3

Araling Panlipunan
Ikatlong Markahan – Modyul 3:
Ang Kultura sang Amon Probinsya

REHIYON VI –VISAYAS NAKATUNGDAN

Araling Panlipunan – Ikatlong Baitang
Alternative Delivery Mode
Ikatlong Markahan – Modyul 3: Ang Kultura sang Amon Probinsya
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung
ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan
ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name,
tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay
nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala
at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito
ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anomang
paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Rehiyon VI- Kanlurang Bisayas

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Mia B. Daradar
Editor: Joshua A. Garingo Jocelyn D. Sunsona Analee A. Magallanes
Tagasuri: Analee A. Magallanes
Tagaguhit:
Tagalapat: Jackielyn Cabangal Lourdes Eleanor Miranda
Tagapamahala: Ma. Gemma M. Ledesma
Elena P. Gonzaga
Donald T. Genine
Mary Hazel Vivien P. Pineda
Celestino S. Dalumpines IV
Marvic S. Martirez
Jocelyn D. Sunsona
Analee A. Magallanes

Inilimbag sa Pilipinas ng ________________________

Department of Education – Region 6

Office Address: Duran St. Iloilo City, 5000

Telephone Nos.: (033) 509-7653; (033) 336-2816
E-mail Address: region6@deped.gov,ph
Website: region6.deped.gov.ph
 3

Araling Panlipunan
Ikatlong Markahan – Modyul 3:
Ang Kultura sang Amon Probinsya
Pauna
Para sa mga manunudlo/manugpatigayon:
Malipayon nga pagbaton sang tulun-an sa Araling Panlipunan
3 sang Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul para sa leksyon nga
Ang Kultura sang Amon nga Probinsya.
Sa pagbuligay sang mga edukador halin sa publiko kag pribado
nga institusyon, gindihon, ginpasanyog kag tul-id nga gintun-an ang
modyul nga ini para giyahan ka, ang mga manunudlo ukon
manugpatigayon agud mabuligan nga maangkon sang mga
bumulutho ang pagsulundan sa Kurikulum sang K to 12 samtang
ginaatubang nila sing madinalag-on ang mga pagpanghangkat sa
ila kaugalingon, sang sosyudad kag sang pang-ekonomiko nga
pagtilaw sa ila pagtuon.
Ginalauman nga ang bulig nga ini sa ila pagtuon, makaubay sa
mga bumulutho sa pagt nga may paggiya kag makinaugalingon.
Katuyuan man sini nga mabuligan sila nga maangkon ang mga
kasampaton sa ika-21 nga siglo samtang padayon nga
ginahatagan sang pagtamod ang ila kinahanglanon kag
kahimtangan.

Makita ninyo ang kahon nga ini sa modyul bilang dugang nga
materyal sa una nga teksto:

Bilang manugpatigayon, ginalauman nga mahatagan mo sang

ideya ang mga bumulutho kon paano gamiton ini nga modyul.
Kinahanglan man siya giyahan kag ilista ang iya pag-umwad
samtang padayon niya nga ginadumalahan ang iya pagtuon.
Ginalauman halin sa imo nga mas mo pa nga maganyat kag
magiyahan sia samtang ginaobra niya ang mga hilikuton sa sulod
sini nga modyul.
Para sa bumulutho:
Malipayon nga pagbaton sa Araling Panlipunan 3 sang
Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul nahanungod sa Ang
Kultura sang Amon nga Probinsya!
Ang modyul nga ini ginhimo bilang sabat sa imo
kinahanglanon. Katuyuan sini nga mabuligan ka sa imo pagtuon
samtang wala ka sa sulod sang hulot-klasehan. Ginalauman man
nga mahatagan ka sang mabungahon nga oportunidad sa
pagtuon.

Mga parte kag icon ang modyul nga dapat mo maintindihan.

Hibalu-a Ini Sa parte nga ini, mahibaluan mo

ang mga dapat mo nga matun-an
sa modyul.
Tinguha-i Ini Sa pagtilaw nga ini, matakus naton
kon ano na ang nahibaluan mo sa
leksyon sang modyul. Kon nakuha
mo ang tanan nga husto nga
sabat (100%), pwede mo nga
laktawan ang parte nga ini sang
modyul.
Balikan Mo Isa ini ka malip-ot nga paghanas
ukon balik-aral para mabuligan ka
nga maangot ang leksyon subong
sa nauna nga leksyon.
Diskubreha Sa bahin nga ini, ipakilala sa imo
ang bag-o nga leksyon sa
madamo nga paagi pareho sang
isa ka istorya, ambahanon,
binalaybay, palaligban, hilikuton
ukon isa ka sitwasyon.
Usisaa Ini Sa seksyon nga ini, hatagan ka
sang malip-ot nga pagpa-athag
parte sa leksyon. Katuyuan sini nga
mabuligan ka nga maintindihan
ang bag-o nga konsepto kag mga
kasampaton.
Paghanas Ginabug-usan ini sang mga
hilikuton nga may paggiya kag
makinaugalingon para mas
mapabakod ang imo paghangop
kag kasampaton sa leksyon.
Pwede mo malantaw kon husto
ang imo mga sabat sa hilikuton
nga ini gamit ang talamdan sang
husto nga mga sabat sa pinakaulihi
nga parte sang modyul.
Tandaan Sa bahin nga ini, may mga
pamangkot ukon may mga nga
kinahanglan pun-an nga blangko
nga kurit sang mga dinalan ukon
parapo para maproseso kon ano
ang nahibaluan mo na sa leksyon
nga ini.
Himu-a Ini Ginaundan ini sang mga hilikuton
nga makabulig sa imo para
 magamit ang bag-o nga ihibalo
ukon kasampaton sa matuod nga
sitwasyon sang kabuhi.
Pagtilaw sa Imo Mga hilikuton ini nga ang katuyuan
Ihibalo
amo ang mahibaluan ang lebel
sang imo ihibalo sa imo natun-an
nga kompetensi.
Dugang nga mga Sa bahin nga ini, may mga bag-o
Hilikuton
nga hilikuton nga ihatag sa imo
para mapasanyog ang imo nga
ihibalo o kasampaton sa natun-an
nga leksyon.
Talamdan sang Diri makita ang mga husto nga
husto nga mga
sabat sa tanan nga mga hilikuton
Sabat
sa modyul.

Sa katapusan sang modyul, makita mo man ang:

Sanggunian Diri nakasulat ang tanan nga

ginkuhaan sa pagdihon ukon
pagpasanyog sang modyul.

Mga importante nga pahanumdom sa paggamit sang

modyul:
• Gamita ang modyul nga may paghalong. Indi pagbutangan
sang bisan ano nga marka ukon sulat ang anuman nga parte
sini. Maggamit sang papel sa pagsabat sang mga hilikuton.
• Indi pagkalimtan nga sabtan ang Tinguha-I Ini bag-o
magpadayon sa iban pa nga hilikuton.
 • Basaha sing maayo ang mga direksyon bag-o himuon ang
kada hilikuton.
• Mag-obserbar sang pagkatampad kag integridad sa pag-obra
sang mga hilikuton kag sa pagcheck sang mga sabat.
• Tapuson anay ang una nga hilikuton bag-o magpadayon sa
masunod pa nga hilikuton.
• Palihog ibalik ang modyul sa imo manunudlo ukon
manugpatigayon kon tapos na nga masabtan ang tanan nga
hilikuton.
Kon ikaw nabudlayan magsabat sa mga hilikuton, indi
magkahuya nga pamangkuton ang imo nga manunudlo ukon
manugpatigayon. Pwede man ikaw makapangayo sang bulig kay
nanay ukon tatay, ukon sa imo mga magulang ukon sin-o man sa
inyo balay nga mas magulang sa imo. Pirme mo tandaan nga wala
ka nagaisahanon.
Nagalaum kami nga paagi sini nga modyul,
makaeksperyensya ka sang makahulugan nga pagtuon kag
makakuha ka sang madalum nga pag-intindi sa masunod nga mga
kasampaton. Masarangan mo ini!
 Tinguhai-ini

Idrowing ang kon tama ang ginahambal sang

dinalan kag kon indi tama.

1. Gina selebrar ang Sinadya sa Halaran sa Probinsya sang

Capiz.

2. Ang Dinagyang Festival isa ka tradisyon nga nag-ugat

sa pagsalig sang mga pumuluyo sa Señor Santo Niño.

3. Maggahan Festival ang ginahiwat/ginaselebrar sang

mga taga Kalibo.

4. Ang Biniyaran Festival kahiwatan nga gina selebrar sa

probinsya sang Antique.

5. Ang Masskara Festival ginahiwat sa Dakbanwa sang

Bacolod kada Oktubre.

 Leksyon Ang Kultura sang Amon
1 nga Probinsya

Sa nagligad nga leksyon, natun-an naton nga ang tanan nga

tawo sa isa ka lugar may kaugalingon nga kultura. Makitan-an ang
kultura sa ginpasa-pasa nga mga ginapatihan nga pamatasan
sang isa ka grupo sang tawo sa isa ka lugar. Upod na diri ang mga
selebrasyon ukon pista, lenggwahe, sining, mga pagkaon, kag iban
pa gid. Nagakalainlain ang kultura sang mga grupo base sa klase
sang ila komunidad.

Sa leksyon nga ini, aton pagatun-an ang mga butang parte sa

kultura sang aton nga probinsya. Ang paghatag sang ihibalo sa
kaugalingon nga kultura kinahanglan gid para mas maintindihan
ninyo kon ano ini ka importante.

Sa leksyon nga ini, ginapaabot nga ikaw:

1. makakilala sang pila ka mga aspekto sang kultura

sang aton kaugalingon nga probinsya.
2. makalaragway sang kultura nga nagapakilala sang
aton kaugalingon nga probinsya.
 Hibalu-a ini

Lito, Nahibaluan mo
bala kon ano ang
pinakabantog nga
kahiwatan diri sa aton?
Indi pa, muna ang
gusto ko mahibaluan
subong.
Dali na, upod naton nga
tukibon ang kultura sang
aton kaugalingon nga
rehiyon.
 Ang kada probinsya sang Rehiyon VI may yara sang sari-sari
nga nga kahiwatan.

Ati-Atihan sa Kalibo Aklan

Source:Traveltrilogy.com, tribune.net.ph

Ang Ati-Atihan sa Kalibo ang pinakadaan nga kahiwatan ukon

selebrasyon sa bilog nga Rehiyon VI. Ginahiwat ini kada ikatlo nga
semana sang Enero.

Sa tradisyon sang Aklan, ginsakop sang mga Malay ang Aklan

kay pirme sila ginasalakay sang mga Ati. Para matapos ang ginamo
ukon away gin-istorya sang mga Malay ang mga Ati kag
nagkasugot sila nga mag-intiendihanay.

Para iselebrar ang natabo nga pag-intiendihanay sang duha

ka tribu nagkasinadya sila. Ang mga Ati, dala ang ila pana,
nagasaot sila sa tunog sang kawayan kag bao nga ginsundan man
sang mga Malay.

Ginadumdom sang duha ka tribu ang kahiwatan nga ini asta

nangin gamay nalang ang mga nagakadto nga mga Ati,
ginapinturahan nalang sang itom nga pinta ang mga Malay. Ang
Ati-Atihan isa na ka relihiyoso nga kahiwatan kung sa diin ginapakita
ang kultura sang mga Aklanon.

Biniyaran ng Antique

Source:Primer.com.ph

Ang Biniyaran isa ka sikat nga kahiwatan sang probinsya sang

Antique. Ginahiwat ini kada ikatlo nga semana sang Abril para
dumdumon ang pag-abot sang napulo ka Datu sa Panay.

Ang Biniyaran isa ka palaguhaon sa una nga pag-abot kag

pagtukod sang komunidad sang napulo ka Datu sa Malandog,
Hamtik/ Hamtic halin sa Borneo kon sa diin gintukod ang una nga
komunidad sang barangay sa Pilipinas. Sa ila pag-abot sa pulo,
kaupod nila ang babaylan nga si Bangot-Banwa.
Sinadya sa Halaran

Source:capiznon.wordpress.com, nomadicexperiences.com

Sa Capiz kilala ang kahiwatan ukon selebrasyon nga

“Halaran”. Ginahiwat ini halin sa ika-apat asta ikawalo sang
Disyembre sa pagdumdom sang kapistahan sang Immaculada
Concepcion nga patron sang Syudad sang Roxas.

Ang Sinadya sa Halaran ang isa sa pinakaimportante nga

kahiwatan sang Roxas City. Ginaobra ang kahiwatan sa pamaagi
sang dalagko kag mga maduagon nga parada sa karsada kag sa
suba sang probinsya. May ara man parada para ipakita ang mga
produkto halin sa dagat nga ginakuhaan sang pangabuy-anan
sang mga taga Syudad sang Roxas kag Probinsya sang Capiz.

Ang Sinadya sa Halaran ginhimo sang isa halin sa duha ka

nagkalain-lain nga pagtililipon, ang “Sinadya” para sa syudad kag
“Halaran” para sa probinsya. Ang tinaga nga “Sinadya sa Halaran”
nagakahugan nga “kasadya sa pagbulig kag pagpasalamat”.

Sa Pasundayag Capiznon ginapakita ang klasi sang

pangabuy-anan sang disisais ka munisipyo sang Capiz sa pamaagi
sang pagsuksok sang mga duagon nga mga biste, masadya nga
pagparada kag pagsaot.

Dinagyang Festival

Source: thehappytrip.com, eascongress2018.pemsea.org

Ang Dinagyang isa ka tradisyon nga nag-ugat sa pagsalig

sang mga pumuluyo sa Señor Santo Niño. Suno sa tradisyon, ang
Dinagyang isa ka selebrasyon ukon kahiwatan sang paghatag sang
dungog kag respeto sang datu sang Panay kay Sto. Niño kag sang
iya reyna nga nangin Kristyano. Ginaselebrar ini kada ika-apat nga
Domingo sang Enero.

Makaengganyo gid ang mga saot sang kada tribu sa tunog

sang tambor nga “Hala Bira!” Ginapakita sang kada tribu ang mga
hitabo sang una sang ginbaton sang Datu sang Panay ang
pagpangamigo sang mga dumuluong.
Manggahan Festival sang Guimaras

Source:Philippinesplus.com, Iloilo-updates.blogspot.com

Manggahan naman ang tawag sa selebrasyon ukon

kahiwatan sa pagpasalamat sa Guimaras. Ginahikot ini halin sa 15
sang Abril tubtob sa Mayo 22. Ginapakita sini ang produkto nga
mangga sang ila probinsya nga pinakamatam-is sa bilog nga
Pilipinas kag sikat bisan sa iban nga pungsod sang kalibutan.

Nag-umpisa ang selebrasyon sang Manggahan sang 1995 nga

ginpangunahan ni Gobernador Emily R. Lopez. Asta subong ang
selebrasyon nga ini ginakadtuan sang mga tawo sa kalapit nga
probinsya kag iban nga pungsod.

Masskara Festival

Source:Rediscoveringnegros.com, amaialand.com
 Ang Masskara naghalin sa duha ka tinaga nga “Mass” (Arina)
kag “Kara” (Nawong) nga una gingamit sang Negrense Artist nga si
Ely Santiago.

Ang mga Negrense bantog bilang isa sa pinakamasinadyahon

nga mga tawo sa pihak sang ila mga unos/ pagtilaw sa kabuhi kon
sa diin makit-an naton ini sa ila madamo nga kahiwatan. Ang
pinakabantog nga kahiwatan amo ang Masskara Festival nga
ginahiwat sa Dakbanwa sang Bacolod kada Oktubre. Ang Masskara
Festival isa ka parada kag silinaot sa mga karsada sang dakbanwa.
Sa pihak sang pagkamasinadyahon nga paghiwat sang Masskara
indi nangin maayo ang ginkamunuan sini. May kaangtan sa
kalamay ang kahiwatan sini. Sang dekada 80, gulpi lang nga
nagnubo ang presyo sang kalamay sa pangkalibutan nga
kalakalan ukon negosyo, gani madamo sa mga Negrense ang
nadulaan sang palangabuhian. Sa tunga sang pagkadula sang ila
paglaum natigayon ang paghiwat sang Masskara. Ini para hatagan
sang paglaum ang tanan nga mga tawo nga nadulaan sang
trabaho. Ginapakita sang kahiwatan sang Masskara nangin parte
na sang kabuhi sang mga Negrense.

Himu-a Ini
Sabti ang mga masunod nga pamangkot:

1. Sa ano nga selebrasyon nakilala ang probinsya sang Capiz?

2. Ano ang nagapanguna nga produkto sang Probinsya sang

Guimaras?

3. Ano ang selebrasyon nga tanyag sa Kalibo, Aklan?

4. Sa diin ginahiwat ang Dinagyang Festival?

5. Ano ang pinakabantog nga kahiwatan sang Bacolod?

Taksa

Basaha ang dinalan kag isulat ang letra sang husto nga sabat.

1. Ang Ati-Atihan isa ka tradisyon sang taga _______.

A. Capiz B. Iloilo C. Aklan

2. Ano nga prudukto ang ginapakita sa Probinsya sang

Guimaras?

A. Mangga B. Saging C. Santol

3. Sa Capiz kilala ang kahiwatan ukon selebrasyon nga _______.

A. Biniyaran Festival

B. Sinadya sa Halaran

C. Manggahan Festival
 4. Ano ang pinakabantog nga kahiwatan sang mga Negrense?

A. Sinadya sa Halaran

B. Manggahan Festival

C. Masskara Festival

5. Ano ang kahiwatan ukon selbrasyon sang Antiqueño?

A. Biniyaran Festival

B. Manggahan Festival

C. Ati-Atihan

Dugang nga mga Hilikuton

Magsulat sang parapo nga nagalaragway sang festival sa

inyo probinsya. Isulat ini sa imo papel.
 Talamdan sang husto nga mga
Sabat
Tinguhai-Ini Taksa

1. 1. c

2. 2. a

3. 3. b

4. 4. c

5. 5. a

Himua-ini

1. Sinadya sa Halaran
2. Mangga
3. Ati-atihan
4. Iloilo
5. Masskara Festival