Vị thuốc Bộ phận dùng Phụ liệu/ Mục đích bào chế Bào chế

dạng dùng
1. Kinh −Cành lá và hoa − dùng sống − sao qua: − KNVN:
giới Tốt nhất: cành nhiều − sao qua + ổn định hoạt chất Rửa qua cho sạch−> phơi khô−>
hoa, mùi thơ đặc biệt, − sao cháy +bớt thơm cay thái đoạn ngắn 2−3cm( dùng
khô ko ẩm, để lâu ngày − sao cháy: chỉ sống)
vẫn còn thơm huyết Có thể sao qua để bớt thơm, cay
hoặc sao cháy
− DĐVN:
Rửa sạch−> thái ngắn
2−3cm( dùng sống)
Có thể sao qua hoặc sao cháy

2. bạch chỉ − rễ hình dùi tròn, có − dùng sống − sống: trị nóng rét, Theo Trung Y: rửa sạch, cắt ra
từng vành, phía dưới − sao qua nhức đầu, cảm mạo, từng khúc trộn vào vôi( để cho
chia rễ nhánh cứng, − sao cháy bôi chữa lở sơn sắc trắng và khỏi mọt) phơi khô.
ngoài vỏ vàng nâu − tẩm giấm − tẩm giấm sao: trị Khi dùng cho vào thuốc thì sao
nhợt, trong trắng ngà, sao lâm lậu qua. Có thể sao cháy hoặc tẩm
có từng đg vạch dọc, − vi sao − sao cháy: trị đại giấm sao
thơm, cay, to, dày, ko tiện ra máu Theo kinh nghiệm VN: rửa qua
mốc mọt cho sạch, ủ 3h cho mềm. Thái
nhỏ phơi âm can cho khô. Không
sao tẩm gì
 Theo DĐVN: loại bỏ tạp chất,
phân loại to nhỏ, ngâm qua, ủ
mềm, thái lát dày, phơi khô trong
râm hay sấy nhẹ đến khô. Khi
đang thái phiến dài 3−5cm, dày
1−3mm. Vi sao
3. tế tân Rễ hay toàn cây, rễ dài − dùng sống − làm khô, thơm, − trung y: cắt bỏ đầu cuống, tẩm
độ 10−20cm, ngoài nâu − tán bột tăng bảo quản nc vo gạo 1 đêm, phơi khô dùng
nhợt, trong màu trắng, ngâm rượu − gây tê−> trị đau − KNVN: rửa sạch−> thái đoạn
thơm, cay nồng là tốt. bôi ngoài ra, răng ngắn 2−3cm, phơi râm cho khô,
Thứ ko thơm cay, cây chấm răng ko sao
có 1 lá, 1 đốt thì ko Có thể tán bột ngâm rượu ta để
dùng xoa bóp hoặc chấm vào chỗ răng
đau
− DĐVN: dược liệu khô, loại bỏ
tạp chất−> vẩy nc vào cho mềm,
cắt thành từng đoạn−> phơi khô
1. tang ký Cả thân, cành lá và quả − ko hoặc − làm khô, thơm, − TY: dùng dao đồng cắt nát−>
sinh Lá dày, màu lục, khô, dùng rượu tăng bảo quản phơi râm cho khô, kỵ lửa
ko mục nát tăng hóa thấp − KNVN: lấy toàn bộ, loại bỏ lá
Ko lẫn vs các loại tầm − dùng sống sâu tạp chất−> thái nhỏ−> phơi
gửi trên cây khác khô
Có thể tẩm rượu
− DĐVN: hái lấy dc liệu, loại bỏ
tạp chất−> cắt ngắn−> phơi khô
2. sa nhân Hạt của quả. Quả khô, − dùng sống − làm khô, thơm, − TY: sao qua−> xát bỏ vỏ
có nhiều hạt, nâu sẫm, − sao vàng tăng bảo quản mỏng−> giã dập dùng, hoặc để
mùi thơm nồng − sao đen − tăng quy kinh cả vỏ sao đen
− SN hạt cau, to mẩy, thận, tỳ vị − KNVN: để cả vỏ sao vàng( ăn
ko nhăn nhèo, cay ko tiêu, trướng đầy)
nhiều nồng là tốt nhất Bỏ vỏ lấy hạt sao xém cạnh( trị
− SN non, ko mẩy, có thủy thũng)
vết nhăn, ít cay− vừa − DĐVN: hái quả chín, để cả
− SN vụn, kém cay− vỏ−> phơi, sấy khô−> bóc vỏ,
xấu lấy hạt đem phơi, sấy nhẹ đến
− SN đường, hạt ẩm khô
hơi dính, ngọt, bóp
mềm, đen− ko dùng
− vỏ quả− súc bì
1. ba kích Rễ, vỏ ngoài màu tro, − muối − tăng tính ấm −TY:
già sắc tím đậm, non − rượu − tăng quy kinh +nc khởi tử ngâm 1 đêm cho
sắc trắng, tía nhạt khi − nc cam thận; tăng dẫn thuốc mềm−> ngâm rượu−> sao vs cúc
khô, vỏ nhăn lại, đứt thảo −làm khô, thơm, hoa cho vàng−> bỏ cúc hoa, lau
đoạn trông thấy lõi, − dùng sống, tăng bảo quản ba kích bằng vải
ruột tím đen, mềm cao thuốc + tẩm rượu 1 đêm cho mềm−>
ngọt. Thứ to bản rộng thái nhỏ, sấy khô. Dùng gấp−>
trên 1cm, già, tím thì ngâm nc nóng cho mềm−> rút
tốt lõi, thái nhỏ
− KNVN: rửa sách đất−> ủ mềm,
rút bỏ lõi, thái nhỏ−> tẩm rượu

2. đỗ trọng Vỏ cây, dày, ít sù sì, − muối, rượu
sắc nâu đen, bẻ ra thấy − sống, sao
nhiều tơ trắng, dai, óng
ánh là tốt
2h, sao qua−> có thể nấu cao
lỏng
− DĐVN:
+ Ba kích nhục: ba kích sạch đồ
chín, luộc qua−> còn nóng rút
lõi−> cắt đoạn, phơi khô
+ diêm ba kích nhục: ba kích
sạch trộn muối ăn−> đồ kỹ, rút
lõi−> cắt đoạn phơi khô
+ chích ba kích: ba kích sạch trộn
nước cam thảo−> đun cho đến
khi mềm, xốp−> rút lõi gỗ, cắt
đoạn, phơi khô
− tăng tính ấm − TY:
− tăng quy kinh + gọt bỏ bì thô−> phết mỡ, mật:
thận 30:2:60−> nướng, thái nhỏ
− làm khô, thơm, + bỏ bì−> tẩm nc muối−> sao
tăng bảo quản vàng
− KNVN:
+ rửa sach, cạo bỏ vỏ thô−> cắt
lát nhỏ 3−5ly−> phơi khô
+ phơi khô−> tẩm nc muối 2h−>
sao vàng đứt tơ
− DĐVN:
+ Đỗ trọng: cạo vỏ thô, rửa sạch,
 thái miếng, phơi khô. Dùng sống
hoặc chế
+ Diêm đỗ trọng: thái miếng còn
tơ−> tẩm nc muối 2h−> sao vàng
đứt tơ hoặc sao đến khi mặt
ngoài màu đen sém
3. bạch − thân rễ( củ) − rượu − làm tăng quy tỳ − TY:
truật Củ cứng, chắc, có dầu − cám, hoàng vị, tăng ấm + rửa sạch−> ngâm rượu 16h, ủ
thơm nhẹ, giữa trắng thổ, mật − làm khô, thơm, 12h−> thái lát dày độ 3 ly−>
ngà là tốt. Ngoài ra − dùng sống, tăng bảo quản phơi khô
còn có thứ ứ truật, tầm mật sao, + sao cám đến khi khói−> sao
cóng truật là thứ truật hoàng thổ bạch truật đến khi vàng nhạt−>
tốt hơn sao, cháy lấy ra sàng bỏ cám
+ lấy đát lòng bếp tán bột−> đảo
đều đất dính vào bạch truật−> lấy
ra sàng bỏ đất thừa
+ sao cháy đen−> bắc chảo phun
nước cho tắt đốm lửa
− KNVN:
+ dùng sống: chải, rửa sạch−> ủ
đến mềm−> thái, bào mỏng
1−2ly, phơi khô
+ phơi tái−> tẩm nc hoàng thổ,
mật−> sao vàng
+ thái mỏng−> sao cháy
 − DĐVN:
+ loại bỏ tạp chất, rửa sạch−> ủ
mềm−> thái lát dày−> làm khô
+ thổ bạch truật: bạch truật phiến
sao vs bột mịn phục long can đến
khi mặt ngoài có màu đất−> rây
bỏ đất
+ bạch truật sao: sao bạch truật
phiến vs cám mật trích đến khi
có màu vàng sém, mùi thơm
cháy−> rây bỏ cám mật trích. Có
thể chỉ sao vs cám gạo
4. thục địa Củ. Củ sinh địa khô, vỏ − gừng, rượu, −TY: chọn sinh địa tốt, to−> tẩm
mỏng, xám đen, thịt sa nhân rượu sa nhân 1 đêm−> đồ kỹ( 1
đen, ánh àng, mềm, ngày) −> phơi nắng−> 9 lần
mịn, nhiều nhựa, to − KNVN: sinh địa, rửa sạch đất,
để ráo nc−> tẩm nc sa nhân−> đổ
nc sa nhân, gừng tươi ngập dược
liệu−> nấu 2 ngày đêm−> dịch
cạn ½ vớt củ−> phơi−> tẩm bóp
dịch nước pha loãng vs rượu−>
đồ 3h−> phơi−> 9 lần
− DĐVN: rửa sạch sinh địa−>
đun các thủy tới khi sinh địa hút
hết rượu−> phơi tới khi ko dính
 tay−> thái phiến dày, phơi sấy
khô
5. bạch Củ. Thứ to bằng đầu − dùng sống − TY: tẩm giấm sao
thược ngón tay, chân cái, dài − tẩm giấm − KNVN:
10−15cm, thịt trắng sao + dùng sống: rửa sạch−> phơi
hồng, ít xơ khô−> dùng đến đâu thì đập dập
đến đó
+ rửa sạch, ngâm nc 2−3h−> ủ 1
đêm−> đồ mềm, ủ bao tải−> bào
mỏng, sấy khô
+ rửa sạch, ngâm 2−3h−> đồ qua
−> bào mỏng
1. hương Thân rễ. Củ hình thoi − giấm, HP − tăng tính ấm −TY: rửa sạch, mài xác trên đá
phụ dài 2−4cm, đg kính tứ chế, thất − dẫn thuốc quy vào nhám cho sạch vỏ−> ngâm nc đái
0,5−1cm. Bên ngoài đỏ chế can, thận 12 kinh trẻ em cho mềm−> phơi khô, giả
thẫm hay đen sẫm, có n − sống hoặc − làm khô, thơm, nát hoặc dùng sống hoặc sao
đốt, trên đốt có n lông sao tăng bảo quản hoặc tẩm giấm, muối
màu nâu hay xám đen − KNVN: phơi khô−> sao cháy
Mọc ở bãi biển, củ to lông và rễ con
mập, chắc thơm, sạch + HP mễ: phơi khô−> giã vs trấu
lông, thịt hồng là tốt bằng chày nhọn đầu cho trụi hết
lông, vỏ
+ HP thán: rửa lại, phơi khô−>
Sao cháy có thể tán bột
+ HP tứ chế: giấm, muối, nc
 Đồng tiện, rượu: 25:20
Tẩm 1 đêm−> giã dập−> sao khô
Đến thơm
Rượu: sao khô giã dập−> tẩm
−> cho vào lọ−> tán bột làm
hoàn tán
2. trần bì Vỏ quả quýt, càng lâu − dùng sống, − tăng quy kinh vị, − TY:
năm càng tốt sao qua phế + nếu dùng làm thuốc hòa trung
Ngoài vỏ sùi là vỏ − muối, mật − làm khô, thơm, tiêu, điều dạ dày −> để xơ trắng,
quyết hôi, khô có mùi tăng bảo quản Nếu dùng hạ khí tức, tiêu đờm
thơm, vỏ màu vàng hay −> cạo sạch xơ trắng
nâu xám, ko mốc mọt, + tẩm vs nước muối sôi cho mềm
vụn nát, ko lẫn vỏ cam thấu −> cạo bỏ hết gân và xơ
là thứ tốt trắng−> phơi khô dùng có khi
sao hoặc sấy
− KNVN:
+ rửa sạch−> lau cạo sạch phía
trong−> thái nhỏ, phơi nắng vừa
hoặc sao nhẹ
+ rửa sạch−> cạo sạch lớp trắng
ở trong−> thái nhỏ, phơi khô, có
khi tẩm muối, mật sao qua

3. chỉ xác Quả trấp già, chín vỏ − cám − làm khô, thơm, − TY: thứ cay đắng, còn dầu, để
còn xanh, đã bổ đôi, − dùng sống, tăng bảo quản đc càng lâu càng tốt−> bỏ ruột,
 cùi càng dày càng tốt, sao − loại tạp( hạt) hột−> sao vs cám đến khi cám
mùi thơm, ruột bé, cháy đen−> bỏ cám
trắng ngà, để lâu năm, − KNVN: rửa sạch−> ủ mềm,
cứng chắc ko ẩm mốc nạo bỏ ruột, hột−> thái hay
là thứ tốt bào mỏng−> phơi khô có
thể sao cám đến khi thơm
1. ích mẫu Cả cây( thân, lá, hoa, − giấm, rượu − TY: tháng 4−5 hái cả cây rửa
bột) − sống, sao sạch để ráo−> dùng cối chày giã
Thân cành vuông, nhỏ bỏ vào nồi−>đổ ngập nc trên
nhiều lá, sắp ra hoa, dài 10cm nấu nhừ−> còn 1/3 nc−>
20−40cm kể từ ngọn lọc, cô thành cao đặc( ko dùng đồ
trở xuống thì tốt nhất, sắt)
khô, n lá, ko mốc, vụn − KNVN: rửa sạch−> băm nát,
nát tẩm rượu hoặc giấm−> sao vàng(
dùng trong thuốc thang)
Rửa sạch, băm nát−> nấu cao
đặc( 1ml:10g dc liệu)
1. bán hạ Củ − giấm, nc − tăng tính ấm − TY:
Cây chóc chuột, chóc phèn chua, − giấm: giảm ngứa, + bán hạ trộn bột bạch giới tử,
ri, củ nhỏ bằng ngón nước gừng độc giấm thanh để 1 đêm−> rửa hết
tay tươi − bạch giới tử, nhớt
− bột bạch gừng: hiệp đồng td + xát rửa sạch vỏ−> ngâm nc sôi;
giới tử, cam − gừng: quy kinh nc vôi trong; nc phèn chua 7
thảo, bồ kết tỳ, vị ngày, mỗi ngày thay nc 1 lần.
Phơi tái, thái mỏng−> tẩm nc

1. câu Khúc thân hay cành có − dùng sống
đắng gai hình móc câu
Gai mọc kẽ lá, thõng
xuống, cong như lưỡi
câu, ms mọc sắc xanh,
già thành màu nâu,
cứng rắn, dùng non có
tác dụng mạnh hơn già.
Thứ khô, ko mốc mọt
mục, mỗi khúc có gai 2
bên là tốt, 1 gai ké giá
trị, ko gai ko dụng
gừng−> sấy khô. Ngâm nc gừng
vs nc sôi 3 ngày−> rửa lại, phơi
khô
− KNVN:
+ nấu bán hạ trộn vs nc bồ kết,
cam thảo−> cạn, ruột trong đều,
nếu còn thấy đốm trắng−>nấu lại
bằng nc sôi−> phơi khô
− TY: chỉ dùng sống ko cần sao
chế. Dùng vào thuốc thang thì
phải để riêng, sắc thuốc gần ts ms
cho vào
− KNVN:
+ dùng khô, thái nhỏ nếu to quá,
ko cần tẩm sao
+ dùng sắc thì sau khi thuốc gần
ts ms cho vào, chỉ để sôi dạo
+ có thể tán bột dùng làm hoàn
tán