TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHOA NGỮ VĂN

----------

NHÓM 4

QUY LUẬT MÂU THUẪN VÀ BÀI HỌC ĐỐI VỚI SINH VIÊN

Thành phố Hồ Chí Minh, 2023

 TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHOA NGỮ VĂN



Nhóm 04

QUY LUẬT MÂU THUẪN VÀ BÀI HỌC ĐỐI VỚI SINH VIÊN

HỌC PHẦN: Triết học Mác – Lênin

MÃ LỚP HỌC PHẦN: 2311POLI2001

ĐỀ TÀI THUYẾT TRÌNH NHÓM:

Quy luật mâu thuẫn - nội dung và bài học đối với sinh viên Đại học Sư phạm
Thành phố Hồ Chí Minh trong học tập và định hướng nghề nghiệp.

NGƯỜI HƯỚNG DẪN: Thầy Nguyễn Trần Minh Hải

Thành phố Hồ Chí Minh, 2023

 DANH SÁCH NHÓM SINH VIÊN
NHÓM: 04

HỌ VÀ TÊN MÃ SỐ NHIỆM VỤ TỶ LỆ
SINH VIÊN ĐÓNG
GÓP
(%)
- Soạn nội dung phần 1.3 và 1.5 100%
01 Nguyễn Hoàng Huy 49.01.601.027 - Chỉnh sửa, tổng hợp nội dung
- Thuyết trình

- Soạn nội dung phần 1.4 và 100%

02 Nguyễn Quỳnh Diễm Mi 49.01.601.040 2.1, 2.2

- Trình chiếu 100%

03 Chu Thùy Dương 49.01.601.018 - PowerPoint
- Soạn nội dung phần 2.1, 2.2 100%
04 Nguyễn Thị Mỹ Hòa 49.01.601.025 - Chỉnh sửa, tổng hợp nội dung
- Thuyết trình
- Soạn nội dung phần 1.1 và 100%
05 Võ Nữ Lê Quỳnh 49.01.601.056 câu hỏi tương tác
- Thuyết trình
- Soạn nội dung phần 1.2 100%
06 Kim Trung Tín 49.01.601.064 - Thuyết trình

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành bài báo cáo Triết học về nội dung “Quy luật mâu thuẫn”, nhóm 4 đã
nhận được sự hướng dẫn và chỉ bảo tận tình của thầy Nguyễn Trần Minh Hải trên
giảng đường và trên các nền tảng học tập trực tuyến.

Nhóm 4 lớp học phần 2311POLI2001 (Triết học Mác - Leenin) xin chân thành cảm
ơn thầy Nguyễn Trần Minh Hải đã giúp đỡ nhóm trong việc định hướng nội dung triển
khai cũng như góp ý, chỉnh sửa cho nhóm trong quá trình thực hiện bài báo cáo.

Dẫu đã cố gắng hoàn thành báo cáo bằng tất cả năng lực và tâm huyết, song,
chắc chắn báo cáo sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được
những ý kiến đóng góp chân thành của Thầy và các bạn.

1
 MỤC LỤC TRANG

MỞ ĐẦU 1

NỘI DUNG

1. LÝ LUẬN VỀ QUY LUẬT MÂU THUẪN 2

1.1 Các khái niệm 4

1.2 Nội dung quy luật mâu thuẫn 5

1.3 Mối quan hệ giữa sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập 7

1.4 Tính chất chung của mâu thuẫn 9

1.5 Ý nghĩa phương pháp luận 10

2. Vận dụng quy luật mâu thuân để phân tích và tìm ra giải pháp đối với 11
sinh viên Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh trong học tập và định
hướng nghề nghiệp

2.1 Phân tích

2.2 Hướng giải pháp

KẾT LUẬN 13

TÀI LIỆU THAM KHẢO 14

2
 LỜI MỞ ĐẦU

Một trong những quy luật căn bản của triết học và cuộc sống là quy luật đấu
tranh và thống nhất giữa các mặt đối lập (quy luật mâu thuẫn). Quy luật đấu tranh và
thống nhất giữa các mặt đối lập là hai yếu tố không thể tách rời nhau đồng thời cũng
không thể vắng mặt trong sự phát triển và tiến bộ của loài người. Bởi lẽ, nhờ có sự đối
lập và xung đột nên những ý tưởng mới được nảy sinh. Chính điều đó đã làm thúc đẩy
sự thay đổi và tạo ra những phát kiến mới mẻ cho nhân loại.

Cùng với những thách thức không ngừng biến động, quy luật mâu thuẫn là một
khía cạnh quan trọng của sự phát triển cá nhân và xã hội. Nó tạo ra cơ hội để chúng ta
khám phá và tìm hiểu rõ hơn đối với sự đa dạng của thế giới trong góc nhìn khách
quan.

Có thể nói, quy luật đấu tranh và thống nhất giữa các mặt đối lập (quy luật mâu
thuẫn) đóng vai trò “hạt nhân” trong tất cả các khía cạnh của cuộc sống, từ chính trị
đến văn hóa, từ cá nhân đến xã hội. Hơn hết, đối với các sinh viên hiện nay, đứng
trước việc tri nhận lượng kiến thức to lớn cùng với những mặt tiêu cực trong định
hướng nghề nghiệp, nhiều sinh viên đã bộc lộ rõ sự ảnh hưởng cũng như bị tác động
bởi quy luật mâu thuẫn. Chính vì thế, quy luật mâu thuẫn sẽ là cơ sở để mỗi sinh viên
áp dụng vào thực tiễn đời sống nhằm tạo động lực cũng như thúc đẩy sự phát triển của
mỗi cá nhân. Và với đề tài “Quy luật mâu thuẫn - nội dung và bài học đối với sinh
viên Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh trong học tập và định hướng nghề
nghiệp’’ nhóm 4 chúng em sẽ nghiên cứu rõ hơn về bản chất của quy luật mâu thuẫn
và phương pháp để các sinh viên vận dụng vào thực tiễn đời sống.

3
 NỘI DUNG

1. Lý luận về quy luật mâu thuẫn

1.1 Các khái niệm

- Khái niệm mặt đối lập, mâu thuẫn:

 Mặt đối lập: là một phạm trù dùng để chỉ những mặt, những thuộc tính, những
khuynh hướng vận động trái ngược nhau nhưng đồng thời lại là điều kiện, tiền
đề tồn tại của nhau.
→ Ví dụ: Mặt đối lập giữa hai trường phái triết học, giữa chủ nghĩa duy vật và chủ
nghĩa duy tâm.
(Một bên cho rằng vật chất có trước, vật chất quyết định ý thức =>> chủ nghĩa duy
vật. Một bên cho rằng ý thức có trước, ý thức quyết định vật chất =>> chủ nghĩa duy
tâm. Hai mặt này tồn tại đối lập nhau nhưng là điều kiện, tiền đề để tồn tại cho nhau.
Nhờ có sự đối lập, đấu tranh của hai trường phái này mà triết học mới vận động và
phát triển cho đến ngày hôm nay)

 Mâu thuẫn: là khái niệm dùng để chỉ mối liên hệ, thống nhất, đấu tranh và
chuyển hóa giữa các mặt đối lập của mỗi sự vật hiện tượng hoặc giữa các sự
vật hiện tượng với nhau.
→ Ví dụ: Sự thiện ác trong mỗi con người

(Hình 1: Trong con người có chứa cả cái ác và thiện)

4
  Mâu thuẫn biện chứng là một phạm trù dùng để chỉ sự liên hệ, tác động theo
cách vừa thống nhất, vừa đấu tranh, vừa đòi hỏi, vừa loại trừ, vừa chuyển hóa
lẫn nhau giữa các mặt đối lập
→ Ví dụ: Trong kinh tế, việc sản xuất và tiêu dùng phải luôn song hành và sóng đôi
cùng nhau để tạo nên một chỉnh thể nhất định. Nhờ có sản xuất nên con người mới có
sản phẩm tiêu dùng và tiêu dùng chính là tiền để cho sản xuất là lưu thông hàng hóa.

- Khái niệm quy luật: là những mối liên hệ bản chất, tất nhiên, phổ biến và lặp lại
giữa các sự vật, hiện tượng, giữa các đối tượng, giữa các nhân tố tạo thành đối tượng,
giữa các thuộc tính của của các sự vật cũng như giữa các thuộc tính của cùng một sự
vật, hiện tượng với nhau.

- Khái niệm quy luật mâu thuẫn: là một trong những quy luật cơ bản trong phép
biện chứng duy vật và biện chứng duy vật khẳng định: mọi sự vật hay hiện tượng ở
trong tự nhiên đều có sự tồn tại và mâu thuẫn bên trong.

- Vị trí và vai trò của quy luật mâu thuẫn:

 Là hạt nhân của phép biện chứng duy vật
 Vạch ra nguồn gốc và là động lực của sự phát triển

1.2 Nội dung quy luật mâu thuẫn

Mâu thuẫn là một chỉnh thể, trong đó hai mặt đối lập vừa thống nhất vừa đấu tranh
với nhau
- Sự thống nhất của các mặt đối lập: khái niệm dùng để chỉ sự liên hệ giữa các sự
vật, hiện tượng và được thể hiện ở việc:

 Thứ nhất, các mặt đối lập cần nương tựa vào nhau, làm tiền đề cho nhau tồn
tại
 Thứ hai, các mặt đối lập tác động ngang nhau, cân bằng nhau thể hiện sự đấu
tranh giữa cái mới đang hình thành và cái cũ chưa mất đi
 Thứ ba, giữa các mặt của sự đối lập có sự tương đồng, đồng nhất.
→ Ví dụ: Quá trình trao đổi chất ở thực vật, ban ngày hấp thụ khí cacbonic cung
cấp khí oxi và ngược lại.

5
 (Hình 2: Sơ đồ sự trao đổi chất của thực vật)

- Sự đấu tranh của các mặt đối lập: Là khái niệm dùng để chỉ sự tác động qua lại
theo hướng bài trừ, phủ định lẫn nhau giữa các mặt đối lập.
→ Ví dụ: Các doanh nghiệp thay đổi thiết bị sản xuất để tăng năng suất cạnh tranh với
đối thủ.

(Hình 3: Thiết bị sản xuất trong công nghiệp)

6
Đấu tranh của các mặt đối lập gắn liền với quá trình hình thành, phát triển và giải
quyết mâu thuẫn:

Giai đoạn hình thành mâu thuẫn:

 Đồng nhất nhưng đồng thời bao hàm sự khác nhau. Khác nhau bề ngoài.
 Khác nhau bản chất, khi ấy mâu thuẫn được hình thành.

Giai đoạn phát triển của mâu thuẫn:

 Các mặt đối lập xung đột với nhau.

 Các mặt đối lập xung đột gay gắt với nhau, khi ấy mâu thuẫn phát triển đến
đỉnh điểm.

Giai đoạn giải quyết mâu thuẫn

 Sự chuyển hóa của các mặt đối lập, mâu thuẫn được giải quyết, đồng thời bước
nhảy được thực hiện, chất mới được ra đời; sự vật, hiện tượng mới được ra đời
thay thế cho sự vật, hiện tượng cũ.
 Ở sự vật, hiện tượng mới này lại xuất hiện mâu thuẫn mới, rồi mâu thuẫn tiếp
tục lại được triển khai, rồi lại được giải quyết...Cứ như vậy, sự vật, hiện tượng
không tồn tại vĩnh viễn và quá trình vận động, phát triển của thế giới là vô tận.

Sự chuyển hóa của các mặt đối lập có thể được diễn ra theo hai cách:

1. Các mặt đối lập chuyển hóa cho nhau

2. Cả hai đều trở thành những chất mới

1.3 Mối quan hệ giữa sự thống nhất và sự đấu tranh của các mặt đối lập

- Sự thống nhất và sự đấu tranh giữa các mặt đối lập gắn liền với nhau: Nếu không có
thống nhất sẽ không có đấu tranh, thống nhất là tiền đề của đấu tranh; đấu tranh là
nguồn gốc, động lực của sự phát triển.

- Điểm khác biệt:

 Sự thống nhất: phản ánh trạng thái ổn định, đứng im tương đối
 Sự đấu tranh: phản ánh trạng thái vận động tuyệt đối của sự vật, hiện tượng

=>> Nhờ có thống nhất, sự vật, hiện tượng mới tồn tại.

7
=>> Nhờ có đấu tranh, sự vật, hiện tượng mới phát triển

→ Ví dụ: Không có lực hút thì sẽ không có lực đẩy

- Theo V. I. Lênin, sự thống nhất là tạm thời, tương đối; còn sự đấu tranh là tuyệt đối.

- Sự đấu tranh của các mặt đối lập bài trừ lẫn nhau là tuyệt đối, cũng như sự phát triển,
sự vận động là tuyệt đối (Phát triển là một “cuộc đấu tranh” giữa các mặt đối lập)

→ Ví dụ: Trong thời kì kháng chiến chống Pháp, nhân dân ta đã xảy ra mâu thuẫn gay
gắt với thực dân Pháp. Và khi mâu thuẫn dẫn đến việc không thể hòa giải, buộc nhân
dân ta phải đứng lên đấu tranh, giành lại chính quyền và độc lập.

(Hình 4: Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân Việt Nam)

Tóm lại, mâu thuẫn là nguồn gốc, động lực của sự phát triển, hai mặt đối lập vừa
thống nhất vừa đấu tranh với nhau.

1.4 Tính chất chung của mâu thuẫn:

- Tính khách quan: Mâu thuẫn là cái bên trong vốn có của bản thân các sự vật hiện
tượng. Tồn tại không phụ thuộc vào ý thức con người.

8
→ Ví dụ: Sự tiến hóa của giống loài không thể có nếu thiếu đi sự tác động qua lại
giữa biến dị và di truyền (Biến dị và di truyền cũng là hai quá trình diễn ra khách
quan)
- Tính phổ biến: Bên trong mọi sự vật hiện tượng mọi giai đoạn quá trình đều chứa
đựng mâu thuẫn; mâu thuẫn cũng có trong tự nhiên, xã hội và tư duy con người
→ Ví dụ: Trong xã hội có mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản - vô sản, giữa tầng lớp
thống trị và bị trị.

- Tính đa dạng, phong phú: Các sự vật, hiện tượng khác nhau sẽ có mâu thuẫn khác
nhau. Mỗi loại mâu thuẫn có đặc điểm, vị trí, vai trò riêng và có cách thức giải quyết
riêng.
→ Ví dụ: Mâu thuẫn trong giới sinh vật (đồng hóa và dị hóa, biến dị và di truyền)
khác với mâu thuẫn trong xã hội (lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất) và cũng
không giống với mâu thuẫn trong tư duy (nhận thức đúng và nhận thức sai, chân lý và
sai lầm)

Các loại mâu thuẫn cơ bản:

 Mâu thuẫn bên trong là mâu thuẫn giữa các yếu tố tạo nên sự vật hiện tượng
nó quyết định sự vận động phát triển của sự vật hiện tượng đó.
 Mâu thuẫn bên ngoài là mâu thuẫn giữa các sự vật hiện tượng với nhau nó
ảnh hưởng đến sự vận động và phát triển chúng.

9
  Mâu thuẫn cơ bản là mâu thuẫn quyết định sự vận động phát triển của sự vật
hiện tượng trong suốt quá trình tồn tại của sự vật hiện tượng.
 Mâu thuẫn không cơ bản là mâu thuẫn ảnh hưởng đến sự vận động phát triển
của sự vật hiện tượng trong suốt quá trình tồn tại của chúng.
 Mâu thuẫn chủ yếu là mâu thuẫn nổi bật lên hàng đầu, nó quyết định sự vận
động phát triển của sự vật hiện tượng trong từng giai đoạn nhất định.
 Mâu thuẫn thứ yếu là mâu thuẫn không nổi bật lên hàng đầu, nó ảnh hưởng
đến sự vận động phát triển của sự vật hiện tượng ở từng giai đoạn nhất định.
 Mâu thuẫn đối kháng là mâu thuẫn giữa các lực lượng các giai cấp tầng lớp
có lợi ích trái ngược nhau, không thể điều hòa được với nhau.
 Mâu thuẫn không đối kháng là mâu thuẫn giữa các lực lượng, giai cấp, tầng
lớp có lợi ích cơ bản thống nhất với nhau và có thể điều hòa được với nhau
1.5 Ý nghĩa phương pháp luận
1) Thừa nhận tính khách quan của mâu thuẫn trong sự vật, hiện tượng:
 Giải quyết mâu thuẫn phải tuân theo quy luật và điều kiện khách quan.
 Muốn phát hiện mâu thuẫn cần phải tìm ra thể thống nhất của các mặt đối lập
trong bản thân sự vật, hiện tượng.
2) Phân tích mâu thuẫn cần bắt đầu từ việc xem xét quá trình phát sinh, phát triển
từng loại mâu thuẫn:
 Xem xét vị trí, vai trò và mối quan hệ giữa các mâu thuẫn cũng như điều kiện
chuyển hóa giữa chúng
 Phân tích cụ thể một mâu thuẫn cụ thể và đề ra được phương pháp giải quyết
mâu thuẫn đó
3) Nắm vững nguyên tắc giải quyết mâu thuẫn bằng đấu tranh và các mặt đối lập:
 Không điều hòa mâu thuẫn cũng không nóng vội hay bảo thủ
 Giải quyết mâu thuẫn còn phụ thuộc vào điều kiện đã đủ và chín muồi hay
chưa

Kết luận:

10
➜ Phải tôn trọng mâu thuẫn, thừa nhận có những mặt đối lập tồn tại và đấu tranh với
nhau thì mới có sự phát triển
➜ Phân tích mâu thuẫn và tìm ra giải pháp phù hợp để giải quyết mâu thuẫn bằng đấu
tranh giữa các mặt đối lập, không thỏa hiệp, không điều hòa mâu thuẫn.

2. Vận dụng quy luật mâu thuân để phân tích và tìm ra giải pháp đối với sinh
viên Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh trong học tập và định hướng
nghề nghiệp

2.1 Phân tích

Ngày nay, với sự phát triển không ngừng của xã hội và giáo dục, mỗi chúng ta dù là
bất kì ai thuộc độ tuổi nào, đều phải trải qua quá trình học tập và trải nghiệm. Trong
quá trình ấy, chắc hẳn mỗi người đều không tránh khỏi các mâu thuẫn. Đặc biệt, đối
với sinh viên Trường Đại học Sư phạm đã không ít lần vướng vào các mâu thuẫn
trong quá trình học tập, tri nhận kiến thức cũng như những trăn trở trong việc định
hướng nghề nghiệp trong tương lai. Có thể kể đến một số mâu thuẫn như sau:
- Về học tập, sinh viên sẽ dễ dàng gặp mâu thuẫn trong chính bản thân mình hay
mâu thuẫn ở sự cạnh tranh…
- Về định hướng nghề nghiệp, sinh viên dễ dàng gặp phải mâu thuẫn về mặt thời
gian và mâu thuẫn về mặt xã hội…
Vì vậy, muốn giải quyết được những vấn đề đó, mỗi các nhân sinh viên cần phải am
hiểu tường tận và vận dụng quy luật mâu thuẫn vào thực tiễn đời sống cũng như quá
trình vận động và phát triển của chính mình.
2.2 Giải pháp
11
Khi đứng trước các mâu thuẫn, mỗi người đều có cách nhận thức và hướng giải quyết
khác nhau. Chúng ta cần biết xem xét tình huống rõ ràng để giải quyết mâu thuẫn cho
phù hợp. Vì mâu thuẫn sẽ lớn dần nếu ta không tìm ra cách khắc phục. Sau đây là một
số giải pháp mang tính khách quan dành cho các sinh viên sư phạm khi đứng trước
các mâu thuẫn về mặt học tập cũng như định hướng nghề nghiệp.

Thứ nhất, sinh viên cần học cách thừa nhận tính khách quan của mâu thuẫn,
thích nghi và phản ứng linh hoạt với các mâu thuẫn khi cần thiết
Ví dụ: Đôi khi sinh viên phải đối mặt với áp lực về thời gian trong học tập, công việc
bán thời gian và cuộc sống cá nhân. Trước hết, mỗi sinh viên cần phải chấp nhận mà
không chối bỏ hay né tránh mâu thuẫn ấy. Sau đó, cần điều chỉnh linh hoạt, lập ra kế
hoạch hoàn chỉnh, cân bằng thời gian để không để việc làm ảnh hưởng đến quá trình
học tập của mình.

Thứ hai, mỗi sinh viên cần học cách phân tích các vấn đề hoặc tình huống từ
nhiều góc độ khác nhau để tìm ra quá trình phát sinh mâu thuẫn
Ví dụ:
- Khi gặp phải điểm kém trong bài kiểm tra, chúng ta cần tự vấn bản thân bằng nhiều
câu hỏi ở khía cạnh khác nhau. Chẳng hạn, chúng ta đã thật sự học đúng phương pháp
hay chưa? Chúng ta có đang thật sự cố gắng cho môn học ấy hay không? Hoặc điều gì
làm chúng ta trở nên xao nhãng, mất tập trung? Và khi phân tích, tìm ra được nguyên
nhân phát sinh sự mâu thuẫn, chúng ta sẽ có cách khắc phục, có kinh nghiệm để thay
đổi và phát triển bản thân tốt hơn trong những bài kiểm tra lần sau.

- Khi đứng trước sự lựa chọn nghề nghiệp, ta cần phân tích rõ ưu điểm và hạn chế của
bản thân để có những góc nhìn khách quan và phù hợp hơn trong việc lựa chọn nghề
nghiệp phù hợp

Thứ ba, sinh viên cần phải đấu tranh để bài trừ, gạt bỏ mâu thuẫn, không điều hòa
mâu thuẫn cũng như không nóng vội hay bảo thủ, xem xét thời cơ để đưa ra quyết
định đúng đắn
12
Ví dụ: Trong quá trình học tập, một nhóm sinh viên gặp mâu thuẫn trong việc đưa ra
những ý kiến trái ngược nhau. Để giải quyết mâu thuẫn này, chúng ta cần đưa phải
mạnh dạn đưa ra quan điểm của mình cũng như lắng nghe đối phương để tìm ra điểm
chung của hai ý kiến. Tránh việc vì sợ mâu thuẫn gây mất lòng mà điều hòa, thỏa hiệp
với ý kiến người khác mà cần phải đấu tranh để bài trừ, gạt bỏ mâu thuẫn. Nếu mâu
thuẫn phức tạp, không thể tự giải quyết được nữa thì có thể nhờ đến sự trợ giúp của
Thầy/ Cô để tìm được câu trả lời phù hợp nhất.

KẾT LUẬN
Tóm lại, quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập (quy luật mâu
thuẫn) có vị trí rất quan trọng trong Triết học cũng như trong đời sống. Nó vừa là
hạt nhân của phép biện chứng duy vật, vừa vạch ra nguồn gốc và là động lực của
sự phát triển và tiến bộ của mọi sự vật, hiện tượng. Việc nắm rõ và vận dụng tốt
quy luật này sẽ giúp tạo nên một hệ thống cân bằng trong xã hội, khi có mâu thuẫn
sẽ sinh ra đấu tranh, điều này thúc đẩy con người tư duy để tìm ra con đường giải
quyết mâu thuẫn. Từ đó, vô hình trung giúp mỗi cá nhân, rộng hơn là cộng đồng
ngày càng phát triển và văn minh hơn.

13
 TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] PGS. TS Nguyễn Ngọc Khá (2016), Chuyên đề triết học, NXB Đại học Sư phạm
TP Hồ Chí Minh

[2] Bộ Giáo dục và Đào tạo, Giáo trình Triết học Mác – Lênin, NXB Chính trị quốc
gia sự thật, Hà Nội, 2021

[3] Wikipedia, Bách khoa toàn thư mở, nguồn: https:vi.wikipedia.org

[4] Studocu, Quy luật mâu thuẫn, nguồn: https://www.studocu.com

[5] GS. TS Hồ Sĩ Quý, Một số vấn đề về quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các
mặt đối lập

14