TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ

TIỂU LUẬN KHÔNG THUYẾT

TRÌNH
MÔN TRIẾT HỌC MÁC-LÊNIN

Đề bài: “Phân tích lý luận của phép biện chứng duy vật về nguồn gốc,
động lực của sự vận động, phát triển; Vận dụng ý nghĩa của phép biện
chứng trong hoạt động nhận thức và thực tiễn của bản thân”

Họ và tên : Bùi Trung Quốc

Số thứ tự : 27

Mã sinh viên : 31221027102

Lớp : FNC05

Thứ : 4

Buổi : Sáng

Nhóm : 9

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 29 tháng 3 năm 2023

1
 MỤC LỤC

MỞ ĐẦU .......................................................................................................................... 1
NỘI DUNG ...................................................................................................................... 1
1. Cơ sở lý luận phép biện chứng duy vật về nguồn gốc, động lực của sự vận động và
phát triển thể hiện qua quy luật mâu thuẫn ................................................................. 1
1.1. Khái niệm, phạm trù cần làm rõ .................................................................... 1
1.2. Khẳng định mâu thuẫn là nguồn gốc, động lực của sự vận động và phát triển2
1.3. Ý nghĩa phương pháp luận ............................................................................ 3
2. Vận dụng lý luận của phép biện chứng duy vật về nguồn gốc, động lực về sự vận
động và phát triển vào hoạt động nhận thức và thực tiễn của bản thân ........................ 3
2.1. Vận dụng lý luận của phép biện chứng duy vật về nguồn gốc, động lực về sự
vận động và phát triển vào hoạt động nhận thức của bản thân .............................. 3
2.2. Vận dụng lý luận của phép biện chứng duy vật về nguồn gốc, động lực về sự
vận động và phát triển vào hoạt động thực tiễn của bản thân................................ 4
KẾT LUẬN ...................................................................................................................... 5
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ .
1. Giáo trình ................................................................................................................ .
2. Một số trang web tham khảo khác ........................................................................... .
 MỞ ĐẦU
Có thể khẳng định, phép biện chứng duy vật là một bộ phận lý luận cơ bản hợp
thành thế giới quan và phương pháp luận triết học của chủ nghĩa Mác - Lenin. Đây
được coi là một môn khoa học về những quy luật phổ biến của sự vận động và phát
triển của tự nhiên, của xã hội loài người và của tư duy. Trong đó, phép biện chứng duy
vật về nguồn gốc, động lực của sự vận động và phát triển có nội dung, ý nghĩa tác
động mạnh mẽ và có tầm ảnh hưởng quan trọng tới hoạt động nhận thức, thực tiễn của
con người. Vì vậy, tôi xin phép được triển khai đề tài: “Phân tích lý luận của phép biện
chứng duy vật về nguồn gốc, động lực của sự vận động, phát triển; Vận dụng ý nghĩa
của phép biện chứng trong hoạt động nhận thức và thực tiễn của bản thân” để giúp độc
giả hiểu rõ hơn về vấn đề trên.

NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận phép biện chứng duy vật về nguồn gốc, động lực của sự vận
động và phát triển thể hiện qua quy luật mâu thuẫn
Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập hay còn gọi là quy luật
mâu thuẫn là quy luật vạch ra nguồn gốc, động lực cơ bản, phổ biến của mọi quá trình
vận động và phát triển. Theo quy luật này, nguồn gốc và động lực cơ bản, phổ biến của
mọi quá trình vận động và phát triển chính là mâu thuẫn khách quan, vốn có của sự
vật, hiện tượng. 1

1.1. Khái niệm, phạm trù cần làm rõ

Mâu thuẫn biện chứng (gọi tắt là mâu thuẫn) là khái niệm dùng để chỉ mối liên
hệ thống nhất, tác động, đấu tranh và chuyển hóa lẫn nhau giữa các mặt đối lập của
mỗi sự vật, hiện tượng hoặc giữa các sự vật, hiện tượng với nhau. Nhân tố tạo thành
mâu thuẫn là mặt đối lập.

1
Bộ Giáo dục và đào tạo (2021), Giáo trình những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-
Lênin, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia .

1
 Mặt đối lập là khái niệm dùng để chỉ những mặt, các thuộc tính... có khuynh
hướng biến đổi trái ngược nhau, nhưng đồng thời lại là điều kiện, tiền đề tồn tại của
nhau trong mỗi sự vật, hiện tượng của tự nhiên, xã hội và tư duy.

1.2. Khẳng định mâu thuẫn là nguồn gốc, động lực của sự vận động và
phát triển
Thứ nhất, sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập là hai xu hướng tác
động khác nhau của các mặt đối lập tạo thành mâu thuẫn. Như vậy, mâu thuẫn biện
chứng cũng bao hàm cả sự thống nhất lẫn đấu tranh của các mặt đối lập. Sự thống nhất
của các mặt đối lập là sự nương tựa lẫn nhau, tồn tại không tách rời nhau giữa các mặt
đối lập, sự tồn tại của mặt này phải lấy sự tồn tại của mặt kia làm tiền đề. Các mặt đối
lập tồn tại không tách rời nhau nên giữa chúng bao giờ cũng có những nhân tố giống
nhau, gọi là sự đồng nhất của các mặt đối lập.
Thứ hai, các mặt đối lập không chỉ thống nhất, mà còn luôn đấu tranh với nhau.
Không có sự thống nhất sẽ không có đấu tranh, thống nhất là tiền đề của đấu tranh, còn
đấu tranh của các mặt đối lập là nguồn gốc, động lực của sự vận động, phát triển.
Thứ ba, quá trình thống nhất và mâu thuẫn giữa các mặt đối lập sẽ tất yếu dẫn
đến sự chuyển hóa giữa chúng; làm cho sự vật ấy lại chuyển hoá thành sự vật khác tiến
bộ hơn, cứ như vậy mà các sự vật hiện tượng thường xuyên biến đổi và phát triển
không ngừng. Vì vậy, mâu thuẫn là nguồn gốc động lực của mọi quá trình vận động
phát triển của sự vật hiện tượng.
Tuy nhiên, mâu thuẫn mới chỉ là nguồn gốc và động lực cơ bản của sự phát
triển của sự vật, hiện tượng, còn động lực trực tiếp đó là quá trình hình thành, phát
triển và giải quyết mâu thuẫn. Điều này có nghĩa là mâu thuẫn tự nó không phải động
lực của sự phát triển, việc con người can thiệp vào mâu thuẫn, tìm cách giải quyết nó
mới là cái có ý nghĩa thúc đẩy hay kìm hãm sự phát triển. Do đó, chính sự đấu tranh
của các mặt đối lập dẫn đến sự chuyển hóa của các mặt đối lập (giải quyết mâu thuẫn)
là nguồn gốc, động lực của sự vận động, phát triển.
Mâu thuẫn được giải quyết bằng con đường đấu tranh dưới những hình thức cụ
thể khác nhau. Đối với các mâu thuẫn khác nhau thì phải có những phương pháp giải
quyết khác nhau, tùy thuộc vào bản chất của mâu thuẫn và điều kiện cụ thể.

2
 1.3. Ý nghĩa phương pháp luận
Thứ nhất, vì mâu thuẫn là nguồn gốc, động lực của sự vận động, phát triển nên
cần phải thừa nhận tính khách quan của mâu thuẫn trong sự vật, hiện tượng. Do đó,
trong nhận thức và thực tiễn cần phải tôn trọng mâu thuẫn, phát hiện mâu thuẫn, phát
hiện mâu thuẫn, phân tích đầy đủ các mặt đối lập, nắm được bản chất, nguồn gốc,
khuynh hướng của sự vật động và phát triển.

Thứ hai, vì mâu thuẫn có tính đa dạng, phong phú nên khi phân tích mâu thuẫn,
phải có quan điểm lịch sử - cụ thể, có nghĩa phải xem xét quá trình phát sinh, phát
triển của từng loại mâu thuẫn; xem xét vai trò, vị trí và mối quan hệ giữa các mâu
thuẫn trong từng điều kiện, hoàn cảnh cụ thể và điều kiện chuyển hóa giữa chúng. Phải
biết phân tích cụ thể một mâu thuẫn và đề ra được phương pháp giải quyết mâu thuẫn
đó.

Thứ ba, phải nắm vững nguyên tắc giải quyết mâu thuẫn bằng đấu tranh giữa
các mặt đối lập, không điều hòa mâu thuẫn cũng không nóng vội hay bảo thủ, bởi giải
quyết mâu thuẫn còn phụ thuộc vào điều kiện đã đủ và chín muồi hay chưa.
2. Vận dụng lý luận của phép biện chứng duy vật về nguồn gốc, động lực về
sự vận động và phát triển vào hoạt động nhận thức và thực tiễn của bản thân
Phép biện chứng duy vật về nguồn gốc, động lực của sự vận động và phát triển
đã nền tiền đề, nển tảng cho sự liên hệ, tư duy vận dụng của mỗi cá nhân vào quá trình
nhận thức và hoạt động thực tiễn. Cụ thể:
2.1. Vận dụng lý luận của phép biện chứng duy vật về nguồn gốc, động lực
về sự vận động và phát triển vào hoạt động nhận thức của bản thân
Ý nghĩa tác động về hoạt động nhận thức qua quá trình tìm hiểu, nghiên cứu nội
dung lý luận cơ bản của phép biện chứng duy vật về nguồn gốc, động lực về sự vận
động và phát triển như sau:
Thứ nhất, bản chất nguồn gốc, động lực của sự vận động, phát triển đối với mọi
sự vật và hiện tượng là chỉ rõ, giải quyết các mâu thuẫn nội tại bên trong sự vật, hiện
tượng đó. Vì vậy, hình thành lối nhận thức dám đương đầu với mọi thử thách, luôn sẵn
sàng đối diện với mọi mâu thuẫn trong đời sống nhằm tìm ra giải pháp khắc phục là
một tư duy nhận thức bắt buộc phải có nếu chúng ta muốn phát triển. Phản bác lối

3
nhận thức né tránh khó khăn, sợ phải trực diện với những vấn đề phát sinh mâu thuẫn
trong đời sống xã hội. Bản thân tôi là một sinh viên, tôi nhận thức rằng không cho
phép bản thân sợ đối diện với những thử thách, khó khăn trong quá trình học tập và
phát sinh xung quanh đời sống. Tôi cần tự giác cởi mở, sẻ chia và đối diện, khắc phục
bất cứ khó khăn nào để có thể bứt phá, luôn vận động và có cơ hội phát triển đúng như
nguyên lý của phép biện chứng duy vật nêu trên.
Thứ hai, cá nhân tôi nói riêng hay mỗi sinh viên nói chung đều phải có sự nhìn
nhận đúng về bản chất của phép biện chứng nêu trên, từ đó hình thành tư duy luôn tôn
trọng nội dung nguyên lý của phép biện chứng này. Để nắm bắt được bản chất về
nguồn gốc và động lực nội tại phát triển của sự vật, hiện tượng thì mỗi chúng ta luôn
phải nhìn nhận, đánh giá bản chất khách quan của sự vật, hiện tượng để hiểu và phát
hiện sự mâu thuẫn của sự vật, hiện tượng đó. Liên hệ và vận dụng đối với bản thân,
nhận thức về vấn đề này của sinh viên, thể hiện rõ ràng nhất qua quá trình lựa chọn
ngành nghề và lĩnh vực chuyên sâu phù hợp với định hướng, mục tiêu hướng tới trong
tương lai. Bản thân phải hiểu được mình muốn gì, bản chất là nguồn gốc của sự phát
triển. Từ đó dám đương đầu, vượt qua mọi thử thách khó khăn để phấn đấu hướng tới
mục tiêu; tích cực tham gia các hoạt động trau dồi kiến thức và kỹ năng; từ đó là nền
tảng cho sự phát triển, thì đó là động lực phấn đấu.
2.2. Vận dụng lý luận của phép biện chứng duy vật về nguồn gốc, động lực
về sự vận động và phát triển vào hoạt động thực tiễn của bản thân
Thứ nhất, tiếp thu kiến thức, tiếp thu mọi vấn đề một cách tuần tự và có hệ
thống trong quá trình học tập nói riêng và mọi vấn đề phát sinh trong đời sống nói
chung là một sự vận dụng vào hoạt động thực tiễn từ phép biện chứng duy vật về
nguồn gốc, động lực của sự vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng. Bản thân tôi
cũng như sinh viên phải tiếp thu kiến thức, tiếp thu mọi vấn đề một cách có hệ thống.
Hiểu được nguồn gốc của mọi vấn đề sẽ là tiền đề cho động lực phát triển. Trong quá
trình học tập, mỗi sinh viên cần biết vận dụng khả năng phân tích, tổng hợp để lắng
nghe, tiếp thu và ghi nhớ những kiến thức cần thiết. Quá trình học phải xuất phát từ
kiến thức nền tảng, được coi là nguồn gốc của tư duy. Từ đó nâng cao, đối diện với
lượng kiến thức khó hơn, phức tạp hơn để tạo động lực cho sự bứt phá, hoàn thành
mục tiêu xa hơn và không ngừng phát triển.

4
 Thứ hai, hiểu được nguồn gốc của sự vận động, phát triển là bước tiền đề để
hướng tới động lực phát triển cao hơn. Bởi vậy, bản thân mỗi người cần phải liên tục
học hỏi thêm các tri thức mới để giải quyết các vấn đề mới. Phép biện chứng duy vật
về nguồn gốc, động lực của sự vận động, phát triển thúc giục chúng ta phải liên tục tìm
tòi, đổi mới và sáng tạo trong tri thức của mỗi người. Bản thân mỗi người phải biết
cách bác bỏ những thứ không còn phù hợp và tiếp thu, chọn lọc cái mới. Tìm ra mâu
thuẫn trong chính tri thức đó, để từ đó có thể mở rộng và phát triển hơn về mọi lĩnh
vực. Mỗi sinh viên phải tự giác trau dồi và bổ sung các kiến thức mới; hiểu và nhìn
nhận được mọi cản trở khó khăn để định hướng được động lực phát triển mới. Từ đó
mới có thể hoàn thành tốt quá trình học tập và phát triển các mục tiêu xa hơn.

KẾT LUẬN
Khẳng định rằng, lý luận của phép biện chứng duy vật về nguồn gốc, động lực
của sự vận động, phát triển mọi sự vật, hiện tượng là một trong những nền tảng kiến
thức căn bản và trọng tâm của quá trình nghiên cứu. Nội dung lý luận của phép biện
chứng mang ý nghĩa quan trọng, hình thành tư duy vận dụng sắc bén trong hoạt động
nhận thức và thực tiễn đối với mỗi cá nhân. Sự vận dụng đúng, đủ và sáng tạo trong
mỗi con người sẽ là bàn đạp, là tiền đề cho sự không ngừng phát triển và bứt phá của
mỗi chúng ta; từ đó góp phần nâng cao đời sống văn hóa, xã hội.

5
 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Giáo trình

1. Bộ Giáo dục và đào tạo (2021), Giáo trình những nguyên lý cơ bản của chủ
nghĩa Mác-Lênin, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia .

2. GS. TS. Phạm Văn Đức (2019), Giáo trình Triết học Mác – Lenin, NXB.
Chính trị quốc gia .

3. Khoa Lý luận chính trị, UEH (2022, LHNB), Tài liệu HDHT Triết học Mác-
Lênin,TP.HCM.

2. Một số trang web tham khảo khác

1.https://giongrieng.kiengiang.gov.vn/Lists/TinTuc/Attachments/1469/Tai%20li
eu%20cua%20Chu%20nghia%20MAC-LENIN%20-TT%20HCM%20(1).pdf, Nguồn:
Kiên Giang.Gov.Vn, Một số nội dung cốt lõi của Triết học Mác- Lênin; Truy cập:
19/03/2023.

2.https://accgroup.vn/phep-bien-chung-duy-vat-la-gi/, Nguồn: ACC Group, Lý

luận về phép biện chứng duy vật; Truy cập: 17/03/2023.

3.https://luatduonggia.vn/bien-chung-duy-vat-la-gi-noi-dung-phep-bien-chung-
duy-vat/, Nguồn: Luật Dương Gia, Biện chứng duy vật và nội dung phép biện chứng
duy vật; Truy cập: 17/03/2023.