ანაფილაქსიური შოკი

ნოდარ ზვიადაძე
ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის
სახელმწიფო უნივერსიტეტის მედიცინის
ფაკულტეტის IV კურსის სტუდენტი
შესავალი
ანაფილაქსია არის მწვავე, პოტენციურად ლეტალური, მულტისისტემური
სინდრომი, რომელიც გამოწვეულია მასტის უჯრედების და ბაზოფილებს
მედიატორების უეცარი გათავისუფლებით მიმოქცევაში. ის ყველაზე
ხშირად გამოწვეულია იმუნოლოგიური რეაქციებით საკვებზე,
მედიკამენტებზე და მწერების ნაკბენზე, თუმცა ის ასევე შეიძლება
გამოწვეული იყოს არაიმუნოლოგიური მექანიზმების მეშვეობით
ნებისმიერი აგენტის მიერ, რომელსაც შეუძლია მასტი უჯრედების ან
ბაზოფილების უეცარი, სისტემური დეგრანულაცია.
ანაფილაქსიის პოტენციური მოქმედი
უჯრედები
• მასტ უჯრედები განიხილება, როგორც ძირითადი მოთამაშეები
IgE-დამოკიდებულ ალერგიასა და ანაფილაქსიაში. მასტ
უჯრედებზე ჩვეულებრივ გამოხატულია მაღალი აფინურობის
მქონე IgE რეცეპტორების დიდ რაოდენობა,- FcεRI. IgE-
დამოკიდებული იმუნური რეაქციების დროს, ანტიგენ-
დამოკიდებული ჯვარედინი კავშირი ანტიგენ-სპეციფიკური IgE-ს,
რომელიც დაკავშირებულია FcεRI-თან, იწვევს FcεRI-ს აგრეგაციას,
რაც ხელს უწყობს სიგნალიზაციის მოვლენების გააქტიურებას,
რაც იწვევს რამდენიმე ბიოლოგიურად აქტიური პროდუქტის
სეკრეციას, რომელიც, სავარაუდოდ, ჩართულია ალერგიულ
რეაქციებში, როგორიცაა ჰისტამინი და სხვადასხვა ცისტეინილ
ლეიკოტრიენები (Cys-LTs).
 ბაზოფილები
ადამიანის ბაზოფილებზე ასევე გამოხატულია მაღალი აფინურობის
მქონე IgE რეცეპტორი FcεRI,94 , გამააქტიურებელი IgG რეცეპტორი FcγRIIA
და ინჰიბიტორულ IgG რეცეპტორი FcγRIIB.95. ბაზოფილები
მონაწილეობენ ანაფილაქსიაში. მაგალითად, IgE-ის გააქტიურება.
ადამიანის ბაზოფილები დაკავშირებულია ზოგიერთი ბაზოფილური
უჯრედის ზედაპირის მარკერების დონის ამაღლებასთან, როგორიცაა
CD203c ან CD63, და ეს ქმნის „ბაზოფილების აქტივაციის ტესტების“
საფუძველს, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას ალერგენის
სენსიბილიზაციის დიაგნოსტიკის ან დასადასტურებლად და ეფექტების
მონიტორინგისთვის. ამ პირობების იმუნოთერაპიით მკურნალობის
მცდელობები.
მონოციტები/მაკროფაგები
მონოციტები და მაკროფაგები გამოხატავენ მააქტიურებელ
FcγRs100-ის მაღალ დონეს და ასევე შეუძლიათ რეაგირება
ანაფილატოქსინებზე.101 თაგვზე ჩატარებულმა კვლევებმა
აჩვენა, რომ მონოციტების/მაკროფაგების დაქვეითებამ
კლოდრონატის ლიპოსომების გამოყენებით შეიძლება
შეამციროს ანაფილაქსია როგორც IgG-ს შუამავლობით
პასიურ მოდელებში, ასევე აქტიურ მოდელებში.
ანაფილაქსიის პოტენციური
შუამავლები
ჰისტამინი დიდი ხანი ითვლებოდა ანაფილაქსიის მნიშვნელოვან
მედიატორად. ვუდრომ და მისმა კოლეგებმა აჩვენეს, რომ
ჰისტამინის აეროზოლური შეყვანა იწვევს ბრონქოკონსტრიქციას
ჯანმრთელ მოხალისეებში, თუმცა ჰისტამინის ეფექტი
ლეიკოტრიენებთან შედარებით ნაკლებად ძლიერი იყო.
მოხალისეებში ჰისტამინის ინტრავენურად შეყვანამ შეიძლება
გამოიწვიოს ანაფილაქსიის მრავალი ნიშანი და სიმპტომი, მათ
შორის კანის სიწითლე, თავის ტკივილი, სასუნთქი გზების
ობსტრუქცია და გარდამავალი ჰემოდინამიკური ცვლილებები,
ძირითადად წარმოდგენილია სისტემური ჰიპოტენზიით,
ტაქიკარდიით და მარცხენა პარკუჭის ფუნქციონირების გაზრდით.
თრომბოციტების გამააქტიურებელი
ფაქტორი
PAF არის ძლიერი , ფოსფოლიპიდიდან მიღებული
შუამავალი, რომელიც მონაწილეობს თრომბოციტების
აგრეგაციაში და ითვლება, რომ მნიშვნელოვან როლს
ასრულებს სხვადასხვა იმუნურ და ანთებით პასუხებში. PAF-ის
ბიოლოგია და მისი პოტენციური როლი ანაფილაქსიაში
ცოტა ხნის წინ დეტალურად იქნა მიმოხილული. PAF შეიძლება
გამოთავისუფლდეს ადამიანის სხვადასხვა უჯრედებით, მათ
შორის ფილტვის მასტის უჯრედებით და სისხლის
ბაზოფილებით ex vivo სტიმულაციის შემდეგ ანტი-IgE
ანტისხეულებით და ნეიტროფილები ინ ვიტრო ინკუბაციის
შემდეგ სითბური აგრეგირებული ადამიანის IgG-ით.
კლინიკური სურათი
• კანი - ქავილი, სიწითლე, ჭინჭრის ციება , შეშუპება (ანგიოედემა)
• თვალები – ქავილი, ცრემლდენა, სიწითლე, თვალების ირგვლივ კანის შეშუპება
• ცხვირი და პირი - ცემინება, სურდო, ცხვირის შეშუპება, ენის შეშუპება, მეტალის გემო
• ფილტვები და ყელი - ჰაერის შეღწევის გაძნელება, განმეორებითი ხველა,
გულმკერდის შებოჭილობა, ხიხინი ან გაძნელებული სუნთქვის სხვა ხმები, ლორწოს
გამომუშავების გაზრდა, ყელის შეშუპება ან ქავილი, ხმის ჩახლეჩვა, ხმის
ცვლილება, დახრჩობის შეგრძნება.
• გული და სისხლის მიმოქცევა – თავბრუსხვევა; სისუსტე; გაბრუება; სწრაფი, ნელი ან
არარეგულარული გულისცემა; დაბალი არტერიული წნევა
• საჭმლის მომნელებელი სისტემა - გულისრევა, ღებინება, მუცლის კრუნჩხვები,
დიარეა
• ნერვული სისტემა - შფოთვა, დაბნეულობა, მოსალოდნელი განწირულობის განცდა
მკურნალობა
• ადრენალინი (ეპინეფრინი)
ინტრამუსკულარული ადრენალინი არის ანაფილაქსიის პირველი
რიგის მკურნალობა (მაშინაც კი, თუ შესაძლებელია ინტრავენური
წვდომა).
• ინტრამუსკულური ადრენალინის ერთჯერადი დოზა კარგად
გადაიტანება და უქმნის მინიმალურ რისკს ინდივიდს, რომელსაც
აქვს ალერგიული რეაქცია.
• თუ ანაფილაქსიის ნიშნები შენარჩუნებულია ინტრამუსკულური
ადრენალინის ორი დოზის მიუხედავად, დაიცავით რეფრაქტერული
ანაფილაქსიის ალგორითმი და გამოიძახეთ ექსპერტთა დახმარება ,
რათა უნდა დაიწყოს ადრენალინის ინტრავენური ინფუზია.
• ჟანგბადი (მიეცით რაც შეიძლება მალე)
თავდაპირველად მიეცით ჟანგბადის მაქსიმალური
კონცენტრაცია ჟანგბადის ნიღბის გამოყენებით. როგორც კი
ეს შესაძლებელია, დაარეგულირეთ შესუნთქული ჟანგბადის
კონცენტრაცია ჟანგბადის გაჯერება 94-98% (ჰიპერკაპნიური
რესპირატორული უკმარისობის რისკის მქონე პაციენტებში,
გაითვალისწინეთ სამიზნე დიაპაზონი 88-92%). თუ პაციენტის
ტრაქეა ინტუბირებულია, აწარმოეთ ფილტვების ვენტილაცია
ჟანგბადის შესაბამისი კონცენტრაციით
ინტრავენური სითხეები
• უზრუნველყავით IV წვდომა და მიეცით სწრაფად IV სითხის
ბოლუსი (10 მლ/კგ ბავშვში ან 500 – 1 000 მლ მოზრდილებში) .
• გამოიყენეთ არაგლუკოზის შემცველი კრისტალოიდები,
რომლებიც შეიცავს ნატრიუმს დიაპაზონში 130 - 154 მმოლ/ლ
(მაგ. 0,9% ნატრიუმის ქლორიდი, ჰარტმანი) .
• საჭიროების შემთხვევაში მიეცით დამატებითი სითხეები. დიდი
მოცულობა (მოზარდებში 3-5 ლიტრამდე) შეიძლება იყოს
• მძიმე ანაფილაქსიური შოკის დროს გამოიყენეთ გლუკოზის
შემცველი კრისტალოიდი (მაგ. Hartmann's ან Plasma-Lyte®)
• მიეცით სითხეები IO გზით, თუ IV წვდომა დაგვიანებულია.
გამოყენებული ლიტერატურა
• Reber, L. L., Hernandez, J. D., & Galli, S. J. (2017). The pathophysiology
of anaphylaxis. The Journal of allergy and clinical immunology, 140(2),
335–348. https://doi.org/10.1016/j.jaci.2017.06.003
• Godot V, Arock M, Garcia G, et al. H4 histamine receptor mediates
optimal migration of mast cell precursors to CXCL12. J Allergy Clin
Immunol 2007; 120:827.
• https://www.resus.org.uk/library/additional-guidance/guidance-
anaphylaxis/emergency-treatment
მადლობა ყურადღებისთვის !