1/Anh (chị) hãy phân tích nội dung định nghĩa vật chất của

V.I.Lenin và rút ra ý nghĩa của định nghĩa này.

Vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách
quan được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác
của chúng ta sao chép lại, chụp lại, phản ánh và tồn tại không lệ
thuộc vào cảm giác.
Ý nghĩa:
Định nghĩa vật chất của V.I.Lenin đã giải quyết 2 mặt vấn đề cơ
bản của triết học trên lập trường của chủ nghĩa duy vật biện
chứng; cung cấp nguyên tắc thế giới quan và phương pháp luận
khoa học để đấu tranh chống chủ nghĩa duy tâm, thuyết không
thể biết, chủ nghĩa duy vật siêu hình và mọi biểu hiện của
chúng trong triết học tư sản hiện đại về phạm trù này. Là cơ sở
khoa học cho việc xác định vật chất trong ý thức xã hội, đó là
các điều kiện sinh hoạt vật chất, hoạt động vật chất và các quan
hệ vật chất xã hội giữa người với người. Nó còn tạo sự liên kết
giữa chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử
thành một hệ thống lý luận thống nhất, góp phần tạo nên nền
tảng lý luận khoa học cho việc phân tích 1 cách duy vật biện
chứng các vấn đề của chủ nghĩa duy vật lịch sử, trước hết là các
vấn đề về sự vận động và phát triển của phương thức sản xuất
vật chất, về mối quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội, về
mối quan hệ giữa quy luật khách quan của lịch sử và hoạt động
có ý thức của con người.

2/Anh (chị) hãy trình bày quan điểm của triết học Mác-Lenin về
mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức. Nêu ý nghĩa
phương pháp luận của việc nghiên cứu mối quan hệ này.
Theo quan điểm của triết học Mác-Lenin. Vật chất và ý thức có
mối quan hệ biện chứng, trong đó vật chất quyết định ý thức,
còn ý thức tác động tích cực trở lại vật chất.
Ý nghĩa:
Từ mối quan hệ giữa vật chất và ý thức trong triết học Mác-
Lenin, rút ra nguyên tắc phương pháp luận là tôn trọng tính
khách quan kết hợp với phát huy tính năng động chủ quan.
Trong nhận thức và hoạt động thực tiễn, mọi chủ trương,
đường lối, kế hoạch, mục tiêu đều phải xuất phát từ thực tế
khách quan, từ những điều kiện, tiền đề vật chất hiện có.phải
tôn trọng và hành động theo quy luật khách quan, nếu không
sẽ gây ra những hậu quả tai hại khôn lường. Nhận thức sự vật,
hiện tượng, phải chân thực, đúng đắn, tránh tô hồng hoặc bôi
đen đối tượng, không được gán cho đối tượng cái mà nó không
có. Phải phát huy tính năng động sáng tạo của ý thức, phát huy
vai trò của nhân tố con người, chống tư tưởng, thái độ thụ
động, ỷ lại, ngồi chờ, bảo thủ, trì trệ, thiếu tính sáng tạo; phải
coi trọng vai trò của ý thức, coi trọng giáo dục lý luận của chủ
nghĩa Mác-Lenin và tư tưởng HCM. Đồng thời, phải giáo dục và
nâng cao trình độ tri thức khoa học , củng cố, bồi dưỡng nhiệt
tình, ý chí cách mạng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân nói
chung, nhất là trong điều kiện phát triển nền văn minh trí tuệ,
kinh tế tri thức, toàn cầu hóa hiện nay; coi trọng việc giữ gìn,
rèn luyện phẩm chất đạo đức cho cán bộ, đảng viên, bảo đảm
sự thống nhất giữa nhiệt tình cách mạng và tri thức khoa học.

3/Anh (chị) hãy trình bày quan điểm của triết học Mác-Lenin về
nguồn gốc và bản chất của ý thức. Nêu ý nghĩa của việc nghiên
cứu vấn đề này và liên hệ với vấn đề “Trí tuệ nhân tạo” hiện
nay.
Nguồn gốc của ý thức
-Nguồn gốc tự nhiên: sự xuất hiện con người và hình thành bộ
óc của con người có năng lực phản ánh hiện thực khách quan là
nguồn gốc tự nhiên của ý thức.
-Nguồn gốc xã hội: Ý thức là sự phản ánh thế giới bởi bộ óc con
người là sự khác biệt về chất so với động vật. Do sự phản ánh đó
mang tính xã hội, sự ra đời của ý thức gắn liền với quá trình
hình thành và phát triển của bộ óc người dưới ảnh hưởng của lao
động, của giao tiếp và các quan hệ xã hội.
Bản chất của ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách
quan, là quá trình phản ánh tích cực, sáng tạo hiện thực khách
quan của óc người,là một hiện tượng xã hội và mang bản chất
lịch sử - xã hội.
Ý nghĩa: Nghiên cứu vấn đề về nguồn gốc và bản chất của ý
thức có ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu rõ về quá trình hình
thành kiến thức, tư duy và nhận thức con người. Điều này đặt
nền tảng cho phương pháp luận duy vật trong khoa học và triết
học, giúp chúng ta hiểu thêm về mối quan hệ phức tạp giữa ý
thức và vật chất.
Liên hệ: Ngày nay, khoa học và công nghệ hiện đại đã có
những bước phát triển mạnh mẽ, sản xuất ra nhiều loại máy móc
không những có khả năng thay thế lao động cơ bắp, mà còn có
thể thay thế cho một phần lao động trí óc của con người. Chẳng
hạn máy tính điện tử, “người máy thông minh”, “trí tuệ nhân
tạo”. Song điều đó không có nghĩa là máy móc cũng có ý thức
như con người. Ý thức và máy tính điện tử là hai quá trình khác
nhau về bản chất. “Người máy thông minh” thực ra chỉ là một
quá trình vật lý. Hệ thống thao tác của nó đã được con người lập
trình phỏng theo một số thao tác của tư duy con người. Máy
móc chỉ là những kết cấu kỹ thuật do con người sáng tạo ra. Còn
con người là một thực thể xã hội năng động được hình thành
trong tiến trình lịch sử tiến hóa lâu dài của giới tự nhiên và thực
tiễn xã hội. Máy không thể sáng tạo lại hiện thực dưới dạng tinh
thần trong bản thân nó. Năng lực đó chỉ có con người có ý thức
mới thực hiện được và qua đó lập trình cho máy móc thực hiện.
Sự phản ánh sáng tạo, tái tạo lại hiện thực chỉ có ở ý thức của
con người với tư cách là một thực thể xã hội, hoạt động cải tạo
thế giới khách quan. Ý thức mang bản chất xã hội. Do vậy, dù
máy móc có hiện đại đến đâu chăng nữa cũng không thể hoàn
thiện được như bộ óc con người
4/Anh (chị) hãy trình bày quan điểm của triết học Mác-Lenin về
nguyên lý về mối liên hệ phổ biến. Nêu ý nghĩa phương pháp
luận của việc nghiên cứu nguyên lý này.
Quan điểm của triết học Mác-Lenin về nguyên lý về mối liên hệ
phổ biến: khi phạm vi bao quát của mối liên hệ không chỉ giới
hạn ở các đối tượng vật chất, mà được mở rộng sang cả liên hệ
giữa các đối tượng tinh thần và giữa chúng với đối tượng vật
chất sinh ra chúng.
Ý nghĩa phương pháp luận:
Từ nguyên lí về mối liên hệ phổ biến, chúng ta rút ra được quan
điểm toàn diện khi xem xét sự vật, hiện tượng:
- Nhận thức SV trong mối liên hệ giữa các yếu tố, các mặt của
chính sự vật và trong sự tác động giữa vật đó với các sự vật
khác.
- Biết phân loại từng mối liên hệ, xem xét có trọng tâm, trọng
điểm, làm nổi bật cái cơ bản nhất của sự vật, hiện tượng.
- Cần tránh phiến diện siêu hình và chiết trung, ngụy biện
- Từ việc rút ra mối liên hệ bản chất của sự vật, hiện tượng, ta
lại đặt mối liên hệ bản chất đó trong tổng thể các mối liên hệ của
sự vật xem xét cụ thể trong từng giai đoạn lịch sử cụ thể.

5/Anh (chị) hãy trình bày quan điểm của triết học Mác-Lenin về
nguyên lý về sự phát triển. Nêu ý nghĩa phương pháp luận của
việc nghiên cứu nguyên lý này.
- Theo quan điểm siêu hình, sự phát triển chỉ là sự tăng, giảm
thuần túy về lượng, không có sự thay đổi về chất, là quá trình
tiến lên liên tục, không trải qua những bước quanh co phức tạp.
- Phép biện chứng: phát triển là quá trình vận động của sự vật
hiện tượng theo khuynh hướng đi lên (từ trình độ thấp đến cao,
từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn), là sư biến đổi về chất
theo hướng ngày càng hoàn thiện ở trình độ ngày càng cao hơn.
- Phát triển là quá trình phát sinh và giải quyết mâu thuẫn khách
quan vốn có của sự vật, hiện tượng; là quá trình thống nhất giữa
phủ định các nhân tố tiêu cực và kế thừa nâng cao nhân tố tích
cực từ sự vật hiện tượng cũ.
Ý nghĩa phương pháp luận:
-Khi xem xét các sự vật, hiện tượng phải đặt nó trong sự vận
động, sự phát triển, phải phát hiện ra các xu hướng biến đổi,
chuyển hóa của chúng.
- Quan điểm phát triển đòi hỏi phải khắc phụ tư tưởng bảo thủ,
trì trệ, định kiến, đối lập với sự phát triển.
- Cần phải có “quan điểm lịch sự - cụ thể” trong nhận thức và
giải quyết các vấn đề của thực tiễn, phù hợp với tính chất phong
phú, đa dạng, phức tạp của nó.
- Phải nắm bắt được khuynh hướng của sự phát triển trong
tương lai của sự vật, hiện tượng; phân chia quá trình phát triển
của sự vật, hiện tượng thành nhiều giai đoạn, nắm bắt đặc điểm
của từng giai đoạn để các cách tác động phù hợp.
- Phải có thái độ lạc quan, tin tưởng ở sự tất thắng của cái mới,
cái tiến bộ.

6/Anh (chị) hãy trình bày quan điểm của triết học Mác-Lenin về
quy luật chuyển hóa từ những thay đổi về lượng dẫn đến
những thay đổi về chất và ngược lại. Nêu ý nghĩa phương pháp
luận của việc nghiên cứu quy luật này.
Quan điểm của triết học Mác-Lenin về quy luật chuyển hóa từ
những thay đổi về lượng dẫn đến những thay đổi về chất và
ngược lại: Quy luật này chỉ ra cách thức chung nhất của sự vận
động và phát triển, khi cho thấy sự thay đổi về chất chỉ xảy ra
khi sự vật, hiện tượng đã tích lũy những thay đổi về lượng đạt
đến ngưỡng nhất định. Quy luật cũng chỉ ra tính chất của sự
vận động và phát triển, khi cho thấy sự thay đổi về lượng của
sự vật, hiện tượng diễn ra từ từ kết hợp với sự thay đổi về
lượng của sự vật, hiện tượng diễn ra từ từ kết hợp với sự thay
đổi nhảy vọt về chất làm cho sự vật, hiện tượng vừa tiến bước
tuần tự, vừa có những bước đột phá vượt bậc.Mọi đối tượng
đều là sự thống
nhất của hai mặt đối lập chất và lượng, những sự thay đổi dần
dần về lượng vượt quá giới hạn của độ sẽ dẫn đến sự thay đổi
căn bản về chất của nó thông qua bước nhảy, chất mới ra đời
tiếp tục tác động trở lại duy trì sự thay đổi của lượng.
Ý nghĩa phương pháp luận:
-trong hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn phải biết tích
luỹ về lượng để có biến đổi về chất không được nôn nóng cũng
như không được báo thủ. Bước nhảy làm cho chất mới ra đời,
thay thế chất cũ là hình thức tất yếu của sự vận động, phát triển
của mọi sự vật, hiện tượng, nhưng sự thay đổi về chất do thực
hiện bước nhảy gây nên chỉ xảy ra khi lượng đã thay đổi đến
giới hạn, tức là đến điểm nút, đến độ nên muốn tạo ra bước nhảy
thì phải thực hiện quá trình tích luỹ về lượng.
-khi lượng đã đạt đến điểm nút thì thực hiện bước nhảy là yêu
cầu khách quan của sự vận động của sự vật, hiện tượng; tư
tưởng nôn nóng thường biểu hiện ở chỗ không chú ý thỏa đáng
đến sự tích luỹ về lượng mà cho rằng, sự phát triển của sự vật,
hiện tượng chỉ là những bước nhảy liên tục; ngược lại, tư tưởng
bảo thủ thường biểu hiện ở chỗ không dám thực hiện bước nhảy,
coi sự phát triển chi là những thay đổi về lượng. Do vậy, cần
khắc phục cả hai biểu hiện trên.
-tác động của quy luật này đòi hỏi phải có thái độ khách quan,
khoa học và quyết tâm thực hiện bước nhảy; tuy đều có tính
khách quan, nhưng quy luật xã hội chi diễn ra thông qua hoạt
động có ý thức của con người; do vậy, khi thực hiện bước nhảy
trong lĩnh vực xã hội, tuy vẫn phải tuân theo điều kiện khách
quan, nhưng cũng phải chú ý đến điều kiện chủ quan. Nói cách
khác, trong hoạt động thực tiễn, không những cần xác định quy
mô và nhịp điệu bước nhảy một cách khách quan, khoa học,
chống giáo điều, rập khuôn, mà còn phải có quyết tâm và nghị
lục để thực hiện bước nhảy khi điều kiện đã chín muồi, chủ
động nắm bắt thời cơ thực hiện kịp thời bước nhảy khi điều kiện
cho phép, chuyển thay đổi mang tính tiến hóa sang thay đổi
mang tính cách mạng.
-quy luật yêu cầu phải nhận thức được sự thay đổi về chất còn
phụ thuộc vào phương thức liên kết giữa các yếu tố tạo thành sự
vật, hiện tượng do đó, phải biết lựa chọn phương pháp phù hợp
để tác động vào phương thức liên kết đó trên cơ sở hiểu rõ bản
chất, quy luật của chúng.

7/Anh (chị) hãy trình bày quan điểm của triết học Mác-Lenin về
quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập. Nêu ý
nghĩa phương pháp luận của việc nghiên cứu quy luật này.
- Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập là hạt
nhân của phép biện chứng
- Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập là quy
luật về nguồn gốc, động lực cơ bản, phổ biến của mọi quá trình
vận động và phát triển. Theo quy luật này nguồn gốc và động
lực cơ bản, phổ biến của mọi quá trình vận động, phát triển
chính là mâu thuẫn khách quan, vốn có của sự vật, hiện tượng
- Mọi sự vật, hiện tượng đều chứa đựng những mặt, những
khuynh hướng đối lập tạo thành mâu thuẫn trong bản thân
mình; sự thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập tạo
thành xung lực nội tại của sự vận động và phát triển, dẫn tới
sự ất đi của cái cũ và sự ra đời của cái mới.
Ý nghĩa phương pháp luận:
-Thừa nhận tính khách quan của mâu thuẫn trong sự vật, hiện
tượng; từ đó giải quyết mâu thuẫn phải tuân theo quy luật, điều
kiện khách quan. Muốn phát hiện mâu thuẫn cần tìm ra thể
thống nhất của các mặt đối lập trong sự vật, hiện tượng; từ đó
tìm ra phương hướng, giải pháp đúng cho hoạt động nhận thức
và thực tiễn.
-Phân tích mâu thuẫn cần bắt đầu từ việc xem xét quá trình phát
sinh, phát triển của từng loại mâu thuẫn; xem xét vai trò, vị trí
và mối quan hệ giữa các mâu thuẫn và điều kiện chuyển hóa
giữa chúng. Phải biết phân tích cụ thể một mâu thuẫn cụ thể và
đề ra được phương pháp giải quyết mâu thuẫn đó.
-Phải nắm vững nguyên tắc giải quyết mâu thuẫn bằng đấu tranh
giữa các mặt đối lập, không điều hòa mâu thuẫn cũng không
nóng vội hay bảo thủ, bởi giải quyết mâu thuẫn còn phụ thuộc
vào điều kiện đã đủ và chín muồi hay chưa.

8/Anh (chị) hãy trình bày quan điểm của triết học Mác-Lenin về
quy luật phủ định của phủ định. Nêu ý nghĩa phương pháp luận
của việc nghiên cứu quy luật này.
- Quy luật phủ định của phủ định là quy luật nói lên mối liên hệ,
sự kế thừa giữa cái bị phủ định và cái phủ định; do sự kế thừa
đó, phủ định biện chứng không phải là sự phủ định sach trơn,
bác bỏ tất cả sự phát triển trước đó, mà là điều kiện cho sự phát
triển, nó duy trì và giữ gìn nội dung tích cực của các giai đoạn
trước, lặp lại một số đặc điểm cơ bản của các xuất phát, nhưng
trên cơ sở mới cao hơn; do vậy, sự phát triển có tính chất tiến
lên, không phải theo đường thẳng mà theo đường xoáy ốc.
Ý nghĩa phương pháp luận:
- Hiểu được khuynh hướng của sự phát triển tiến lên theo
đường xoáy ốc, cái mới ra đời trên cơ sở cái cũ, kế thừa những
 yếu tốc tích cực của cái cũ. Chống lại thái độ phủ định sạch trơn
cái cũ.
- Sự phát triển diễn ra theo khuynh hướng quanh co, phức tạp
chứ không đơn giản, thẳng tắp.
- Phải biết quý trọng và phát hiện cái mới, phải tin vào tương lai
phát triển cái mới, dù không phải sự phát triển nào cũng thuận
lợi, may mắn mà luôn có nhiều khó khăn, thử thách; mặc dù lúc
đầu cái mới có thể là cái cá biệt nhưng dần dần khi được bồi
dưỡng, phát huy nó sẽ trở thành cái phổ biến, hoàn thiện.

9/Anh (chị) hãy trình bày quan điểm của triết học Mác-Lenin về
vai trò của thực tiễn đối với nhận thức. Nêu ý nghĩa phương
pháp luận của việc nghiên cứu vấn đề này.
- Thực tiễn đóng vai trò là cơ sở, động lực, mục đích của nhận
thức và là tiêu chuẩn của chân lý, kiểm tra tính chân lý của quá
trình nhận thức.
+ Thực tiễn là cơ sở của nhận thức: Thực tiễn là điểm xuất phát
trực tiếp của nhận thức, thực tiễn cung cấp vật liệu cho nhận
thức, là cơ sở để hình thành sự hiểu biết của con người.
+ Thực tiễn là động lực của nhận thức:Nhu cầu tất yếu khách
quan của con người là phải giải thích và cải tạo thế giới, thực
tiễn đề ra yêu cầu, nhiệm vụ đòi hỏi các nhà lý luận phải giải
quyết để trên cơ sở đó thúc đẩy nhận thức phát triển.
+ Thực tiễn là mục đích của nhận thức: Những tri thức kết quả
của nhận thức chỉ có ý nghĩa, chỉ có giá trị khi được vận dụng
vào thực tiễn phục vụ con người.
+ Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý, kiểm tra tính chân lý của
quá trình nhận thức: thực tiễn là thước đo đánh giá giá trị, ý
nghĩa, kết quả của nhận thức; đồng thời bổ sung, điều chỉnh, sửa
chữa, phát triển và hoàn thiện nhận thức.
Ý nghĩa phương pháp luận:
+ Xây dựng quan điểm thực tiễn đúng đắn: Phải coi trọng thực
tiễn, gắn lý luận với thực tiễn. Mọi nhận thức lý luận phải xuất
phát từ thực tiễn và lấy thực tiễn làm tiêu chuẩn để kiểm tra
nhận thức lý luận (kiểm tra chân lý).
+ Phê phán mọi biểu hiện xem nhẹ thực tiễn, tách rời lý luận với
thực tiễn (sẽ rơi vào lý luận suông), chống chủ nghĩa giáo điều
hoặc chủ nghĩa kinh nghiệm thuần tuý tuyệt đối hóa thực tiễn
mà xem nhẹ lý luận, sẽ rơi vào trường hợp mù quáng).

10/Anh (chị) hãy trình bày quan điểm của triết học Mác-Lenin
về quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển
của lực lượng sản xuất. Nêu ý nghĩa của quy luật này trong đời
sống xã hội.
QHSX là hình thức xã hội mà LLSX dựa vào đó để phát triển,
do đó QHSX có tác động trở lại đối với LLSX, sự tác động này
diễn ra theo 2 hướng:
+ Thúc đẩy sự phát triển của LLSX, nếu QHSX phù hợp với
trình độ LLSX.
+ Kìm hãm sự phát triển của LLSX, nếu QHSX không phù hợp
với trình độ LLSX.
Ý nghĩa của quy luật này:
-Quy luật QHSX phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng
sản xuất có ý nghĩa phương pháp luận rất quan trọng. Trong
thực tiễn, muốn phát triển kinh tế phải bắt đầu từ phát triển lực
lượng sản xuất, trước hết là phát triển lực lượng lao động và
công cụ lao động. Muốn xóa bỏ một quan hệ sản xuất cũ, thiết
lập một quan hệ sản xuất mới phải căn cứ từ trình độ phát triển
của lực lượng sản xuất, không phải là kết quả của mệnh lệnh
hành chính, của mọi sắc lệnh từ trên ban xuống, mà từ tính tất
yếu kinh tế, yêu cầu khách quan của quy luật kinh tế, chống tùy
tiện, chủ quan, duy tâm, duy ý chí.
-Nhận thức đúng đắn quy luật này có ý nghĩa rất quan trọng
trong quán triệt, vận dụng quan điểm, đường lối, chính sách, là
cơ sở khoa học để nhận thức sâu sắc sự đổi mới tư duy kinh tế
của DCSVN. Trong quá trình cách mạng VN, đặc biệt trong sự
nghiệp đổi mới toàn diện đất nước hiện nay, DCSVn luôn luôn
quan tâm hàng đầu đến việc nhận thức và phát triển đúng đắn,
sáng tạo quy luật này đã đem lại hiệu quả to lớn trong thực tiễn,
Nền kinh tế thị trường định hướng XHCN là mô hình kinh tế
tổng quát, là sự vận dụng quy luật QHSX phù hợp với trình độ
phát triển của LLSX trong phát triển kinh tế ở VN hiện nay.
11/Anh (chị) hãy trình bày quan điểm của triết học Mác-Lenin
về quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng
tầng. Nêu ý nghĩa của quy luật này trong đời sống xã hội.
Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng hai phương diện cơ bản
của đời sống xã hội - đó là phương diện kinh tế và chính trị - xã
hội. Chúng tồn tại trong mối quan hệ thống nhất biện chứng với
nhau, tác động lẫn nhau, trong đó cơ sở hạ tầng đóng vai trò
quyết định đối với kiến trúc thượng tầng, đồng thời kiến trúc
thượng tầng có sự tác động trở lại cơ sở hạ tầng
- Cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng
+ Cơ sở hạ tầng nào thì sẽ sản sinh ra một kiến trúc thượng tầng
phù hợp, bảo vệ cơ sở hạ tầng đó
+ Trong xã hội có giai cấp, giai cấp nào chiếm vị trí thống trị về
kinh tế thì cũng chiếm địa vị thống trị về đời sống chính trị.
Nghĩa là, quan hệ sản xuất nào thống trị thì sinh ra kiến trúc
tượng thầng chính trị tương ứng.
+ Mâu thuẫn trong lĩnh vực kinh tế, xét đến cùng nó sẽ quyết
định mâu thuẫn trong lĩnh vực chính trị, tư tưởng
+ Tất cả các yếu tố của kiến trúc thượng tầng đều trực tiếp hay
gián tiếp phụ thuộc vào CSHT do cơ sở hạ tầng quyết định
+ Sự thay đổi cơ sở hạ tầng dẫn đến sự thay đổi KTTT diễn ra
rất phức tạp.
- Kiến trúc thượng tầng tác động trở lại cơ sở hạ tầng
+ KTTT có tính độc lập tương đối trong quá trình vận động và
phát triển của CSHT. Sự tác động trở lại của KTTT đối với
CSHT thể hiện chức năng xã hội của nó là bảo vệ, duy trì, củng
cố và phát triển CSHT sinh ra nó.
+ Tất cả các yếu tố cấu thành KTTT đều có tác động đối với
CSHT. Tuy nhiên mỗi yếu tố khác nhau thì có vai trò khác nhau,
có cách thức tác động khác nhau. Trong XH có giai cấp thì nhà
nước là yếu tố có tác động trực tiếp nhất và mạnh mẽ nhất đối
với CSHT, vì đó là bộ máy bạo lực, tập trung quyền lực của giai
cấp thống trị về kinh tế.
+ Sự tác động của KTTT đối với CSHT diễn ra theo 2 hướng
. Nếu KTTT phù hợp với các quy luật kinh tế khách quan thì nó
là động lực mạnh mẽ để thúc đẩy KT phát triển.
. Ngược lại, nó sẽ kìm hãm sự phát triển của KT và XH. Nhưng
sự kìm hãm đó chỉ là tạm thời, sớm hay muộn, bằng cách này
hay cách khác, KTTT cũ sẽ được thay thế bằng KTTT mới phù
hợp với yêu cầu của CSHT.
+ Trong bản thân KTTT cũng diễn ra quá trình biến đổi, phát
triển có tính chất tương đối. Quá trình đó càng phù hợp với
CSHT thì sự tác động của nó tới CSHT càng hiệu quả.
Ý nghĩa của quy luật:
-Quy luật về mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến
trúc thượng tầng là cơ sở khoa học cho việc nhận thức một cách
đúng đắn mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị. Kinh tế và chính
trị tác động biện chứng, trong đó kinh tế quyết định chính trị,
chính trị tác động trở lại to lớn, mạnh mẽ đối với kinh tế. Thực
chất của vai trò kiến trúc thượng tầng là vai trò hoạt động tự
giác, tích cực của các giai cấp, đảng phái vì lợi ích kinh tế sống
còn của mình. Sự tác động của kiến trúc thượng tầng đối với cơ
sở hạ tầng trước hết và chủ yếu thông qua đường lối, chính sách
của đảng, nhà nước. Chính vì vậy, V.I. Lênin cho rằng: “Chính
trị là sự biểu hiện tập trung của kinh tế…Chính trị không thể
không chiếm địa vị hàng đầu so với kinh tế.
-Trong nhận thức và thực tiễn, nếu tách rời hoặc tuyệt đối hóa
một yếu tố nào giữa kinh tế và chính trị đều là sai lầm. Tuyệt
đối hóa kinh tế, hạ thấp hoặc phủ nhận yếu tố chính trị là rơi vào
quan điểm duy vật tầm thường, duy vật kinh tế sẽ dẫn đến vô
chính phủ, bất chấp kỷ cương, pháp luật và không tránh khỏi
thất bại, đổ vỡ. Nếu tuyệt đối hóa về chính trị, hạ thấp hoặc phủ
định vai trò của kinh tế sẽ dẫn đến duy tâm, duy ý chí, nôn
nóng, chủ quan, đốt cháy giai đoạn và cũng không tránh khỏi
thất bại.
-Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam
đã rất quan tâm đến nhận thức và vận dụng quy luật này. Trong
thời kỳ đổi mới đất nước, Đảng Cộng sản Việt Nam chủ trương
đổi mới toàn diện cả kinh tế và chính trị, trong đó đổi mới kinh
tế là trung tâm, đồng thời đổi mới chính trị từng bước thận trọng
vững chắc bằng những hình thức, bước đi thích hợp; giải quyết
tốt mối quan hệ giữa đổi mới - ổn định - phát triển, giữ vững
định hướng xã hội chủ nghĩa.
12/Anh (chị) hãy giải thích quan điểm sau: Sự phát triển của các
hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên. Nêu
giá trị khoa học bền vững và ý nghĩa cách mạng của học thuyết
hình thái kinh tế - xã hội.
-Thực tiễn lịch sử đã chứng minh toàn bộ lịch sử xã hội loài
người phát triển tuần tự qua tất cả các giai đoạn của các hình
thái kinh tế - xã hội đã có. Nhưng do đặc điểm về lịch sử, về
không gian, thời gian, về sự tác động của nhân tố khách quan và
nhân tố chủ quan, có những quốc gia phát triển tuần tự, nhưng
có những quốc gia phát triển bỏ qua một hay vài hình thái kinh
tế - xã hội nào đó.
-Do quy luật phát triển không đều, trên thế giới thường xuất
hiện những trung tâm phát triển cao hơn, đồng thời bên cạnh đó
còn có những vùng, những quốc gia, dân tộc ở trình độ phát
triển thấp, thậm chí rất thấp. Do sự giao lưu, hợp tác quốc tế mà
giữa các trung tâm, các khu vực, các quốc gia xuất hiện khả
năng một số nước đi sau có thể rút ngắn tiến trình lịch sử. Quy
luật kế thừa sự phát triển lịch sử luôn luôn cho phép các quốc
gia, dân tộc có thể bỏ qua các giai đoạn phát triển không cần
thiết để vươn tới trình độ tiên tiến của nhân loại. Tuy nhiên việc
phát triển bỏ qua một hay vài hình thái kinh tế - xã hội, bên cạnh
những điều kiện khách quan của thời đại, còn phụ thuộc vào
nhân tố chủ quan của mỗi quốc gia, dân tộc.
Ý nghĩa cách mạng:
-Lý luận hình thái kinh tế - xã hội ra đời đem lại một cuộc cách
mạng trong toàn bộ quan niệm về lịch sử xã hội. Đây là biểu
hiện tập trung của quan niệm duy vật biện chứng về lịch sử xã
hội, bác bỏ quan niệm trừu tượng, duy vật tầm thường, duy tâm,
phi lịch sử về xã hội trước đó, trở thành hòn đá tảng của khoa
học xã hội, cơ sở phương pháp luận khoa học và cách mạng cho
sự phân tích lịch sử xã hội. Lý luận hình thái kinh tế - xã hội
đã giải quyết một cách khoa học về vấn đề phân loại các chế độ
xã hội và phân kỳ lịch sử, thay thế các quan niệm duy tâm, siêu
hình trước đó đã thống trị trong khoa học xã hội. Chỉ ra động
lực phát triển của lịch sử xã hội không phải do một lực lượng
tinh thần hoặc lực lượng siêu nhiên thần bí nào cả, mà do hoạt
động thực tiễn của con người, trước hết là thực tiễn sản xuất vật
chất dưới sự tác động của các quy luật khách quan.
-Muốn nhận thức và cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới phải
nhận thức và tác động cả ba yếu tố cơ bản: lực lượng sản xuất,
quan hệ sản xuất (cơ sở hạ tầng) và kiến trúc thượng tầng. Xem
nhẹ hoặc tuyệt đối hóa một yếu tố nào cũng sai lầm, xét đến
cùng sự là bắt đầu từ việc xây dựng, phát triển lực lượng sản
xuất.
-Muốn nhận thức và cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới phải
nhận thức và tác động cả ba yếu tố cơ bản: lực lượng sản xuất,
quan hệ sản xuất (cơ sở hạ tầng) và kiến trúc thượng tầng. Xem
nhẹ hoặc tuyệt đối hóa một yếu tố nào cũng sai lầm, xét đến
cùng sự là bắt đầu từ việc xây dựng, phát triển lực lượng sản
xuất.
-Quá độ lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa ở
Việt Nam là phù hợp với quy luật phát triển rút ngắn trong lịch
sử loài người. Bản chất của sự phát triển rút ngắn xã hội là rút
ngắn các giai đoạn, các bước đi của nền văn minh loài người,
cốt lõi là sự tăng trưởng nhảy vọt của lực lượng sản xuất. Qua
quá trình tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận, Đảng Cộng sản
Việt Nam đã chỉ ra thực chất của việc bỏ qua chế độ tư bản
chủ nghĩa, quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam hiện nay:
“Con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là sự phát triển
quá độ lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua chế độ (hình thái kinh tế -
xã hội) tư bản chủ nghĩa, bỏ qua việc xác lập vị trí thống trị của
quan hệ sản xuất và kiến trúc thượng tầng tư bản chủ nghĩa
nhưng tiếp thu, kế thừa những thành tựu của tiến bộ kinh tế, xã
hội mà nhân loại đã đạt được dưới chủ nghĩa tư bản, đặc biệt là
những thành tựu về kinh tế và khoa học công nghệ, để phát triển
nhanh lực lượng sản xuất, xây dựng nền kinh tế hiện đại.
-Học thuyết hình thái kinh tế - xã hội là cơ sở lý luận, phương
pháp luận khoa học trong quán triệt quan điểm đường lối của
Đảng Cộng sản Việt Nam. Mô hình, mục tiêu chủ nghĩa xã hội ở
Việt Nam được xác định với các tiêu chí về lực lượng sản xuất,
quan hệ sản xuất, kiến trúc thượng tầng. Đồng thời xác định các
phương hướng xây dựng chủ nghĩa xã hội trong thời kỳ quá độ
lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
-Học thuyết hình thái kinh tế - xã hội là cơ sở lý luận, phương
pháp luận khoa học và cách mạng trong đấu tranh bác bỏ những
quan điểm thù địch, sai trái, phiến diện về xã hội. Phê phán
thuyết kỹ trị, thuyết hội tụ đã tuyệt đối hóa yếu tố kinh tế - kỹ
thuật, xóa nhòa sự khác nhau về bản chất của các chế độ xã hội
nhằm chứng minh cho sự tồn tại vĩnh viễn của chế độ tư bản.

13/Anh (chị) hãy trình bày quan điểm của triết học Mác-Lenin
về tính độc lập tương đối của ý thức xã hội trong mối quan hệ
với tồn tại xã hội. Nêu ý nghĩa của vấn đề này trong sự nghiệp
đổi mới ở VN hiện nay.
- Ý thức xã hội thường lạc hậu hơn so với tồn tại XH :
+ Sự biến đổi của tồn tại XH do tác động mạnh mẽ, thường
xuyên, trực tiếp của hoạt động thực tiễn diễn ra với tốc độ nhanh
mà ý thức XH không phản ánh kịp. Hơn nữa, ý thức XH là các
phản ánh tồn tai XH nên nó chỉ biến đổi sau khi có sự biển đổi
của TTXH => thường lạc hậu so với TTXH.
+ Do sức mạnh của thói quen, truyền thống, tập quán cũng như
tính lạc hậu của 1 số hình thái ý thức XH.
+ Do việc kế thừa ý thức XH của các thời dại trước (trong Xh có
giai cấp), ngoài những nội dung có giá trị tiến bộ thì nó còn có
những nội dung không tiến bộ, phản khoa học, kéo lùi XH.
- Ý thức XH có thể vượt trước tồn tại XH
+ Là khuynh hướng tiến bộ KH. Vì khoa học có thể giúp con
người dự đoán được quy luật từ đó dự kiến tương lai
- Sự tác động trở lại của ý thức XH đối với tồn tại XH
+ Là biểu hiện quan trọng nhất của tính độc lập tương đối của ý
thức xã hội, biểu hiện tập trung vai trò của ý thức xã hội đối với
tồn tại xã hội
Mức độ tác động trở lại phụ thuộc nhiều yếu tố:
+ Phụ thuộc vào lực lượng XH, giai cấp đề ra những quan điểm,
tư tưởng cho XH.
+ Phụ thuộc vào mức độ phụ thuộc ít hay nhiều của những tư
tưởng đó đối với hiện thực.
+ Phụ thuộc vào mức độ thâm nhập của những tư tưởng đó đối
với nhu cầu phát triển XH, vào mức độ mở rộng của tư tưởng đó
trong quần chúng.
 Ý nghĩa của vấn đề này trong sự nghiệp đổi mới ở VN hiện nay:
-Trên thực tế thì ở giai đoạn hiện nay, việc nhận thức các hiện
tượng của đời sống tinh thần xã hội sẽ cần phải căn cứ vào tồn
tại xã hội đã làm nảy sinh ra nó. Bên cạnh đó thì cũng cần phải
giải thích các hiện tượng đó từ những phương diện khác nhau
thuộc nội dung tính độc lập tương đối của chúng.

-Cũng chính bởi vì thế, trong thực tiễn cải tạo xã hội cũ, xây
dựng xã hội mới cần phải được tiến hành song song trên cả hai
mặt tồn tại xã hội và ý thức xã hội, trong đó việc thay đổi tồn tại
xã hội cũ là điều kiện cơ bản nhất để nhằm mục đích có thể thay
đổi ý thức xã hội cũ.

-Bên cạnh đó, cũng cần thấy rằng không chỉ những biến đổi
trong tồn tại xã hội mới tất yếu dẫn đến những thay đổi to lớn
trong đời sống tinh thần của xã hội mà ngược lại, những tác
động của đời sống tinh thần xã hội, với những điều kiện xác
định cũng có thể tạo ra những biến đổi mạnh mẽ, sâu sắc trong
tồn tại xã hội.

-Từ những phân tích trên, ta thấy rằng, nguyên lý của triết học
Mác Lênin về tính độc lập tương đối của ý thức xã hội chỉ ra
bức tranh phức tạp của lịch sử phát triển của ý thức xã hội và
của đời sống tinh thần xã hội nói chung. Thực tiễn khi vận dụng
tính độc lập tương đối của ý thức xã hội vào đời sống có những
ý nghĩa và đem lại hiệu quả to lớn.

-Nắm vững quan điểm kế thừa của ý thức xã hội có ý nghĩa quan
trọng đối với công cuộc đổi mới của nước ta hiện nay trên lĩnh
vực văn hoá, tư tưởng. Đảng ta cũng đã khẳng định, trong điều
kiện mở rộng giao lưu quốc tế phải đặc biệt quan tâm giữ gìn và
nâng cao bản sắc dân tộc, tiếp thu tinh hoa các dân tộc khác trên
thế giới, làm giàu đẹp hơn nền văn hoá của Việt Nam.

-Ngày nay thì hệ tư tưởng chính trị và khoa học đang tác động
đến các lĩnh vực của đời sống tinh thần xã hội. Việc kế thừa và
sự tác động qua lại giữa các hình thái ý thức xã hội giúp hệ tư
tưởng chính trị và khoa học tại đất nước ta trở nên tiên tiến và
phát triển nhanh chóng hơn.

-Đây cũng là cơ sở lý luận để quán triệt quan điểm của Đảng ta

trong việc kết hợp phát triển kinh tế với xây dựng nền văn hóa
mới, và con người mới trong thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã
hội.

14/Anh (chị) hãy trình bày quan điểm của triết học Mác-Lenin
về con người và bản chất của con người. Nêu ý nghĩa của vấn
đề này trong sự nghiệp đổi mới ở VN hiện nay.
-Con người là thực thể sinh học - xã hội.
-Con người khác biệt với con vật ngay từ khi con người bắt đầu
sản xuất ra những tư liệu sinh hoạt của mình.
-Con người khác biệt với con vật ngay từ khi con người bắt đầu
sản xuất ra những tư liệu sinh hoạt của mình.
-Con người vừa là chủ thể của lịch sử, vừa là sản phẩm của lịch
sử.

Bản chất của con người:

“Bản chất con người không phải là một cái trừu tượng cố hữu của cá nhân
riêng biệt. Trong tính hiện thực của nó, bản chất con người là tổng hoà
những quan hệ XH”
-Là tổng hòa các quan hệ XH, bản chất con người mang tính lịch sử, và là
cái chung, sâu sắc nhất:
+Mọi QHXH (quá khứ, hiện tại, tương lai) mà trước hết là các QHSX đều
góp phần hình thành nên bản chất con người.
+Bản chất con người mang tính lịch sử, tức sẽ thay đổi khi các QHXH
(mà con người tồn tại) biến đổi.
+Thông qua mặt sinh học, mặt XH được biểu hiện đa dạng trong mỗi con
người cụ thể (cá nhân sống trong cộng đồng XH).
Con người không chỉ là sản phẩm của lịch sử mà còn là chủ thể sáng tạo
ra lịch sử
-Con người là một sinh thể lao động;
+Lao động vừa là điều kiện cho sự tồn tại của con người & XH loài
người, vừa là phương thức để biến đổi tòan bộ đời sống của con người và
bộ mặt của XH.
+Trên cơ sở nắm bắt các quy luật (TN & XH), thông qua hoạt động thực
tiễn, con người đã sáng tạo lại tự nhiên theo quy luật tự nhiên, cải tạo XH
theo quy luật XH:
·Giới tự nhiên thứ 2 & XH loài người là sản phẩm do con người sáng tạo
ra, dành cho CN, ngày càng mang tính người.
·Mỗi sự vận động tiến lên của lịch sử ứng với sự vận động biến đổi của
con người theo hướng tích cực (ngày càng tiếp nhận & tác động lên hòan
cảnh một cách tích cực)

Ý nghĩa của vấn đề này trong sự nghiệp đổi mới ở VN hiện

nay:
-Do nhận thức được vai trò và tầm quan trọng của vấn đề con
người đặc biệt là vấn đề con người trong sự nghiệp công nghiệp
hoá, hiện đại hoá ở nước ta hiện nay. Đảng ta đã và đang xây
dựng và phát triển đất nước toàn diện về nhiều mặt đặc biệt là
lĩnh vực kinh tế, nó phụ thuộc rất nhiều vào nhiều chiến lược
con người: Cần đào tạo con người một cách có chiều sâu lấy tư
tương và chủ nghĩa Mác - Lênin làm nền tảng, cũng như trên thế
giới ở nước ta chiến lược con người nó có một ý nghĩa hết sức
quan trọng và để phát triển đúng hướng chiến lược đó cần có
một chính sách phát triển con người, không để con người đi lệch
tư tưởng.
-Phát triển con người là mục tiêu cao cả nhất của toàn dân, đưa
loài người tới một kỷ nguyên mới, mở ra nhiều khả năng để tìm
ra những con đường tối ưu đi tới tương lai con đường khả quan
nhất cho sự nghiệp phát triển con người trong sự nghiệp công
nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước. Trong đời sống xã hội thực
tiễn cơ sở vận dụng khoa học và sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin
về con người tại hội nghị lần thứ tư của ban chấp hành trung
ương Đảng khoá VII đề ra nghị quyết và thông qua nghị quyết
về việc phát triển con người Việt Nam toàn diện với tư cách là
"Động lực của sự nghiệp xây dựng xã hội mới, đồng thời là mục
tiêu của chủ nghĩa xã hội". Đó là "con người phát triển cao về
trí tuệ, cường tráng về thể chất phong phú về tinh thần, trong
sáng về đạo đức". Nghị quyết đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
VIII của Đảng đã khẳng định "Nâng cao dân trí, bồi dưỡng và
phát huy nguồn lực to lớn của con người Việt Nam là nhân tố
quyết định thắng lợi cuả công cuộc đổi mới đất nước". Thực
tiễn đã chứng tỏ xã hội ta hiện nay tình trạng mất hài hoà về mặt
bản thể của mỗi cá nhân là chủ yếu, là tất cả bản thể cá nhân
phát triển toàn diện và hài hoà về đạo đức, trí tuệ, thể lực là mục
tiêu xây dựng con người trong chủ nghĩa xã hội nhưng mục tiêu
cơ bản và quan trọng hơn cả là vấn đề con người phải trở thành
nhân tố quyết định lịch sử xã hội và lịch sử của chính mình.
-Tuy nhiên, ngày nay với sự phát triển của khoa học công nghệ
đạt những thành tựu vượt bậc, thì sự phát triển con người không
chỉ là sản phẩm của hệ tư tưởng Mác xít vì ngay khi chủ nghĩa
Mác mà các trị của các tư tưởng các tôn giáo, các hệ tư tưởng và
văn hoá bản địa đã có sức sống riêng của nó. Chủ nghĩa Mác -
Lênin thâm nhập, nó như một hệ tư tưởng khoa học vượt hẳn lên
cái nền văn hoá bản địa, nhưng nó cũng chịu sự chi phối tác
động đan xen của các yếu tố sai - đúng, yếu - mạnh, mới - cũ,
v.v.. Các yếu tố tích cực đã thúc đẩy, còn các yếu tố tiêu cực thì
kìm hãm sự phát triển con người.
-Do đó, Đảng ta cũng đã có những đổi mới rõ rệt, sự phát triển
hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trường, sự phân hoá
giàu nghèo sự phân tầng xã hội, việc mở rộng dân chủ đối thoại
trong sinh hoạt chính trị của đất nước, việc mở cửa và phát triển
giao lưu quốc tế về các mặt kinh tế, văn hoá và chính trị, trên thế
giớ. Sự biến đổi nhanh chóng của tình hình chính trị quốc tế, sự
phát triển vũ bão của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ…
Điều đó đòi hỏi chúng ta phải biết vận dụng chủ nghĩa Mác một
cách khoa học, hợp lý và sáng tạo để đáp ứng được những đòi
hỏi của xã hội mới nếu muốn tồn tại và vươn lên một tầm cao
mới.