የኤክስቴንሸንና የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ፕሮግራም ፕሊኒንግና የቴክኖልጂ ማሰራጫ

ስሌት ማኑዋሌ

ጥር፣ 2006 ዓ.ም

አዱስ አበባ፣ ኢትዮጵያ

1
 ማውጫ
ገጽ

1. መግቢያ ....................................................................................................................................................5
2. የኤክስቴንሽን ስርዓት መነፅር ..............................................................................................................................7
2.1 መግቢያ ............................................................................................................................................ 7
2.2 ዓሊማ ............................................................................................................................................... 8
2.3 ተጠቃሚ ህብረተሰብ ........................................................................................................................... 9
2.4 ይዘት/መሌእክት .................................................................................................................................. 9
2.5 የቴክኖልጂ ማሰራጫ ዘዳዎች ............................................................................................................... 10
2.6. የኤክስቴንሽን አዯረጃጀት .......................................................................................................................... 11
3. መንግስት የቀረፀ ውን የግብርና ማስፊት እስትራተጂ ሇማገዝ የተዘጋጀ የቴክኖልጂ ማሰራጫ ስሌት................................. 12
3.1 የመስክ ሰርቶ ማሳያዎች ....................................................................................................................... 12
3.1.1 ቅዴመ ኤክስቴንሽን ሰርቶ ማሳያዎች (Pre-extension demonstrations) ................................................ 13
3.1.2 ሙለ ፓኬጅ ሰርቶ ማሳያ (Full package): ................................................................................... 14
3.2 የመስክ ቀን ...................................................................................................................................... 21
3.2.1.የመስክ ቀን የሚዘጋጅበት ወቅት .......................................................................................................... 21
3.2.2 የመስክ ቀን የሚዘጋጅበት ዯረጃ ........................................................................................................... 24
3.3. ሥሌጠና ................................................................................................................................................. 26
3.3.1.በፋዳራሌ ዯረጃ ............................................................................................................................... 26
3.3.2. በክሌሌ ዯረጃ ................................................................................................................................. 26
3.3.3. በአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ጣቢያ ዯረጃ .................................................................................................... 27
3.3.4. የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ሠርቶ ማሳያ በሚተገብር አርሶ አዯር ዯረጃ ................................................................. 28
3.3.5. በሌማት ቡዴንና በ1ሇ5 ጥምርታ ቡዴን መሪ አርሶ አዯር ዯረጃ ..................................................................... 28
3.4. የቴክኒክ ዴጋፌ ....................................................................................................................................... 28
3.4.1. የሳይንቲስቶችና የባሇሙያዎች ዴጋፌ ..................................................................................................... 28
3.4.2 የሌማት ሰራተኞች ዴጋፌ .................................................................................................................... 29
3.5. የትምህርት መርጃ መሳሪያዎች ዝግጅት፣ስርጭትና ሌማዲዊና ማህበራዊ ዴረ ገጽን መጠቀም ....................................... 30
3.5.1. የጽሐፌ መርጃ መሳሪያዎች ................................................................................................................ 30
3.5.2 ሬዱዮ ፕሮግራም .............................................................................................................................. 30
3.5.3 የቴላቭዥን ፕሮግራም ....................................................................................................................... 30
3.5.4 ሞባይሌ፣ስማርት ፍንና ማህበራዊ ዴረ-ገፅ ............................................................................................... 30
3.5.5 ጋዜጣዊ መግሇጫዎች ........................................................................................................................ 31

2
 3.6 ዓውዯ ርዕይና ትዕይንተ ግብርና ማዘጋጀት ..................................................................................................... 31
3.7 አጠቃሊይ የጋራ ክትትሌና ግምገማ ............................................................................................................... 32
3.8. የቀጣይ ዓመት የኢክስቴንሽን ፓኬጅ ዝግጅት - ቀጣይ የዕዴገት ዐዯት ................................................................. 32
4. የኤክስቴንሽንና የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ፕሮግራም ፕሊኒንግ..................................................................................... 33
4.1. መግቢያ ............................................................................................................................................... 33
4.2. የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ምንዴነው? ................................................................................................................ 33
4.3 የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ምንዴነው? .............................................................................................................. 35
4.4. የኤክስቴንሽንና የምርት ማሳዯግ ፕሮግራም ፕሊኒንግ ......................................................................................... 39
5. በፓኬጅ ዝግጅትና በትግበራ ዕቅዴ አወጣጥና አተገባበር የግብርና ሚ/ርና የግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ ተመክሮ .............. 42
5.1. የግብርና ሚኒስቴር ተመክሮ/ሌምዴ ............................................................................................................. 42
5.2 የግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ ተመክሮ .................................................................................................... 43
5.3 አስተያየት (recommendation).............................................................................................................. 44
6. ማጣቀሻዎች: ........................................................................................................................................... 47
ዕዝሌ.1. የ2006/07 ዓ.ም የኤክስቴንሽን ፓኬጅ የዓመታዊ ዕቅዴ ፍርም.......................................................................... 48

3
ምስጋና

የዚህ ማንዋሌ አዘጋጅ ሇማንዋለ ዝግጅት አስተጽኦ ሊዯረጉ ከዚህ በታች ስማቸው ሇተዘረዘረው
ግሇሰቦች ከፌ ያሇ ምስጋና ማቅረብ ይፇሌጋሌ፡፡ ድ/ር ማርኮ ኩኖኒስ፤ የጅኦግራፉክ
ኢምፕሌሜንቴሽን ሲኒየር ዲይሬክተር፣ ድ/ር ታረቀ በርሄ፤ የጤፌና ሩዝ የዕሴት ሰንሰሇት
ዲይሬክተር፣ ድ/ር ሰይፇ አየሇ፤ የቴክኖልጂ አክሰስንና አድፕሽን ዲይሬክተር የማንዋለን ይዘት
በማሻሻሌ፣ አቶ ዲርሻን ግሮቭር፤ ኢንተርናሽናሌ አማካሪ ከቴክኖልጂ አክሰስና አድፕሽን ክፌሌ
የማንዋለን ዴራፌት በማንበብና በማስተካከሌ፤ አቶ ብስራት ረቱ የጅኦግራፉክ ኢምፕሉሜንተሽን
ቴክኒካሌ ኤክስፕርት የእንግሉዘኛውን ኮፒ ወዯ አማርኛ ቋንቋ በመተርጎም፣ ሁለም ከኢትዮጵያ
ግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ፡፡

በዚህ ማኑዋሌ ውስጥ የሚታዩ ማንኛውም ስህተት፣ ጥሰት፣ግዴፇት ወዘተ የዯራሲው ኃሊፉነት
ነው፡፡
ኃብተማርያም አባተ(ድ/ር)
ከኢትዮጵያ ግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ

4
የኤክስቴንሽንና የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ፕሮግራም ፕሊኒንግና የቴክኖልጂ ማሰራጫ ስሌት ማንዋሌ

1. መግቢያ
ከ1970ዎቹዓመታት በፉት ኢትዮጵያ በቂ የምግብ ክምችት ያሊት ሀገር ተብሊ ትታወቅ ነበር፡፡ ይሌቁንም ጥራጥሬና
የቅባት እህልችን ወዯ ውጭ ትሌክ ነበር፡፡

ቀስ በቀስ የምግብ ክምችት እጥረትና የምግብ ዋስትና መታጣት ዋነኛ የመነጋገሪያ አርዕስት እየሆነ መጣ፡፡

በአፄው የአስተዲዯር ዘመን ውጤታማ የሆነ የግብርና ቴክኖልጂ ወዯ አርሶ አዯሩ የማስረፅ ዘዳ አሇመኖር ሀገሪቱ
ከአሇም አቀፌ የገበያ ትስስርና ፊይናንስ ተቋማት ጋር ያሊት ግንኙነት የሊሊ መሆን ጋር ተዯምሮ በሃገሪቱ ሊይ የዯረሰው
የኢኮኖሚ ቀውስ ከምክንያቶቹ ጥቂቶቹ ናቸው (ኮኸን 1987)፡፡ የኢትዮጵያ ሌማዲዊ የግብርና አሰራር በአህጉራችን
ካለ አንዲንዴ አገሮች እንኳን ያነሰ ሲሆን ከምዕተ ዓመቱ አጋማሽ በፉት ግብርናውን ሇማሻሻሌ ጥቂት ጥረቶች
የተዯረጉ ሲሆን የተሻሇ ጥረት መዯረግ የተጀመረው ከ1960ዎቹ የመጨረሻ አጋማሽ ዓመታት ጀምሮ ነው፡፡

የኢትዮጵያ ግብርናን ሇማሻሻሌ ከተዯረጉ ጥረቶች ሁለ የግብርና ኤክስቴንሽንን ሇማስፊፊት የተዯረገው ጥረት አንደና
ዋነኛው ነው፡፡ (ሀብተማርያም፣2007)

ይህ የግብርና ኤክስቴንሽንን የማስፊፊት ስራ በተሇያየ ዯረጃ ያሇፇ ሲሆን ይኸውም ከሌማዲዊው ኤክስቴንሽን
አዯረጃጀት /አሰራር ወዯ የተቀናጀ ሁለን አቀፌ ፓኬጅ ፕሮጀክቶች አዯረጃጀት ወዯ መሇስተኛ ፓኬጅ አቀራረብ
እንዱሁም አርሶ አዯሩን በአምራቾች የህብረት ሥራ ማህበራት አዯራጅቶ በጋራ የማምረት ሂዯት ውስጥ እንዱገቡ
በማዴረግ ከ1960-1980 ዴረስ የተሇያየ የኤክክስቴንሽን አቀራረብ ስሌቶች ተሞክረዋሌ፡፡

ምንም እንኳን እነዚህ ጥረቶች ቢዯረጉም ብዙዎቹ ውጤታማ አሌነበሩም የተወሰኑ ጠቃሚ ውጤቶች የታዩ ቢሆንም
ምርትና ምርታማነት አዴጎ የአርሶ አዯሩን ህይወት የግብርና አሰራሩን ሂዯት የሇወጠ ውጤት አሌተገኘም፡፡ ይህም
ከሆነባቸው ምክንያቶች መካከሌ እነዚህ ፕሮጀክቶች የተከናወኑት በጣም በጥቂት አካባቢዎች(ከ5 በመቶ
የማይበሌጥ) ከመሆኑ አንፃር ከአገሪቱ የተጠቃሚ አርሶ አዯሮችም ቁጥር እጅግ ያነሰ ነበር አብዛኛዎቹ ሥራዎች
ይከናወኑ የነበሩት በዋና ዋናመንገድች ግራና ቀኝና በጥቂት ቦታዎች ሊይ ነበር፡፡

ይሁን እንጂ የተሻሇና አመርቂ ተግባር የተከናወነው በ1980 አጋማሽ አገሪቱን በ8 ቀጠና የከፇሇው መዋቅር ፀዴቆ
የኤክስቴንሽን ሥራ ወዯ ቀጠና ወርድ የሥሌጠናና ጉብኝት (T&V) የኤክስቴንሽን ዘዳ ሥራ ሊይ እንዱውሌ ከተዯረገ
በኋሊ ነበር፡፡

በዚህም ቢሆን ሰፊ ያሇ አካባቢን በመሸፇንና በዛ ያለ አርሶ አዯሮችን መዴረስ ቢቻሌም ሇአርሶ አዯሩ ባድ የቃሌ
ትምህርት ከመስጠት ባሻገር ምርቱን ሉያሳዴግ የሚችሌ ቴክኖልጂ አሌዯረሰውም፡፡ (ሀብተማርያም፤ 1997)
የስሌጠናና ጉብኝት የኤክስቴንሽን ዘዳ ዋናው ትኩረቱ በተመረጡ አገናኝ አርሶ አዯሮች ሊይ ተሰርቶ የዚህ ውጤት
ወዯ ላልች ተከታይ አርሶ አዯሮች ይሰርፃሌ የሚሌ ቢሆንም በአገናኝ አርሶ አዯሮች ማሳ ሊይ ተሰርቶ ተከታይ አርሶ
አዯሮች ያዩትና የገመገሙት አሰራር ስሊሊገኙ የቴክኖልጂ ስርፀት አሌነበረም፡፡ ስሇሆነም ሇኤክስቴንሽን ዘዳው “
አውርቶ መጥፊት”talk and vanish) የሚሌ ስያሜ እስከመስጠት ተዯርሷሌ፡፡

5
ከሊይ የተጠቀሱት የተሇያዩ ጥረቶች ቢዯረጉም ባሇፊት 30-40 አመታት በአነስተኛና ዴሃ አርሶ አዯሮች ምርትና ምርታማነት ሊይ
ምንም ሇውጥ ስሊሌመጣ ህዝቡ ከመራቡም ባሻገር ሀገሪቱ በምግብ ራሷን መቻሌ ያቃታትና ይሌቁንም እህሌ ከውጪ በግዥ
የምታስገባ አገር ሇመሆን የበቃችው፡፡ ከዚሁ ጎን ሇጎን በሃገሩ ሊይ እንዯ አየር ፀባይ ሇውጥ የመሳሰለ የተፇጥሮ አዯጋዎ፣ የመሬት
መራቆት ፣ የመሬት መሸንሸን የመሳሰለት ተዯምሮበት የኢትዮጵያ አነስተኛ አርሶ አዯሮች የግብርና አሰራር ተስፊው የጨሇመ
መሰሇ፡-

ይህ በአንዱህ እንዲሇ በ1990 የሁሇተኛው አጋማሽ ሊይ በሁለም አርሶ አዯሮች ሊይ ባይሆንም በጥቂቶች ማሳ ሊይ በቆል፣
ስንዳ፣ ጤፌና ማሽሊ ዘርተው ምርታቸውን በእጥፌና ከዚያም በሊይ ማሳዯግ ቻለ ይህም የሆነው ሳሳካዋ ግልባሌ 2000 የተባሇ
ዴርጅት አርሶ አዯሮች የምርት ማሳዯጊያዎችን በተናጠሌ ሳይሆን አንዴ ሊይ በአንዴ ከረጢት ሆኖ እንዱቀርብሊቸውና ሁለንም
እንዱጠቁሙ በማዴረጉና መንግሥትም በዚህ አሰራር የተገኘውን ውጤት አምኖበት ሇላልችም አርሶ አዯሮች በስፊት
እንዱዲረስ በማዴረጉ ነበር፡፡

የሳሳካዋ ግልባሌ 2000ን አሰራር ውጤታማ ያዯረጉት ሁሇት ነገሮች ናቸው፡፡ እነሱም፡-

 ሇአርሶ አዯሩ እንዱዯርስ የተዯረገው የቴክኖልጂ ፓኬጅ ይዘት(content)እና

 ቴክኖልጂ ፓኬጅ ሇአርሶ አዯሩ እንዱዯርስ የተዘረጋው የመሌዕክት ማስተሊሇፉያ ስሌት (communication
method)ናቸው
(ሀብተ ማርያም 1997) የቴክኖልጂ ፓኬጅ ሇምርት መጨመር አስፇሊጊ ነገሮችን የያዘ ሲሆን ይህም ውጤታማ የሚሆነው የሚመሇከታቸው
አካሊት እንዯ ፖሇቲካ አመራሩ፣ ግብርና ምርምር ፣ ግብርና ኤከስቴንሽን ፣ግብዓት አቅራቢ ዴርጅቶች የፊይናንስ ተቋማት የመሳሰለት
ተገቢውን ተሳትፍ ሲያዯርጉ ነው፡፡

ሇምሳላ በሰብሌ ማምረት ሂዯት ውስጥ ቴክኖልጂ ፓኬጅ የሚያቅፇው ምርጥ ዝርያን የዘር መጠንን፤ የአሰራር ዘዳ በመስመር
ከሆነ የመስመር ስፊትን፣ የማዯበሪያ ዓይነት መጠንና፣ የአዯራረግ ዘዳ የመሳሰለት በሚጠበቀው ምርት ሊይ ከፌተኛ አስተዋጽኦ
ሲኖራቸው የኤክስቴንሽን ሰራተኛው ዯግሞ የቀዴሞውን በክፌሌ ውስጥ የሚሰጠውን ትምህርት አሻሻሽል ከሊይ የተጠቀሱት
ግብአቶችና የአሰራር ዘዳዎችን በአርሶ አዯሩ ማሳ ሊይ ተግባራዊ የሆነ ሥሌጠና ይሰጣሌ፡፡ ይህ የአርሶ አዯር ማሳ አርሶ አዯሩ
እየተማረ የሚሰራው የሌማት ሠራተኛው የሚከታተሇውና ላልች አርሶ አዯሮች የሚማሩበት ስሇሆነ ኤክስቴንሽን ማኔጅመንት
ስሌጠና ፕልት (Extension Management Training Plot-EMTP) ይባሊሌ፡፡

ሥዕሌ፡1. ሰፊፉና የተቀራረቡ (ክሊስተር) የገበሬ ማሳ ሠርቶ ማሳያዎች የዴርጅቱ የቴክኖልጂ ማሰራጫ ስሌት

6
ይህ ተሳትፍአዊ በሆነ መንገዴ የተሰራ ሠርቶ ማሳያ የመሬቱ ስፊት ከፌተኛ ስሇሆነ (ገበሬዎች በሚያውቁት የማሳ
ሌኬት መጠን ስሇሆነ ከሰራው አርሶ አዯር ጋር ሇመወያየት እዴሌ የሚሰጥ ነው፡፡ የቀዴሞ ሰርቶ ማሳያዎች አናሳና
በአብዛኛው 1010 ሜትር ስሇሆኑ ከዚህ ሊይ የሚገኘው ምርት የማሳመን ሃይሌ የሇውም፡፡ የሌማት ሠራተኛው
በሂሳብ ስላት ቢነግሯቸውም በሄክታር ወይም በግማሽ ሄክታር ይህን ያህሌ ይገኛሌ ቢባሌ ሇማመን ያዲግታቸው
ነበር፡፡ በአንፃሩ ግን አዱሱ የ Extension Management Training Plot(EMTP) ስፊቱ በአብዛኛው ግማሽ ሄክታር
ስሇሆነ ከዚህ ሊይ የሚገኘው ምርት በስላት ሳይሆን በዓይን የሚታይ በኩንታሌ የሚቆጠር በመሆኑ አርሶ አዯሩን
የማሳመን ኃይለ ከፌተኛ ነው፡፡

ይህ አሰራር በብዙ አርሶ አዯሮች ዘንዴ ሰርፆ እንዱገባ የመስክ ቀን እየተዘጋጀ ሰብለን በተሇያየ የእዴገት ዯረጃ ሊይ
እንዱመሇከቱት ከመዯረጉም በሊይ በሬዱዮ፣ በቴላቪዥን ፣ በጋዜጣና በላልችም የመገናኛ ዘዳዎች በመሊ ሃገሪቱ
እንዱሰራጭ ተዯርጓሌ፡፡ የዚህ አሰራር ተጠቃሚ የሆኑ አርሶ አዯሮች የምርት ማሳዯጊያ ግብአቶችን አጥተው ወዯ
ቀዯመ አሰራራቸው እንዲይመሇሱ የግብዓት አቅርቦቱ የብዴር አገሌግልትና የግብርና ባሇሙያዎችም ክትትሌና የሙያ
ዴጋፌ እንዱጠናከር ተዯርጓሌ፡፡ የዚህ ተመክሮ ጠንካራ ጎን ከመነሻው ጀምሮ ሇአርሶ አዯሩ የምርት ማሳዯጊያ
ግብዓትን የሚያቀርቡ የመንግስትና የግሌ ዴርጅቶች እንዱጠናከሩ የገጠር የፊይናንስ ተቋማት እንዱቋቋሙና ሇአርሶ
አዯሩ የብዴር አገሌግልት እንዱሰጡ የገበሬዎች የህብረት ሥራ ማህበራት ተጠናክረው ሇአባልቻቸው የብዴር
አገሌግልት እንዱሰጡ ማዴረጉ ነው፡፡

በሳሳካዋ ግልባሌ 2000 ተጀምሮ ጥሩ ውጤት የሰጠውን አሰራር ከግብ ሇማዴረስ የግብርና የኤክስቴንሽን ከሳሳካዋ
ግልባሌ 2000ና ከሥሌጠናና ጉብኝት የኤክስቴንሽን ዘዳ ጠቃሚ አሰራሮችን በመውሰዴና በማቀናጀት ፓዳትስ
የተሰኘ አዱስ የኤክስቴንሽን ዘዳ በመፌጠር ሥራው እንዱተገበር ተዯርጓሌ፡፡ ከዚህ ሌምዴ በመነሳት በየዯረጃው
የተመዯቡ የሌማት ሰራተኞች ሱፐርቫይዘሮችና በየዘርፈ የተመዯቡ ባሇሙያዎች በሚገባ ተንቀሳቅሰው እንዱሰሩ
የመጓጓዣ ሁኔታ በማሻሻሌ በቅል፣ ብስክላት ፣ ሞተር ብስክላት በዞንና በክሌሌ ዯረጃ ሊለ ባሇሙያዎች ፒካፕ
መኪና ከነሥራ ማስኬጃው በማዯራጀት ሇሰራተኞችም የማነቃቂያና የማትግያ ስርዓት በመቅረፅ ሁለም ሥራውን
በፌቅር እንዱሰሩ ተዯርጓሌ፡፡

2. የኤክስቴንሽን ስርዓት መነፅር

2.1 መግቢያ
የአንዴ የቴክኖልጂ ማሰራጫ ስሌት የሚፇሌቀው በአገሪቱ አጠቃሊይ የሌማት ፖሉሲ አቅጣጫና ስራ ሊይ ባሇው
የግብርና ኤክስቴንሽን ስርዓትና በሉትሬቸር በሚታወቁ የአንዴ የግብርና ኤክስቴንሽን ስርዓት በሚቆምባቸው
ምሰሶዎች ነው፤
የግብርና ኤክስቴንሽን ስርዓት የሚቆምባቸው ምሰሶዎች (components)የሚከተለትን ያጠቃሌሊሌ፤
 ዓሊማ(objectives)
 ተጠቃሚው ህብረተሰብ(clients)
 ይዘት (content)
 የመሌዕክት ማስተሊሇፉያ ዘዳ (communication method)

7
  አዯረጃጀት ( organization)ናቸው፡፡
እነዚህ ከሊይ የተጠቀሱት የተነጣጠለ ሳይሆኑ መስተጋብር ያሊቸው አንደ በአንደ ሊይ የሚጣመሩ ናቸው፡፡
(ሀብተማርያም 1997)፤ አንደ በአንደ ሊይ ተፅእኖ ያዯርጋሌ፤ ባንደ ሊይ ሇውጥ ቢዯረግ በላሊውም ሊይ ሇውጥ
እንዱዯረግ ያስገዴዲሌ፤ ይህም ሲስተሞቹ/ሂዯቶቹ የነበራቸው መስተጋብር ሳይዛነፌ ይቀጥሊሌ ማሇት ነው፡፡ ሇምሳላ
በአንዴ መንዯር ውስጥ የፕሮግራሙ ተጠቃሚ ሴት ብትሆን ዓሊማው ይዘቱ የግንኙነት ዘዳውና የግብርና
ኤክስቴንሽን አዯረጃዯቱ ሇወንዴ አርሶ አዯር ከሚዯረገው ይሇያሌ፡፡ በላሊ በኩሌ ከፌተኛ ገንዘብ የሚጠይቅ
ቴክኖልጂ የሚያሰራጭ የኤክስቴንሽን ፕሮግራም ከሆነ የዚህ ተጠቃሚ የሚሆነው ሃብት ያሇው ሇብዴር አገሌግልት
የቀረበ ላሊም የግብርና ግብዓት አገሌግልት ማግኘት የሚችሌ እንጂ አነስተኛ ቴክኖልጂ ተጠቃሚ ዯሃ አርሶ አዯር
ሉሆን አይችሌም፡፡ኢኮኖሚያቸው በገፊ ሀገሮች ሃብታም አርሶ አዯሮች ከተሇያየ ቦታ መረጃ ስሇሚያገኙ ከመንግሥት
ኤክስቴንሽን ብዙም አይጠብቁም ስሇሆነም የመንግስት ኤክስቴንሽኑ አገሌግልት ከሃብታም አርሶ አዯር ይሌቅ ከዯሃ
አርሶ አዯር ጋር ሉኖረው የሚገባው የቴክኖልጂ ማሰራጫ ስሌት ያሳስበዋሌ፡፡

ይዘ ት

የ መሌዕክት
ተጠቃሚ ዓላ ማ ማስተሊሇፉያ ዘ ዴ

አዯረጃጀት

ሥዕሌ.2.የኤክስቴንሽን ስርዓት ምሰሶዎች መስተጋብር

ከሊይ በስዕሌ 1 የታዩት የኤክስቴንሽን ሲስተም ክፌልች/ይዘቶች እርስ በእርስ ያሊቸው ግንኙነት ከዚህ በታች በዝርዝር
ተገሌፀዋሌ፡፡

2.2 ዓሊማ

የኤክስቴንሽን ዘዳዎች የተሇያዩ ዓሊማዎች ሉኖራቸው ይችሊሌ፡፡ አንዲንዲቹ አካባቢያዊ ዓሊማ ሲኖራቸው ላልች
ሀገር አቀፌ ዓሊማ ይኖራቸዋሌ፡፡ ላልች ዯግሞ ሁሇቱንም ዓሊማ ይይዛለ አንዲንዴ የግብርና ኤክስቴንሽን ዘዳዎች
የሃገሪቱን የምግብ ዋስትና የማረጋገጥ ዓሊማ ሲይዙ የሚያተኩሩባቸው ዯንበኞቻቸው በከፌተኛ ምርታማ አካባቢ
ያለ አርሶ አዯሮች ይሆናለ፡፡ በላሊ በኩሌ እኩሌነትና ፌትህ የኤክስቴንሽን አገሌግልት የመስጠት ዓሊማ የሚይዝ
የኤክስቴንሽን አገሌግልት ከሆነ በተጎደና የማይመች የአየር ጠባይ ባሇባቸው አካባቢ ያለ አርሶ አዯሮችን
ተጠቃሚ ያዯርጋለ ብዙ በመሌማት ሊይ ያለ አገሮች ዋና ዓሊማቸው የሃገራቸውን የምግብ ዋስትና ማረጋገጥ
ዴህነትን መቀነስና የተፇጥሮ ሃብታቸውን ማሻሻሌ ነው፡፡
ሁሇቱ የሚሉኒየም ዳቨልፕመንት ግቦች በ2015 የምግብ እጥረትንና ዴህነትን በግማሽ መቀነስ ሲሆኑ የምግብ
ዋስትናን ማረጋገጥ ሇሁለም መንግስታት እንዯ ዋነኛ ዓሊማ ሆኖ ይቆያሌ/ይቀጥሊሌ፡፡ኢትዮጵያ ከቅርብ ጊዜያት ወዱህ
እያራመዯች ያሇችው የሌማት ግብ/ዓሊማ የሀገሪቱን ኢኮኖሚ በ2020/25 መካከሇኛ ገቢ ካሊቸው ሃገራት ተርታ

8
ማዴረስ ነው፡፡ ይህንንም ዓሊማ ሇማስፇፀም የተሇያዩ ፕሮጀክቶችን እንዯ ኤጂፒ፣ ኤስኤሌኤም፣ ጂ.ቲ.ፒ የመሳሰለትን
ሥራ ሊይ በማዋሌ ሲሆን እነዚህ የዕዴገትና የሌማት ዕቅድችና ፕሮጀክቶች የኤክስቴንሽን አገሌግልትን እንዯ ዋነኛ
ማስፇፀሚያ ያዩታሌ፡፡ ኤክስቴንሽን እንዯ ተግባር ሲታይ በሰብሌ ሌማት፣ በእንስሳት ሌማት፣ በአፇርና ውሃ ጥበቃ
ሊይ ብቻ የሚሰራ ሉመስሌ ይችሊሌ፡፡ በአሁኑ ጊዜ ኤክስቴንሽን ከነዚህ ወጣ ብል ከህዝቦች ጋር በመስራት
የአስተሳሰብና የአመሇካከት ሇውጥ እንዱያመጡ የተሇያዩ ትምህርታዊ መረጃዎችን ክህልትን እንዱያገኙ መርዲት
እንዯ ዋነኛ ተግባር እየታየ ነው፡፡

2.3 ተጠቃሚ ህብረተሰብ

ብዙውን ጊዜ ኤክስቴንሽን ተጠቃሚዎችን ሇመምረጥ ተግዲሮቶች ያጋጥሙታሌ ሇምሳላ በየትኛው ምህዲረ ቀጠና
ውስጥ ያለትን አርሶ አዯሮችን ተጠቃሚ ያዯርጋሌ? ሃብታሞችን ወይስ ዯሃ አርሶ አዯሮችን? ሴት ወይስ ወንዴ አርሶ
አዯሮችን? የሚለት ጥያቄ ያስነሳለ ኤክስቴንሽን ያሇውን ውስን በጀት የት ሊይ ያውሌ? ሠርቶ ማሳያ የት ይሰራ?
የመሳሰለት መመሇስ አሇባቸው፡፡

በዚህ ሁኔታ ሊይ የመንግስት ዓሊማ ወሳኝ ይሆናሌ፡፡ ሇምሳላ የመንግሥት ዓሊማ ፌትሃዊና እኩሌነት ከሆነ
በእርግጠኝነት የኤክስቴንሽን ተጠቃሚዎች ዯሃ አርሶ አዯሮችና በአስቸጋሪ የአየር ጠባይ ውስጥ ያለ አርሶ አዯሮች
ተጠቃሚ ይሆናለ፡፡ በላሊ በኩሌ የመንግሥት ዓሊማና የትኩረት አቅጣጫ የሃገሪቱን የምግብ ዋስትና ማረጋገጥ ከሆነ
ኤክስቴንሽን የሚያተኩረው የቴክኖልጂ ተጠቃሚ የሚሆኑት በምርታማ አካባቢ ያለ አርሶ አዯሮች ይሆናለ፡፡

ብዙ የኤክስቴንሽን አገሌግልቶች ወንድችን ብቻ ተጠቃሚ ያዯርጋለ፡፡ ታሳቢ የሚዯረገውም ወንድቹ የተማሩትን

ሇተቀሩት የቤተሰብ አባሊት ያሳውቃለ የሚሌ ሲሆን ይህ ግን በጥናት እንዯታየው ወንድች የተማሩትንና ያወቁትን
ወዯ ሚስትና ሌጆች አያሰርፁም፡፡ አንዲንዴ ጥናትች እንዯሚያመሇክቱት ፆታን ሳይሇዩ ሇወንዴም ሇሴትም
የኤክስቴንሽን አገሌግልት ቢሰጥ ምርታማነት በ40% ይጨምራሌ፡፡ በዚህ ረገዴ የኢትዮጵያ የኤክስቴንሽን
አገሌግልት ተጠቃሚዎች 60% ወንድች 30% ሴቶችና 10% ወጣቶች እንዱሆኑ እንዯ ግብ አስቀምጧሌ፡፡
በአጠቃሊይ ሲታይ ወንድችንም ሴቶችንም ወጣቶችንም የኤክስቴንሽን ተጠቃሚ ማዴረግ የእኩሌነት የፌትሃዊነት
ጉዲይ ብቻ ሳይሆን ኢኮኖሚያዊ ጠቀሜታውም ከፌተኛ ነው፡፡

አንዲንዴ ጊዜ ወንድች የኤክስቴንሽን ተጠቃሚ ሆነው ምርት ሲጨምርና ጥሩ ገበያ ሲያገኙ ጥቅም ያሇውን ያህሌ
ጉዲትም እንዲሇው አንዲንዴ ምሳላዎች ያስረዲለ፡፡ ሇምሳላ ወንዴዬው ያገኘው ምርት ገበያ ከሸጠ በኋሊ አብዛኛውን
ሇራሱ ብቻ ተጠቃሚ በመሆን ሇምግብ ፌጆታ የሚሆን ባሇመስጠት ሚስትና ሌጆች የሚጎደበት ሁኔታ ይፇጠራሌ፡፡
ስሇሆነም የሠርቶ ማሳያ ሇመስራት ሲታቀዴ ሁለንም ተጠቃሚ በሚያዯርግ ሁኔታ መታቀዴ ይኖርበታሌ፡፡

2.4 ይዘት/መሌእክት
ሇግብርና ኤክስቴንሽን ላሊው ተግዲሮት ሇአርሶ አዯሩ የሚያቀርበው መሌእክት ይዘት ነው፡፡ አንዲንዴ የኤክስቴንሽን
አገሌግልቶች በአንዴ ሰብሌ/ኮሞዱቲ ሊይ ያተኩራሌ፡፡ ላልችም ዯግሞ በአጠቃሊይ ሇምሳላ በሁለም ሰብሌ ፣
በእንስሳት ፣ በተፇጥሮ ሃብት ጥበቃ ወ.ዘ.ተ. ያተኩራለ፡፡ አንዲንድቹ ቴክኖልጅን ከሊይ ወዯታች በመግፊት ሊይ
ሲያተኩሩ ላልቹ ዯግሞ ሰው በማበሌፀጉ ስራ ሊይ ቅዴሚያ ይሰጣለ፡፡ የኢትዮጵያ መንግስት በቅርብ ርቀት ውስጥ

9
የህብረተሰቡን የምግብ ዋስትና ሇማረጋገጥ በአሇም ዯረጃ እየመጡ ያለ ሇውጦች ማሇትም ግልባሊይዜሽንና ከታሪፌ
ጫና ነፃ የሆነ የንግዴ ስርዓት ጋር ተያይዘው እየመጡ ያለ በጎ አጋጣሚዎችን መጠቀም የሚችሌ የግብርና
ኤክስቴንሽን ስርዓት ማየት ይፇሌጋሌ፡፡ይህም ማሇት የምግብ ዋስትና ማረጋገጥና ዴህነት ቅነሳ የምግብ ሰብልችን
ብቻ በማምረት አይመጡም፡፡ቅሌቅሌ ግብርና የሁሇቱንም ሰክተሮች(ሰብሌና እንሰሳት)በተጣጣመና በተዯጋገፇ ሁኔታ
ሇማሳዯግ ዕዴሌ ይሰጣሌ፡፡አዲዱስ የርሻ ስርዓቶች ከፌተኛ የኢኮኖሚ ጠቀሜታ ያሊቸው ቋሚ ተክልችንና
ፌራፌሬዎችን እንዱሁም ዴርብ ጥቅም ያሊቸውን የርሻ ስርዓቶች (የብርዕ፤ ጥራጥሬ፤የቅባት፤የመሳሰለትን)
ማምረት፤አሽጎ ሇገበያ ማቅረብ፤የገጠሩ ህብረተሰብ ምርት የሀገርንም ሆነ የውጭ ሀገር ገበያዎችን ሰብሮ የሚገባበትን
መንገዴ መተሇም ማካተት አሇበት፡፡ ሇጊዜው በተመረጡ ሰብልች ማሇትም በበቆል፣ በስንዳ፣ በጤፌ፣ በማሽሊና
ገብስ ሊይ በሰፊፉ ማሳዎች ሊይ የኤክስቴንሽን ሠርቶ ማሳያ ማከናወን የሚችሌ የኤክስቴንሽን ዘዳ ቢተገበር
ይመከራሌ፡፡ ከኤክስቴንሽን ፓኬጅ ሠርቶ ማሳያ ሥራ ጎን ሇጎን ፕሮዲክሽን ፓኬጅም እንዱሰራ መዯረግ ይመከራሌ፡፡
የኤክስቴንሽን ዘዳውም ከሰብሌ ምርት ባሻገር በላልች ዘርፍችም አርሶ አዯሩ የሚሳተፌበትና ምርታማ እንዱሆን
የሚያስችሌ የግብርና ኤክስቴንሽን ማዯራጀት ትኩረት ሉሰጠው ይገባሌ፡፡ ስሇሆነም የግብርና ኤክስቴንሽን ይዘቱ
መንግሥት በሚተሌመው የሌማት ግብ ሊይ የተመሰረተ መሆን እንዲሇበት እንረዲሇን፡፡

2.5 የቴክኖልጂ ማሰራጫ ዘዳዎች

ኤክስቴንሽን አዲዱስ የተሻሻለ የግብርና አሰራር ዘዳዎችን ወዯ አርሶ አዯሩ የሚያስተሊሌፌባቸው ዘዳዎች የተሇያዩ
ናቸው፡፡ ከእነዚህ ዘዳዎች አንደ በገበሬ ማሳ ሊይ ቴክኖልጂውን ሠርቶ ማሳየት ነው፡፡ አርሶ አዯሩ በራሱ ማሳ ሊይ
እንዱሰራው ያዯርጋሌ ማሇት ነው ይህ የገበሬ ማሳ ሠርቶ ማሳያ በርካታ ነገሮችን ይዟሌ፡፡

በመጀመሪያ ምርትን ሇማሳዯግ የሚያስችለ የቴክኖልጂ ፓኬጅ ይዘትን ያመሊክተናሌ፡፡ ሇምሳላ የወሊይታ ሶድ
የግብርና ባሇሙያዎች ማሰሌጠኛ ማሳ ሊይ የተሠራው ሠርቶ ማሳያ ሇአካባቢው የሚስማማ ምርጥ ዘር፣ ተገቢ የሆነ
የዘር መጠን፣ የማዲበሪያ ዓይነትና መጠን፣ የአዯራረግ ዘዳ፣ የአረም ቁጥጥር፣ የተባይና በሽታ ቁጥጥር፣ የመሳሰለት
ሲቀናጁ በምርት ሊይ ከፌተኛ እምርታ እንዯሚያመጡ አሳይቷሌ፡፡

በላሊ በኩሌ ይህንን ሠርቶ ማሳያ በተሇያየ ጊዜ በተሇያየ ዯረጃ ያለ የመንግስት አስፇፃሚ አካሊት፣ ሇስሌጠና የመጡ
በብዙ ሺህ የሚቆጠሩ የሌማት ሰራተኞች፣ በኮላጁ በመሰሌጠን ሊይ ያለ ተማሪዎችና መምህራን እንዯሁም
የአካባቢው አርሶ አዯሮች እንዱያዩት ተዯርጓሌ፡፡ስሇሆነም ይህ የሰርቶ ማሳያ ምሌከታ ቴክኖልጂን መጠቀም ምን
ውጤት ሉያመጣ እንዯሚችሌ በመሌእክት ማስተሊሇፉያነት ጠቅሟሌ፡፡ ከዚህ ጋር ይህ የመስክ ምሌከታ በበራሪ
ጽሁፌ፣ በማንዋሌ፣ በሬዱዮ፣ በቴላቪዥንና በላልች የመሌዕክት ማስተሊሇፉያ ዘዳዎች ሲታገዝ መረጃው በአጭር
ጊዜ ብዙ ቦታ ከመዴረሱም በሊይ የብዙ አርሶ አዯሮችን አመሇካከት በመቀየር ቴክኖልጂ ተጠቀሚ የማዴረግ ኃይሌ
አሇው፡፡

በላሊ በኩሌ ይህ ሰርቶ ማሳያ ሲሰራ የኮላጁ ተማሪዎችና የአካባቢውአርሶ አዯሮች ተገኝተው እየሰሇጠኑ እራሳቸው
እንዱተገብሩ ስሇተዯረገ ማየት ማመን ነውና እምነት አዴሮባቸዋሌ፡፡የሚሰራው ሰርቶ ማሳያ ስፊት ባሇው መሬት
(2500-5000) ካሬ ሜትር ሊይ ስሇሆነ የሚያስፇሌገውን ወጭና የሚገኘውን ምርት በተጨባጭ ማየት ስሇሚችለ
ይህ የመሌዕክት ማስተሊሇፉያ ዘዳ አሳማኝነቱ ግሌጽ ነው፡፡

10
የግብርና ኤክስቴንሽን ጥሩ የሰርቶ ማሳያ ዕቅዴ ማውጣት ብቻ ሳይሆን የወጣው ዕቅዴ ውጤታማ እንዱሆን አሰራሩን
በተግባር ሇአርሶ አዯሩ ማሳየት ተገቢውን ግብዓት ማግኘቱንና በትክክሌ መጠቀሙን ማረጋገጥ ይጠይቃሌ፡፡ ይህ
ካሌሆነ እንዯ ሌማዲዊው ኤክስቴንሽን ዘዳ ሇአርሶ አዯሩ ስሇ ምርት ማሳዯጊያ መረጃ ከመስጠት ውጭ አርሶ አዯሩ
ግብአቱን አግኝቶ በአግባቡ ስሇመጠቀሙ እርግጠኛ መሆን አይቻሌም ማሇት ነው (ግብርና ሚኒስተር፤ 1995)፡፡
እዚህ ሊይ ሉታወስ የሚገባው ምንም እንኳን የግብርና ኤክስቴንሽን ሇኤክስቴንሽን ሰርቶ ማሳያ ግብዓቶችን
ቢያቀርብም ይህ የምርት ማሳዯጊያ ግብዓት ማቅረብ እንዯ መዯበኛ ተግባሩ ተዯርጎ ሉታይ አይገባም አርሶ አዯሮች
የኤክስቴንሽን ሰርቶ ማሳያውን አይተው በራሳቸው ማሳ ሊይ የማስፊቱን ሥራ ሇመስራት እንዱችለ ግን
የሚመሇከታቸው ባሇዴርሻ አካሊት ሇአርሶ አዯሩ የምርት ግብዓት አቅራቢዎች የብዴር ሰጪ ተቋማት፣ ባንኮች
የመሳሰለት ተጠናክረው አገሌግልቱንሇአርሶ አዯሩ እንዱሠጡ ማዴረግ ይገባሌ፡፡

በአርሶ አዯሮች የሚተገበር ሰርቶ ማሳያ ከፌተኛ የመሌክት ማስተሊሇፉያ ዘዳ እንዯሆነ ሇማወቅ ተችሎሌ፡፡ ሥራው
ሙለ በሙለ የሚሰራው በአርሶ አዯሩ ሲሆን የሌማት ሰራተኞች ተግባር ሥራዎች በአግባቡ እንዱሰሩ አርሶ አዯሩን
የመከታተሌ ጉዲይ ይሆናሌ፡፡

ሁሇት ዓይነት የሰርቶ ማሳያ አሠራር ቀመሮችን እንመሌከት፡፡

ሀ. የሌማት ሠራተኛ --------አርሶ አዯር------ሠርቶ ማሳያ ማሳ (ትሌቅ ማሳ) ሇወዯፉቱ የተጠቆመ አሰራር ሞዳሌ

ሇ. የሌማት ሠራተኛ -------- ሠርቶ ማሳያ ማሳ (ትንሽ ማሳ) ----አርሶ አዯር የቀዴሞ አሠራር ሞዳሌ

ከሊይ የተመሇከተው የሠርቶ ማሳያ አሰራርን ስንመሇከት በሀ ፉዯሌ ተራ ያሇው ሠርቶ ማሳያውን የሚሰራው አርሶ
አዯሩ ሲሆን የሌማት ሠራተኛው ዴርሻ አርሶ አዯሩን ማሳወቅ ማሳየት ብቻ ይሆናሌ፡፡ አርሶ አዯሩ በራሱ ማሳ ሊይ
ራሱ ስሇሚተገብርየአሰራሩን ምንነት በሚገባ ይረዲሌ፣ የአሰራር ክህልቱንም ያዲብራሌ፡፡ የሚገኘውንም ምርት ራሱ
ስሇሚያየው በቴክኖልጂው ይተማመናሌ (ሀብታማሪያም፤ 2013) ፡፡

ስሇ መሌክት ማስተሊሇፉያ ዘዳዎች ስናነሳ ሇወንዴ አርሶ አዯርና ሇሴት አርሶ አዯር የምንጠቀምበትን ዘዳ ሇይተን
ማወቅ አሇብን፡፡ የመሌክቱ ተቀባዮች ዯንበኞች ሴቶች ከሆኑ የምንጠቀመው የሥሌጠና ይዘትና ቦታው፣ ሰዓቱ ሁለ
ሇነሱ የሚስማማ መሆን አሇበት፡፡የምናዘጋጀው ፖስተር ፣ በራሪ ጽሁፌ፣ ፍቶ ግራፌ ወዘተ. የሴቶችን ፌሊጎት
የሚያንፀባርቅ መሆን አሇበት ፡፡ መሌዕክትን ሇማስተሊሇፌ ሴቶችን በግሌ ከማቅረብ በቡዴን ማነጋገር ይመረጣሌ፡፡

2.6. የኤክስቴንሽን አዯረጃጀት

በሀብተማርያም (2007ኤ.አ) ሪፖርት እንዯተዯረገው የኢትዮጵያ ግብርና ኤክስቴንሽን የተጀመረው በአፄ ምኒሌክ
ዘመነ መንግስት በ1900 ዓ.ም የመጀመሪያ አጋማሽ ነው፡፡ የኤክስቴንሽን አገሌግልት ሲጀመር ጀምሮ እስከ አሁን
ዴረስ መንግስታዊ ዴርጅት ሲሆን ወዯፉትም በዚሁ እንዯሚቀጥሌ ይገመታሌ፡፡ ይሁን እንጂ በአሇም ሊይ
ግልባሊይዜሽን ሥር እየሰዯዯ ሲሄዴና የገበያ ዴርሻ ከፌ እያሇ ሲመጣ ኤክስቴንሽን መዋቅራዊ ሇውጥ
እንዯሚያስፇሌገው ይታመናሌ፡፡ የቴክኖልጂ ይዘቱም ሆነ የሥርጭት ዘዳው ሉቀየር መቻለ የግዴ ይሆናሌ፡፡

11
የግብርና ኤክስቴንሽን የሚዋቀርባቸው የተሇያዩ መመዘኛዎች አለ፡፡ አንዲንድቹ በሃገሪቱ ሥነምህዲር አኳያ ሲዋቀር
(ሇምሳላ፤ የዯጋና የቆሊ ኤክስቴንሽን) ላልች ዯግሞ በኢንተር ፕራይዝ/commodity/ ይዋቀራለ ሇምሳላ; የሰብሌ
ኤክስቴንሽን ፣የእንስሳት ኤክስቴንሽን ፣የቡና ኤክስቴንሽን፣ የተፇጥሮ ሃብት ኤክስቴንሽን እየተባሇ
ሉያዋቅር(ሉያዯራጅ) ይችሊሌ፡፡ የዚህ አይነት አዯረጃጀት ያሇ መናበብና ያሇመቀናጀት ችግርን ያስከትሊሌ፡፡የተጠሪነት
ጥያቄ ሲነሳ አንዲንዴ ጊዜ ማን ሇማን ተጠሪ ይሆናሌ የሚሇው ጉዲይ አወዛጋቢ ሉሆን ይችሊሌ፡፡ ሇምሳላ፤ በሌማት
ጣቢያ ዯረጃ ያሇው የሌማት ሠራተኛ ተጠሪነቱ ሇበሊይ አሇቆቹ ነው ወይስ ሇተጠቃሚው ህብረተሰብ? ወይስ
ሇሁሇቱም ይሆናሌ? የሌማት ሠራተኛው ሥራውን የሚያከናውነው በማማከር ነውን? ወይስ በማስገዯዴ? የቀበላው
የግብርና ጥያቄን በተመሇከተ የመወሰን ኃይሌ ያሇው ቀበላው ነውን? ወይስ የሌማት ሠራተኛው?የሌማት ሠራተኛው
ሉያከናውን ያሰባቸውን ተግባራት ቀበላው ባይፇሌገውና ባይቀበሇው ምን ይሆናሌ? እነዚህን የመሳሰለት ችግሮች
ሉያጋጥሙ ይችሊለ፡፡ መፌትሄው ግን የሌማት ሠራተኛው ከቀበላው አመራርና ከላልች ከሚመሇከታቸው አካሊት
ጋር በፓርትነርሽፕ መስራት የዘመኑ ኤክስቴንሽን የሚያተኩርበት አሰራር ነው፡፡

ላሊው ኤክስቴንሽን ሉያዯርግ የሚችሇው ከምርምር ጋር የጠበቀ ግንኙነት እንዱኖር ጥረት ማዴረግ ነው ይህ
ግንኙነት በቃሊት ብቻ የሚገሇጽና በስብሰባ መነጋገር ብቻ ሳይሆን የጋራ የሆነ ግብ እንዱኖር አብሮ ማቀዴ፣ ተስማሚ
ቴክኖልጂዎች ሊይ በመስማማት በጋራ ፓኬጅ ማዘጋጀት፣ አፇጻጸሙን መከፊፇሌና አብሮ የመስክ ክትትሌና ግምገማ
ማዴረግ ግንኙነቱን ያጠናክራሌ፡፡

ላሊው ጉዲይ ተከታታይ የክትትሌ፤ግምገማና ትምህርት(monitoring,Evaluation and Learning)የመውሰዴ

ነው፡፡ኤክስቴንሽን የሳይንሳዊ ዘዳዎችን የሚከተሌና በማያቋርጥ የክትትሌ፤ ግምገማና ትምህርት ሂዯት ውስጥ
በየጊዜው ስራውን እያሻሻሇ የሚሄዴ ሳይንስ ነው፡፡ በዚህ አግባብ የአንዴ የግብርና ስርዓት ውጤታማነት የሚሇካው
በሺ በሚቆጠሩ አስፇፃሚዎችና በሚሉዮን የሚቆጠሩ አርሶና አርብቶ አዯር ህብረተሰብ
ግንዛቤ፤አመሇካከት፤እውቀትና ክህልት እንዯዚሁም ውጤታማ ያሌሆኑ የአስተራረስና የአመራረት ዘዳዎችን
ሇማምጣት የአስተሳሰብ ሇውጥ(mindset)ነው፡፡

በአጠቃሊይ ከሊይ የተጠቀሱትን የአንዴ የግብርና ስርዓት ምሰሶዎች(ዓሊማ፤ተጠቃሚ ህብረተሰብ ይዘት፤ የመሌዕክት
ማስተሊሇፉያ ስሌትና አዯረጃጀት)ግምት ውስጥ በማስገባት መንግስት የቀረፀውን የግብርና ማስፊት ስትራተጂ
የሚያግዝ የቴክኖልጂ ማሰራጫ ስሌት ሇማቅረብ ተሞኩሯሌ፡፡ይህ ስሌት በ2006/07 የምርት ዘመን ትኩረት
የተሰጣቸውን የብዕርና የአገዲ ሰብልች(ብቆል፤ጤፌ፤ስንዳ፤ማሽሊና ገብስ)ቴክኒካሌ ፓኬጅ በሰፉው ሇማስፊት
እንዯሚችሌ ይታመናሌ፡፡

3. መንግስት የቀረፀ ውን የግብርና ማስፊት እስትራተጂ ሇማገዝ የተዘጋጀ የቴክኖልጂ ማሰራጫ

ስሌት
3.1 የመስክ ሰርቶ ማሳያዎች
በዚህ ፓኬጅ ውስጥ ሁሇት የተሇያየ አቀራረብ ያሊቸውና የአነስተኛ አርሶ አዯሩን መሻሻሌ/ትራንስፍርሜሽንሉያመጡ
የሚችለ የሰርቶ ማሳያ አይነቶች የቅዴመ ኤክስቴንሽንና የሙለ ፓኬጅ ኤክስቴንሽን ተብሇው ተሇይተዋሌ፡፡

12
3.1.1 ቅዴመ ኤክስቴንሽን ሰርቶ ማሳያዎች (Pre-extension demonstrations)

እንዯነዚህ ዓይነት ሰርቶ ማሳያዎች የምርምር ጠባይ ያሊቸው ሲሆን ቀዯም ሲሌ የግብርና ምርምር ይሰራቸው የነበረና
የቅዴመ ማስፊት ሰርቶ ማሳያዎች የሚባለት ናቸው፡፡ በቅርቡ በሶድ በተካሄዯው የመስክ በዓሌ ሊይ በመንግስት
ከፌተኛ አመራር በተቀመጠው አቅጣጫና በአራቱ ክሌልች (በኦሮሚያ፣አማራ፣ዯቡብና ትግራይ) ፤በምርምር
ተቋማትና ከግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ ከተውጣጡ ባሇሙያዎች ጋር በተዯገ ውይይትና የኤክስቴንሽን
ፓኬጅን በጋራ ሇመስራት በተዯረገው ስብሰባ ሊይ በተዯረሰው ስምምነት መሰረት እነዚህ ቅዴመ ኤክስቴንሽንሰርቶ
ማሳያዎች ከ2006/7የምርት ዘመን ጀምሮ በሌማት ጣቢያዎችና እና በግብርና ኮላጆች ሊይ በክሌሌ ግብርና ቢሮዎች
እንዱሰሩና የግብርና ምርምር ዴጋፌ እንዱሰጥ ስምምነት ሊይ ተዯርሷሌ፡፡ ይህም ያሇንን ውስን ሀብትና የሰው ጉሌበት
እንዯሚቆጥብ ታምኖበታሌ፡፡ የምርምር ባሇሙያዎችም ሇመሰረታዊ(Basic Researchእና Adaptive Research)
የማሊመዴ የምርምር ሥራ በቂ ጊዜ እንዱያገኙ ይረዲሌ ተብል ታምኖበታሌ፡፡ ተመራማሪዎች በፌጥነት ጠቃሚ የሆኑ
የምርምር ውጤቶች ሇማውጣት ዕዴሌ ይሰጣቸዋሌ፡፡

I. በአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ጣቢያ የሚተገበር ቅዴመ ኤክስቴንሽን ሰርቶማሳያ

በአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ጣቢያ የሚተገበር የቅዴመ ኤክስቴንሽን (10×10) ሰርቶ ማሳያዎች የሰርቶ ማሳያ ፕሮቶኮሌ
(ትሌም፣ የማሳ ስፊት፣ ቦታው፣ ዓሊማውና ላልች መግሇጫዎች) በግብርና ምርምር(በክሌሌናበፋዯራሌ ማዕከሊት)
ይሰጣለ፡፡ በዚህ ሰርቶ ማሳያ ሊይ እንዯተስማሚ የዝርያ ዓይነት መረጣ፣ የአዘራርና (የአተካከሌ ዘዳ)፣ የማዲበሪያ
ሙከራ፣ የመሳሰለት ሉከናወኑ ይችሊለ፡፡ የግብርና ሌዩ ሌዩ ሥራዎች ማሇትም እንዯማሳ ዝግጅት፣ዘር መዝራት፣
ማረም ወዘተ የመሳሰለት በቀበላው ህብረተሰብ ይከናወናለ፡፡ ሇነዚህ ሰርቶ ማሳያዎች አስፇሊጊ የሆኑ ግብአቶችን
የግብርና ምርምር የሚሰጥ ሲሆን የገበሬ ማሰሌጠኛ ጣቢያዎች የማኔጅመንት ኮሚቴ የዕሇት ከዕሇት
ሥራዎችንይቆጣጠራለ፡፡

ሥዕሌ፡3. በገበሬ ማሰሌጠኛ ጣቢያ የተሰራ የቅዴመ ኤክስቴንሽን የአዘራር ዘዳ ሙከራ

(ዯንዱ ወረዲ - ኦሮሚያ)

II. በግብርና ቴክኒክና ሙያ ፣ማሰሌጠኛ ኮላጅ (ATVET) የሚተገበር ቅዴመ ኤክስቴንሽን (10×10) ሰርቶ
ማሳያ
የዚህ የቅዴመ ኤክስቴንሽን ሰርቶ ማሳያ ዱዛይን የመሬት ስፊት፣ ቦታው፣ ዓሊማውና ላልችም የምርት ማሳዯጊያ
ግብዓቶች በኢትዮጵያ ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት (EIAR) ወይም በክሌሌ ምርምር ተቋማት ይሰጣለ፡፡
በእነዚህም ሰርቶ ማሳዎች ሊይ የምርጥ ዘር ዓይነት ሙከራ፣ የአዘራር (የአተካከሌ) ዘዳ፣ የማዲበሪ ሙከራ፣ የዘር
ወቅት ሙከራ የመሳሰለት፣ እንዱሁም የመረጣና የማረጋገጫ ሙከራዎች ይሰራለ፡፡ አጠቃሊይ የእርሻው ሥራ
13
በኮላጅ ተማሪዎች የሚከናወን ሲሆን ይህም ሰሌጣኞቹ በቂ የተግባር ስሌጠና አግኝተው ብቃት ያሊቸው የሌማት
ሰራተኞች ወይም አርሶ አዯሮች ሆነው እንዱወጡ ይረዲቸዋሌ፡፡ ሥራውም ተግባራዊ የሚሆነው በኮላጁ፣
በፋዳራሌና በክሌሌ ምርምር ተቋማትና ግብርና ቢሮዎች በጋራ ይሆናሌ፡፡

3.1.2 ሙለ ፓኬጅ ሰርቶ ማሳያ (Full package):

የሙለ ፓኬጅ ሰርቶ ማሳያዎች በሶስት ታሊሊቅ ክፌልች ይመዯባለ እነርሱም፤ ክሊስተርን መሰረት ያዯረገ በአርሶ
አዯሮች የሚከወን ሰፊፉ ሰርቶ ማሳያ (CLS-FD) ፣ የተቀናጀ ሰፊፉ በግ.ቴሙ.ማ.ተ የሚተገበር ሰርቶ ማሳያ (ILS-
ATVETD) እና የተቀናጀ መካከሇኛ ዯረጃ የሆነና በሌማት ጣቢያ ዯረጃ የሚከወን ሰርቶ ማሳያ (IMS-FTCD)
ናቸው፡፡

የነዚህ ሰርቶ ማሳያዎች ሌዩ ጠባያት የሚከተለት ናቸው

 ሰፊ ያሇ የመሬት ስፊት መያዛቸው

የሰርቶ ማሳያ መሬት ሰፉ መሆንና አናሳ መሆን በአርሶ አዯሩ አመሇካከት ሊይ ተፅዕኖ የመፌጠር ሓይሌ አሇው፡፡

 ሰፊ ያሇ መሬት ሊይ የተሰራ ሰርቶ ማሳያ የአርሶ አዯሩን አመሇካከት በበጎ ጎኑ ይሇውጣሌ፡፡ምክንያቱም

ከሰፉ ማሳ ሊይ የሚገኘው ምርት መጠን ሇመቀየር የሂሳብ ስላቱን ሉረዲ የማይችሌ ስሇሆነ አመሇካከቱን
በበጎ ጎኑ አይሇውጠውም፡፡
 ተግባራዊ የሆነ ስሌጠናና ተሳትፍ(ተሳትፍአዊ ስሌጠና)
ይህ ሰርቶ ማሳያ የሌማት ሰራተኛው ራሱ ሰርቶ ውጤቱን ብቻ አርሶ አዯሮች እንዱያዩሇት የሚያዯርግበት አሰራር
አይዯሇም፤በዚህ የሰርቶ ማሳያ ሞዳሌ የማሳው ባሇቤት የሆኑ ገበሬዎች ተግባራዊ ስሌጠና በማሳቸው ሊይ በሌማት
ሰራተኛው እየተሰጣቸው ራሳቸው የሚሰሩት የሚንከባከቡት የምርት ግብዓቶች ዯግሞ በማሳቸው ሊይ የሚጠቀሙት
ራሳቸው ስሇሆኑ ክህልት ያገኙበታሌ ምርቱንም ሰብስበው ወቅታዊ ውጤቱን ስሇሚያዩት ስራውን
ይቀበለታሌ፡፡በዚህ አሰራር የሌማት ስራተኞች ከሞመከር አሰራሩን በተግባር ከማሳየትና ክትትሌ ከማዴረግ ውጭ
ራሱ የሚሰራው ስራ አይዯሇም

 የቴክኖልጂ ፓኬጅ በአካባቢ መገኘት

በቀዴሞ ኤክስቴንሸን ማሇትም በስሌጠናና ጉብኝት ወቅት የሌማት ሰራተኛ ሇአርሶ አዯሩ ስሇ ቴክኖልጂ ከመንገር
ያሇፇ ቴክኖልጂው በቅርብ አሇ የሇም ብል ሇአርሶ አዯሩ አይገሌፅም ፤አርሶ አዯሩም የተነገረውን ነገር ፇሌጎ ሲያጣ
ይተወዋሌ፡፡ብልም ይረሳዋሌ ስሇዚህ ነው የኤክስቴንሽን ዘዳውን አውርቶ መጥፊት(talk and vanish)ብሇው
የሰየሙት፡፡አርሶ አዯሮች የተነገራቸውን ቴክኖልጂ አግኝተው ካሌተጠቀሙበት የአመሇካከት ሇውት ማምጣት
አይችለም፡፡በዚህ የሰርቶ ማሳያ አሰራር ሂዯት ግን የሌማት ሰራተኛው የነገራቸው ቴክኖልጂ በቅርብ መኖሩን
ያረጋግጣሌ እንዱጠቀሙም ያዯርጋሌ፡፡

 ቴክኒካሌ ፓኬጅ

14
በፓኬጁ ውስጥ የተካተቱት የምርት ማሳዯጊያዎች ሇየብቻ ጥቅም ሊይ ቢውለ ውጤቱ አናሳ ነው፡፡ሁለም በአንዴ
ሊይ ጥቅም ሊይ ቢውለ ግን ተዯጋግፇው በተጠቃሚው ምርት ሊይ ከፌተኛ ጭማሪ ያስገኛለ ስሇሆነም የሌማት
ሰራተኛ ሇአርሶ አዯሩ ሉሰጥ ያሰበው ፓኬጅ የተሟሊ የሆነ መሆኑን ማረጋገጥ ተግባሩ ይሆናሌ፡፡

 የብዴር አገሌግልት መኖር

አንዴ አርሶ አዯር ስሇ ቴክኖልጂ ፓኬጅ ተነግሮት ስሇቴክኖልጅው በቂ ዕውቀት አግኝቶ የአመሇካከት ሇውጥ
አዴርጎና ሰርቶ ማሳያ ሰርቶ ጥቅም ካገኘ በኋሊ ቴክኖልጂውን በስፊት ሇመጠቀም አቅም ሉያጣ ይችሊሌ፡፡በዚህ
ሂዯት ውስጥ የብዴር አገሌግልት ማግኘት ካሌቻሇ ወዯ ቀዴሞ ሌማዲዊ አሰራር ሉመሇስ ይችሊሌ፡፡ስሇዚህ የብዴር
አገሌግልት በአካባቢው እንዱቋቋም ጥረት ማዴረግ ይገባሌ፡፡

 ቅንጅታዊ አሰራር
የግብርና ኤክስቴንሽን ብቻውን መስራት አይቻሌም ቢሞከርም አጥጋቢ ውጤት አያመጣም፤ስሇሆነም ከላልች
ባሇዴርሻ አካሊት ማሇትም ከፖሇቲካ አመራሩ፤ ከምርምር፤ከግብዓት አቅራቢ ዴርጅቶች፤ ከገንዘብ አበዲሪ
ዴርጅቶች፤ከገበሬዎች የህብረት ስራ ማህበራት ከመሳሰለት አጋር ዴርጅቶች ጋር መስራት ይጠበቅበታሌ፡፡

i. ክሊስተርን መሰረት ያዯረገ ሰፊፉ ማሳ ሊይ በአርሶ አዯሮች የተሰራ ሰርቶ ማሳያ (CLS-FD)

ሥዕሌ፡4. በክሊስተር የተሰራ የአርሶ አዯሮች ሰርቶ ማሳያ (ኦሮሚያ ክሌሌ፤ ባኮ)
የሰርቶ ማሳያው ዓሊማ

 የአርሶ አዯሮችን ግንዛቤ፣ ስሇቴክኖልጂው ያሊቸውን እውቀት፣ አመሇካከት፣ በተግባር ሊይ ማዋሌን

እንዱሁም ክህልትንሇማሳዯግ፤
 ሙለ የቴክኖልጂ ፓኬጅ መጠቀም ምርትና ምርታማነት ማሳዯግ መቻለንና ተጠቃሚ አርሶ አዯሮች
ምርታቸውና ገቢያቸው በ2020/25 መካከሇኛ ገቢ ካሊቸው ዯረጃ ሉዯርስ መቻለን ያስረዲሌ፡፡
 በአጠቃሊይ የግብርና የሌማት ሰራዊት ሇመፌጠር የሚንቀሳቀሰውን ህብረተሰብ በቴክኖልጂ አጠቃቀም
ሊይ ያሇውን ግንዛቤ ያሻሽሊሌ፤
ስሇሰርቶ ማሳያው አጭር መግሇጫ

15
  ተግባሪው፡ የሰርቶ ማሳያ ተግባሪ አርሶ አዯሮች
 ተባባሪ አካሊት፡በግብርና ሚኒስቴር የግብርና ኤክስቴንሽን ዲይሬክቶሬት ጀነራሌ፣ በክሌሌ ግብርና
ቢሮዎች የግብርና ኤክስቴንሽን ዲይሬክቶሬት የግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ ጂኦግራፉክ
ኢምፕሌሜንቴሽን ሳፖርት፣ መንግስታዊ ያሌሆኑ ዴርጅቶች፣ ላልች የግሌ ዴርጅቶች፣ ብሔራዊ
ሜትሮልጂ ኤጀንሲ፣ወዘተ.
 የሰርቶ ማሳያው ባሇቤት፡ አርሶ አዯር(30%ሴት እማ ወራዎች 10% ወጣቶችን ያካትታሌ)
 የስብሌ ዓይነት፡ በቆል፣ስንዳ፣ጤፌ፣ማሽሊ፣ገብስ (በነዚህ ሊይ ፑሽ ፑሌ፣ እቀባ እርሻ ፣ የተሇያዩ የሰብሌ
ስብጥር፣ ማፇራረቅ ፕሊስቲክ የዝናብ መሇኪያ ማቋቋም፣ በሱ ሊይ ተመስርቶ የዘር ጊዜን
መወሰን)፤አንዴ አርሶ አዯር አንዴ ሰርቶ ማሳያ ሲኖረው በዚያው አካባቢ ከ5-10 ለልች አጎራባች አርሶ
አዯሮች እንዱሰሩ ማዴረግ ያስፇሌጋሌ፡፡ ይህም በምሌከታ ወቅት የላልች አርሶ አዯሮችን አመሇካከት
ሇመቀየር ይረዲሌ፡፡ አንዴ ሰርቶ ማሳያ ብቻ ከማየት በአንዴ አካባቢ በርከት ያለ ሰርቶ ማሳያዎች
መኖር የተመሌካች ቀሌብ ይስባሌ፡፡
 ሥራው የሚከናወንባቸው ቦታዎች፡ የክሌሌ ግብርና ቢሮ ወረዲዎችን ይመርጣሌ፣ ወረዲዎች ሲመረጡ
ኤጂፒ የሚሰራባቸው ወረዲዎች ይጨመራለ፡፡ የክሌሌ ግብርና ቢሮ ሰርቶ ማሳያ የሚሰራባቸውን
ቦታዎችና ተሳታፉ አርሶ አዯሮችን ሇመምረጥ የሚያስችሌ መመዘኛ ያወጣሌ፡፡
 የሰርቶ ማሳያው ማሳ ስፊት፡ ከ1250-500 ካሬ ሜትር መሆን ይመከራሌ፡፡
 የቦታ መረጣ፡ ሰርቶ ማሳያ የሚካሄዴባቸው ቦታዎች ብዙ ሰው ሉመሇከታቸው በሚችሌበት በዋና
መንገዴ ዲር፣ በአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ጣቢያ አካባቢ፣ በገበያ አካባቢ በቀበላ ውስጥ በተሇያየ አማካኝ
ቦታዎች በመሳሰለት አካባቢ ይመረጣሌ፡፡
 የፓኬጁ ይዘት፡ ቀዯም ሲሌ ሇአካባቢው የተዘጋጀ ፓኬጅ ካሇ ወይም የሚዘጋጅ ከሆነ ከእነዚህ
ፓኬጆች ይመረጣሌ፡፡ ሇምሳላ የተሻሻሇ ዝርያ፣ የማዲበሪያ አጠቃቀም ሌዩ ሌዩ የተሻሻለ የአሰራር
ዘዳዎች ፣ ማጨጃዎች የተሸሻለ የሰብሌ ማከማቻ ጎተራዎች ወዘተ በሰርቶ ማሳያው ውስጥ ሉካተቱ
ይችሊለ፡፡
በሰርቶ ማሳያ ተግባር ሊይ የሚመሇከታቸው አካሊት ግዳታ፡

 በግብርና ሚኒስቴር የግብርና ኤክስቴሽንዲይክቶሬት ጀነራሌ፣የኢትዩጵያ ግብርና ምርምር

ኢንስቲትዩት/ምርምርና ኤክስቴንሺን ካውንስሌና ግብርና ትራንሽፍርሚሽን ኤጀንሲ/ጅኣግራፉክ
ኢምፕሌሜንቴሽን ሳፖርት፡ በጋራ ሆነው የኢክስቴንሽን ፓኬጅን ያዘጋጃለ
 በግብርና ሚኒስቴር የግብርና ኤክስቴንሽን ዲይሬክቶሬት ጀነራሌ፣ የኢትዩጽያ ግብርና ምርምር
ኢንስቲቱዩትና ምርምርና ኤክስቴንሺን ካውንስሌ፣ ብሔራዊ ሜትሮልጅ ኢጀንሲ ግብርና
ትራስፍርሜሽን ኤጀንሲ /ጆኦግራፉክ ኢምፕሌሜንቴሽን ሳፖርት፣ በግብርና ሚኒስቴር የሴቶችና
ወጣቶች ጉዲይ ዲይሬክቶሬት፡ በጋራ ሆነው የክሌሌ ግብርና ቢሮ የግብርና ኤክስቴንሺንንና የክሌሌ
ግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ ሠራተኞችን ስሇፓኬጅ በቂ ዕውቀትና ግንዛቤ እንዱኖራቸው
ያዯርጋለ፡፡
16
  የክሌሌ ግብርና ቢሮ የግብርና ኤክስቴንሺንና የክሌለ የግብርና ትራንፍርሜሺን ኤጀንሲ ሰራተኞች
በአንዴ ሊይ በመሆን የሌማት ሠራተኞች በፓኬጅ ዙሪያ በቂ እውቀትና ክህልት እዱኖራቸው ያዯርጋለ
፡፡
 የክሌለ ግብርና ቢሮ የግብርና ኤክስቴንሽን ሇሚሰሩት የተሇያዩ ሠርቶ መሳያዎች ዕቅዴና የተግባር የጊዜ
ሰላዲ ያዘጋጃሌ ፡፡
 የክሌለ ግብርና ቢሮ የግብርና ኤክስቴንሺን እና የግብርና ቢሮው የግብርና ግብዓትና ገበያ ብዴር ሉገኝ
የሚችሌበትን ሁኔታ ያመቻቻለ ፡፡
 የአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ጣቢያው /የሌማት ሠራተኛው በቀበላው ውስጥ የሚክናወኑ ሠርቶ
ማሳያዎችን ይከታተሊለ፣ ዝርዝር የተግባር የጊዜ ሠላዲ የዘጋጃለ፡፡
 የሌማት ሠራተኞች የስራ አፇፃፅም ግምገማ፡ የኤክስቴንሺን ሠርቶ ማሳያ ሥራ በሌማት ሠራተኞች
የስራ አፇፃፅም ግምገማ ውስጥ ይካተታሌ ፡፡
ሠርቶ ማሳያውን የሚተገብር አርሶ አዯር ግዳታ

 የተዘጋጀውን የኤክስቴሺን ፓኬጅ በተሰጠው ሥሌጠና መሰረት መተግበር

 ማሳው በላልች አርሶ አዯሮች እንዱጎበኝ ፌቃዯኛ መሆን በተጨማሪም ሇቴላቪዥን፣ ሇሬዱዮና
ሇፕሬስ ሰዎች እንዱጎበኙ መፌቀዴ
 ያገኘውን ዕውቀትና ሌምዴ ሇአርሶ አዯሮችና ሇላልች የሌማት ቡዴኖች ሇማካፇሌ ፌቃዯኛ መሆን

ii. የተቀናጀ መካከሇኛ ዯረጃ በአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ የሚተገበር ሰርቶ ማሳያ (IMS-FTCD)

ሥዕሌ፡5. በአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ጣቢያ የሚሰራ የተቀናጀ መካከሇኛ ዯረጃ ሠርቶ ማሳያ
(በስተግራ በኩሌ ዯቡብ ክሌሌ፤ በስተቀኝ ኦሮሚያ ክሌሌ)
የሰርቶ ማሳያው ዓሊማ

 ቴክኖልጂ ፓኬጆችንና የተሻሻለ መሌካም ተመክሮዎችን ሇአርሶ አዯሮች ሇማሳየት፣

 የመስክ/የሌማት ሠራተኞች እውቀታችውንና ክህልታቸውን ከፌ በማዴረግ በራሳቸው እዱተማመኑ
ሇማዴረግ፣
 የግብርና ሌማት ሠራዊት የሚሆኑትን አርሶ አዯሮች ተማሪዎችና ላልች የሚመሇከታቸው አካሊት
ግንዛቤአቸውን ክፌ ሇማዴረግ፤
ስሇሠርቶ ማሳያው አጭር መግሇጫ

17
  ተግባሪ አካሊት፡ የሌማት ሠራተኞች፣ የቀበላው አስተዲዯር፣ የቀበላው አርሶአዯሮች
 ዴጋፌ ሰጪ አካሊት፡ በግብርና ሚ/ር የግብርና ኤክስቴንሺን ዲይሬክቶሬት ጀነራሌ፣ የክሌሌ ግብርና
ቢሮ፣ የግብርና ትራንስፍርሜሺን ኤጀንሲ ጆግራፉካሌ ኢምፕሉመንቴሽን ሳፖርት
 የሠርቶ ማሳያው ባሇቤት፡ የአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ጣቢያው የማኔጅመትን ኮሚቴ
 የሰብሌ ዓይነት፡ በቆል፣ ስንዳ፣ ጤፌ፣ ማሽሊና ገብስ (በነዚህ ሰብልች ሊይ በተቸጨማሪ መሬትን
ዯጋግመው ሳያርሱ መዝራት፣ በማሽሊና በቆል ሊይ ፑስ ፑሌ የተባሇውን ቴክኖልጂ ታክልበት
ይሰራሌ፣ በአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ጣቢያው ሊይ ፕሊሲቲክ የዝናብ መሇኪያ ይኖራሌ)፤ በአንዴ
ማሰሌጠኛ ጣቢያ የመሬት ስፊቱ ታይቶ ከአንዴ በሊይ ሠርቶ ማሳያ ሉሰራ ይችሊሌ
 ሥራው የሚሰራባቸው አካባቢዎች፡ ሠርቶ ማሳያዎች የሚሠሩባቸው የአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ቁጥር፣
የትኞቹ ማሰሌጠኛዎች ሊይ እንዯሚሰራ የክሌለ ግብርና ቢሮ ካሇው በጀት አንፃር አይቶ ይወሰናሌ
 የሰርቶ ማሳያው መሬት ስፊት፡ ሇአምስቱ ሰብልች ሇእያንዲንዲችው ከ1000-2500 ካሬ ሜትር ማሳ
ያስፇሌጋሌ በተቻሇ መጠን የሚመረጠው የአርሶአዯር ማሰሌጠኛ ጣቢያ ዙሬያውን የታጠረ ቢሆን
ይመረጣሌ
 የሚተገበረው የፓኬጅ ይዘት፡ በሚዘጋጀው የቴክኖልጂ ፓኬጅ ሊይ በመመስረት የማዲበሪያ
አጠቃቅም፣ የሰብሌ ዝርያ፣ የተሻሻሇ የአሰራር ዘዳ፣ የተሻሻለ የእርሻ መሳሪያዎች (ማረሻ፣ መትከያ
/መዝሪያ፣ ማጨጃ፣ መውቂያ፣ የተሻሻሇ ሰብሌ ማካማቻ፣ ዯጋግመው ሳያርሱ መዝራት፣ ፑሽ ፑሌን
መጠቀም፣የፕሊስቲክ የዝናብ መሇኪያ መሳሪያ መትከሌን ያካትታሌ
የግብርና ኤክስቴንሺንና የላልች ባሇዴርሻ አካሊት ግዳታ /የሥራ ዴርሻ

 በግብርና ሚ/ር የግብርና ኤክስቴንሽን ዲይሬክቶሬት ጀነራሌ፣ በግብርና ሚ/ር የሴቶችና ወጣቶች ጉዲይ
ዲይሬክቶሬት፣የኢትዩጵያ ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት/ምርምርና ኤክስቴንሺን ካውንስሌ፣ ብሔራዊ
ሜትሮልጅ ኤጀንሲ፣ ግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ ጂኦግራፉክ ኢምፕሌሜንቴሽን ሳፖርት በጋራ
ሆነው የክሌለ ግብርና ቢሮ ግብርና ኤክስቴንሺን ዲይሬክቶሬትና ላልች የክሌሌ አካሊት ስሇፓኬጅ በቂ
እውቀትና ክህልት እንዱጨብጡ ያዯርጋለ
 የክሌሌ ግብርና ቢሮ፤ የግብርና ኤክስቴንሽን ዲይርክቶሬት፣ የክሌሌ የግብርና ትራንፍርሜሺን ኤጀንሲ
ሰራተኞች፣ ብሔራዊ ሜትሮልጅ ኤጀንሲ፣ የክሌለ ግብርና ቢሮ ሴቶችና ወጣቶች ጉዲይ ዲይሬክቶሬት
ባንዴነትየሌማት ሠራተኛች ስሇሰርቶ ማሳያዎች በቂ እውቀት፣ ግንዛቤና ክህልት እንዱኖራቸው ያዯርጋለ
 የክሌለ ግብርና ኤክስቴንሽን ዲይረክቶሬት፣ የክሌለ ግብርና ቢሮ የግብርና ምርትና ገበያ ዲይሬክቶሬት፣
የግብርና እዴገት ፕሮግራም(AGP) በጋራ በመሆን የምርት ግብዓቶች (ማዲበሪያና ዘር፣ ሌዩ ሌዩ ፀረ ተባይ
መዴሀኒቶች፣ የእርሻ መሳሪያዎች፣ ወዘተ) ሰርቶ ማሳያውን ሇሚተገብሩአርሶአዯሮች እዱዯርሰው ያዴረጋለ
 በግብርና ሚኒስቴር የግብርና ኤክስቴንሺን ዲይክቶሬት ጀኔራሌ፣ የክሌለ የግብርና ቢሮ የግብርና
ኤክስቴንሺን ዲይርክቶት፣ የግብርና ትራስፍርሜሺን ኤጀንሲ ጂአግራፉክ ኢምፕሌሜንቴሺን ሳፖርት፤

18
 በጋራ የአርሶ አዯር በዓሊት እዱዘጋጁ የተሇያዩ መገናኛ ዘዳዎች እንዱ ጎበኙትና በመገናኛ ብዙሀን አማካኛነት
መሌካሙ ተሞክሮ ሇላልች እንዱዯርስ ያዴረጋለ
ሥራውን የሚያከናውነው የአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ማነጅመንት ኮሚቴ የሥር ኃሊፉነት/ግዳታ

 ሇሰርቶ ማሳያው የሚሆን መሬት ያዘጋጃሌ፣

 የሥራውን የጊዜ ሰላዲና ዕቅዴ ያዘጋጃሌ፣
 የቀበላ አስተዲዴር ሠራተኞችና በሥራው ሊይ የሚሳተፈ የቀበላው አርሶ አዯሮችን እንዱሰሇጥኑ ያዯርጋሌ፣
 የሰርቶ ማሳያውን ሥራ ከቀበላው አስተዲዴርና ሥራ አመራር ጋር ያስተባብራሌ፣ ቅንጅት ይፇጥራሌ፣
 በቀበላው ውስጥ ያለ አርሶ አዯሮች ሠርቶ ማሳያውን በአራት የሰብለ የዕዴገት ዯረጃ ወቅቶች
እዱመሇከቱት ያዯርጋሌ፣
 በሌማት ሠራተኛው፣ በቀበላው አስተዲዴርና በቀበላው ማኔጀር የሚንቀሳቀስ ሇሰርቶ ማሳያው የባንክ
ሂሣብ ይከፇታሌ፣
 ከሰርቶ ማሳያው የሚገኛው ገቢ ሇወዯፉት ሇሚሰሩ ሠርቶ ማሳያዎች አገሌግልት እንዱውሌ ያዯርጋሌ፣
 ከሚመሇከታችው አካሊት ጋር በመመካከር አራት ጊዜ የአርሶ አዯር በዓሊት በማዘጋጀት አርሶ አዯሮችና
ላልች የህብረተሰብ ክፌልች እንዱጎበኙት ያዯርጋሌ፣
 ሰብሌ በቤትም ሆነ በደር እንስሳት እንዲይጠቃ መጠበቁን ያረጋግጣሌ፤
የቀበላው ሉቀመንበር የቀበላው ማኔጀርና የግብርና ፅ/ቤት ሃሊፉ የሥራ ግዳታ

 የቀበላው አርሶ አዯሮች ሠርቶ ማሳያው ሲሰራ በመሬት ዝግጅት፣ በዘርና በማዯበሪያ አጠቃቅም፣ በአረም
ቁጥጥር፣ በምርት ስብሰባና ውቂያ ሊይ እየተገኙ እየሰሩ ትምህርት እንዱወስደና ክህልትም እዱኖራቸው
ያዯርጋለ፣
 የአርሶ አዯር በዓሌ እንዱዘጋጅ ዴጋፌ ያዯርጋለ፣
 የአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ጣቢያ ገቢን በተባባሪነት ያስተዲዴራለ፤

iii. የተቀናጀና በሰፉ ማሳ ሊይ በግብርና ቴክኒክና ማሰሌጠኛ ኮላጆች የሚክወናወን ሠርቶ ማሳያ (ILS-ATVETD)

ሥዕሌ፡6. 2 ሄክታር ሠርቶ ማሳያ (1 ሄክታር ቦቆልና 1 ሄክታር ስንዳበተሇያየ የዕዴገት ዯርጃ ሊይ (ወሊይታ ሶድ 2013)

19
ዓሊማ

 ከፌተኛ የመንግስት ባሇስሌጣናት ሙለ ፓኬጅን በመጠቀም እንዳት ምርትን ማሳዯግ እንዯሚቻሌ እዱገነዘቡ
ማዴረግ፣
 የኮላጁ ተማሪዎች፣ የሌማት ሠራተኞችና ላሊውም ህብረተሰብ በጥሩ ሁኔታ የተሰራውን ሠርቶ ማሳያ
ተመሌክተው ሇወዯፉት ሥራቸው እዱጠቀሙበት ማዴረግ፣
 በኮላጁና በአካባቢው በሚገኙ አርሶ አዯሮች መካከሌ እንዯ ዴሌዴይ ሆኖ እንዱያገናኝ ሇማዴረግ፤
የሠርቶ ማሳያው አጭር መግሇጫ

 ሥራውን ተግባራዊ የሚያዯርጉ አካሊት፡ የኮላጁ ዱን፣ የኮላጁ፣ የእርሻ ማኔጀር፣ የግብርና መምህራንና
የኮላጁ ተማሪዎች፣
 ዴጋፌ ሰጪ አካሊት፡ በግብርና ሚ/ር የግብርና ኤክስቴንሽን ዲይሬክቶሬት ጀነራሌ፣ የክሌሌ ግብርና ቢሮ፣
የግብርና ትራንስፍርሜሺን ኤጀንሲ የጂኦግራፉክ ኢምፕሌሜንቴሽን ሳፖርት እና ብሔራዊ ሜትሮልጅ
ኤጀንሲ፤
 ሰርቶ ማሳያው ባሇቤት፡ የግብርና ኮላጅ (የኮላጁ ዱን)
 የሚሰራው ሥራ/የሰብሌ ዓይነት፡ በቆል፣ ስንዳ፣ ጤፌ፣ ማሽሊ፣ገብስ (ከነዚህ ሰብልች ጋር እንዯአመችነቱ
ዯግምው ሳያርሱ መዝራት፣ በመስመር፣ ፑሽ ፑሌ፣ የሰብሌ ስብጥር፣ መሬትን በጥራጥሬ ሰብሌ ማከር፣
የፕሊሲቲክ የዝናብ መሇኪያን መጠቀም፣
 ሥራው የሚሰራባቸው ቦታዎች፡ በፉዯራሌና በክሌሌግብርና ቢሮዎች ሥር ባለት በ28ቱም ግብርና ማሰሌጠኛ
ኮላጆች ፣
 የሰርቶ ማሳያው ማሳ ስፊት፡ ሇእያንዲንደ ሰብሌ አንዴ ሄክታር ይሆናሌ
 የትግበራው ቦታ፡ በኮላጁ ግቢ ውስጥ አጥር ያሇው ቦታ ይሆናሌ
 የሚተገበረው የፓኬጅ ይዘት፡ በሚዘጋጀው ቴክኖልጂ ፓኬጅ ሊይ በመመስረት የማዲበሪያ አጠቃቀም፣ የሌዩ
ሌዩ ሰብልች ዝርያ፣ የተሻሻሇ አሰራር ዘዳ፣ የተሻሻለ የእርሻ መሳሪያዎች (ማረሻ መዝሪያ )መትከያ የተባይ
መዴሃኒት መርጫ መሳሪያ፣ ማጨጃ፣ መውቂያ፣ መፇሌፇያ፣ የተሻሻሇ የሰብሌ ማካማቻ፣ ዕቀባ እርሻ፣ ፑሌ
ፑሽ፣ በተሻሻሇ ሁኔታ ትርፌ ውሃን ማንጠፌጠፌ የመሳሰለትን ያካትታሌ፤
የግብርና ኤክስቴንሽን ቢሮዎች የሥራ ዴርሻ (ግዳታ)

 በግብርና ሚኒስቴር የግብርና ኤክስቴንሽን የዲሬክቶሬት ጀነራሌ፣የኢትዩጵያ የግብርና ምርምር ኢንስቲዩት፣

ብሔራዊ የግብርና ምርምር ካውንስሌ፣ ግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ የጅኦግራፉክ ኢምፕሌሜንቴሽን
ሳፖርት በጋራ ሆነው በኮላጅ ሇሚካሄዯው ሰርቶ ማሳያ ማስፇፀሚያ የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ያዘጋጃለ፤
 በግብርና ሚ/ር የግብርና ኤክስቴሽን ዲያሬክቶሬት ጀነራሌ፣ የግብርና ትራንፍርሜሽን ኤጀንሲ የጆአግራፉክ
ኢሚፕሊሜንቴሽን ሳፖርት፣ ብሔራዊ ሜትሮልጀ ኤጀንሲ፣ እነዚህ በአንዴነት ሆነው ስሇ ሰርቶ ማሳያዎቹ

20
 ሇክሌሌ ግብርና ቢሮ የግብርና ኤክስቴንሽን ዲይሬክቶሬትና ሇክክለ የግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ
ባሇሙያዎች እውቀትና ክህልትን ያስጨብጣለ፤
 በክሌለ ግብርና ቢሮ የግብርና ኤክሲቴንሽን ዲይሬክቶሬት፣ የክሌሌ ግብርናና ትራንፍርሜሽን ኤጀንሲ
ባሇሙያዎች፣የሜትሮልጂ ኤጀንሲ በአንዴነት ስሇሰርቶ ማሳያው በቂ እውቀትና ክህልት እንዱኖራቸው
ሇግብርና ሞያና ስሌጠና ኮላጅ ሠራተኞችና ተማሪዎች ስሌጠና ይሰጣለ፤
 የክሌለ የግብርና ቢሮየግብርና ኤክስቴንሽን ዲይሬክቶሬት፣ የክሌለ የግብርና ግብዓትና ገበያ ዲይርክቶሬት፣
የግብርና እዴገት ፕሮግራም በጋራ የሰርቶ ማሳያውን የሥራ ዕቅዴ ያጠናቅራለ፣ የምርት ማሳዯጊያ ግብዓቶች
እንዱጨመሩ ያዯርጋለ እዱሁም የሰርቶ ማሳያውን የስራ ጊዜ ሠላዲ ያጠቃሌሊለ፤
 በክሌለ የግብርና ቢሮ የግብርና ኤክስቴንሽን ዲይሬክቶሬት ከላልች ከሚመሇከተው አካሊት ጋር በመሆን
በየሰርቶ ማሳያዎች የገበሬ በዓሊት እዱዘጋጁ፣ የሚዱያ ባሇሙያዎችም ሠርቶ ማሳያወን ተመሌክተው
እንዱዘግቡና ሇላሊው ዕውቀት እንዱያሰራጩ ያዯርጋለ፤
የግብርንና ቴክኒክ ሞያ ማሰሌጠኛ ኮላጅ የሥራ ዴርሻ

 ሇሰርቶ ማሳያው የሚበቃ መሬት ያዘጋጃሌ፣

 የሰርቶ ማሳያውን የሥራ ዕቅዴና የጊዜ ሰላዲ ከግብርና ቢሮ ዴጋፌ በመጠየቅ ያዘጋጃሌ፣
 በሰርቶ ማሳያው ሊይ የሚተገበሩ ስራዎች ማሇትም የማሳ ዝግጅቶች፣ ዘር መዝራት፣ ማዲበሪያማዴረግ፣
የአረም ቁጥጥር፣ ሰብሌ ስብሰባ፣ የመሳሰለትን ተማሪዎችን በመጠቀም ያከናውናሌ፤
 ከሰርቶ ማሳይው የሚገኘውን ገቢ ወዯ ፉት ሇሚሰሩ ተመሳሳይ ሠርቶ ማሳያዎች አገሌግልት እንዱውለ
ያዯርጋሌ፤
 ከሰርቶ ማሳያው ሇሚገኘው ገቢ የባንክ ሂሣብ በመክፇት በኮላጁ ዱንና በእርሻ ማኔጅሩ እንዱቀሳቀስና
ወዯፉት ሇሚከናወኑ ሰርቶ ማሳያዎች እንዱውሌ ይዯረጋሌ፤
 የእርሻ ማኔጀሩ የሰርቶ ማሳያውን ሥራ በቅርበትና በትኩረት እንዱከታተሇው ያዯርጋሌ፤
 በአካባቢ ካለ ባሇዴርሻ አካሊት ጋር በመሆን ቢያንስ 4ጊዜ የአርሶ አዯር በዓሊት ተዘጋጅተው አርሶ አዯሮች
ባሇስሌጣናትና የሚዴያና ባሇሙያዎች እንዱጎበኙት ያዯርጋሌ፤
 የኮለጁ ተማሪችና መምህራን በሰርቶ ማሳያው ሌዩ ሌዩ ሥራዎች ሊይ በሚገባ እንዱሳተፈ ሁኔታዎችን
ያመቻቻሌ፤
 ሰብሌ ከቤት እንስሳትና ከደር እንስሳት ጥቃት እንዱጠበቅ ሁኔታዎችን ያመቻቻሌ፤
በነዚህ የሰርቶ ማሳያ ስራዎች ወቅት የሴቶችና የወጣቶች ተሳትፍ ጎሊ ብል መታየት ይገባዋሌ፡፡

3.2 የመስክ ቀን

3.2.1.የመስክ ቀን የሚዘጋጅበት ወቅት

የአርሶ አዯርበዓሊት ዋነኛ የግብርና ቴክኖልጂ መሌዕክት ማስተሊሇፉያ መንገድችናቸው አርሶ አዯሮች ወይም የመስክ
በዓሊት ታዲሚዎች የትኞቹ የምርት ማሳዯጊያዎች በምን የዕዴገት ዯረጃ ሊይ ሇምርት ዕዴገት አስተዋጽኦ

21
እንዯሚያዯርጉሇመረዲት የሰብሌን ሙለ የዕዴገት ዯረጃ መመሌከት ይገባቸዋሌ፡፡ ይሁን እንጅ ቢያንስ ወሳኝ በሆኑ
ወቅቶች ማሇትም፤በትንሹ አራትጊዜ ያህሌ የአርሶ አዯር በዓሊትተዘጋጅተው የሰብለ ሁኔታ መታየት አሇበት እነዚህ
የመስክ በዓሌ ሉካሄዴባቸው የሚገባ አራት ወቅቶች የሚከተለት ናቸው፡፡

 የዘር ወቅት(planting)
 የመጀመሪያ ዕዴገት ወቅት(early crop development stage)
 የመካከሇኛ የዕዴገት ወቅት (mid- crop development stage)
 ሰብሌ ከበሰሇ/ከዯረሰ በኋሊ፡፡(maturity stage) ናቸው፡፡
የአርሶ አዯር በዓሊት ሲዘጋጁ በተጠናና በዕቅዴ በሚመራ ሁኔታ መሆን አሇበት በመጀመሪያ ዯረጃ ወዯ ማሳው
ከመኬደ በፉት በሚመሇተው የበዓለ አዘጋጅ ስሇ አርሶ አዯር በዓለ መጠነኛ ገሇፃ ማዴረግ ይመረጣሌ፤ ቀጥል
በቡዴን በቡዴን በመሆን ሠርቶ ማሳያውን እንዱመሇከቱና ገሇፃ እዱዯዯረግሊቸው ያስፇሌጋሌ ጥያቄና መሌስም ቢቻሌ
በማሳው አካባቢ በሚዘጋግ ዴንኳን /ዲስ/መጠሇያ ውስጥ የቡዴን ውይይት ቢዯረግ፤ በመጨረሻም በአዲራሽ
ካሌሆነም በጥሊ ስር አጠቃሊይ ውይይትና ከተጋባዥ የክብር እንግዲ ከዕሇቱ ጉብኝት የተገኛውን ትምህርትና የወዯፉት
አቅጣጫ ዙሪያ የሚሰጠውን ገሇፃ በመስማት የዕሇቱን ጉብኝት ማጠቃሇሌ ይገባሌ፡፡ የአርሶ አዯር በዓሊት
የሚዘጋጁባቸው አራት ወቅቶች እንዯሚከተሇው በፍቶ ግራፌ ተዯግፍ ቀርቧሌ፡፡

ሥዕሌ፡7. በሃገር አቀፌ ዯረጃ የተዘጋጀ የአርሶ አዯር በዓሌ ወሊይታ ሶድ ግብርና ሙያ ስሌጠና ኮላጅ
ክቡር የግብርና ሚኒስቴር አቶ ተፇራ ዯርበውና ክቡር አቶ ዯሴ ዲሌኬ የዯቡብ ክሌሌ ፕሬዘዲንት ተገኝተዋሌ
 በዘር ወቅት
በዘር ወቅት የሚዯረግ የአርሶ አዯርበዓሌ ስሇማሳ ዝግጅት በመስመር የሚዘራ ከሆነ የመስመር ስፊት፣የአዘራር ዘዳ፣
የዘር ጥራት፣ የዘር ጥሌቀት፣ የማዲበሪያ ዓይነት፣ መጠንና የአዘራር ዘዳ፣ የመሳሰለትን ሇማሳየት ይጠቅማሌ፡፡

22
 ሥዕሌ፡8. በዘር ወቅት የተዘጋጀ የመስክ ቀን በዓሌ (ወሊይታ ሶድ፤ መጋቢት፤ 2013)

 በመጀመሪያ የዕዴገት ወቅት (3 ሳምንት ከዘር በኋሊ)

ይህ ወቅት የሰብለን አበቃቀሌ፣ የበቀሇው የሰብሌ ብዛት፣ በመስመር አወጣጥና ስፊቱ፣ እንዱሁም የአረም ቁጥጥርን
ሁኔታ ይመሇከታሌ፡፡

ሥዕሌ፡9. ከ2-4 ቅጠሌ ያወጣ የበቆል ሰብሌ( ወሊይታ ሶድ) የመስመር ቴክኖልጂትግበራን ይመሇከታሌ

 መካከሇኛ እዴገት ወቅት (ከ5-6 ሳምንት ከዘር በኃሊ)

በዚህ ዯረጃ ሰብለ ዩሪያ ማዲበሪያ የተጨመረበት በሰብለ ዕዴገትና በሰብለ ቀሇም ሊይ ሇውጥ የሚያሳይበት ወቅት
ነው፡፡ ሰብለ አረንጓዳ ጤናማና በጥሩ ዕዴገት ዯረጃ ሊይ ስሇሚሆን የዩሪያን ጥቅም አርሶ አዯሮች አይተው ግንዛቤ
የሚያገኙበት ወቅት ነው፡፡

23
 ሥዕሌ፡10. በጣም አረንጓዳና ጤናማ የሆነ የበቆል ማሳ (ምስራቅ ሏረርጌ፤ ግንቦት 2013) ፍቶው
የዩሪያ ማዲበሪያ ሲጨመር በሰብለ ሊይ የሚያመጣውን ሇውጥ ያሳያሌ፡፡

 በብስሇት ወቅት(ከአበበ ከ40 ቀን በኋሊ)

በዚህ ወቅት የሚዘጋጅ የመስክ በዓሌ አንዴ በሰርቶ ማሳየ ሊይ ያሇ ሰብሌ ሙለ ቴክኖልጂ ፓኬጅ ከተሰጠው ምን ዓይነት
ምርት ሉገኝ እንዯሚችሌ ሇመገመት ያስችሊሌ ምክንያቱም በዚህ ወቅት ሰብለ ፌሬ አፌርቶ ስሇሚታይ ነው፡፡

ሥዕሌ፡11. የዯረሰ ሰብሌ ሇመጨረሻ የመስክ በዓሌ ዝግጅት

3.2.2 የመስክ ቀን የሚዘጋጅበት ዯረጃ

በተመሳሳይ ሁኔታ የሰርቶ ማሳያ በዓሊት በተሇያየ ዯረጃ ሉካሄደ ይችሊለ፡፡ ሇምሳላ ሇባሇስሌጣኖች፣ ሇባሇሙያዎችና
ሇአርሶ አዯሮች፤ መቼና በምን ዯረጃ ቢዘጋጅ ጠቀሜታ እንዲሇውና ከሊይ የተጠቀሱትም አካሊት ፌሊጏታቸው ግንዛቤ
ውስጥ ገብቶ ሉዘጋጅ ይችሊሌ፡፡እነዚህም፤ በፋዯራሌ ዯረጃ፣በክሌሌ ዯረጃና በአርሶ አዯር ዯረጃ ናቸው፡፡

 በፋዳራሌ ዯረጃ
በፋዳራሌ ዯረጃ የሚዘጋጀው የመስክ ጉብኝት ቀን በአብዛኛው ሇከፌተኛ የፋዳራሌና የክሌሌ መንግሥት
ባሇሥሌጣናት፣ ሇከፌተኛ ተመራማሪዎች፣ ሇከፌተኛ ትምህርት ተቋማት ኃሊፉዎች፣ ሇፖሇቲካ መሪዎች ወ.ዘ.ተ. ነው፡፡
ከሊይ የተገሇፁት የመንግሥትና የግሌ ተቋማት ኃሊፉዎች ጊዜ ስሇማይኖራቸው በዓመት አንዴ ጊዜ ብዙ ሰው
የሚሳተፊበት የመስክ ቀን ነውየሚሆነው፤ ወቅቱም ሰብለ ዯርሶ ውጤቱን ሇማየት በሚቻሌበት በመጨረሻው
የሰብለ የዕዴገት ዯረጃ ሊይ ቢሆን ይመረጣሌ ይህ የመስክ ጉብኝት የመንግሥት ባሇሥሌጣናት ሇፕሮግራሙ
ተገቢውን ዴጋፌ ሇመስጠት እንዱችለ ግንዛቤ ይሰጣቸዋሌ፡፡ ከፌተኛ ተመራማሪዎችና የከፌተኛ ትምህርት ተቋማት

24
ኃሊፉዎችና የምርት ግብዓት አቅራቢዎችም ቢሆኑ ሇዚህ የሠርቶ ማሳያ ሥራ መሳካት በምን መሌኩ መተባበር
እንዯሚገባቸው እንዱያስቡበት ያስችሊቸዋሌ፡፡

ሥዕሌ፡12. የአሰራር ዘዳ (method demonstration) እና የውጤት ሰርቶ ማሳያ(Result demonstration)ሲካሄዴ ክቡር የግብርና
ሚኒስትሩ አቶ ተፇራ ዯርበው ተገኝተዋሌ፡፡

 በክሌሌ ዯረጃ

ይህ የመስክ ጉብኝት የሚዘጋጀው ሇዞንና ሇወረዲ፣ የፖሉሲ አውጪዎች፣ ሇላልች የመንግሥት ባሇሥሌጣናት፣
ሇገበያና የፊይናንስ፤ ተቋማት ኃሊፉዎች ሇአርሶ አዯር ማህበራት አመራሮች፣ እንዱሁም በክሌለ ውስጥ ሇሚገኙ
መንግሥታዊ ሊሌሆኑ ዴርጅቶች መሪዎች ነው፡፡ በዚህ ዯረጃ የሚዘጋጅ የመስክ ጉብኝት ቀን አንዴን መሌካም ተግባር
አሰራሩን ሇማሳየት ሲሆን የተሇያዩ ተግባራትን ሠርቶ ሇማሳየት ከ3-4 ጊዜ ቢዯረግ ይመከራሌ፡፡

ሥዕሌ፡13. በክሌሌ ዯረጃ የመስክ ጉብኝት ቀን የጤፌ አሰራር ዘዳ /በኦሮማያ/

 በአርሶ አዯር ዯረጃ

እንዯሚገመተው በእያንዲንደ አርሶ አዯር ማሳ ሊይ ሠርቶ ማሳያ መስራት አይቻሌም የሚመከርም አይዯሇም ሆኖም
መንግሥት እያንዲንደ አርሶ አዯር የተሻሻሇ ቴክኖልጂ እንዱጠቀም ያስቀመጠው አቅጣጫ ሉፇፀም ይገባሌ፡፡ይህን
ማሳካት የሚቻሇው አርሶ አዯሮች የተሻሻሇ ቴክኖልጂ መጠቀም የሚያስገኘውን ጥቅም ከተሳታፉ አርሶ አዯሮች
ሉቀስሙ የሚችለበትን መንገዴ በመቀየስ ነው፡፡ ሇዚህም የሚረዲ ስሌት በተመረጡ አርሶ አዯሮች ማሳ ሊይ
የተሰራውን ሥራ የመስክ ጉብኝት ቀን በማዘጋጀት ላልች አርሶ አዯሮች እንዱመሇከቱት ማዴረግ ነው፡፡ በዚህ ዯረጃ
የተሇያዩ አሰራሮችን ሇማሳየት ከ3-4 የአሰራር ዘዳን የሚያሳይ የመስክ ጉብኝት ቀን ማዘጋጀት ይቻሊሌ፡፡ የዚህ

25
የመስክ ጉብኝት ቀን ዋናው ዓሊማ አርሶ አዯሮች በተሇያየ ወቅት በሚዘጋጀው የጉብኝት ፕሮግራም ሊይ ተገኝተው
ቴክኖልጂውንና አጠቃቀሙን ከተረደ በኋሊ በራሳቸው ማሳ ሊይ እንዱተገብሩት ነው፡፡ የግብርና ሌማት ሠራተኞችም
ተገቢውን ዴጋፌ ይሰጡአቸዋሌ፡፡ እንዯነዚህ ያለ በአርሶ አዴር ዯረጃ የሚከናወኑ የመስክ በዓሊት/የጉብኝት ቀን
በቀበላው አመራርና በሌማት ሰራተኞች ሉዘጋጁ ይችሊለ፡፡

ሥዕሌ፡14. የአርሶ አዯሮች የመስክ ጉብኝት ስሇጤፌ አሰራር ዘዳ ሠርቶ ማሳያ

3.3. ሥሌጠና

3.3.1.በፋዳራሌ ዯረጃ
በዚህ ዯረጃ የሚሰጠው ሥሌጠና የአሰሌጣኞች ስሌጠና ነው፡፡ ሥሌጠናውን የሚሰጡት ከፋዳራሌ ግብርና
ሚኒስቴርና ከኢትዮጵያ ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት ከግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲና ከከፌተኛ ትምህርት
ተቋማት በተውጣጡ ከፌተኛ ባሇሞያዎች ነው፡፡ በአንፃሩ የአሰሌጣኞች ሥሌጠናው የሚሰጠው ሇፋዳራሌና ሇክሌሌ
የግብርና ባሇሙያዎች ሇክሌሌ ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት ተመራማሪዎችና በክሌለ ውስጥ ሊለ የግብርና ቴክኒክና
ስሌጠና ኮላጅ ዱኖች እንዱሁም ወዯፉት አስፇሊጊነታቸው ታይቶ ሇሚመረጡ ላልች ባሇሙያዎች ይሆናሌ፡፡ ይህ
ስሌጠና እጅግ በጣም ጠቃሚ መሆኑ ይታመናሌ፡፡ ምክንያቱም ሰሌጣኞች በከፌተኛ ባሇሙያዎች የሚሰሇጥኑ ስሇሆነ
ተጨባጭ ዕውቀት እንዱያኙና የዕውቀት ባሇቤት እንዱሆኑ እንዱሁም በራሳቸው እንዱተማመኑ ስሇሚያዯርጋቸው
ነው፡፡ ሠሌጣኞች በቂ ዕውቀትና ተግባራዊ ስሌጠና ሉያገኙ የሚችለባቸው ቦታዎች ሊይ እንዱሰሇጥኑ ይዯረጋሌ፡፡
ሥሌጠናው ሲሰጥ ተግባራዊ ሌምምዴ ስሇሚኖር ሌዩ ሌዩ የትምህርት መርጃ መሳሪያዎች እንዯ በመስመር መዝሪያ፣
መውቂያ፣መፇሌፇያ፣የትርፌ ውሃ ማጠንፇፉያ (አይባር ቢቢኤም) በቂና አመች የመሇማመጃ መሬት ወ.ዘ.ተ.
ያስፇሌጋለ፡፡

3.3.2. በክሌሌ ዯረጃ

በክሌሌ ዯረጃ የሚሰጠውን የአሰሌጣኞች ሥሌጠና የሚሰጡት ቀዯም ሲሌ በፋዳራሌ ዯረጃ የሠሇጠኑ የክሌሌ
ባሇሙያዎች የክሌሌ ምርምር ባሇሙያዎችና የግብርና ኮሇጅ ዱኖች እንዱሁም ላልችም የሰሇጠኑ ባሇሙያዎች
ናቸው፡፡ ሠሌጣኞቹ ዯግሞ የዞንና የወረዲ ባሇሙያዎች እንዱሁም ከግብርና ኮላጅ የሚመሇከታቸው መምህራን
ይሆናለ፡፡ የሚሰጠው ሥሌጠና ተግባራዊ ስሇሆነ ሥሌጠናው የሚሰጥበት ቦታ ሁለን አቀፌ ቦታ መሆን አሇበት፡፡
ስሌጠናውን ተግባራዊ ሇማዴረግ በግብርና ሚኒስቴርና በግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ ባሇሙያዎች ተገቢው
ዴጋፌ ይሰጣሌ፡፡

26
መርጃ መሣሪያዎች እንዯ ቪዱዮ፣ ፓወር ፖይንት ማሳያ፣ እስሊይዴ ማሳያና የመሳሰለት መዘጋጀት አሇባቸው ሇመስክ
ሌምምዴ ዯግሞ በቂ የተዘጋጀ ማሳ፣ ማረሻ ትራክተር ፣ ጥማዴ በሬ፣ ማረሻ፣ መዝሪያ፣ ማጨጃ ፣ መፇሌፇያ፣ አይባር
ቢቢኤም ወ.ዘ.ተ. መኖር አሇባቸው የሥሌጠናው ቦታ እነዚህን ሁለ ያሟሊ መሆን ስሊሇበት በጥንቃቄ አስቀዴሞ
ይመረጣሌ ከዚህም በሊይ የስሌጠናው ቦታ ፀጥታ ያሇው በቂ የመማሪያ ክፌልች ያለት ቢሆን እና በቂ መጋረጃ ያሇው
መሆን አሇበት፡፡

ሥዕሌ፡15. በጣም የበዛ ተሳታፉ የተገኘበት ስሌጠና (በግራ ዯቡብ ብሔር ከክሌሌ) የተሻሇ ዝግጅት (በቀኝ ትግራይ)

3.3.3. በአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ጣቢያ ዯረጃ

በዚህ ዯረጃ ሠሌጣኞች የሌማት ሠራተኞች ሲሆኑ አሰሌጣኞቹ ቀዯም ሲሌ በክሌሌ ባሇሙያዎች የሰሇጠኑ የየዞኑና
የየወረዲዎቹ ባሇሙያዎች ናቸው፡፡ ይህንን ሥሌጠናቀዯም ሲሌ የሰሇጠኑ የክሌሌ ባሇሙያዎች ይከታተለታሌ፡፡ የዚህ
ሥሌጠና መስጫ ቦታ እንዯ ከዚህ ቀዯሙ ሁለ አመቺ የሆነ መሆን አሇበት በስሌጠናው ወቅት የትምህርት መርጃ
መሣሪያዎች ማሇትም ስሊይዴ ፕሮጀክተር፣ ፓወር ፖይንት ማሳያ፣ ፌሉፕ ቻርት፣ የመሳሰለት መኖር
አሇባቸው፡፡በተጨማሪም፤ ሇመስክ ሌምምዴ የሚረዲ በቂና የተዘጋጀ መሬት ትራክተር፣ ጥማዴ በሬ፣ ከነሙለ
መሣሪያው ሲባጎ፣ ችካሌ፣ ሜትር፣ የተሻሻለ መሣሪያዎች እንዯ በመስመር መዝሪያ፣ መትከያ፣ ማጨጃ፣ መፇሌፇያ፣
አይባር ቢቢኤም፣ መዴኃኒት መርጫ ወ.ዘ.ተ. መሟሊት አሇባቸው፡፡ እነዚህ ቁሳቁሶች በሙለ ወይም በከፉሌ ሉገኙ
የሚችለት በግብርና ቴክኒክና ሙያ ማሰሌጠኛ ኮላጅ ወይም በቅርብ የሚገኝ የመንግሥት ወይም የግሌ እርሻ ስሇሆነ
አጋጣሚውን ሇመጠቀም ሥሌጠናው እንዯነዚህ ባለ ቦታዎች እንዱሰጥ ዞኑና ወረዲው ማመቻቸት ይጠበቅባቸዋሌ፡፡

ሥዕሌ፡16.ተግባራዊ ሥሌጠና አሰሌጣኞች ሲያሳዩ (በግራ 2 ፍቶግራፌዎችን እና ሠሌጣኞች ሲሞክሩ በቀኝ 2 ፌቶዎችን)

27
3.3.4. የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ሠርቶ ማሳያ በሚተገብር አርሶ አዯር ዯረጃ
በዚህ ዯረጃ ሥሌጠናውን የሚሰጡት በዞንና በወረዲ አሰሌጣኞች የሰሇጠኑ የሌማት ሠራተኞች ናቸው፡፡ በላሊ በኩሌ
ሠሌጣኞቹ በቀበላው ውስጥ ያለና የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ሠርቶማሳያ ሇመስራት የተመዘገቡ አርሶ አዯሮች ናቸው፡፡
ይህ ስሌጠና ከንዴፇ ሃሳብ ይሌቅ የተግባር ስሌጠና ስሇሚሆን ሇተግባራዊ ሥሌጠና አስፇሊጊ የሆኑ ቁሳቁሶችን
አስቀዴሞ ማዘጋጀት ያስፇሌጋሌ፡፡ ሥሌጠናው የሚሰጠው በአርሶ አዯርማሰሌጠኛ ጣቢያ ውስጥ ስሇሆነ መሬቱ
የተዘጋጀ መሆን አሇበት፤ ሠሌጣኞች የሚሰሇጥኑት ሥራውን እራሳቸው እየሰሩ ስሇሆነ እንዯ ጥማዴ በሬ ከነሙለ
ዕቃውቀረብ ያለ አርሳ አዯሮች እንዱያመጡ መዯረግ አሇበት፤ በአርሶ አዯር እጅ የማይገኙትን ግን የሌማት
ሠራተኞቹ ከወረዲ ግብርና ቢሮ ጋር በመነጋገር ማሟሊት አሇባቸው፡፡ አንዲንዴ ስሌጠናዎች በአርሶ አዯሩ በራሱ
ሠርቶ ማሳያ ሊይ ሉሰጡ ይችሊለ፡፡

3.3.5. በሌማት ቡዴንና በ1ሇ5 ጥምርታ ቡዴን መሪ አርሶ አዯር ዯረጃ

ይህ ሥሌጠና የሚሰጠው ሇቀበላው የሌማት ቡዴንና ሇ1ሇ5 ቡዴን መሪዎች ሲሆን ሥሌጠናውን የጣቢያው ሌማት
ሠራተኞች ይሰጣለ፤የስሌጠና ቦታውም በአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ጣቢያው አዲራሽና በሠርቶ ማሳያ ሊይ ይሆናሌ፡፡

3.4. የቴክኒክ ዴጋፌ

3.4.1. የሳይንቲስቶችና የባሇሙያዎች ዴጋፌ

በአብዛኛው የመስክ ሠራተኞች የባሇሙያ ዴጋፌ ሉያገኙ የሚገባቸው ወቅቶች አለ ስሇሆነም የባሇሙያዎች የመስክ
ጉብኝት ፕሮግራም ከነዚህ ወቅቶች ጋር መጣጣም ይኖርበታሌ፡፡ሇምሳላ፤ በዘር ወቅት ቢጎበኙ፤ ዘር ሲዘሩ
የመስመሩን አወጣጥ የዘርና የማዲበሪያ አዯራረጉን የዘርና ማዲበሪያ መጠኑን አይቶ ስህተት ካሇ ወዱያው ማስተካከሌ
ይቻሊሌ፡፡ ወቅቱ ካሇፇ በኋሊ የሚዯረግ የመስክ እንቅስቃሴ የተሳሳተ አሰራርን ሇማረም አያስችሌም አካባቢው
በቆል አብቃይ ከሆነ የሌማት ሰራተኞች በዘር ጊዜና ከተዘራ ከ35-40 ቀናት ውስጥ የሙያ ዴጋፌ ማግኘት
ይኖርባቸዋሌ፡፡ በቆል ከ35-40 ቀናት ውስጥ ዩሪያ ማዲበሪያ ሉዯረግበት ይገባሌ፡፡ ማሳው እስከ 40ኛው ቀን
ከአረምና ከተባይ ነፃ ካሌሆነ ዩሪያም ካሊገኘ በምርት ሊይ ከፌተኛ ተፅዕኖ ይፇጠራሌ ስሇሆነም የባሇሙያ የመስክ
ፕሮግራም ወቅትን የጠበቀ ቢሆን ጥቅም ይሰጣሌ፡፡ የፋዯራሌ ግብርና ፣ የግብርና ትራንስፖርሜሽን ኤጀንሲ
ባሇሙያዎች እና የፋዯራሌና የክሌሌ ተመራማሪዎች ወሳኝ በሆነ ወቅት ሇክሌሌና ሇዞን የግብርና ባሇሙያዎች
አስፇሊጊና ወቅታዊ በሆኑ ጉዲዮች ሊይ የሙያ ዴጋፌ ሉሰጡ ይገባሌ፡፡ በተመሳሳይ ሁኔታ የክሌሌና የዞን ባሇሙያዎች
፣ ሇወረዲ ባሇሙያዎችና ፣ ሇሌማት ሰራተኞች ወቅቱን የጠበቀ የሙያ ዴጋፌ ማዴረግ አሇባቸው፡፡ ይህ ማሇት
የእያንዲንደ ቀበላ ወቅታዊ ሥራን ክንዋኔ የሚያመሇክት የጊዜ ሰላዲ እንዱዘጋጅና በየዯረጃው ሊለ ዴጋፌ ሰጪ
መ/ቤቶች እንዱዯርስ ቢዯረግ ሇወቅታዊ ዴጋፌ አሰጣጥ ያመቻሌ፡፡

28
 ሥዕሌ፡17. የቴክኒካሌ ዴጋፌ በፋዳራሌ ኤክስፐርቶች(ዯቡብ ክሌሌ፤ ወሊይታ ሶድና ሆሳዕና)

ሥዕሌ፡18. ባሇሙያው የበቆል ማሳ ውስጥ ሆኖ በአገዲ ቆርቁር ስሇተጠቃው በቆል ሰብሌ ሇወረዲው ኃሊፉና ሇሌማት ሰራተኛው
ምክር ሲሰጥ (ሀብሩ ወረዲ፤ ኦሮሚያ)

በየትኛውም ዯረጃ ዴጋፌ ሇመስጠት ወዯ መስክ የሄዯ ባሇሞያ የሌማት ሰራተኛውንና የአካባቢውን ባሇሙያ ብቻ
አነጋግሮ መመሇስ የሇበትም፡፡ ይሌቁንም በመስሌክ የተመሇከተውን ጠንካራም ሆነ ዯካማ ጎን ሊይ ከሚመሇከታቸው
የወረዲ፣ የዞንና የክሌሌ ኃሊፉዎች ጋር መነጋገር ይገባሌ፡፡ ይህ አሰራር ሃሊፉዎቹ ችግሩን አውቀው በወቅቱ ተገቢውን
አስተዲዯራዊም ሆነ ቴክኒካዊ እርምጃዎችን እንዱወስደ ይረዲቸዋሌ፡፡

ሥዕሌ፡19.ከመስክ ጉብኝት በኃሊ ስሇጤፌ ዘር መዝሪያ አጠቃቀም፣ እንክብካቤና ቀጣይ

ፕሮግራም ከዯጀን ወረዲ ግ/ጽ/ቤት ኃሊፉዎች ጋር ውይይት ሲካሄዴ

3.4.2 የሌማት ሰራተኞች ዴጋፌ

የግብርና ሌማት ሰራተኞች በክሌሊቸው ውስጥ የግብርና ቴክኒክ ሙያ ትምህርት ኮላጅ ካሇና ሰርቶ ማሳያ ካሊቸው
ስሇ ሰርቶ ማሳያው ወቅታዊ በሆነ ጊዜ ወቅታዊ ምክርና ዴጋፌ ሇኮላጁ ዱን ሇእርሻው ሥራ አስኪያጅ፣ ሇግብርና
መምህራንና ተማሪዎች እንዱሁም ሇላልች ሇሚመሇከታቸው አካሊት ሙያዊ ምክር መስጠት አሇባቸት፡፡ በቀበላው
ውስጥ ሰርቶ ማሳያ ሇሰሩ አርሶ አዯሮች ከመጀመሪያ ጀምሮ ወቅታዊ ምክርና ወቅታዊ ስራዎች ሇምሳላ፤ ዩሪያ

29
 መጨመር ፣ በወቅቱ ማረም፣ ተባይ ቁጥጥር የመሳሰለትን በወቅቱ እንዱተገበሩ ያስችሊሌ፡፡ እንዯሚታወቀው የሰርቶ
ማሳያው ሥራ የሚከናወነው በአባወራው ብቻ አይዯሇም፡፡ የቤተሰቡ አባሊት ማሇትም ሚስትና ሌጆቹም ስሇሚሳተፈ
በጉብኝቱ ወቅት የሌማት ሰራተኛው የቤተሰብ አባሊትንም አግኝቶ ስሇአሰራሩ ተገቢውን ምክር መስጠት ይገባዋሌ፡፡

3.5. የትምህርት መርጃ መሳሪያዎች ዝግጅት፣ስርጭትና ሌማዲዊና ማህበራዊ ዴረ ገጽን መጠቀም

3.5.1. የጽሐፌ መርጃ መሳሪያዎች

ጉዲዩ በሚመሇከታቸው አካሊት የተዘጋጀው የበቆል፣ የስንዳ፣ የጤፌ፣ የማሽሊና የገብስ ኤክስቴንሽን ፓኬጅ በየአካባቢው
ቋንቋዎች ተተርጉሞ ይታተማሌ፤ በተጨማሪም የእንግሉዘኛ ኮፒ ህትመት ይኖረዋሌ፡፡ ይህም በሌማት ጣቢያ ያለ
የግብርና ባሇሙያዎች፣ አርሶ አዯሮችና ላልች ተባባሪ አካሊት አንብበው እንዱጠቀሙበት ታስቦ ነው፡፡ ከዚህም በሊይ
የአምስቱ ሰብልች ቴክኒካሌ ፓኬጅ ትግበራ አጋዥ የሚሆኑ የአምስቱ ሰብልች ማንዋልች በብዛት ይታተማለ፣ይባዛለ፣
ላልች የመሌክት ማስተሊሇፉያዎች እንዯ ኦዴዮና ቪዴዮ የመሳሰለት ጥቅም ሊይ እንዱውለ ይዯረጋሌ ይህም በፅሁፌና
በቃሌ የተሊሇፇውን መሌክት ያጠናክራዋሌ፡፡

3.5.2 ሬዱዮ ፕሮግራም

በወቅታዊ ጉዲዮች ዙሪያ ተከታታይ የሬዴዮ መሌክቶችን በማዘጋጀት በየክሌለ ባለ የኤፌ ኤም ሬዱዮ ጣቢያ መስመሮች
ሇማስተሊሇፌ ጥረት ይዯረጋሌ፡፡

3.5.3 የቴላቭዥን ፕሮግራም

በየክሌለ የተጀመሩ የቴላቭዥን ቻናልችን በመጠቀም ወቅታዊ መሌክቶችን ሇማስተሊሇፌ ጥረቱ ይቀጥሊሌ፡፡ ይህ
ፕሮግራም በይበሌጥ በአርሶ አዯሮች በዓሌ ወቅት በባሇስሌጣናት፣ በተመራማሪዎች በአርሶ አዯሮች የተነገሩትን
መሌእክቶች ሁለ ቀዴቶ በማሰራጨት መሌክቱ ሇብዙ አርሶ አዯሮችና ዴጋፌ ሰጪ አካሊት እንዱዯርስ መዯረግ አሇበት፡፡
ሇትምህርት የሚሆኑ ድክመንተሪ ፉሌሞችም ወዯፉት ይዘጋጃለ፡፡ሇቀጣዩ ዓመት ማስተማሪያ የሚሆን ድኪመንተሪ ኦዱኦ
ሇማዘጋጀት ግን በቀዲሚው ዓመት የተከናወኑ መሌካም ሌምድች(best practices) መዘገብ (document)መዯረግ
አሇባቸው፡፡

3.5.4 ሞባይሌ፣ስማርት ፍንና ማህበራዊ ዴረ-ገፅ

የሃያ አንዯኛው ክፌሇ ዘመን ዓሇም በኢንፍርሜሽን ቴክኖልጂ ትሌቅ አብዮት/ሇውጥ) ያየበት ወቅት ነው፡፡ ይህንን ሇውጥ
በግብርና ሌማትታችን ውስጥ መጠቀም መቻሌ ይገባሌ፤ ሇምሳላ፤ የሞባይሌ ስሌክ ማህበራዊ ሚዱያዎች እንዯ ፋስቡክ
ዩቲዩብ/ትዊተር. የመሳሰለት ፇጣን የመሌክት መሊኪያና መቀበያዎች ናቸው፡፡ ምዕተ አመቱ እነዚህን መሌዕክት
ማስተሊሇፉያዎች በመጠቀም ሇገጠሩ ህብረተሰብ/ አርሶ አዯሮች ስሇግብርና ቴክኖልጂ ምክር እንዱያገኙበት፣ ስሇገበያም
ወቅታዊ መረጃ በየቀኑ በቴክስት መሌዕክት እንዱያገኙ መዯረግ ይገባዋሌ፡፡

የኢትዮጵያ መንግስት ሇገጠሩ አርሶ አዯሮች ትምህርትና ምክር የሚሰጡ ከ60.000 ያሊነሱ ሁሇ ገብ የግብርና ባሇሙያዎች
መዴቧሌ ይህ ግን የመጨረሻ ግብ ሉሆን አይገባም፡፡ በእነዚህ ባሇሙያዎችና በገበሬው መካከሌ ገጽ ሇገጽ የሚካሄዴ
ጥንታዊ የግንኙነት ዘዳ ተወስነው መቅረት የሇባቸውም፡፡ ይህ ጥረታቸው ፇጣንና አነስተኛ ወጪ ባሊቸው ከሊይ
በተጠቀሱት የመሌዕክት ማስተሊሇፉያና መቀበያ ዘዳዎች ቢዯገፌ ውጤቱ የሊቀ ይሆናሌ፡፡

30
ሇምሳላ፡- ተመራማሪዎች፣ ፖሉሲ አውጪዎች፣ የገጠር ከፌተኛ ትምህርት ቤቶች በአግሪኔት፣በስኩሌኔትና ወረዲኔት
መረጃ ያገኛለ፡፡ በተቃራኒው 90 ሚሉዮን ህዝብ መግቦ ሇማዯርና ሇላልች የኢኮኖሚ ሴክተሮች እዴገት ፇር ቀዲጅ
የሆነው የግብርናው ሴክተር በመሰረታዊ የግብርና ሌማት ጣቢያዎች ዯረጃ የዘመናዊ ቴክኖልጂ መረብ
አሌተዘረጋም፡፡በመሆኑም ግብርና ሚኒስቴርና ግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ ከላልች የሌማት አጋሮች ጋር በመሆን
ኤፌቲሲኔት(FTCnet) እንዱከፇት ቢያዯርጉ የሌማት ሰራተኞቹ መረጃ በማግኘት የሀገሪቱ ሌማት ፖሉሲን ማፊጠን
ይችሌለ፡፡

3.5.5 ጋዜጣዊ መግሇጫዎች

ተከታታይ የሆኑ ጋዜጣዊ መግሇጫዎችን በማዘጋጀት የግብርና ኤክስቴንሽን መሌዕክቶችን በጋዜጣና በላልች የመሌዕክት
ማስተሊሇፉያ ሚዱያዎች በማሰራጨት የግብርና ቴክኖልጂን እንዯ ሰዯዴ እሳት በአጭር ጊዜ ሇገጠሩ ህብረተሰብ ማዲረስ
ይቻሊሌ

3.6 ዓውዯ ርዕይና ትዕይንተ ግብርና ማዘጋጀት

ትሌቅና ከፌተኛ ዋጋ ያሊቸውን ቴክኖልጂዎች ሇምሳላ፤ እንዯ ኮሞባይን ማጨጃ፣ዘመናዊ መጋዘኖችን፣ ዘመናዊ የመስኖ
መሳሪያዎችን ፣ የከብት ዝርያዎችን፣ወዘተ በቀሊለ ማግኘት አይቻሌም፡፡ እንዯነዚህ ያለትን ቴክኖልጂዎች ሇማስተዋወቅ
አማካኝ በሆነ ቦታ እንዯ ግብርና ትምህርት ቴክኒክና ሙያ ማሰሌጠኛ ኮላጆችና የአርሶ አዯሮች ማሰሌጠኛ ጣቢያዎች
በገጠር ባለ ትምህርት ቤቶች ግቢ በገጠር ታዲጊና ዋና ከተማዎች ዓውዯ-ርዕይና ትዕይንተ ግብርና ፕሮግራሞችን
በማዘጋጀት ቴክኖልጂን ሇማሰራጨት ይቻሊሌ፡፡የወተት ቀን፣የጥጆች ቀን፣ የሀርቨስተርና የመዝሪያ መሳሪያ ቀን ወዘተ
የመሳሰለትን ማዘጋጀት በእጅጉ ጠቃሚ ነው፡፡

ሥዕሌ፡20. የጤፌ በመስመር መዝሪያ፣ በሞተር የሚሰራ ሰብሌ ማጨጃ፣ በቆል መፇሌፇያና ጤፌ መውቂያ ሇእይታ የቀረቡ
(ከግራ ወዯ ቀኝ በቅዯም ተከተሌ)

31
ሇማጠቃሇሌ የኮሚዩኒኬሽን ሙያ (Development communication)በሀገር መከሊከያ መስክ ትሌቅ ቦታ ያሇውና የስኬት
ምንጭ እንዯሆነ ሁለ በገጠር ሌማት መስክም የተጠቀሙበት ሀገሮች ዕዴገትና ብሌፅግናን አግኝተውበታሌ፡፡በሺ
የሚቆጠሩ አስፇፃሚዎችንና አርብቶና አርሶ አዯሮችን በአጭር ጊዜ በመዴረስ ዴህነትን አሸንፍ ግብርናውን ሇማዘመንና
ሇአጠቃሊይ የኢኮኖሚ ትራንስፍርሜሽን ሇማምጣት በዚህ መስክ ሊይ ጠንክሮ መስራት ይጠበቃሌ፡፡ሚኒስቴር መ/ቤቱ
በሰሇጠኑ የኤክስቴንሽን ኮሚዩኒኬሽንና ጆርናሉስቶች የሚመራ የሬዴዮ ጣቢያ የትምህርት መርጃ መሳሪዎች ማሰራጫና
ማዯራጃ ሀውሶች፣የሞባይሌ ሲኒማ ቫኖች፣የኤፌቲሲ ኔት (FTC-net)ወዘተ ሉኖሩት ይገባሌ፡፡

3.7 አጠቃሊይ የጋራ ክትትሌና ግምገማ

የምርት ዓመቱ መጠናቀቅ ያሌበት ከተሇያዩ ጉዲዩ ከሚመሇከታቸው መንግስታዊና መንግስታዊ ካሌሆኑ ዴርጅቶች፣
ከፊይናንስ ተቋማት፣ ከፖሇቲካ አመራር፣ ከኢትዮጵያ ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት፣ ከክሌሌ ግብርና ምርምር
ኢንስቲትዩት፣ ከፋዯራሌ ግብርና፣ ከክሌሌ ግብርና ቢሮዎች፣ ከግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ፣ ከመንግስትና ከግሌ
ግብዓት አቅራቢዎችና ከግለ ሴክተር የተውጣቱ ባሇሙያዎች የዘመኑን የሥራ እንቅስቃሴ በጋራ ሆነው ከገመገሙና
ሪፖርት ካቀረቡ በኃሊ ነው፡፡ ይህ ሪፖርት ሇከፌተኛ ባሇሥሌጣናት፣ ሇፖሉስ አውጪዎችና ሇግብርና ትራንስፍርሜሽን
ካውንስሌ ሇውይይት ይቀርባሌ፡፡ በተጨማሪ በፋዯራሌ፣ በክሌሌ፣ በዞን፣ በወረዲና በቀበላ ዯረጃ ሇተቋቋሙት ኮማንዴ
ፓስቶች ቀርቦ ውይይት ይዯረግበታሌ፡፡ ከነዚህም ውይይቶች የሚጠበቀው ከሪፖርቱ ውስጥ የተገኙት ጠቃሚ
ትምህርቶችን ሇይቶ በማውጣት የሚቀጥሇው ዓመት የኤክስቴንሽን ፕሮግራም ውስጥ እንዱካተቱ ሇማዴረግ ነው፡፡
ምናሌባትምበዚህ ተግባር ገምጋሚ ቡዴን ውስጥ ሊለ አባሊት ከባዴ ሉመስሌ ይችሊሌ፡፡ ምክንያቱም ሂዯቱ ረጅም ስሇሆነ
ማሇትም ከኤክስቴንሽን ፓኬጅ ዝግጅት ጀምሮ እስከ መጨረሻው ግምገማ ዴረስ፤ ሂዯቱ ረጅም ቢመስሌም ውጤቱ ግን
አስፇሊጊ ነው፡፡ በመሆኑም፤በሥራው አስፇሊጊነትናበዓሊማው ካመኑበት ሇሁለም የሚስማማ ፕሮግራም ከነዯፈና
በፕሮግራሙ ከተመሩ ያሇ ችግር ሉተገበርይችሊሌ፡፡

3.8. የቀጣይ ዓመት የኢክስቴንሽን ፓኬጅ ዝግጅት - ቀጣይ የዕዴገት ዐዯት

ሇሚቀጥሇው ዓመት የኤክስቴንሽን ፓኬጅ መነሻ ነጥቦች የሚከተለት ናቸው፤

 በኢትዮጵያ ግብርና ምርምር፣ የክሌሌ ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት፣ በገበሬ ማሰሌጠኛ ማዕከሊትና በግብርና
ቴክኒክ ሙያ ስሌጠና ኮላጆች ሊይ የተሰሩ የቅዴመ ኢንስቴንሽን ሰርቶ ማሳያዎችን ውጤት ትንተና ተዯርጎ
ሲቀርብ፤
 በአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ጣቢያዎች፤ በግብርና ቴክኒክ ሙያ ስሌጠና ኮላጆችና በአርሶ አዯሮች ማሳ ሊይ
የተከናወኑ የሙለ ፓኬጅ ውጤት በግብርና ሚኒስቴር፣ በግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲና በክሌሌ ግብርና
ቢሮዎች ተንተን ያሇ ሪፖርት ሲቀርብ፤
 የቴክኒክ ዴጋፌ ሇመስጠት ወዯ መስክ የተንቀሳቀሱ የግብርና ሚኒስቴር፣ የግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ፣
የክሌሌ ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት እንዱሁም ላልች ባሇሙያዎች የያዙ የክሊስተር ቡዴኖች በየጊዜው
ያቀረቧቸው ሪፖርቶች፤ማጠቃሇያ

32
 ሳይንሳዊ የሆነ የክትትሌ ግምገማ ሪፖርት
 በተመሳሳይ የዕዴገት ዯረጃ ሊይ ከሚገኙና በፇጣን ዕዴገት ሊይ ያለ ሀገሮች የሚቀዲ ቴክኖልጂ
 የኢትዮጵያ ግብርና ምርምርና የክሌሌ ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩቶች የሚያቀርቧቸው አዲዱስ ቴክኖልጂዎችን የያዘ
አመታዊ መፅሔት (Year book for agricultural technology findings፡፡

4. የኤክስቴንሽንና የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ፕሮግራም ፕሊኒንግ

4.1. መግቢያ
የግብርና ወይም የጤና ወይም የላሊ ኤክስቴንሽን ተብል በጥቅሌ አነጋገር ሲገሇጽ የተሇያዩና ሰፊፉ ክፌልች/components/ያቀፇ
ሆኖ ነገር ግን በአንዴ ሊይ (በቅንጅት) የሚተገበሩ ስብስቦች ፓኬጅ ተብሇው ይገሇጻለ፡፡ በአጠቃሊይ የጤናም ሆነ የግብርና
ማሳዯጊያ ፓኬጅ የሚሇው አገሊሇጽ የሚያመሇክተው ሁለን አቀፌ የሆነና ሇፇጣን ሇውጥ የሚያበቃ መፌትሄ ሰጪ አካሄዴ
መሆኑን ነው፡፡የፓኬጅ አቀራረብ ሇሌማት በሚሇው ፅንሰ ሀሳብ ውስጥ ዋናውና ትሌቁ ጉዲይ በተሇየዩ ክፌልች/elements/
መቀናጀት ምክንያት የሚፇጠረው የተሳሇጠ ውጤት/synergetic effect ሲሆን፤ በፖሉሲ፡ በፊይናንስ፡ በቁሳቁሳዊ ሃብት እና
ላልችንም በተመሇከተ በባሇ ዴርሻ አካሊቱ እኩሌ ትኩረት የተሰጠውና ሇዓሊማው መሳካት ሁለም የሚረባረብበት መሆኑ
ነው፡፡

በተመሳሳይ ሁኔታ የፕሮጀክት ክፌልችን (project components) ሇመተግበር አስፇሊጊ ሀብት እንዯምንመዴበው ሁለ
የፕሮግራሙ ፓኬጅ ክፌልችን/elements/ ሇማስፇጸም ትኩረት በመስጠት አስፇሊጊውን ሀብት/resource በተገቢው ጊዜ
መመዯብ ያስፇሌጋሌ፡፡ ስሇዚህ የፓኬጅ አቀራረብ/approach/ ማሇት ቁሌፌ የሆኑ ባሇዴርሻ አካሊት የአንዴን ፕሮግራም ፓኬጅ
ኢሇመንቶች(የተሇያዩ ክፌልች) /ሙለ በሙለ ሇመተግበር እንዯየሚጠበቅባቸው ሃሊፉነታና የሥራ ዴርሻ በመወሰን በጋራ
ያቀደትን ግብ የሚያሳኩበት መንገዴ ነው፡፡በግብርና ውስጥ ቢያንስ ሇሁሇት ዓይነት ፓኬጆች ዕውቅና መስጠት ይገባሌ፤እነሱም
የኤክስቴንሽንና የምርት ማሳዯግ ፓኬጆች ናቸው፡፡ ሁሇቱ የሚሇያዩት በመጨረሻ ውጤታቸውና በባሇዴርሻ አካሊቱ
በሚጠበቀው የሀሊፉነትና ተጠያቂነት ዯረጃና አይነት ነው፡፡ የኤክስቴንሽንና የምርት ማሳዯጊያ ፓኬጆች ቅዯም ተከተሊዊ በሆነና
በተያያዘ መሌኩ ይተገበራለ፤ ይህ እንዲሇ ሆኖ በአንዲንዴ ኢንተርፕራይዞች(የእርሻ ክፌልች)ና ስነ - ምህዲሮች
መዯራረብ/overlap ሉኖር ይችሊሌ፡፡ አንዴን ቴክኖልጂ በማስተዋወቅና ስሇአተገባበሩ በማሰሌጠን ፌሊጎት መፌጠር
የሚችሇውን የኤክስቴንሽን ፓኬጅ በመጀመሪ ዯረጃ ተግባራዊ ሳያዯርጉ ውጤታማ የሆነ የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ /production
package/ መተግበር አስቸጋሪ ነው፡፡ በላሊ አነጋገር፤ የኤክስቴንሽን ፓኬጅን ውጤታማ በሆነ መሌኩ ሳንተገብርና ሇምርት
ማሳዯግ ፓኬጁ አፇፃፀም የተመቻቸ ሁኔታ ሳይፇጠር የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ትግበራን ማቀዴ የሇብንም ብናቅዴም ውጤታማ
አንሆንም፡፡

4.2. የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ምንዴነው?

የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ግቡ ዘሊቂነት ያሇው የጠባይ/የባህሪ ሇውጥን ማምጣት ነው፤ ይህም የሚያካትተው ስሇ አዱሱ ቴክኖልጂ
ግንዛቤ መፌጠር፤ ዕውቀትን ማስጨበጥ፤ በጎ አመሇካከት መፌጠር፤ ውጤታማ ያሌሆኑ የአሰራር ሁኔታዎችን መቀየርና አዲዱስ
ቴክኖልጂዎችን መተግበር የሚያስችለ ክህልቶችን ማሳዯግ ናቸው፡፡ አነዲንዴ ከፌተኛ የሆኑ ግቦች ሇምሳላ፤ አጠቃሊይ ምርትን
መጨመርና ገቢን ማሳዯግ የመሳሰለት በዚህ ዯረጃም ሉጠበቁ ይችሊለ፡፡ በዚህ ዯረጃ የባህሪ ሇውጥ ሇማምጣት የሚያስፇሌጉን
ሥራዎች ሀብትና ተግባር (resources and activities) ናቸው፡፡ በኤክስቴንሽን ፓኬጅ አፇፃፀም ወቅት ሉተኮርባቸው የሚገቡ
የአሰራር እንቅስቃሴዎች (activities) እንዯ የሰብሌ ዝርያዎች፤ ማዲበሪያ፤ ዘመናዊ ማሽኖች/mechanization/፤ ሰብሌ ጥበቃና
የመሳሰለትን ቴክኖልጂዎች፤ የሰርቶ ማሳያ፡ የገጽ ሇገጽ ገሇጻዎች፡ የተሇያዩ የተሇመደ እንዯ ሬዱዮና ቴላቪዥን የመሳሰለ

33
 የመረጃ ምንጮችን፡ እንዯ smartphone, face book, youtube, የመሳሰለ ዴረ - ገጾችን መጠቀም፤ በተጨማሪም የገበያ
መረጃ፡ ብዴር፡ በመሰረታዊ ማህበራት በማዯራጀት የመዯራዯር አቅምን ማሳዯግ፤ የመስኖ ማህበራትና የመሳሰለት ኢኮኖሚያዊ
ሁኔታዎችን መጠቀም ያስፇሌጋሌ፡፡ የባህሪ ሇውጥ ሇማምጣት በሚተገበር የኤክስቴንሽን ፕሮግራም ፓኬጅ ቀመር
እንዯሚከተሇው ቀርቧሌ፡፡

ግብ የ
ግንዛቤ
ባ

ህ
ዕውቀት
ተግባር ሪ
አመሇካከት ይ

ግብዓት ሇ
ክህልት
ው

ሀብት/ልጂስቲክ ተግባር ጥ

ሥዕሌ - 21፡ የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ፕሮግራም ቀመር( ሞዳሌ)

የኤክስቴንሽን ፕሮግራም ፓኬጅን ሇማስፇጸም የሚረደ ተግባሮች (activities)

ቴክኖልጂን መሰረት ያዯረጉ
 ማዲበሪያ/ መኖ

 የሰብሌ/የእንስሳት ዝርያ

 የአሰራር ዘዳዎች

 ዘመናዊ ማሽኖች

 ዴህረ ምርት

መረጃን መሰረት ያዯረጉ

 በአርሶ አዯሮች የሚተገበሩ ሰፊፉ የሰርቶ ማሳያዎች

 የተሇመደ የመረጃ ምንጮች እንዯ ሬዱዮና ቴላቪዥን

 ማህበራዊ ዯረ - ገጾች

 የክህልት ስሌጠናዎች

ሀብት/logistics
 ፊይናንስ/ገንዘብ

34
  የሰው ሀይሌ

o ቋሚ የሙለ ግዜ ሰራተኞች

o የትርፌ ጊዜ ሰራተኞች

 ማቴሪያልች

ስኬታማኤክስቴንሽን ፕሮግራም ፓኬጅ በመወጠንና በመተግበር ሂዯት ውስጥ መሳተፌ የሚገባቸው ቁሌፌ ተዋናዮች (Key
actors) የሚከተለትን ያካትታሌ፤ ተመራማሪዎች፡ ከፌተኛ ትምህርት ተቋማት፡ የሌማት ሰራተኞች፡የግብዓትና ብዴር አቅራቢ
ተቋማት፡ የመረጃ ምንጮች (ፕሬሶች)፡ አርሶ አዯሮችና የፖሇቲካ አመራሮች ይገኙበታሌ፡፡ የፖሇቲካ አመራሩ ባሇዴርሻ አካሊቱን
በማስተባበር ሂዯት ውስጥ ወሳኝ ሚና ይኖረዋሌ፤ ምክንያቱም ያሇ ውጤታማ አመራር የተሇያዩ ባሇዴርሻ አካሊትን/ተዋናዮችን
አንዴሊይ ማምጣት በጣም አስቸጋሪ ስሇሚሆን ነው፡፡

ከሊይ እንዯተጠቀሰው፤የማህበረሰቡን ተቀባይነት አግኝቶ የአመሇካከት ሇውጥ በማምጣት ማህበረሰቡን ሌማዲዊና ጎታች
ከሆነው አሰራር በማውጣት ወዯ ዘመናዊ አሰራርና አስተሳሰብ ማሸጋገር ዋናው የኤክስቴንሽን ግብ ነው፡፡ስሇሆነም፤ የበሇጠ
ትኩረት መስጠት የሚገባው ሇመረጃና መገናኛ ዘዳዎች፡ ስሇ አዲዱሶቹ ቴክኖልጂዎችና አሰራሮች ሇአርሶ/አርብቶ አዯሩ
ማህበረሰብ ግንዛቤን በመፌጠርና የአመሇካከት ሇውጥ በማምጣት እንዱሁም በአዲዱሶቹ ቴክኖልጂዎች ሊይ ያገኙትን ዕውቀትና
ክህልት በማሳዯግ ሌማዲዊውን አሰራር መቀየር ነው፡፡

አርሶ አዯሮች በአብዛኛው ሇዘመናት አብሯቸውከኖረው ሌማዲዊ አሰራር ጋር ጥብቅ ቁርኝት ስሊሊቸውና አዱስ አሰራርን
በመቀበሊቸው የተነሳ ሉከሰት ይችሊሌ ብሇው የሚያስቡትን ችግር/ጉዲት መቀበሌ ካሇመፇሇጋቸው ጋር ተያይዞ አዱሱን
ቴክኖልጂ ሇመቀበሌ ፇቃዯኝነት ሊያሳዩ ወይም ሉቃወሙ እንዯሚችለ ይጠበቃሌ፡፡ ይህንን አይነቱን ችግር ሇመፌታት ሁሇት
አይነት አካሄዴ/አቀራረብ መከተሌ ያስፇሌጋሌ፤ ይሄውም ውጤታማ የሆነ ኤክስቴንሽንና ጠንካራ አመራር ናቸው፡፡የኤክስቴንሽን
ባሇሙያዎች የአርሶ/አርብቶ አዯሩን ማህበረሰብ አመሇካከት በመቀየር ከሌማዲዊና ጎታች አሰራር እንዱወጡ ከማዴረግ ጎን ሇጎን
የአዲዱሶቹን ቴክኖልጂዎችና አሰራሮች ጥቅምና አተገባበር ማሳየት ይጠበቅባቸዋሌ፡፡ በላሊ በኩሌ፤ የፖሇቲካ አመራሩ
ሇአዲዱሶቹ ቴክኖልጂ ፓኬጆችና አሰራሮች ተግባራዊነት አስፇሊጊ ሁኔታዎችን በማመቻቸት ወሳኝ ሚና ይጫወታሌ፡፡
የሚተገበሩ ቴክኖልጂዎችን ሇማቅረብ፡ የግብርና ብዴር/input finance/፡ግብአትና የምርት ገበያ ሇማመቻቸትና ሇመሳሰለት
ጉዲዮች ከሁለም አካሊት የተሇየ ትኩረት/የአሰራር ሂዯት ያስፇሌጋሌ፡፡ እንግዱህ በዚህ ዯረጃ ነው በምርት ፓኬጅ ትግበራው
ወቅት በሰፉው ሉሰራጩ ሇሚገባቸው አዲዱሶቹ ቴክኖልጂዎች ፌሊጎት መፌጠር የሚቻሇው፡፡

4.3 የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ምንዴነው?

የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ በዋናነት የሚያተኩረው ሁሇተኛ ትውሌዴ/second generation/ ተብሇው በሚጠቀሱ ችግሮች
ማሇትም ግብዓት አቅርቦት፡ የእርሻ ማሽኖች፡ የሰብሌ ማከማቻ፡ ገበያና ቢዝነስን ማሳዯግ (የገበያ መረጃ፡ የገበያ ዕውቀት፡
የቢዝነስ ስሌጠና አገሌግልት)፤ የአምራቾችንና የገዥዎችን ግንኙነት ማመቻቸት፤ የተዯራጀ ግዥና ሽያጭን ማስተባበርና
መዯገፌ፤ እንዱሁም የፊይናንስ አገሌግልቶችን(ብዴር፣ቁጠባ፣ኢንሹራንስ) መስጠት ሊይ ነው፡፡ይህ የፓኬጅ ትግበራ ዯረጃ
በኤክስቴንሽን ፓኬጅ ትግበራ ወቅት የተፇጠረ ፌሊጎትን የሚያሟሊ የተመቻቸ ሁኔታ የሚፇጠርበት ዯረጃ ነው፡፡ በዚህ ዯረጃ
አምራቾች፡ የሌማት አጋሮችና የፖሇቲካ አመራሩ አሁን ባሇውና እንዱሆን በሚታሰበው ግብ መካከሌ ያለትን የፌሊጎት ክፌተቶች
ሇመሙሊትና በሚታሰበው ዯረጃ ምርትንና ገቢን ሇማሳዯግ ከፌተኛ ጥረት ይጠበቅባቸዋሌ፡፡

35
በላሊ አነጋገር፤ አንደና ዋነኛው የምርት ፓኬጅ ግብ/ዓሊማ ሇሁለም ከሊይ በኤክስቴንሽን ፓኬጅ ትግበራው ወቅት
አመሇካከታቸውን ሇቀየሩና ሇትግበራ ሇተዘጋጁየአርሶ አዯር ማህበረሰብ አባሊት አዲዱስ ቴክኖልጂ በማስፊፊት ሂዯት ውስጥ
እንቅፊቶች የሆኑ የሁሇተኛ ትውሌዴ ችግሮችን/second generation problems/ በመፌታት ምርትና
ምርታማነትን በቤተሰብና በሀገር አቀፌ ዯረጃ ማሳዯግ ነው፡፡ በላሊ በኩሌ ዯግሞ ቴክኖልጂያዊና የመረጃ ምንጮች
ሊይ ማትኮር በኤክስቴንሽን ትግበራ ወቅት ቅዴሚያ የሚሰጠውና ዋነኛ ተግባር እንዯነበረ ሁለ በምርት ፓኬጅ
ትግበራ ወቅት ዯግሞ እንዯ ግብዓት አቅርቦት፣ ብዴር፣ የምርት ማከማቸት፣ ዕሴትን መጨመር፣ ማጓጓዣ፣
ማህበራት፣ የመሳሰለት ምጣኔ ሏብታዊ ጉዲዮች ቁሌፌ ተግባራት ናቸው፡፡

በዚህ ዯረጃ፤ አርሶ/አርብቶ አዯሩ ማህበረሰብ በኤክስቴንሽን ፓኬጁ ትግበራ ወቅት ባገኘው ዕውቀትና ክህልት የአመሇካከትና
የአስተሳሰብ ሇውጥ በማምጣት አዲዱስ ቴክኖልጂዎችንና አሰራሮችን ሇመተግበር ዝግጁ ሆነው የሚጠብቁበት ወቅት እንዯሆነ
ይታሰባሌ፡፡ ስሇዚህ በዚህ ወቅት የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ዴርሻ የሚሆነው በምርት ማሳዯግ ሂዯት ውስጥ ማነቆዎች የሆኑትንና
ከሊይ የተጠቀሱትን ችግሮች ማስወገዴ ነው፡፡

በላሊ በኩሌ፤ ላልች የረጅም ጊዜ ግቦች ማሇትም የአርሶ አዯሩን ማህበረሰብ የገቢ መጠን ማሳዯግና የሀገሪቱን ምጣኔሀብት ወዯ
መካከሇኛ ገቢ ማሳዯግን የመሳሰለ ግቦችን ማሳካት ይቻሌ ዘንዴ ይህ ፕሮግራም ከላልች ሴክተሮች ሌማት ማሇትም የገበያ
ሌማት፣ መንገዴ፣ መገናኛ መረብና ትራንስፖርት፣ ኢነርጂና የውሀ አቅርቦት እንዱሁም የፖሉሲ ውሳኔዎች ማሇትም የንብረት
ማፌራት መብትና የገበያና ንግዴ ጥበቃዎች (market and trade regulations) ጋር ተቀናጅቶ መተግበር ይኖርበታሌ፡፡
በግብዓትና ውጤት ሊይ ያተኮረ የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ትግበራ ሞዳሌ ስዕሊዊ መግሇጫ እንዯሚከተሇው በስዕሌ ሁሇት ሊይ
ቀርቧሌ፡፡

ግብ

ር
ተግባር
ት

ግብዓት

ቢ
ሏብት/ልጂስቲክ

ሥዕሌ - 22፡ የምርት ፓኬጅ ፕሮግራም ቀመር (ሞዳሌ)

36
የምርት ማሳዯግ ፓኬጅን ሇማስፇጸም የሚረደ ግብአቶች
የትግበራ እንቅስቃሴዎች:
ምጣኔ ሏብታዊ

 የግብርና ብዴር

 Demand sinks

 የግብርና ዕሴት መጨመር

 የቀጥታ/እጅ በጅ የዘር ሽያጭ

 የማህበራትን አቅም መገንባት

 የሰብሌ መዴህን ሽፊን

የመሌዕክት ማስተሊሇፉያ ዘዳን መሰረት ያዯረጉ

 የፕሬስ/ የመገናኛ ዘዳዎች በመጠቀም የሚተሊሇፈ ኩነቶች አይነትና ብዛት (ስሌጠና፡ ሁኔታዎችን
ማመቻቸት፡ ስብሰባዎች፤ ኮንፇረንሶች፡ወዘተ

 ማህበራዊ ዴረ - ገጾችን በመጠቀም የሚተሊሇፈ ኩነቶች አይነትና ብዛት

 ሏብት/logistic

 ፊይናንስ

 የሰው ሀይሌ

o የሙለ ጊዜ ሰራተኞች

o የትርፌ ጊዜ

 ማቴሪያሊዊ ሀብት

እንግዱህ በዚህ ምክንያት ነው የምርት ማስፊት ግብ የመጨረሻ ውጤት በአመሇካከት ሇውጥ መሰሊሌ የመጨረሻው ዯረጃ ሊይ
ነው የሚገኘው የምንሇው (ሰንጠረዥ፡1)፡፡ የምርት ፓኬጅ ማሇት እንግዱህ የምርትንና ምርታማነትን መጨመር በመቀጠሌም
የአነስተኛ አርሶና አርብቶ አዯሮችን የኑሮ ሁኔታ ማሻሻሌ ነው፡፡ በነዚህ በተሇያዩ ዯረጃዎች ውስጥ በሚሰሩት
ሥራዎች/interventions/ ከእያንዲንደ ባሇዴርሻ አካሌ/ተዋናይ የሚጠበቀው ሀሊፉነትና ዴርሻ በየ ዯረጃው ይሇያያሌ፡፡
ሇምሳላ፤ የፊይናንስ ተቋማት (ባንክ፡ ማይክሮ ፊይናንስ)፤ ግብዓት አቅራቢዎች (ማህበራት፡ ዘር አምራቾች)፤ የገበያና ዕሴት
ጨማሪ ተቋማት (የብቅሌና የቢራ ፊብሪካዎች፤ወዘተ)፤ የግሌ ባሇ ይዞታዎች/private sector/ እና ላልች አካሊት
በሁሇተኛው ዯረጃ/በምርት ማሳዯግ ፓኬጁ ትግበራ ሊይ ዋናውን ሚና ይጫዎታለ፡፡ የፖሇቲካ አመራሩ በዚህም ዯረጃ ቢሆን
የባሇ ዴርሻ አካሊቱ ሇሚያዯርጉት እንቅስቃሴ የተመቻቸ ሁኔታን በመፌጠር እንዱሁም በሂዯት ውስጥ የሚያጋጥሙ ችግሮችን
አብሮ በመፌታት ትሌቅ ሚና ይጫወታሌ፡፡ ከዚህም በተጨማሪ የተሇያዩ የምርት ማምረት እንቅስቃሴን ሉዯግፈ የሚችለ
መሰረተ ሌማቶች ማሇትም መንገዴ፡ ባቡር፡ የሰብሌ ማከማቻ፡ የዕሴት መጨመር አገሌግልት (የምግብ ማቀነባበሪ፤ ወዘተ) እና
የግሌ ሴክተሩ ሀሊፉነቱን ሇመወጣት በሚገባ ባሌተዯራጀበት ሁኔታ የማህበራት ዩኒየኖችንና ፋዳሬሽኖችን በመመስረት
እንቅስቃሴውን ማሳሇጥ ይጠበቅበታሌ፡፡

37
ሠንጠረዥ፡1. የኤክስቴንሽንና የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ልግ ፌሬም በምሳላነት የቀረበ

የተሳትፍ አግባብ /Intervention logic/narrative summary ተጨባጭ የሆኑ መሇያ እሳቤ

አመሌካቾች (OV መንገዴ (ASN)
I) (MV)
አጠቃሊይ ምርት GNP
የመጨረሻ ገቢ፤የኑሮ ሁኔታ መሻሻሌ HDI
ግብ
ው ዓሊማ ዓሊማ ዓሊማ (Objective) 1
ጤ ዓሊማ ዓሊማ (Objective) 2
ት የመካከሇኛ ግንዛቤ/Awareness የ ግአዕክተ ሇውጥ
/ ዯረጃ አመሇካከት/Attitude (Change in
R ግብ/Outco ዕውቀት/Knowledge AKAPS)
E me ክህልት/Skill
S ተግባር/Practice
U Output/የ  ሰርቶ ማሳያዎችን  የብዴር አገሌግልት ያገኙ አርሶ
L መጀመሪያ የሚጎበኙ አርሶ አዯሮች አዯሮች
T ዯረጃ ግብ ቁጥር  የሰብሌ መዴህን ሽፊን ያገኙ
 የሞባይሌ መሌእክት አርሶ አዯሮች ቁጥር
የተቀበለ አርሶ አዯሮች
ቁጥር
ተግባር የተግባቦት ዘዳዎች ምጣኔ ሀብታዊ (Economic)
(Activity) (Communication  ብዴር ያገኙ አርሶ አዯሮች
ግ methods) ብዛት
ብ  የኤክስቴንሽን ሰርቶ  ሇውጭ ገበያ የሚሊክ ምርት
ዓ ማሳያ አይነትና ብዛት መጠን
ት (Type # of EMTPs)  በሂሳብ አያያዝ የሰሇጠኑ
/  የመስክ ቀን አይነትና የማህበራት የሂሳብ ሰራተኞች
ብዛት ብዛት
I
 በመገናኛ ዘዳዎች  የኮንትራት ስምምነት ውሌ
የተዘገቡ ክንዋኔዎች የፇረሙ ዩኒየኖች ብዛት
N አይነትና ብዛት ተግባቦት (Communication)
 በማህበራዊ ዴረ - ገጾች  በመገናኛ ዘዳዎች የተዘገቡ
P የታዩ ክንዋኔዎች ክንዋኔዎች አይነትና ብዛት
 በማህበራዊ ዴረ - ገጾች የታዩ
U ክንዋኔዎች Type & # of
social media events
T ሏብት/Res የፊይናንስ/Financial የፊይናንስ/Financial የሏብት ዕቅድች
ources የሰው ሃይሌ/Human የሰው ሃይሌ/Human ምዯባ/Resource ና
deployed ዘገናዎች
ቁሳቁስ/Material ቁሳቁስ/Material
የፕሮግራሙ I II
ዓይነት
መፌቻ: I = የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ልግ ፌሬም፣ II = የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ልግፌሬም

38
4.4. የኤክስቴንሽንና የምርት ማሳዯግ ፕሮግራም ፕሊኒንግ

የኤክስቴንሽን ፓኬጅና የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ከወጣ በኋሊ በሥራ ሊይ ማዋለ የሚጀምረው የተግባር ዕቅዴ
በማውጣት ነው፡፡ በዚህ የተግባር ዕቅዴ ውስጥ እያንዲንደ ባሇዴርሻ አካሌ/ዴርጅት ሇዚህ ዕቅዴ ተግባራዊ መሆን
ያሇውን ቁርጠኝነት በዕቅደ አተገባበር ሊይ የየራሱን ዴርሻ ሇመወጣት የሚያሳየው ፌቃዯኝነት ወሳኝ ይሆናሌ፡፡

የሚወጣው የተግባር እቅዴ የአጭር ጊዜ (አንዴ ዓመት) መካከሇኛ (ከ3-5 ዓመት) ሉሆን ይችሊሌ፡፡ ጊዜያቱ
የሚወስኑት በእያንዲንደ ባሇዴርሻ ፌቀዯኝነት ሊይ ተመስርቶ መሆን አሇበት፡፡ የሚዘጋጀው የተግባር ዕቅዴ
የዯረሰበትን ግብ ያስቀምጣሌ ይህንን ግብ ሇመወሰን ሇዕቅደ ማስፇፀሚያ የሚመዯበውን ወረት (resource) እና
የሚተገበሩትን ዝርዝር ሥራዎችን ማየት ያስፇሌጋሌ፡፡

አንዴ የኤክስቴንሽን ፓኬጅ አመታዊ ዕቅዴ ሉይዝ የሚገባው አራት ንዐስ ዕቅድችን ይሆናሌ እነዚህም፡-

1. ፉዚካሌ ዕቅዴ (physical plan)

2. የፊይናንስ ዕቅዴ (Financial plan)
3. ከፉሌ የበጀት ዕቅዴ (partial budget) እና የሰው ኃይሌ አጠቃቀም መረጃ ካሇ ሙለ በጀት ሉሆን
ይችሊሌ፡፡
4. ልጂካሌ ፌሬም ወርክ ናቸው፡፡
ኤክስቴንሽን ፓኬጅ በቀበላ በወረዲ፣በዞን፣ በክሌሌና በፋዯራሌ ዯረጃ ይዘጋጃሌ፡፡ በነዚህ ሂዯቶች ሁለ ሊይ
የሚመሇከታቸው አጋር ዴርጅቶች ማማከር ግዴ ነው፡፡ እነዚህ አጋር ዴርጅቶች ሇምሳላ፤ የፖሇቲካ አመራሩ፣
ተመራማሪዎች የግብዓት አቅራቢ ዴርጅቶች፣ ከፌተኛ የትምህርት ተቋማት፣ የኤክስቴንሽን አገሌግልት ወ.ዘ.ተ.
መሳተፊቸው ጠቀሜታው ወዯፉት ሥራው ሲተገበር የእያንዲንዲቸውን የሥራ ዴርሻ እንዱያውቁትና እንዱተገብሩት
ይረዲቸዋሌ፡፡

በዕቅዴ አወጣጥ ሊይ አንዴ መወሰን ያሇበት ተሳትፍአዊ ዕቀዴ አወጣጥ ከየት ይጀመር? የሚሇው ነው፡፡ በአሁኑ ጊዜ
የገጠሩ ህብረተሰብ (አርሶ አዯር) እስከ ታች ዴረስ ተዯራጅቶ ይገኛሌ፡፡ የመጀመሪያው የአርሶ አዯር ስብስብ 1 ሇ5
ኔትወርክ ሲሆን በዚህ ቡዴን ውስጥ 5 አርሶ አዯሮች አለ፤ ቀጥል ከሱ ከፌ ብል የሌማት ቡዴን ከ25-30 አርሶ
አዯሮችን የሚያቅፌ የሌማት ቡዴን ይገኛሌ፡፡ ይህም ከ5-6 አንዴ የሚሆኑ ኔትወርኮችን ያካትታሌ፡፡ አስር የሌማት
ቡዴኖች ዞን ይፇጥራለ (300 አርሶ አዯሮጥን ያቀፇ) ፡፡ ሁሇት ወይም ሦስት ዞኖች (1000 አርሶ አዯሮች) አንዴ
ቀበላ ይፇጥራለ ስሇሆነም የኤክስቴንሽንና የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ የትግበራ ዕቅዴ ዝግጅት ከዝቅተኛው አካሌ ከ1
ሇ5 ጥምርታ ጀምሮ እስከ ቀበላ ዴረስ ያለትን ቡዴኖች በማሳተፌ ሉዘጋጅ ይገባሌ፡፡ (ሠንጠረዥ፡2 የቀበላ ዕቅዴ
ምሳላ)

ይህ በዚህ ዯረጃ የተዘጋጀ የትግበራ ዕቅዴ በወረዲ፣ በዞን፣ በክሌሌ ዯረጃ ታይቶ ወዯ ፋዳራሌ ተሰባስቦ የሀገሪቱ
ዕቅዴ ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡ ሁለንም ዓመታዊ የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ዕቅድች ፍርማቶችን በተመሇከተ ዕዝሌ 1ን
ይመሌከቱ፡፡

39
ሠንጠረዥ፡2. የአውራ ቀበላ 2006/7 የጤፌ ኤክስቴንሽን ፓኬጅ ዕቅዴ በምሳላነት የቀረበ
የስራው ዓይነት ምሳላ በጀት (ብር) ማሳሰቢያ
መቁጠ የአንደ ዋጋ ብዛት ጠቅሊሊ ዋጋ
ሪያ
ግብ የአውራ ቀበላን የጤፌ ምርት በእጥፌ
ማሳዯግ
ዓ1 ከ 1000 አባወራዎች ውስጥ 80% ቱ ዓ= ዓሊማ
ዓ2 የጤፌ ቴክኖልጂ ፓኬጅን ተቀብሇዋሌ
ዓ1.መዯግ.1 150 አርሶ አዯሮች የጤፌ ቴክኖልጂ መዯግ = መካከሇኛ
.መዯግ.2 አተገባበር ክህልትን አዲብረዋሌ, ዯረጃ ግብ
800 አርሶ አዯሮች የጤፌ ፓኬጅ (2 OC/OB)
ክፌልችን በሙለ አውቀዋሌ,
1 ሚሉዮን አርሶ አዯሮች ስሇ ጤፌ ቴክኖ
ልጂ ግንዛቤ አሊቸው.

ዓ.2 .መዯግ.1
.መ.ዯ.ግ.2
ዓ.1 መ.ዯ.ግ.1 .የመዯግ.1 የመዯግ= የመጀመሪያ
.የዯግ.2 ዯረጃ ግብ (2 OT/OC)
ዓ.1 መዯገ.2 .የመዯግ.1 150 አርሶ አዯሮች ሰሇጠኑ
.የመዯግ2 1000 የአርሶ አዯር ማሳዎች ተጎበኙ
1ሚሉየን አርሶ አዯሮች ቴላቪዥን
ተመሌክተዋሊ
ዓ2 መዯግ1. የመዯግ1
. የመዯግ.2

ዓ.2 መዯግ.2. የመዯግ.1

. የመዯግ.2

ዓ.1 መዯግ1 የመዯግ.1. የሥዓ1 150 EMTPS አርሶ አዯር ቡዴኖች # 1000 150 150,000 የሥዓ = የስራው ዓይነት
ተመሰረቱ (2 AC/OT)
23,000
. የሥዓ2 # 230 100
100 ቢቢ ኤም ተገዛ

ዓ.1 መዯግ.1 የመዯግ.2. የሥዓ.1 100 ኤክስፐርቶች/200 ተጠቃሚዎች/5 AT 1 10,000 10,000 የአግ= የአየር ግዜ
ግዜ
. የሥዓ.2 # 70,000 200 1.4
200 ሁሇገብ ሰብሌ መውቂያ ተከፊፇሇ

ዓ.1መዯግ.2 የመዯግ.1. የሥዓ.1

. የሥዓ.2

ዓ.1መዯግ2የመዯግ2. የሥዓ›1
. የሥዓ.2
ዓ.2 መዯግ.1 የመዯግ›1. የሥዓ›1
. የሥዓ›2

ዓ.2 መዯግ.1 የመዯግ.2. የሥዓ›1

. የሥዓ›2

ዓ.2 መዯግ.2 የመዯግ›1. የሥዓ›1

. የሥዓ›2

ዓ.2መዯግ.2 የመዯግ.2. የሥዓ›1

. የሥዓ.2

40
ሠንጠረዥ፡3. የአውራ ቀበላ 2006/7 የጤፌ ምርት ፓኬጅ የሥራ ዕቅዴ

የሥራው ዓይነት ምሳላ በጀት(ብር) አስተያየት

መሇኪያ UC Q TC
ግብ የዏውራ ቀበላን
ጠቅሊሊ የጤፌ
ምርት ከ 100 ሜቶ
ወዯ 200 ሜቶ
ማሳዯግ
ዓ.1 ሇ1000 አርሶ
ዓ.2 አዯሮች የተመቻቸ
ሁኔታን መፌጠር
ዓ.1.መዯግ.1 1000 አርሶ አዯሮች
የኢምገን የቀሊቀሊለ
ዓ.1 መዯግ.1 የመዯግ.1. 100 የማዩኒየኖጭ # 1,000, 100 100
የሥዓ.1.የሥዓ.2 (Coop. unions 000 ሚሉየን
trained to
install better
B/A system - - -
Facilitate -
deployment of
1000 BBM)

41
5. በፓኬጅ ዝግጅትና በትግበራ ዕቅዴ አወጣጥና አተገባበር የግብርና ሚ/ርና የግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ
ተመክሮ

5.1. የግብርና ሚኒስቴር ተመክሮ/ሌምዴ

ቀዯም ሲሌ በመግቢያው ሊይ እንዯተገሇፀው ግብርና ሚኒስቴር በ1960ዎቹ የፓኬጅ አሰራርን የጀመረው ሁለን አቀፌ
ፓኬጅ ፕሮጀክትን በመተግበር ነው፡፡ በዚህ ረገዴ የጭሊል ግብርና ሌማት ዩኒት (CADU) የወሊይታ ግብርና ሌማት
ዩኒት (WADU) የአዴአ ግብርና ሌማት ፕሮጀክት (ADAP) የታች አዱያቦና አዱግት የግብርና ሌማት ዩኒት (ተሃደ)
እና የአርሲ ሪጅን የሌማት ዩኒት (ARDU) በፓኬጅ መሌክ የተከናወኑ ፕሮግራሞች ነበሩ፡፡

የእነዚህ ፕሮግራሞች ይዘት ሲታይ የመንገዴ ሥራ፣ የገበያ ሁኔታ፣ የህብረት ሥራ ማዯራጀት፣ የምርት ግብዓቶች
አቅርቦት፣ የብዴር አገሌግልት፣ የግብርና ኤክስቴንሽን አገሌግልት መስጠት፣ የእንስሳት እርባታና ጤና እንክብካቤ፣
የምንጭ ውሃ ማጎሌበት፤ የሌማት ሠራተኛና የአርሶ አዯር ሥሌጠና ማካሄዴ ወ.ዘ.ተ. ይገኙበታሌ፡፡ ከነዚህ
ፕሮግራሞች የተገኘው ሌምዴ የፓኬጅ አሰራርን በማስተዋወቅ የአነስተኛ አርሶ አዯሮች ገቢ እንዱጨምር ማዴረግ
ብቻ ሳይሆን የአጭርና የመካከሇኛ ጊዜ የአተገባበር ዕቅዴ አዘጋጅቶ በዕቅዴ የመመራትን ሌምዴ ሰጥቷሌ፡፡

ምንም እንኳን ፕሮግራሙ በፕሮጀክቶቹ ክሌሌ ውስጥ ሊለ አርሶ አዯሮች በሰብሌ ምርት፣ በገበያ ትስስር፣ የህብረት
ሥራን በማቋቋምና በማጠናከር፣ በእህሌ ግዢና የብዴር አገሌግልት እንዱያገኙ ቢያዯረግም፤ የዚህን አሰራር ጠቃሚ
ሌምድች ሰፊ ወዲሇ ቦታ ሇማስፊት በሚጠይቀው ከፌተኛ በጀት ምክንያት አሌተቻሇም (ግብርና ሚኒስቴር፤ 1995)
በወቅቱ ተንሰራፌቶ የነበረው ፉውዲሊዊ የመሬት ስሪት ሇፕሮግራሙ መስፊፊት ላሊው እንቅፊት ነበር፡፡

ይህ በእንዱህ እንዲሇ መንግስት ላሊ አማራጭ ይሆናሌ ብል ያሰበውን የመሇስተኛ ፓኬጅ ፕሮግራምን ሰፊ ያለ

አካባቢዎችን በሚሸፌን መሌኩ እንዱቀረጽ አዯረገ (MPP):: በዚህ በመሇስተኛ ፓኬጅ ፕሮግራም ውስጥ እንዱካተቱ
የተዯረጉት የሰብሌ ሌማት፣ የምርት ግብዓት አቅርቦት፣ የግብርና ኤክስቴንሽን የምክር አገሌግልት፣ የሠርቶ ማሳያ
ሥራዎች ሲሆኑ ብዙ ወጪ የሚጠይቁት እንዯ መንገዴ ሥራ፣ የውሃ ሌማት ወ.ዘ.ተ. እንዱቀሩ ተዯረገ አንዴ
ሚኒመም ፓኬጅ በሰሩ አምስት የሌማት ጣቢያዎች ሲኖሩት በነዚህ ጣቢያዎች በሚመዯቡ ከአምስት ያሊነሱ
የግብርና ባሇሞያዎች አገሌግልት ይሰጥ ነበር፡፡ በዚህ ፕሮግራም ወቅት በርካታ አርሶ አዯሮች የሰርቶ ማሳያ ተጠቃሚ
ነበሩ፡፡

በዚህ ፕሮግራም ወቅት አንዲንዴ ጥረቶች ቢዯረጉም በነበረው የመሬት ስሪት ምክንያትና መንግሥትም ሁኔታውን
ሇማሻሻሌ ወኔ በማጣቱ የገበሬውን ህይወት ይሇውጣሌ የተባሇው ፕሮግራም ውጤት አሊሳየም ነበር፡፡ በመሆኑም
የአርሶ አዯሩና የላልችም የህብረተሰብ ክፌልች ቅሬታ እየጨመረ መጥቶ የአርሶ አዯሩና የላልችም አመፅ የ1966
ዓ/ም ህዝባዊ አብዮትን አስከተሇ (ሀብተማርያም፤2007)

ከ1970ዎቹ ሁሇተኛ አጋማሽ ጀምሮ እስከ 1980ዎቹ ዴረስ መንግሥት ትኩረቱን የመንግሥት እርሻ በማቋቋምና
የገበሬዎች አምራቾች የህብረት ሥራ ማህበራትን በማዯራጀት ሊይ ስሊዯረገ ተራው አርሶ አዯር የኤክስቴንሽን
አገሌግልት እንዯበፉቱ ማግኘት አሌቻሇም ይሌቁንም ምርጥ ዘር በምንም ዓይነት እንዲያገኝ ተዯርጏ ነበር፡፡

42
ይህም የሆነበት ምክንያት የምርት ግብአት ሲያጣ ሉያገኝ ወዯሚችሌበት የገበሬዎች አምራቾች የህብረት ሥራ ማህበር
ይገባሌ በሚሌ ታሳቢ ነበር፡፡ በመግቢያው ሊይ እንዯተገሇፀው በ1980ዎቹ አገሪቱን በ8 ቀጠና የከፇሇው የቀጠና
መዋቅር የሥሌጠናና ጉብኝት የኤክስቴንሽን ዘዳ ተጠቅሞ የግብርና ኤክስቴንሽን አገሌግልትን ሇማጠናከር ቢሞክርም
የሌማት ሠራተኞቹ በቃሌ ከማስተማር ውጪ ሇአርሳ አዯሩ ሉዯርስ የሚችሌ ፓኬጅ ስሊሌነበራቸው ጥረቱ ሳይሳካ
ቀርቷሌ፡፡

ከ1990ዎቹ አጋማሽ ጀምሮ ግን ሇውጥ መጣ ይኸውም ሳሳካዋ ግልባሌ 2000 የተባሇ ዴርጅት የግብርና ኤክስቴንሽን
ፓኬጅ ፕሮግራም በሁሇት ተከፌል አንዯኛው ሇ3 ዓመት እንዱሠራ ሆኖ ዋና ዓሊማውም አርሶ አዯሩ ቴክኖልጂ
ፓኬጅ ተጠቅሞ ትምህርት፣ እንዱያገኝ ስሇቴክኖልጂ እውቀት እንዱኖረውና ሌምዴ እንዱያገኝ፣ ላልች አርሶ
አዯሮችም በመጀመሪያ ሶስት ዓመት የተሰሩትን ቴክኖልጂ ፓኬጅ ሠርቶ ማሳያዎችን አይተው የአመሇካከት ሇውጥ
እንዱያመጡ ነበር፡፡ ይህም እውነት ሆኖ የአርሶ አዯሩ የፓኬጅ አጠቃቀም ፌሊጏት በከፌተኛ ዯረጃ በመጨመሩ
መንግሥት ይህንን የፓኬጅ አሰራር ተቀብል በስፊት እንዱኬዴበት አዴርጓሌ፡፡ የኤክስቴንሽን ፓኬጁ የተዘጋጀው በቂ
ዝናብ ሊሊቸው አካባቢ፣ ዝናብ አጠር ሇሆኑ አካባቢዎች፣ የእንስሳት ፓኬጅ፣ የቡና ፓኬጅ ከፌተኛ የውጪ ምንዛሪ
ሇሚያስገኙ ጥራጥሬ ሰብልች ወ.ዘ.ተ. ስሇነበረ የብዙ አርሶ አዯሮችን ፌሊጏት ከፌ አዴርጓሌ ይህ የፓኬጅ ትግበራ
ከከፌተኛ የመንግሥትና የፖሇቲካ መሪዎች ከሌዩ ሌዩ መሥሪያ ቤቶች ዴጋፌ አግኝቷሌ፡፡

የፓኬጅ ፕሮግራሙ በዕቅዴና በበጀት እንዱመራ ተዯርጓሌ፡፡ በየጊዜውም የመንግሥት ከፌተኛ ኃሊፉዎች የሚመሩት
ስብሰባ እየተዯረገ አተገባበሩ እንዱገመገም ተዯርጓሌ፡፡ የግምገማ ውጤቶችና ሌዩ ሌዩ ጥናቶች እንዲመሇከቱት
የፕሮግራሙ አፇፃፀም የተሳካና የዋና ዋና ሰብልችም ምርታማነት ከ200-300% ጭማሪ አሳይቷሌ (ሀብተ ማርያም፤
2007) ፡፡ ይሁን እንጂ ይህ ምርታማነት እነዯነበረው ሉቀጥሌ አሌቻሇም በ4ኛውና በ5ኛው ዓመት ምርት
ማሽቆሌቆሌ ጀመረ ሇዚህ ዋነኛ ምክንያቶች ፕሮግራሙ ተስማሚ ወዲሌሆኑ አካባቢዎችም ጭምር እየተሇጠጠ
መሄደና ከግብርና ሚኒስቴርና ከክሌሌ ግብርና ቢሮዎች አቅም በሊይ እየሆነ በመሄደ ተገቢውን የቅርብ ክትትሌ
ማዴረግ አሇመቻለ ናቸው፡፡ ከዚህም በሊይ በ3ኛው ዓመት ከኤክቴንሽን ፓኬጅ ወዯ ምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ሉዯረግ
የነበረው ሽግግር ባሇመዯረጉ የመንግሥት ትኩረት በመጀመሪያው የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ዯረጃ ሊይ መቅረቱ ሇምርት
ቅነሳው አስተዋጽኦ አዴርጓሌ፡፡ ይህ ማሇት በምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ጊዜ ይቀረፊለ ተብሇው የታሰቡት የምርት
እዴገት ማነቆዎች እንዲለ እንዱቀጥለ አዴርጓሌ፡፡

ላሊው የታየው ችግር በገበያ ሁኔታ ምንም ሥራ ስሊሌተሰራ አርሶ አዯሮች ኤክስቴንሽን ፓኬጅ ተጠቅመው
ያመረቱት ትርፌ ምርት ገበያ ባሇማግኘቱ የአርሶ አዯሮችን ቴክኖልጂ ተጠቅሞ ምርት የመጨመር ፌሊጏታቸውን
አሳንሶባቸዋሌ፡፡

5.2 የግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ ተመክሮ

ባሇፊት ሁሇት ዓመታት የግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ ሌዩ ሌዩ ስትራቴጂዎችን በማጥናት አነስተኛው

የኢትዮጵያ አርሶ አዯር ምርቱን እንዲያሳዴግ ማነቆ የሆኑበትን ችግሮች ሇመሇየት ሲሞክር ቆይቷሌ፡፡ ከቅርብ ጊዜያት
ወዱህ ዯግሞ ተግባራዊ እንቅስቃሴዎችን እያከናወነ ይገኛሌ፡፡ በዚህ ረገዴ የጤፌና የስንዳ የዕሴት ሰንሰሇቶች (value

43
chains) ሉጠቀሱ ይችሊለ፡፡ ሇምሳላ ጤፌ የዘር መጠንን በመቀነስ፣ በመስመር መዝራትን፣ ችግኝ አፌሌቶ
ማዛመትን የመሳሰለትን በአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ጣቢያና በአርሶ አዯር ማሳ እንዱሞሩ አዴርጓሌ፡፡ ስንዳም ምጥን
ማዲበሪያ (blended fertilizer) በመሞከር ሊይ ይገኛሌ፡፡ እነዚህ ሠርቶ ማሳያዎች ከኤክስቴንሽን ፓኬጅና በምርት
ማሳዯግ ፓኬጅ የተሇዩ አይዯለም፡፡

በላሊ በኩሌ አንዲንዴ የሥራ ክፌልች ሇምሳላ፤ ጤፌ፣ስንዳ፣በቆል እና ማሽሊ የዕሴት ሰንሰሇት ቡዴኖች እንዱሁም
የህብረት ሥራና የአፇር ሇምነትና ጤንነት ቴክኖልጂን ወዯ ማስፊት ማሇትም ወዯ ምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ሇመግባት
ጥረት እያዯረጉ ናቸው፡፡ ይሁንና፤ ይህ እንቅስቃሴ በስፊት ከሚታወቀውና ባሇፈት ዓመታት በሀገራችን ከታዩት
መሌካም ተመክሮች ጋር ተቀናጅቶ ሉሰራ ይገባዋሌ፡፡ እንዯሚታወቀው አርሶ አዯሮች ጥሩ እንኳን ቢሆን አዱስን
ቴክኖልጂ ቶል አይቀበለም አዲዱስ ቴክኖልጂዎች በኤክስቴንሽን ሠርቶ ማሳያ ሂዯት ውስጥ ማሇፌ አሇበት በዚህ
ወቅት አርሶ አዯሮች ስሇቴክኖልጂው ምንነትና ጥቅሙን እንዱረደ ያዯረጋሌ፡፡ ከዚህ በመነሳት አርሶ አዯሮች
ስሇቴክኖልጂው ያሊቸው አመሇካከት ይሇወጣሌ ቴክኖልጂውንም ሇመጠቀም ይበረታታለ፡ ይወስናለ ከዚህ በኋሊ
ወዯ ቴክኖልጂ መጠቀምና ምርት ማስፊት ሂዯት ውስጥ ይገባለ ማሇት ነው፡፡

5.3 አስተያየት (recommendation)

የኢትዮጵያ መንግሥት የአነስተኛ አርሶ አዯሮችን የግብርና ምርት በማሳዯግ በ2025 መካከሇኛ ገቢ ካሊቸው አገራት
ተርታ የመሰሇፌ ግብ አብጅቷሌ፡፡ ምርት ከፌ እንዱሌ ዯግሞ የኢትዮጵያ ግብርና ኤክስቴንሽን ባሇፊት ዓመታት
ያስመዘገባቸውን መሌካም ተሞክሮዎች መፇተሽና ጠቃሚዎቹን አሰራሮች መውሰዴ ያስፇሌጋሌ ከእነዚህ መሌካም
ተሞክሮዎች መካከሌ የኤክስቴንሽን ፓኬጅና የምርት ማስፊት ፓኬጅን የነበሩባቸውን እንከኖች በመቅረፌ እንዯገና
መተግበር ያስፇሌጋሌ ከፓኬጆቹ ጋር የዕቅዴ አወጣጡና አተገባበሩ ሌምዴ ጠቃሚ ስሇሆነ ይህ ሌምዴ መወሰዴ
ይገባዋሌ፡፡

የኤክስቴንሽን ፓኬጅና የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ሲቀረፅና የትግበራ ዕቅዴም ሲዘጋጅ የተሇያዩ ባሇዴርሻ አካሊት
ከዕቅደ እስከ ትግበራው ክትትሌና ግምገማው ዴረስ መሳተፌ ይኖርባቸዋሌ፡፡ በዚህ ሂዯት ውስጥ የየራሳቸውን
የሥራ ዴርሻና ኃሊፉነት ስሇሚረደት ሥራው ያሇ ችግር ሉከናወን ይችሊሌ፡፡ እነዚህ ተግባራት ሁለም ባሇዴርሻ
አካሊት ተስማምተው በሚያዘጋጁት የዝርዝር ሥራ ክንውን የጊዜ ሰላዲ ስሇሚሰፌሩ ሁለም በጋራና በግሌ
የሚሠራውን ስሇሚረዲው የቅንጅት ችግር ይወገዲሌ፡፡

የሥራ ዝርዝሮችን የጊዜ ሰላዲን ተሳታፉ መስሪያ ቤቶችንና በዋናነት የሥራው ባሇቤት ማን እንዯሆነ የሚያሳይ ናሙና
ፍርም ከዚህ በታች በሰንጠረዥ 4 ተመሌክቷሌ፡፡

የኤክስቴንሽን ፓኬጅና የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ሲጠነሰስ፣ ሲታቀዴና ሲተገበር ቁሌፌ ሚና የሚኖራቸው ባሇዴርሻ
አካሊት የሚከተለት ናቸው፤ የንግዴ ሚኒስቴር፣ የግብርና ሚኒስቴር፣ ግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ፣ የአገር
አቀፌና የክሌሌ የፊይናንስ ተቋማት፣ የምርት ገበያ ተቋማት(እንዯ ኢትዮጵያ ምርት ገበያ ያለ)፣ የኢትዮጵያ ግብርና
ምርምር ኢንስቲትዩት፣ ግብርና ዩኒቨርስቲዎችና ኮላጆች፣ የምርት ግብአት አቅራቢዎች (እንዯ ኢትዮጵያ ምርጥ ዘር
ኢንተርፕራይዝ፣ የኢትዮጵያ ግብአት አቅራቢ ኮርፖሬሽን)፣ የኢትዮጵያ እህሌ ንግዴ ኢንተርፕራይዝ የመሳሰለት

44
በዋናነት ይጠቀሳለ፡፡ ከዚህም በሊይ በርካታ በክሌሌ ዯረጃ ያለ ዴርጅቶች ያለ ሲሆን እነዚህም ቀጥል ባሇው
ሰንጠረዥ ሊይ ተገሌጸዋሌ፡፡

ሠንጠረዥ፡ 4. የቁሌፌ ባሇዴርሻ አካሊት የቅንጅት መስመርና የኤክስቴንሽንና የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ትግበራ የጊዜ

ሰላዲ (2006/7)

የሥራ ዝርዝር የጊዜ ሰላዲ ባሇዴርሻ አካሊት መሪ ዴርጅት

የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ጥቅምት ግብርና ሚኒስቴር ፣የኢትዮጵያ ግብርና በግብርና ሚኒሰቴር

ዝግጅት ምርምር የግብርና ኤክስቴንሽን
ዲይረክቶሬት
ኢንስቲትዩት፣ በግብርና ትራንስፍርሜሽን
ኤጀንሲ የጂኦግራፉክ ኢምፕሌመነቴሽን
ሰፖረትና ላልች ቡዴኖች፣የክሌሌ ግብርና
ቢሮዎች የክሌሌ ግብርና ምርምር
ኢንስቲትዩቶች
የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ጥቅምት የኢንደስትሪ ሚ/ር፣ የገበያና የፊይናንስ ኢንደስትሪ ሚ/ር፣
ዝግጅት ተቋማት (ጥቃቅን የፊይናንስ ተቋማት፣
በግብርና ሚ/ር የግብአት
የኢትዮጵያ የእህሌ ንግዴ ኢንተርፕራይዝ
ዲይሬክቶሬት
፣የአሇም የምግብ ዴርግት የኢትዮጵያ ምርት
ገበያ)
የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ህዲር በግብርና ሚኒስቴር የግብርና ኤክስቴንሽን የክሌሌ ግብርና ቢሮዎች
አመታዊ ዕቅዴ ዝግጅት ዲይሬክቶሬት፣የገጠር ኢኮኖሚ ሌማትና
ምግብ ዋስትና፣የግብርና እዴገት
ፕሮግራም፣የክሌሌ ግብርና ቢሮዎች፣የግብርና
ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ የግብርና
ኤክስቴንሽን ዕቅዴ ቡዴን
የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ህዲር የኢንደስትሪ ሚ/ር፣በግብርና ሚ/ር የግብዓት -
አመታዊ ዕቅዴ ዝግጅት ዲይሬክቶሬት፣የክሌሌ ግብርና
ቢሮዎች፣በግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ
የዕሴት ሰንሰሇት ክፌልች የየራሳቸውን
ዓመታዊ የምርት ዕቅዴ ይከሌሳለ፡፡
የትምህርት መርጃ ህዲር ሁለም ተባባሪ መስሪያ ቤቶች -
ጽሁፍችን አዘጋጅቶ
ማሳተም
ሇክሌሌ ባሇሙያዎና ጥር በግብርና ሚ/ር የግብርና ኤክስቴንሽን በግብርና ሚ/ር
አመራር፤ በኤክስቴንሽን የመጀመሪያ ዲይሬክቶሬት፣በግብርና ሚ/ር የግብዓት የግብርና ኤክስቴንሽን
ፓኬጅ፣ በምርት ማሳዯግ ሳምንት ዲይሬክቶሬት፣በግብርና ሚ/ር የግብርና ዲይሬክቶሬት
ፓኬጅ በኤክስቴንሽን ቴክኒክ ሙያ ስሌጠና ኮላጅ፣የንግዴ
ፓኬጅ ዓመታዊ ዕቅዴና ሚኒስቴር፣የኢትዮጵያ ግብርና ምርምር
በምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ኢንስቲትዩት፣ በግብርና ትራንስፍርሜሽን
ዓመታዊ ዕቅዴ ሊይ ኤጀንሲ የጂኦግራፉክ ኢምፕሌሚንቴሽንና
የአሰሌጣኞች ሥሌጠና ቫሌዩ ቼይን ቡዴኖች፣ የከፌተኛ ትምህርት
መስጠት ተቋማት
በምርት ማስፊት ፓኬጅ በዕቅዴ የ ኢንደስትሪ ሚኒስቴር፣ በግብርና ሚ/ር የኢንደስትሪ
ሊይ መሰረት የግብዓት ዲይሬክቶሬት፣በግብርና ሚ/ር፣በግብርና ሚ/ር
ሲምፖዚየም ማዘግጀት ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ ቫሌዩ ቼይን የግብይት ዲይሬክቶሬት
ቡዴኖች

በአንዴ ክፌሌ ውስጥ ከ50 ሇኦሮሚያና የክሌሌ ግብርና ቢሮዎች፣ በግብርና ሚ/ር በክሌሌ የሰሇጠኑ
ሠሌጣኞች ሊሌበሇጡ የዞን፣ ሇዯቡብ ጥር የግብርና ኤክስቴንሽን ዲይሬክቶሬት፣ አሰሌጣኞች
የወረዲና ሇግብርና ቴክኒክ ሁሇተኛ በግብርና ሚ/ር የግብይት፣የግብርና እዴገት

45
የሥራ ዝርዝር የጊዜ ሰላዲ ባሇዴርሻ አካሊት መሪ ዴርጅት

ሙያ ሥሌጠና ኮላጅ ሳምንት፣ ፕሮግራም፣ የክሌሌ ግብርና ቢሮዎች፣

ተወካዮች በኤክስቴንሽን ሇአማራና የግብርና ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ የግብርና
ፓኬጅ በኤክስቴንሽን ትግራይ ጥር ኤክስቴንሽን ዕቅዴ ቡዴን በጋራ
ፓኬጅ ዓመታዊ ዕቅዴ መጨረሻ
ዝግጅት፣ በዓመታዊ
የምርት ማስፊት ፓኬጅ
ዓመታዊ ዕቅዴ ዝግጅት
ሊይ ሥሌጠና መስጠት
ሇሁለም የሌማት ኦሮሚያና ዯቡብ የክሌሌና የዞን ግብርና ባሇሙያዎች፣ የዞን -
ሠራተኞች (100%) እና ጥር የመጀመሪያ የወረዲና የቀበላ ኮማንዴ ፖስት
10% ሇሚሆኑ አርሶ አዯሮች አጋማሽ፣
ሥሌጠና መስጠት አማራና ትግራይ
የካቲት አጋማሽ
ቁሌፌ የሆኑ የኤክስቴንሽን ኦሮሚያና ዯቡብ የሌማት ሠራተኞች፣ የወረዲና የቀበላ ኮማንዴ ሞዳሌ ግብርና ባሙያዎች
ፓኬጅና የምርት ማስፊት የካቲት ፖስት
ፓኬጅ መሌክቶችን ሇአርሶ የመጀመሪያ
አዯር አባሊት ማሇት ሇ1-5 ሳምንት፣
ቡዴን ሇሌማት ቡዴን ሇዞን አማራና ትግራይ
ቡዴን ማዴረስ 2ኛና 3ኛ
ሳምንት
የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ሠርቶ የካቲት - በክሌሌ ግብርና ቢሮ የግብርና ኤክስቴንሽን በክሌሌ ግብርና ቢር
ማሳያዎች በበቆል፣ በስንዳ መስከረም ዲይሬክቶሬት፣ በክሌሌ በግብርና ቢሮ ኤክስቴንሽን ዲይሬክቶሬት
እና ጤፌ በ10% አርሶ የግብርና ቴክኒክ ሙያ ሥሌጠና ኮላጅ፣
አዯሮች፣ 50% የገበሬ በግብርና ሚ/ር የግብርና ኤክስቴንሽን
ማሰሌጠኛ ጣቢያዎችና ዲይሬክቶሬት፣ በግብርና ሚ/ር የግብርና
ቴክኒክ ሙያ ሥሌጠና ኮላጆች፣ በግብርና
100% የግብርና ቴክኒክ
ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ የጂኦግራፉክ
ሙያ ሥሌጠና ኮላጆች ሊይ
ኢምፕሌ ሜንቴንሽን
ማካሄዴ
ከመጋቢት እስከ የግብርና ሚኒስቴር፣ የግብርና በግብርና ሚ/ር የግብርና
በጋራ የመስክ ጉብኝት ነሏሴ ትራንስፍርሜሽን ኤጀንሲ፣የኢትዮጵያ ግብርና ኤስቴንሽንዲይሬክቶሬት፣
የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ምርምር ኢንስቲትዩት፣ የክሌሌ ግብርና በክሌሌ ግብርና ቢሮ
ዓመታዊ እቅዴ ሥራን ምርምር ኢንስቲዩቶች፣የክሌሌ ግብርና የግብርና ኤክስቴንሽን
መዯገፌ (technical ቢሮዎች ባሇሙያዎች እና ፖሉስ አውጪ ዲይሬክቶሬት
backstopping) አካሊት
በጋራ የመስክ ጉብኝት አመች በግብርና ሚኒስቴር የምርት ግብይት በግብርና ሚኒስቴር
የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ በሆነ ዲይሬክቶሬት፣ የንግዴ ሚኒስቴር ፣ በግብርና የምርት ግብይት
ዓመታዊ እቅዴ ሥራን ጊዜ ትራንስፍርሜሽን፣ ኤጀንሲ ቫሌዩ ቼይን ዲይሬክቶሬት፣ ኢንደስትሪ
መዯገፌ ቡዴኖች ሚኒስቴር

በአራት የሠብለ የእዴገት 1ኛ ከ መጋቢት - በክሌሌ ግብርና ቢሮ

ዯረጃ ወቅት የአርሶ አዯር ሚያዚያና ከሰኔ- የሚመሇከታቸው በሙለ የግብርና ኤክስቴንሽን
በዓሌ ማዘጋጀት ነሏሴ ዲይሬክቶሬት
2ኛ በነሏሴ
3ኛ በመስከረምና
ጥቅምት
4ኛ ህዲር -
ታህሳስ
የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ዓመታዊ ጥቅምት በግብርና ሚኒስቴር
እቅዴ አፇፃፀምን በባሇሙያና የሚመሇከታቸው በሙለ የግብርና ኤክስቴንሽን
በፖሉሲ አውጪዎች በጋራ ዲይሬክቶሬት፣ የክሌሌ
መፇተሻና መገምገም ግብርና ቢሮዎች
የምርት ማሳዯግ ፓኬጅ ጥቅምት በግብርና ሚኒስቴር
ዓመታዊ እቅዴ አፇፃፀምን የሚመሇከታቸው በሙለ የግብርና ኤክስቴንሽን

46
የሥራ ዝርዝር የጊዜ ሰላዲ ባሇዴርሻ አካሊት መሪ ዴርጅት

በባሇሙያና በፖሉሲ ዲይሬክቶሬት፣ የክሌሌ

አውጪዎች በጋራ ግብርና ቢሮዎች
መፇተሽና መገምገም
ጥቅምት በግብርና ሚኒስቴር
በሚቀጥሇው ዓመት የሚመሇከታቸው በሙለ የግብርና ኤክስቴንሽን
የሚከናወኑ የኤክስቴንሽን ዲይሬክቶሬት፣ የክሌሌ
ፓኬጅና የምርት ማሳዯግ ግብርና ቢሮዎች
ፓኬጅ ዝግጅት

6. ማጣቀሻዎች:

Habtemariam Abate. 2013. Reinstating the Package approach to Extension and Production and
Program planning as core elements of Transforming Small-holder Farming in Ethiopia. Ethiopian
Agricultural Transformation Agency pp. 1-17

Habtemariam Abate. 2007. Review of extension systems applied in Ethiopia with special emphasis
to the participatory demonstration and training extension system. 2007. pp. 1-129

Habtemariam Abate. 1997. Targeting Extension Service and the Extension Package Approach in
Ethiopia. Addis Ababa. pp. 1-30

MoA-Extension Package Task Force. 1995. Extension and Production Package Program Strategy.
Addis Ababa. pp. 1-76

Cohen, M.J. 1987. Integrated rural development: The Ethiopian experience and the debate,
Motala, the Scandinavian Institute of African Studies

47
ዕዝሌ.1. የ2006/07 ዓ.ም የኤክስቴንሽን ፓኬጅ የዓመታዊ ዕቅዴ ፍርም
1) የፋዳራሌ/ የክሌሌ/ የዞን/የወረዲ/ የሌማት ጣቢያ/ የኤክስቴንሽን ፓኬጅ የፉዚካሌ ዕቅዴ መሙያ ፍርም

ክሌሌ ………………………………………………………

የዞን ብዛት ……………………………………………..

የወረዲ ብዛት ………………………………………..

የሇማት ጣቢያ ብዛት ……………………………………………….

የግብርና ማሰሌጠኛ ተቐም ብዛት ……………………………………………

ሀ) የቅዴመ ኤክስቴንሽን ሰርቶ ማሳያ ዕቅዴ

የሰርቶ ማሳያ ቁጥር

ግሙቴማተ
(ATVET)
ሰብሌ (Crop) በሌማት ጣቢያ ዯረጃ ዴምር

1. በቆል

ዝርያ

የዘር ወቅት

ማዲበሪያ

የአዘራር ዘዳ (በመስመር)

ዴምር

2. ጤፌ

ዝርያ

የዘር ወቅት

ማዲበሪያ

የአዘራር ዘዳ (በመስመር ዝቅተኛ የዘር መጠን/3-5 ኪ/ግ በሄ/ር)

ዴምር

3. ስንዳ

48
ዝርያ

የዘር ወቅት

ማዲበሪያ

የአዘራር ዘዳ (በመስመር, 100 ኪ/ግ በሄ/ር)

ዴምር

4. ገብስ

ዝርያ

የዘር ወቅት

ማዲበሪያ

የአዘራር ዘዳ

ዴምር

5. ማሽሊ

ዝርያ

የዘር ወቅት

ማዲበሪያ

የአዘራር ዘዳ (በመስመር, 100ኪ/ግ በሄ/ር)

ዴምር

ጠቅሊሊ ዴምር

49
 ሇ) የሙለ ፓኬጅ ሰርቶ ማሳያዎች ዕቅዴ

(ክሊስተር ተኮር ሰፊፉ - የአርሶ አዯሮች

የተቀናጀ መካከሇኛ -
የሰርቶ ማሳያው ዓይነት አነስተኛ) ክ.ተ.አ - የአርሶ ሰርቶ ማሳያ
የአርሶ አዯር ሰርቶ ማሳያ
አዯር ሰርቶ ማሳያ ብዛት

በቆል (በእርሻ)

በቆል ሳይታረስ/ በአነስተኛ እርሻ

መግፊትና መሳብ (Maize With Push

and pull system)

ጤፌ (በእርሻ)

ጤፌ ሳይታረስ/ በአነስተኛ እርሻ

ስንዳ (በእርሻ)

ስንዳ ሳይታረስ/ በአነስተኛ እርሻ

ማሽሊ (በእርሻ)

ማሽሊ ሳይታረስ/ በአነስተኛ እርሻ

መግፊትና መሳብ (Sorghum with

Push and Pull system)

ገብስ(በእርሻ)

ገብስ ሳይታረስ/ በአነስተኛ እርሻ

ዴምር

ሏ) የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ፉዚካሌ ዓመታዊ ዕቅዴ ፍርም

የስራው ዓይነት (Activity) መሇኪያ ብዛት የክንውን ጊዜ

ሩዓ1 ሩዓ ሩዓ ሩዓ4
2 3
1. የፋዯራሌ ስሌጠና
የክሌሌ አሰሌጣኞች ስሌጠና ቁጥር 10 X
2. የክሌሌ ስሌጠና
የዞን አሰሌጣኞች ስሌጠና
የሌማት ሰራተኞች ስሌጠና በዞንና ወረዲ አሰሌጣኞች ቁጥር 5000 X X

የግንባር ቀዯም አርሶ አዯሮች ስሌጠና በሌማት ሰራተኞች ቁጥር 50,000 X X

50
የአርሶ አዯሮች ስሌጠና በሌማት ሰራተኞች(በኔትወርክ፤ ቁጥር X X
በሌማት ቡዴን፤ወዘተ)
3. የእርሻ አያያዝ ሥራዎች X
3.1 የአርሶ አዯሮች ሰርቶ ማሳያ X
ቦታ መረጣ የሰርቶ ማሳያ 2000 X X
ቁጥር
የሰርቶ ማሳያ ተግባሪ አርሶ አዯሮችን በሌማት ሰራተኖች ቁጥር 2000 X X
ማሰሌጠን
የሌማት ሰራተኞች ክትትሌና ዴጋፌ (በዘር ወቅትና የጉብኝት ብዛት 100 X X
ማዲበሪያ አጨማመር ሊይ)
የሌማት ሰራተኞች ክትትሌና ዴጋፌ (በአረምና ኬሚካሌ የማሳ ጉብኝት 100 X X
ርጭት ወቅት) ብዛት
የወረዲ ግብርና ባሇሙያዎች ክትትሌና ዴጋፌ (በዘር የማሳ ጉብኝት 20 X X
ወቅትና ማዲበሪያ አጨማመር ሊይ) ብዛት
የወረዲ ግብርና ባሇሙያዎች ክትትሌና ዴጋፌ (በአረምና የማሳ ጉብኝት 20 X X
ኬሚካሌ ርጭት ወቅት) ብዛት
3.2. ግ. ቴ.ሙ.ማ ኮላጅ ሰርቶ ማሳያ
ቦታ መረጣ የተመረጠ ቦታ
ብዛት
የግብርና መምህራንን፡ የእርሻ ማናጀሮችንና የሰብሌ ሌማት የሰሌጣኝ ቁጥር 500 X
ተማሪዎችን እንዱሁም ላልች የሚመሇከታቸውን አካሊት
ማሰሌጠን

የሌማት ሰራተኞች ክትትሌና ዴጋፌ (በዘር ወቅትና የማሳ ጉብኝት X X

ማዲበሪያ አጨማመር ሊይ) ብዛት
የሌማት ሰራተኞች ክትትሌና ዴጋፌ (በአረምና ኬሚካሌ የማሳ ጉብኝት X X
ርጭት ወቅት) ብዛት
የወረዲ ግብርና ባሇሙያዎች ክትትሌና ዴጋፌ (በዘር የማሳ ጉብኝት X X
ወቅትና ማዲበሪያ አጨማመር ሊይ) ብዛት
የወረዲ ግብርና ባሇሙያዎች ክትትሌና ዴጋፌ (በአረምና የማሳ ጉብኝት X X
ኬሚካሌ ርጭት ወቅት) ብዛት
3.3. የሌማት ጣቢያ ሰርቶ ማሳያ
የሌማት ጣቢያ አስተዲዯር ስሌጠና የሰሌጣኝ ቁጥር X X
ሇሁለም አርሶ አዯሮች አጭር ሴሚናር መስጠት የሰሌጣኝ ቁጥር X X
የመሬት ዝግጅትና ዘር በአርሶ አዯሮች የማሳ ብዛት X X
አረም ክትትሌና ማዲበሪያ መጨመር በአርሶ አዯሮች የማሳ ብዛት X X X
የተባይ ቁጥጥር በአርሶ አዯሮች የማሳ ብዛት X X X
ሰብሌ ስብሰባ በአርሶ አዯሮች ( የማሳ ብዛት X
የሌማት ሰራተኞች ክትትሌና ዴጋፌ (በዘር ወቅትና የማሳ ጉብኝት X X X
ማዲበሪያ አጨማመር ሊይ) ብዛት
የወረዲ ግብርና ባሇሙያዎች ክትትሌና ዴጋፌ (በአረምና የማሳ ጉብኝት X X X
ኬሚካሌ ርጭት ወቅት) ብዛት
4. የመስክ ቀን
4.1. የፋዯራሌ የመስክ ቀን

በዘር ወቅት የመስክ ቀንና X X

የተሳታፉ ብዛት

51
በመጀመሪየዎቹ የሰብሌ እዴገት ወቅት የመስክ ቀንና X X
የተሳታፉ ብዛት
በመካከሇኛ የሰብሌ እዴገት ወቅት የመስክ ቀንና X X
የተሳታፉ ብዛት
በመጨረሻዎቹ የሰብሌ እዴገት ወቅት የመስክ ቀንና X
የተሳታፉ ብዛት
4.2. የክሌሌ የመስክ ቀን
በዘር ወቅት የመስክ ቀንና X X
የተሳታፉ ብዛት
በመጀመሪየዎቹ የሰብሌ እዴገት ወቅት የመስክ ቀንና X X
የተሳታፉ ብዛት
በመካከሇኛ የሰብሌ እዴገት ወቅት የመስክ ቀንና X X
የተሳታፉ ብዛት
በመጨረሻዎቹ የሰብሌ እዴገት ወቅት የመስክ ቀንና X
የተሳታፉ ብዛት
4.3 የአርሶ አዯሮች የመስክ ቀን የመስክ ቀንና
የተሳታፉ ብዛት
በዘር ወቅት የመስክ ቀንና X X
የተሳታፉ ብዛት
በመጀመሪየዎቹ የሰብሌ እዴገት ወቅት የመስክ ቀንና X X
የተሳታፉ ብዛት
በመካከሇኛ የሰብሌ እዴገት ወቅት የመስክ ቀንና X X
የተሳታፉ ብዛት
በመጨረሻዎቹ የሰብሌ እዴገት ወቅት የመስክ ቀንና X
የተሳታፉ ብዛት
5. ትዕይንተ ግብርና
በክሌሌ ከተሞች የትዕይንት ብዛት X
በወረዲ ከተሞች የትዕይንት ብዛት X
በግ. ቴ.ሙ.ማ.ተ ዯረጃ (ATVET level) የትዕይንት ብዛት X X X
በሌማት ጣቢያ ዯረጃ (FTC Level) የትዕይንት ብዛት X X X
6. የኤክስቴንሽን ቁሳቁስ ዝግጅትና ስርጭት ቁጥር X
የኤክስቴንሽን ፓኬጁን በክሌሌ ቋንቋ መተርጎምና ማተም የኮፒዎች ቁጥር X
በክሌለ ቋንቋ ፖስተር ማዘጋጀት የፖስተር ብዛት X
ዘጋቢ ፉሌም በክሌለ ቋንቋ ማዘጋጀትና ማባዛት የፉሌምና ኮፒ X X X X
ብዛት
የሬዴዮ አዴማጭ ቡዴኖችን ማዯራጀትና ሬዱዮ ስርጭት X X X X
መስራት
የቪዱዮ ፕሮግራም ማሰራጨት X X X X
የአሰራር ማኑዋልችን ወዯ ክሌልች ቋንቋ መተርጎምና የኮፒ ቁጥር X
ማሳተም
ተከታታይነት ያሇው የሬዱዮ ፕሮግራም በክሌሌና ኤፌ የፕሮግራሞች X X X X
ኤም ጣቢያዎች ማሰራጨት ቁጥር

52
ተከታታይነት ያሇው የቴላቪዥን ፕሮግራም በክሌሌ የፕሮግራሞች X X X X
ቴላቪዥን ጣቢያዎች ማሰራጨት ቁጥር
በፕሬስ ህትመቶች መሌእክት ማስተሊሇፌ ( የፕሬስ ፕሮግራም X X X X
ቁጥር
7. የጋራ ግምገማ
የባሇ ዴርሻ አካሊት የጋራ የመስክ ጉብኝት የጉብኝት ብዛት X
በከፌተኛ አመራር የሚመራ የግብረ መሌስ አውዯ ጥናት የቀን ብዛት X

8. ሇሚቀጥሇው ዙር የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ማዘጋጀት

በፋዯራሌና ክሌሌ ምርምር የሚዘጋጅ የቅዴመ ኤክስቴንሽን የተሳታፉ ቁጥር X

ሰርቶ ማሳያ ግምገማ አውዯ ጥናት (በሌማት ጣቢያና
በግ.ቴ.ሙ.ማ ኮላጆች)
በ ግ.ሚ፤ ግ.ት.ኤና ክ.ግ ቢ. የሚዘጋጅ የሙለ ፓኬጅ የተሳታፉ ቁጥር X
ትግበራ የሰርቶ ማሳያ ግምገማ አውዯ ጥናት(በሌማት
ጣቢያ፤ግ.ቴ.ሙ.ማ ኮላጅ፤ አርሶ አዯር ማሳ)
ያሇፇው አመት ግምገማና መሌካም ተመክሮ ሌውውጥ የተሳታፉ ቁጥር X
አውዯ ጥናት
የፋዳራሌና የክሌሌ የምርምር ተቋማት አዲዱስ የምርምር የተሳታፉ ቁጥር X X
ውጤቶች ግምገማ

2. የፋዳራሌ/ የክሌሌ/ የዞን/የወረዲ/ የሌማት ጣቢያ/ የኤክስቴንሽን ፓኬጅ የፊናንስ ዕቅዴ መሙያ ፍርም

የሥራው ዓይነት/Activity ብዛት የአንደ ጠቅሊሊ በጀት የበጀት በጀቱ የሚሇቀቅበት ወቅት
ዋጋ ዋጋ ምንጭ
ሩዓ1 ሩዓ2 ሩዓ3 ሩዓ4
1. የፋዳራሌ ስሌጠና
የክሌሌ አሰሌጣኞች ስሌጠና (TOT regional SMSs
,RARI & ATVET Deans)
2. የክሌሌ ስሌጠና
የዞን አሰሌጣኞች ስሌጠና (TOT Zonal & Woreda
SMSs, ATVET teachers)
የሌማት ሰራተኞች ስሌጠና በዞንና ወረዲ አሰሌጣኞች

የግንባር ቀዯም አርሶ አዯሮች ስሌጠና በሌማት ሰራተኞች

(EMTP Farmer Training by DA's)
የአርሶ አዯሮች ስሌጠና በሌማት ሰራተኞች(በኔትወርክ፤
በሌማት ቡዴን፤ወዘተ)
3.የእርሻ አያያዝ ሥራዎች
3.1. የአርሶ አዯሮች ሰርቶ ማሳያ
ቦታ መረጣ
የሰርቶ ማሳያ ተግባሪ አርሶ አዯሮችን በሌማት ሰራተኖች
ማሰሌጠን
የሌማት ሰራተኞች ክትትሌና ዴጋፌ (በዘር ወቅትና
ማዲበሪያ አጨማመር ሊይ)

53
የሌማት ሰራተኞች ክትትሌና ዴጋፌ (በአረምና ኬሚካሌ
ርጭት ወቅት)
የወረዲ ግብርና ባሇሙያዎች ክትትሌና ዴጋፌ (በዘር
ወቅትና ማዲበሪያ አጨማመር ሊይ)
የወረዲ ግብርና ባሇሙያዎች ክትትሌና ዴጋፌ (በአረምና
ኬሚካሌ ርጭት ወቅት)
3.2.ግ.ቴ.ሙ.ማ.ኮ ሰርቶ ማሳያ (ATVET managed )
ቦታ መረጣ
የግብርና መምህራንን፡ የእርሻ ማናጀሮችንና የሰብሌ ሌማት
ተማሪዎችን እንዱሁም ላልች የሚመሇከታቸውን አካሊት
ማሰሌጠን

የሌማት ሰራተኞች ክትትሌና ዴጋፌ (በዘር ወቅትና

ማዲበሪያ አጨማመር ሊይ)
የሌማት ሰራተኞች ክትትሌና ዴጋፌ (በአረምና ኬሚካሌ
ርጭት ወቅት)
የወረዲ ግብርና ባሇሙያዎች ክትትሌና ዴጋፌ (በዘር
ወቅትና ማዲበሪያ አጨማመር ሊይ)
የወረዲ ግብርና ባሇሙያዎች ክትትሌና ዴጋፌ (በአረምና
ኬሚካሌ ርጭት ወቅት)
3.3. የአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ጣቢያ ሰርቶ ማሳያ (FTC)
የአርሶ አዯር ማሰሌጠኛ ጣቢያ አስተዲዯር ስሌጠና (FTC
management)
ሇሁለም አርሶ አዯሮች አጭር ሴሚናር መስጠት
የማሳዝግጅትና ዘር በአርሶ አዯሮች
አረም ክትትሌና ማዲበሪያ መጨመር በአርሶ አዯሮች
የተባይ ቁጥጥር በአርሶ አዯሮች
ሰብሌ ስብሰባ በአርሶ አዯሮች
የሌማት ሰራተኞች ክትትሌና ዴጋፌ (በዘር ወቅትና
ማዲበሪያ አጨማመር ሊይ)
የወረዲ ግብርና ባሇሙያዎች ክትትሌና ዴጋፌ (በአረምና
ኬሚካሌ ርጭት ወቅት)
4. የመስክ ቀኖች (Field Days)
4.1. የፋዯራሌ የመስክ ቀን (Federal Field Days)

በዘር ወቅት (At Planting time)

በመጀመሪየዎቹ የሰብሌ እዴገት ወቅት

በመካከሇኛ የሰብሌ እዴገት ወቅት (Middle)

በመጨረሻዎቹ የሰብሌ እዴገት ወቅት (Late maturity)

4.2. የክሌሌ የመስክ ቀን (Regional Field days)

በዘር ወቅት (At Planting time)

54
በመጀመሪየዎቹ የሰብሌ እዴገት ወቅት (Early crop
maturity)
በመካከሇኛ የሰብሌ እዴገት ወቅት (Middle)

በመጨረሻዎቹ የሰብሌ እዴገት ወቅት (Late maturity)

4.3 የአርሶ አዯሮች የመስክ ቀን (Farmer Field Days)

በዘር ወቅት (At Planting time)

በመጀመሪየዎቹ የሰብሌ እዴገት ወቅት (Early maturity)

በመካከሇኛ የሰብሌ እዴገት ወቅት (Middle)

በመጨረሻዎቹ የሰብሌ እዴገት ወቅት (Late maturity)

5. ትዕይንተ ግብርና (Exhibition and agri fairs)

በክሌሌ ከተሞች (Regional city center)
በወረዲ ከተሞች (Local city center)
በግ.ማ.ተ ዯረጃ (ATVET level)
በሌማት ጣቢያ ዯረጃ (FTC Level)
6. የኤክስቴንሽን ቁሳቁስ ዝግጅትና ስርጭት
የኤክስቴንሽን ፓኬጁን በክሌሌ ቋንቋ መተርጎምና ማተም
በክሌለ ቋንቋ ፖስተር ማዘጋጀት
ዘጋቢ ፉሌም በክሌለ ቋንቋ ማዘጋጀትና ማባዛት

የሬዴዮ አዴማጭ ቡዴኖችን ማዯራጀትና ሬዱዮ ስርጭት

መስራት
የቪዱዮ ፕሮግራም ማሰራጨት
የአሰራር ማኑዋልችን ወዯ ክሌልች ቋንቋ መተርጎምና
ማሳተም
ተከታታይነት ያሇው የሬዱዮ ፕሮግራም በክሌሌና ኤፌ ኤም
ጣቢያዎች ማሰራጨት
ተከታታይነት ያሇው የቴላቪዥን ፕሮግራም በክሌሌ
ቴላቪዥን ጣቢያዎች ማሰራጨት
በፕሬስ ህትመቶች መሌእክት ማስተሊሇፌ
7. የጋራ ግምገማ (Joint evaluation)
የባሇ ዴርሻ አካሊት የጋራ የመስክ ጉብኝት
በከፌተኛ አመራር የሚመራ የግብረ መሌስ አውዯ ጥናት

8. ሇሚቀጥሇው ዙር የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ማዘጋጀት

በፋዯራሌና ክሌሌ ምርምር የሚዘጋጅ የቅዴመ ኤክስቴንሽን

55
ሰርቶ ማሳያ ግምገማ አውዯ ጥናት (በሌማት ጣቢያና
ግማተ)
በ ግ.ሚ፤ ግ.ት.ኤና ክ.ግ ቢ. የሚዘጋጅ የሙለ ፓኬጅ
ትግበራ የሰርቶ ማሳያ ግምገማ አውዯ ጥናት(በሌማት
ጣቢያ፤ግ.ማ.ተ፤ አርሶ አዯር ማሳ)
ያሇፇው አመት ግምገማና መሌካም ተመክሮ ሌውውጥ
አውዯ ጥናት
የፋዳራሌና የክሌሌ የምርምር ተቋማት አዲዱስ የምርምር
ውጤቶች ግምገማ

3. የፋዳራሌ/ የክሌሌ/ የዞን/የወረዲ/ የሌማት ጣቢያ/ የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ሰርቶማሳያ ከፉሌ በጀት መሙያ ፍርም

የበጀትዓመት …………………………

ክሌሌ …………………………………

የዞን ብዛት ………………………

የወረዲ ብዛት ……………………

ሀ. የቅዴመ ኤክስቴንሽን ሰርቶ ማሳያ ከፉሌ በጀት

አስፇሊጊ ግብዓት በየ ሰብለ የሌማት ጣቢያ ሰርቶ ማሳያ የግ.ቴ.ሙ.ማ.ኮ ሰርቶ ማሳያ
/Required input by crop
መሇኪያ ብዛት የአንደ ጠቅሊሊ ዋጋ መሇኪያ ብዛት የአንደ ጠቅሊሊ
ዋጋ ዋጋ ዋጋ
1. በቆል
የፕሊስቲክ ዝናብ መጠን መሇኪያ
(Plastic rain gauge)
የተሻሻሇ ዘር (Improved seed)
ማዲበሪያ (ዲፕና ዩሪያ)

ቅይጥ ማዲበሪያ (UREA + NPS)

ኮምፖስት
የአረም ማጥፉያ
የተባይ ማጥፉያ
የበቆል በመስመር መዝሪያ
የበቆል መቁረጫ
ሜካኒካሌ የበቆል መፇሌፇያ
በሰው ሃይሌ የሚሰራ በቆል
መፇሌፇያ

56
ዴምር

2. ጤፌ
የተሻሻሇ ዝርያ
ማዲበሪያ (ዲፕና ዩሪያ)

ምጥን ማዲበሪያ (UREA + NPS)

ኮምፖስት
የአረም ማጥፉያ
የተባይ ማጥፉያ
የጤፌ በመስመር መዝሪያ ማሽን
የጤፌ መውቂያ ማሽን
ዴምር

3. ስንዳ
የተሻሻሇ ዘር
ማዲበሪያ (ዲፕና ዩሪያ)

ምጥን ማዲበሪያ (UREA + NPS)

ኮምፖስት
የአረም ማጥፉያ
የተባይ ማጥፉያ

ትርፌ ውሃ ማጠንፇፉያ (IBAR-

BBM)
የስንዳ በመስመር መዝሪያ
የስንዳ ማጨጃ
ኮምባይነር
ዴምር

4. ማሽሊ
የተሻሻሇ ዝርያ
ማዲበሪያ (ዲፕና ዩሪያ)

ምጥን ማዲበሪያ (UREA + NPS)

ኮምፖስት
የአረም ማጥፉያ
የተባይ ማጥፉያ
የማሽሊ በመስመር መዝሪያ

57
ማሽሊ ማጨጃ
ዴምር

5. ገብስ
የተሻሻሇ ዘር
ማዲበሪያ (ዲፕና ዩሪያ)

ምጥን ማዲበሪ (UREA + NPS)

ኮምፖሰት
የአረም ማጥፉያ
የተባይ ማጥፉያ
የገብስ በመስመር መዝርያ
የገብስ ማጨጃ
ኮምባይነር
ዴምር
ጠቅሊሊ ዴምር

ሇ. በአርሶ አዯሮች ሇሚሰራ ሰርቶ ማሳያ (EMTPs) የተዘጋጀ ከፉሌ በጀት ፍርም

የግብዓት ዓይነት ሰፊፉ የአርሶ አዯር ሰርቶ ማሳያ የተቀናጀ መካከሇኛ የተቀናጀ ሰፊፉ የግ.ቴ.ሙ.ማ.ተ
በሰብሌ ዝርያ የሌማትጣቢያ ሰርቶ ማሳያ ሰርቶ ማሳያ
መ ብዛት የአንደ ጠቅሊሊ መ ብዛ የአን ጠቅሊ መ ብዛት የአን ጠቅሊ
ሇ ዋጋ ዋጋ ሇ ት ደ ሊ ዋጋ ሇ ደ ሊ ዋጋ
ኪ ኪ ዋጋ ኪ ዋጋ
ያ ያ ያ
1. በቆል
የተሻሻሇ ዝርያ ኩ/ 20,0 1500 30
ሌ 00 ሚሉ
ማዲበሪያ (ዲፕና
ዩሪያ)
ምጥን ማዲበሪያ
ኮምፖስት
የአረም ማጥፉያ
የተባይ ማጥፉያ
የበቆል በመስመር
መዝሪያ
የበቆል ማጨጃ

58
ሜካኒካሌ የበቆል
መፇሌፇያ
በሰው ሃይሌ
የሚሰራ የበቆል
መፇሌፇያ
የፕሊስቲክ የዝናብ
መጠን መሇኪያ
2.ጤፌ
የተሻሻሇ ዝርያ
ማዲበሪያ (ዲፕና
ዩሪያ)
ምጥን ማዲበሪያ
(UREA+ NPS)
ኮምፖስት
የአረም ማጥፉያ
የተባይ ማጥፉያ
የጤፌ በመስመር
መዝሪያ
የጤፌ መውቂያ

3. ስንዳ
የተሻሻሇ ዘር
ማዲበሪያ (ዲፕና
ዩሪያ)
ምጥን ማዲበሪያ
(UREA+ NPS)
የአረም ማጥፉያ
የተባይ ማጥፉያ
የአፇር ማጠንፇፉያ
(IBAR-BBM)
የስንዳ በመስመር
መዝሪያ
የስንዳ ማጨጃ
ኮምባይነር

4. ማሽሊ
የተሻሻሇ ዝርያ
ማዲበሪያ (ዲፕና
ዩሪያ)
ምጥን ማዲበሪያ
(UREA+ NPS)
ኮምፖስት
የአረም ማጥፉያ

59
የተባይ ማጥፉያ
የማሽሊ በመስመር
መዝሪያ
የማሽሊ ማጨጃ

5. ገብስ
የተሻሻሇ ዝርያ
ማዲበሪያ (ዲፕና
ዩሪያ)
ምጥን ማዲበሪያ
(UREA+ NPS)
የአረም ማጥፉያ
የተባይ ማጥፉያ
የገብስ በመስመር
መዝሪያ
የገብስ ማጨጃ
የገብስ አጭድ
መውቂያ
ኮምባይነር

4. የፋዳራሌ/ የክሌሌ/ የዞን/የወረዲ/ የሌማት ጣቢያ/ የኤክስቴንሽን ፓኬጅ ልግ ፌሬም

የዕቅዴ ዘመን …………………………………

ክሌሌ/ዞን/ወረዲ/ የሌማት ጣቢያ…………………………………….

አዕር መግሇጫ/Narrative Summary ተጨባጭ የሆኑ አመሌካቾች/ መሇያ መንገድች/ እሳቤዎች/Assumptio

ns

ከፌተኛ ግብ/Impact
-
መካከሇኛ ግብ/Outcome)

100,000 አርሶ አዯሮች (60% አባ ቴክኖልጂውን የተቀበለ በስሌክ በማናገር አርሶአዯሮች የሞባይሌ
ዎራዎች, 30% እማወራዎች,10% ወጣቶች) አርሶ አዯሮች ስም ዝርዝር ስሌክ ያሊቸው መሆን
በሙለ ፓኬጅ ሊይ ያሊቸው ግንዛቤ
ይጨምራሌ(እስከ ግንቦት 2006)
90,000 አርሶ አዯሮች (60% አባወራዎች,
30% እማወራዎች, 10% ወጣቶች) የሙለ
ፓኬጅ ክፌልችን ጠንቅቀው ያውቃለ (እስከ
ሃምላ 2006)
60,000 አርሶ አዯሮች (60% አባዎራዎች,
30% እማወራዎች, 10% ወጣቶች) በሃምላ
2006 ዓ.ም ስሇ ጤፌ ቴክኖልጂ ፓኬጅ
ክፌልች/elements/ ያሊቸው በጎ አመሇካከት

60
የዴጋሌ

50,000 አርሶ አዯሮች (60% አባወራዎች,

30% እማዎራዎች, 10% ወጣቶች) በሃምላ
2006ዓ.ም ስሇ ጤፌ ሙለ ፓኬጅ
አተገባበር ያሊቸው ክህልት ያዴጋሌ
50,000 አርሶ አዯሮች (60% አባወራዎች,
30% እማወራዎች, 10% ወጣቶች)
በመስከረም 2007 ጤፌን በጥንታዊ አሰራር
ዘዳ የማምረት ሌምዲቸውን ይቀይራለ

የመጀመሪያ ዯረጃ ግብ/Output

100,000 አርሶ አዯሮች (60% አባዎራዎች, የሰሇጠኑ አርሶ አዯሮች ብዛት PRA በግ/ሚ፤ ግትኤ፤ክግቢ
30% እማዎራዎች, 10% ወጣቶች) በሰኔ መካከሌ ጠንካራ
2006ዓ.ም በጤፌ ቴክኖልጂ ፓኬጅ ሙለ ግንኙነት መኖር
ፓኬጅ ሊይ የአንዴ ቀን ስሌጠና ያገኛለ

የሥራ እንቅስቃሴዎች (Activities)

የክሌሌ ኤክስቴንሽን ቁሳቁስ አምራች ቡዴን የተዘጋጁ የስሌጠና ቁሳቁሶች ቆጠራ
2 የቪዱዮ ፉሌሞች በማዘጋጀት በ100 ኮፒ ብዛት
አዘጋጅቶ ሇ16 ጤፌ ወረዲዎች ማሰራጨት
(በግንቦት 2006 ዓ.ም)
በ16 ወረዲዎች ሇሚገኙ 10,000 የጤፌ የሰሇጠኑ አርሶ አዯሮች ብዛት Survey ጠንካራ የግብርና
ሰርቶ ማሳያ አርሶ አዯሮች (EMTP ኤክስፐርቶች መኖር
farmers) በሙለ የጤፌ ፓኬጅ ትግበራ
ሊይ ተከታታይ ስሌጠና በግንቦት 2006ዓ.ም
በሌማት ሰራተኞች አማካኝነት ይሰጣሌ
(ሇ60% አባዎራዎች,30%እማዎራዎች,
10% ወጣቶች)

ግብዓት/ሃብት

100,ሚሉን ብር

2(ሁሇት) ተሽከርካሪዎች የተሽከርካሪዎች ቁጥር ቆጠራ ስኬታማ የግዥ ስርዓት

61