormasyong ito, maaaring suriin ng mga mag-aaral
ang kanilang mga kahinaan at lakipan ng pagpapabuti, gamitin ang datos na ito upang gabayan
sila sa kanilang akademikong paglalakbay.Maaaring mapakinabangan ng institusyon ang pag-
aaral na ito dahil maaaring gamitin ang nalikom na datos mula dito upang magkaruon ng
perspektiba sa kasanayan ng mga mag-aaral, lalo na sa mapanuring pag-iisip, pagsusulat, at
kakayang pananaliksik. Maaring ituon ng institusyon ang kanilang mga programa at estratehiya
upang mapabuti ang kalidad ng edukasyon na kanilang ibinibigay. Sa ganitong paraan, maaring
mapaunlad ang mapanuring pag-iisip, pagsusulat, at kasanayan sa pananaliksik ng mga mag-
aaral.

Informed Consent/Assent.

Isa sa mga pinakamahalagang etikal na pagsasaalang-alang kapag isinasagawa ang

isang pag-aaral ay ang pagkuha ng pahintulot mula sa mga respondente. Ito ay kinakailangan
upang tiyakin na ang mga respondente ay lubos na may kaalaman sa layunin, papel, at
karapatan bilang mga respondente ng pag-aaral. Sa pamamagitan ng pagbibigay ng pahintulot
na may sapat na kaalaman, maaaring magdesisyon ang mga respondente kung nais o hindi nila
gustong sumali sa pag-aaral nang walang anumang pang-aalipusta o pang-uudyok. Kasama rin
sa sapat na kaalaman ang pagpapabatid sa mga respondente na may karapatan silang
tumanggi o umalis sa pag-aaral sa anumang punto nang walang pagkabahala o negatibong
epekto sa kanilang kalagayan.

Bago kunin ang mga datos para sa pag-aaral na ito, kukuha ang mananaliksik ng
pahintulot mula sa lahat ng respondente. Sapagkat kasama sa pag-aaral na ito ang mga senior
high school students na mga menor de edad, kinakailangan ang pahintulot mula sa parehong
mga estudyante at kanilang mga magulang o tagapag-alaga. Ibibigay ng mananaliksik ang mga
kinakailangang dokumento para sa pahintulot ng mga estudyante at pahintulot para sa mga
magulang. Pagkatapos ng itinakdang panahon, kukolektahin ang mga papeles. Ang mga
respondente lamang na nagbigay ng pahintulot, kasama ang pahintulot ng kanilang mga
magulang o tagapag-alaga, ang isasama sa proseso ng pagkuha ng datos sa pamamagitan ng
pagbibigay ng sarbey.

Dahil gagamitin ang pagsasagawa ng face-to-face sarbey sa pag-aaral na ito, bibigyan

ang mga respondent ng isang kopya ng instrumento. Bago ang mismong pagkuha ng datos,
ipamamahagi ng mananaliksik ang parental consent form sa target respondente para sa
kanilang mga magulang. Ito ay dahil ang mga respondente para sa pag-aaral na ito ay mga
senior high school students na may edad na 16 hanggang 18 taon. Pagkatapos ng isang
takdang panahon, kukunin ang parental consent mula sa mga respondente. Pagkatapos,
itutukoy ng mananaliksik ang mga respondent na ang mga magulang o tagapag-alaga ay
pumayag at ang mga hindi.

Ang mga respondente na ang mga magulang ay pumayag na sumali sa pag-aaral

lamang ang bibigyan ng assent form. Pagkatapos, kukunin ng mananaliksik ang assent form
upang matukoy ang mga respondent na pumayag na makilahok sa pag-aaral. Dahil ang Assent
Form at Parental Consent Form ay ibibigay bilang hard copies, kailangang punan ng mga
magulang at mga respondente ang form, lalo na kung pumapayag o hindi pumapayag, at
pipirma sa mga dokumento. Pagkatapos, ang mananaliksik ang magpapatupad ng pagkakalap
ng mga dokumento para sa pagsusuri.

Gayunpaman, bilang pangkalahatang prinsipyo, ang pagsali sa pag-aaral na ito ay

boluntaryo, kahit na nakuha na ang pahintulot. Ang mga respondente na ito ay maaaring
tumanggi na sumali o umalis sa pag-aaral nang walang takot sa anumang negatibong
kahihinatnan.

Risks, Benefits, and Safety.

Kagaya ng nabanggit kanina sa papel na ito, ang pag-aaral na ito ay aasa sa isang
instrumento na ginawa ng mananaliksik na nakabatay sa iba’t ibang intrumento ayon sa mga
baryabol na kinakailangan, at napatunayang may katiyakan bilang pangunahing kasangkapan
sa pagkuha ng datos. Bukod dito, gagamitin sa pag-aaral na ito ang Face to Face modality para
sa pagkuha ng pahintulot at pagkuha ng datos. Ibig sabihin, para makuha ang pahintulot,
tutukuyin ng mananaliksik ang angkop na oras at iskedyul para sa pamamahagi. Pagkatapos,
bibigyan ng sapat na oras ang mga respondent at kanilang mga magulang upang punan ang
porma ng pahintulot at assent bago ito kolektahin ulit. Ang pagsusumite ng form na ito ay
gagawin sa itinakdang oras na hindi kasabay ng oras ng klase upang maiwasan ang anumang
sagabal sa akademikong gawain.

Pagkatapos makuha ang kinakailangang pahintulot at matukoy ang partikular na mga

respondente, ang susunod na hakbang ay ang pamamahagi ng sarbey form. Ang karamihan sa
mga target na respondent ay mga estudyante kaya't ang research instrument ay ipamamahagi
habang sila ay nasa klase. Ngunit, upang maiwasan ang sagabal sa mga klase, ang
mananaliksik ay magpamahagi ng research instrument bago mag-umpisa ang itinakdang oras
ng klase. Maaring sagutin ng mga estudyante ang sarbey nang independiyente upang
maiwasan ang anumang impluwensiya sa kanilang akademikong gawain. Ang mga natapos na
form ay kukunin sa labas ng akademikong oras ng mga estudyante. Ibig sabihin, maaaring
isumite ng mga estudyante ang kanilang natapos na sarbey direkta sa mananaliksik, o
gagamitin ng mananaliksik ang itinakdang bakanteng oras para kunin ang sarbey.

Bukod dito, tungkol sa kabuuang pag-aaral, tinitiyak ng mananaliksik na ang mga

respondente ng pag-aaral ay hindi matatangay sa anumang hindi nararapat na pinsala at
panganib. Dagdag pa rito, tinitiyak ng mananaliksik na ang pag-aaral ay nagbibigay ng
proteksiyon sa mga karapatan at kalagayan ng mga respondente. Gayundin, kukuha ng
kinakailangang pahintulot mula sa administrasyon ng paaralan upang tiyakin na ang aktibidad
ay pinahintulutan at kinikilala.

Pagkatapos ng proseso ng pagkuha ng datos, magpapasalamat ang mananaliksik sa

mga mag-aaral sa kanilang oras at pagsisikap sa pagsali sa pag-aaral sa pamamagitan ng
pagbibigay sa kanila ng isang maliit na regalo bilang pasasalamat. Ang mga regalong ito ay
maaaring kinabibilangan ng mga gamit pang-eskwela (notepads, ball pens, sticky notes), na
maaari nilang gamitin sa kanilang pag-aaral. Bukod dito, sa makro na antas, ang mga resulta ng
pag-aaral ay maaaring magsilbing batayan para sa pagbuo ng mga nararapat na programa at
aktibidad na makakatulong sa mga estudyante at sa mga paaralan.

Privacy and Confidentiality of Information.

Sa pagsasagawa ng pag-aaral na ito, isinasaalang-alang ng mananaliksik ang iba't

ibang probisyon ng RA 10173 o ang Data Privacy Act of 2012 sa proseso ng pagtitiyak sa
privacy at confidentiality ng impormasyon na makuha sa pag-aaral na ito. Layunin nito ang
pangangalagaan at itaguyod ang integridad ng mga datos na kasangkot sa pag-aaral at ang
pagkakakilanlan ng mga respondente sa pag-aaral na ito.

Bukod dito, itinatanggi ng mananaliksik ang sarili na pangalagaan ang privacy,

confidentiality, at anonymity ng mga respondente sa pamamagitan ng pagsiguro na walang
partikular na impormasyong makakakilala sa kanila, lalo na ang kanilang pangalan, na itatanong
sa kanila sa proseso ng pagkuha ng datos. Dagdag pa rito, hindi hihingiin sa mga respondent
ang iba pang demograpikong indikasyon na maaaring makakilala sa kanila. Gayunpaman, ang
sarbey ay ipamamahagi ng walang sistema at kukunin nang walang partikular na
pagkakakilanlan bago ito mailagay sa file. Sa huli, dahil gagamitin ang Likert Scale sa sarbey,
ang mga respondente ay kailangang mag-stek lamang ng kaukulang halaga sa kanilang mga
sagot.

Matapos ang sarbey, itatago ng mananaliksik ang Sarbey, Assent, at Parent Consent
Form sa kanyang tahanan sa isang espasyo na may kandado at susi. Pagkatapos, itatala ng
mananaliksik ang mga resulta ng sarbey sa kanyang laptop gamit ang isang spreadsheet
application. Kapag nailabas na ang datos at natanggal ang hindi kaugnay sa pag-aaral na
impormasyon, lahat ng datos na may kaugnayan sa pag-aaral ay ilalagay sa pribadong aparato
ng mananaliksik at sa cloud storage na mayroong password. May eksklusibong akses ang
mananaliksik sa storage at database. Kung hihingin ng tagapayo sa pananaliksik o statistisyan
ang impormasyon, ito ay ibibigay lamang para sa layunin ng pagsasaliksik at limitado lamang sa
hinihingi na datos.

Sa dulo ng proseso ng pananaliksik, ang mananaliksik ay ligtas na mawawala ang lahat

ng datos tungkol sa pag-aaral, maging ito man ay nasa anyo ng kopya sa papel o soft copy.
Bukod dito, ang datos ay gagamitin lamang sa panahon ng pag-aaral. Matapos ang pag-aaral at
ang pinal na mga papel ay naipasa at nailathala, narito ang mga hakbang na susundan ng
mananaliksik sa pagtanggal ng datos na patungkol sa pag-aaral:

Para sa mga kopya ng datos na nasa anyo ng papel, ang dokumento ay papatagilid
nang dalawang beses gamit ang isang cross-section shredder upang tiyakin na ang
impormasyon sa dokumento ay hindi maaaring buuin o ma-access ng mga hindi awtorisadong
tao.

Para sa mga kopya ng datos na naka-imbak sa hard drive ng computer, ang tamang
paraan ng pagtanggal tulad ng shift delete function ay permanente nitong mabura ang file sa
storage drive. Layunin nito na tiyakin na ang mga hindi awtorisadong tao ay hindi makakuha ng
anumang bakas ng datos.

Para naman sa mga kopya ng datos na naka-imbak sa cloud storage, ang mananaliksik
ay buburahin ang mga dokumento na naglalaman ng datos sa parehong central storage o
repository at mula sa trash bin. Layunin nito na tiyakin na ang mga hindi awtorisadong tao ay
hindi makakapag-access ng anumang bakas ng datos. Ang pagbubura ng datos ay sasabihin sa
sa tagapayo sa pananaliksik para sa pagpapatunay at kumpirmasyon.

Ang pag-aaral na ito ay isasagawa mula Enero hanggang Mayo ng 2024. Maaaring
mapahaba depende sa kinakailangan. Kaya't lahat ng datos tungkol sa pag-aaral ay ilalagak ng
hindi kukulangin sa anim na buwan at itatapon sa katapusan ng panahon ng pag-aaral
pagkatapos isulat at aprubahan ang pinal na papel.

Justice.

Ang pag-aaral na ito ay naglalayong suriin ang antas ng kritikal na pag-iisip,

pagsusulat, at mga kasanayan sa pananaliksik ng mga senior high school na mag-

aaral. Layunin din nito na alamin kung mayroong makabuluhang kaugnayan sa pagitan

ng mga iba't ibang variable ng pag-aaral, at malaman kung aling mga independent

variable, tulad ng kasanayan sa kritikal na pag-iisip at pagsusulat, ang may

makabuluhang epekto sa mga kakayahang pananaliksik ng mga senior high school na

mag-aaral.

Dahil dito, bilang bahagi ng pagpipilian, gagamitin ng mananaliksik ang SIMPLE

RANDOM SAMPLING. Ibig sabihin, lahat ng miyembro ng target na populasyon ay may

pantay-pantay na pagkakataon na maging bahagi para sa pag-aaral na ito. Ang pag-

aaral na ito ay kasasangkot ng mga mag-aaral sa senior high school ng pangkat 12 sa

lokal na institusyon. Gagamitin ang mga sumusunod na kriteria sa pagpili ng

partisipante: Una, dapat na lehitimong estudyante ng institusyon ang respondente at

kasalukuyang nakatala dito. Pangalawa, dapat ay naka-enroll sa senior high school,

lalong-lalo na sa grade 12, ang respondente. Pangatlo, kinakailangan ang buong

pagsang-ayon ng mga respondente at kanilang mga magulang o tagapag-alaga upang

makilahok sa pag-aaral.
 Ang mga target na respondente ay mga senior high school na mag-aaral na

mayroong edad na 16-18. Alinsunod dito, para sa mga respondente na mas mababa sa

18 taong gulang, gagawa ang mananaliksik ng parehong Assent Form at Parental

Consent Form upang makakuha ng kusang pakikiisa sa kanilang pag-aaral. Para

naman sa mga respondente na 18 taong gulang o mas mataas, gagawa ang

mananaliksik ng Informed Consent Form para sa parehong layunin.

Asinasaad sa naunang bahagi ng mga etikal na pagsasaalang-alang, dahil ang paraan

ng paghahatid ay Face-to-face at ang pamamahagi ng mga porma at survey ay gagawin sa
loob ng tinukoy na panahon, ang mga partisipante sa pag-aaral ay hindi magtataglay ng
anumang gastusin sa transportasyon o pagkain sa kanilang pakikiisa sa pag-aaral. Bukod dito,
dahil ang pamamahagi ng assent, parental consent, at informed consent ay gagawin sa mga
oras ng walang klase o vacant na itinakda ng mananaliksik, walang panganib na maaring
makaapekto sa akademikong buhay ng mga partisipante. Sa huli, dahil ang survey form ay
ipamamahagi lamang sa mga oras ng vacant at maaaring sagutan ng mga estudyante sa
kanilang sariling takbo at oras, walang panganib na maaring makaapekto sa kanilang
akademikong buhay.

Transparency.

Ang mananaliksik ay titiyakin na ang pag-aaral ay maging aninaw sa pamamagitan ng

pagbibigay ng access sa mga pangunahing tao tulad ng tagapayo at statistisyan para sa
pagsusuri. Ang dokumento ng pananaliksik ay maglalaman rin ng mga detalye ukol sa kung
paano nabuo ang instrumento ng pananaliksik, kung paano isasagawa ang pag-aaral, ang mga
etikal na pagsasaalang-alang, ang paraang ginamit sa pagpili ng sampol, at kung paano ang
datos aanalisahin.

Sa pagsusuri na ito, pinipigilan ng mananaliksik ang anumang posibleng hidwaan ng

interes sa pamamagitan ng pag-iingat sa buong pag-aaral. Ang hidwaang interes ay nagaganap
kapag ang interes ng iba't ibang partido ay naglalaban-laban. Kung mangyari ang ganitong
hidwaan sa pagitan ng mananaliksik at sinumang kasama sa pag-aaral, susundan ng
mananaliksik ang mga sumusunod na hakbang.

Sa simula, iaanunsiyo ng mananaliksik at ng mga kasangkot na partido ang anumang

posibleng hidwaang interes. Tutukuyin ang mga hidwang ito at ang kanilang mga sanhi, at
hanapin ang mga paraan para malutas ang lumalabas na hidwaang interes. Dagdag pa,
ipapaalam din ang natuklasang hidwang interes sa tagapayo sa pananaliksik, at konsultahin
ang hinggil sa posibleng resolusyon sa lumalabas na problema. Sa huli, agad na ibalita ang
hidwang interes at ang resolusyon nito sa Research Ethics Committee para sa lubos na
kalinawan.

Ngunit sa mga pagkakataon kung saan hindi naaayos ang hidwang interes, maaaring
hilingin sa mga partido na may hidwang interes na sa pagsasagawa at pagtatapos ng pag-aaral
na alisin ang kanilang sarili mula sa anumang direktang pakikilahok sa iba't ibang proseso ng
pag-aaral. Sa ganitong paraan, hindi maaaring maapektohan ang integridad ng pag-aaral at ang
dignidad ng iba pang kasangkot, at maiiwasan ang impluwensiya ng pagkiling sa takbo ng pag-
aaral.

Bilang bahagi ng plano sa pamamahagi ng mga papel, maaaring mailathala ang

pagsusuri na ito sa isang kilalang dyornal, ito ay depende sa mga protocol ng dyornal kung
saan ito mailalathala. Dagdag pa, maaaring ipresenta ang pag-aaral na ito sa mga tamang
forum sa pananaliksik, kumperensya, colloquium, at iba pa, kung sakali. Sa huli, bukod sa mga
nabanggit kanina, magbibigay din ng kopya ng pananaliksik sa Graduate School Department ng
institusyon at sa Commission on Higher Education upang tiyakin na magiging madali ang pag-
alam o pagkuha sa mga resulta ng pag-aaral kung interesado.

Adequacy of Facilities.

Para sa kahusayan ng mga pasilidad, dahil gagamitin ang pagsasaliksik sa face-to-face

na paraan, lahat ng porma na kasama sa pag-aaral, tulad ng assent form, pahintulot ng mga
magulang, at ang Informed Consent Form para sa mga respondente na 18 pataas, ay ibibigay
bilang hard copy. Ganito rin ang mangyayari sa sarbey. Napakinabangan ng mananaliksik ang
serbisyo tulad ng Risograph para sa paggawa ng maramihang kopya ng instrumento kagaya ng
sarbey at ng form ng informed consent.
 Bukod dito, may mga pasilidad ang mananaliksik tulad ng mga laptop para sa
tabulasyon at proseso ng datos, pagsusulat ng papel, at mga printer para sa pag-print ng mga
may kinalaman sa pag-aaral na dokumento.

Community Involvement.

Ang partisipasyon ng mga respondente ay hanggang sa pagsagot lamang ng sarbey sa

pag-aaral. Hindi sila kasama sa iba pang mga hakbang sa pagsusulat ng papel. Bukod dito, ang
mga magulang at tagapag-alaga ng lahat ng respondente na mas bata sa 18 taon ay limitado
sa pagbibigay ng pahintulot para sa partisipasyon ng kanilang anak sa pag-aaral.

Bilang karagdagan, ang mananaliksik ay magtataguyod ng kahinahunan upang tiyakin

na nirerespeto ang lokal na mga tradisyon at kultura. Halimbawa, sa pagbuo ng instrumento ng
pagsasaliksik, sinigurado ng mananaliksik na wala sa mga salita o pahayag sa instrumento ang
maaring ituring bilang may kinikilingan sa kasarian o nakasasakit sa isang partikular na
kasarian. Ang mga pahayag ay inanyayahang ay naaayon sa panlahat na kaalaman at ginamit
ang pinakamauunawaan na wika. Tiyakin din ng mananaliksik na ang nilalaman ng mga
instrumento ng pagsasaliksik ay may respeto. Bukod dito, ang instrumento ng pagsasaliksik ay
sumailalim sa tamang proseso ng pagsusuri ng isang tinukoy na panel ng mga eksperto upang
tiyakin ang tamang pagbuo at nilalaman nito.

Ang proseso ng pagkuha ng datos, pinaniniwalaan ng mananaliksik ang paggalang sa

kultura at lokal na mga tradisyon ng komunidad ng mga respondente/partisipante sa
pamamagitan ng pagsiguro ng pahintulot para sa boluntaryong pakikiisa ng mga respondente
sa pag-aaral. Sa kaso ng mga partisipante na menor de edad, pinaniniwalaan ng mananaliksik
na kinakailangan ang pahintulot ng mga magulang at tagapag-alaga bago magpatuloy.

Bukod dito, sa proseso ng pagkuha ng datos, pinaniniwalaan ng mananaliksik na dapat

ang iskedyul ay ayon sa mga nais at oras ng mga respondente. Layunin nito na tiyakin na ang
iskedyul at paraan ng survey ay ayon sa kagustuhan ng mga respondente. Dagdag pa, tiniyak
ng mga mananaliksik na sa pakikipag-ugnayan sa mga respondente, gagamitin ng mga ito ang
magalang na wika at magtatampok ng pagkasensitibo sa konteksto ng mga respondente. Sa
huli, walang probisyon sa pag-aaral o sa mga proseso at pamamaraan na kasama dito ang may
likas na diskriminasyon sa anumang grupo o bahagi ng lipunan.