პარაზიტოლოგიის ფინალური გამოცდის საკითხები

1)პარაზიტოლოგიის საგანი და ამოცანები

ბაქტერიებით, ვირუსებითა და სოკოებით გამოწვეულ დაავადებებს ინფექციური
ეწოდება, პარაზიტებით გამოწვეულს- პარაზიტული და ინვაზიური.
სამედიცინო პარაზიტოლოგია შეისწავლის პარაზიტის აგებულებასა და მის
სასიცოცხლო ციკლს. იყოფა: 1.სამედიცინო პროტოზოოლოგიად 2. სამედიცინო
ჰელმინთოლოგიად.
პარაზიტიზმი სახეობათა თანაცხოვრების ფორმაა,რომლის დროსაც ერთი ორგანიზმი
მეორეს იყენებს საკვების წყაროდ და საცხოვრებელ ადგილად.

2) სიმბიოზი
ნებისმიერი ორგანიზმი რომელიც მთელს სიცოცხლეს ან მის ნაწილს სხვა სახეობის
ორგანიზმთან მჭიდრო კავშირში ატარებს სიმბიოტია, ასეთ ურთიერთობას კი
სიმბიოზი ეწოდება. არსებობს სიმბიოზის 4 სახე:
1. კომენსალიზმი- სივრცითი სიახლოვე კომენსალს აძლევს საშუალებას რომ იკვებოს
მასპინძლის მიერ მოპოვებული საკვებით 2 პარტნიორს შეუძლია დამოუკიდებლადა
იარსებოს. კომენსალიზმის მაგალითია კიბო განდეგილისა და აქტინიას ურთიერთობა.
2. ფორეზია - იგივე ტარება. მცირე ზომის ორგანიზმს ატარებს დიდი ზომის ორგანიზმი.
ეს ფორმა ფიზიოლოგიურ ურთიერთქმედებას არ გულისხმობს.
3. პარაზიტიზმი-პარაზიტი ფიზიოლოგიურად უკავშირდება მასპინძელს და თავსდება
ან სხეულის შიგნით ან სხეულზე და აყენებს ზიანს მას. ძირითადად სისხლით ლიმფით
ან ქსოვილური სითხით იკვებება.
4. მუტუალიზმი - მასპინძელი და მუტუალისტი ფიზიოლოგიურად არიან ერთმანეთთან
დაკავშირებულნი. მაგალითად შოლტოსანი და ტერმიტები. ნახშირწყლოვან საკვებზე
დამოკიდებული შოლტოსანი მოიხმარს ტერმიტის მიერ გადამუშავებულ ხის
ნახერხს.შოლტოსანი გამოიმუშავებს ცელულოზას, რომელსაც ტერმიტი იყენებს და
ტერმიტი კი შოლტოსანს განვითარებისთვის ყველანაირ პირობას უქმნის.

3)პარაზიტიზმი
არსებობენ მუდმივი და დროებითი პარაზიტები, ასევე ობლიგატურები, რომლებიც
მასპინძლის გარეშე ვერ იარსებებენ და ფაკულტატურები, რომლებსაც თავისუფლად
ცხოვრება შეუძლიათ. პარაზიტ-მასპინძლის ურთიერთობის დროს მასპინძელი
განიცდის პარაზიტის ანტიგენების მოქმედებას. არსებობს პარაზიტის სხეულზე
მდებარე ანტიგენები სომატური და მის მიერ სეკრეტირებული - მეტაბოლური
ანტიგენები. ადამიანში ლოკალიზაციის მიხედვით არსებობენ ენდო და
ექტოპარაზიტები.

4) მასპინძელი ორგანიზმები
1) საბოლოო მასპინძელი- აქ პარაზიტი თავის სქესმწიფე ფორმას იღებს
2) შუალედური მასპინძელი- აქ პარაზიტი უსქესოდ მრავლდება
3) ტრანსფერული გადამტანი -დროებითი თავშესაფარი და გადატანის საშუალება
4) რეზერვუარული მასპინძლები ეწოდებათ დაინფიცირებულ ცხოველებს, რომლებიც
ადამიანის ინფექციის წყაროები არიან. არსებობენ ტყისა და შინაური რეზერვუარები.
ვექტორი - ფეხსახსრიანი ან სხვა უხერხემლო ცხოველი, რომელიც მასპინძლისა და
გადამტანის როლს ასრულებს.

5)პარაზიტულ დაავადებათა გავრცელებაზე მოქმედი ფაქტორები

ანტისანიტარია - მაგალითად, აზიის სოფლებში სარწყავი წყალი ბინძურდება
ადამიანისა და ცხოველების ფეკალიებით და ადამიანები ასეთი წყლით მოყვანილ
მცენარეებს მოიხმარენ საკვებად.
დაავადებათა კონტროლი და მკურნალობა - ძირითადად მესამე სამყაროს ერებს არ
აქვთ სახსრები ჯანმრთელობის დაცვისთვის. შისტოსომოზის გადამტანი ლოკოკინის
კონტროლი საკმაოდ ძვირია, ამიტომ პარაზიტული დაავადებები ძირითადად
ღარიბებს ემართებათ.
ცუდი კვება - საკვების უკმარისობა, ცილის ნაკლებობა განსაკუთრებით ბავშვებს
აზიანებს და ისინი მარტივად ავადდებიან პარაზიტული დაავადებებით.
სამედიცინო აგიტაცია - საჭიროა მოსახლეობის ინფორმირება ილუსტრირებული
ლექციებით და მედიის ჩართვაც სოფლებში მცხოვრები ხალხისთვის.
ეთნიკური წეს-ჩვეულებები - მაგალითად, მუსლიმანურ ქვეყნებში ატარებენ განბანვის
რიტუალს, რაც წყლის დაბინძურებას იწვევს, აზიაში მიირთმევენ ცუდად დამუშავებულ
კიბორჩხალებს დელიკატესად, რაც ნაწლავის მწოველას გავრცელების წყაროა.
კლიმატი- შიშველი კანი და ოფლი იზიდავს მწერს საკბენად. განსაკუთრებით მარტივად
ვრცელდება პარაზიტული დაავადებები თბილი და ცხელი კლიმატის პირობებში.
ოპორტუნისტული პარაზიტიზმი- შიდსის ვირუსი და ზოგიერთი მედიკამენტი ასუსტებს
ადამიანის იმუნურ სისტემას და ზრდის მისი დაზიანების შესაძლებლობას.
6) პარაზიტის მოქმედება მასპინძელზე: უჯრედის დაზიანებისა და
ქსოვილის მორფოლოგიური ცვლილების ძირითადი ტიპები
პარაზიტი სხვადასხვა სახის ცვლილებებს იწვევს მასპინძელში. დაავადებები
დამოკიდებულია პარაზიტის რაოდენობაზე ,სახეობასა და მასპინძლის ფიზიოლოგიურ
მდგომარეობაზე.
ქსოვილის დაზიანება:
I ალბუმინური დეგენერაცია- ამ დროს ცხიმის ან ალბუმინის შემცველი უჯრედები
ზიანდება, რომლებსაც მკრთალი ციტოპლაზმა აქვთ და ბირთვიც არაა გამოხატული.
მაგალითად: ღვიძლის, გულის, თირკმლის უჯრედები.
II ცხიმოვანი დეგენერაცია -ამ დროს დიდი რაოდენობით ცხიმი გროვდება უჯრედებში
და ისინი ყვითელ ფერს იღებენ. მაგალითად: ღვიძლის უჯრედები.
III ნეკროზი -ქსოვილისა და უჯრედების სიკვდილი, დიდხანს გაგრძელებული
დეგენერაციის გამო.
ქსოვილის მორფოლოგიური ცვლილებები:
I ჰიპერპლაზია - უჯრედის მეტაბოლიზმის სიჩქარის მატება უჯრედთა გაყოფას
აჩქარებს.
II ჰიპერტროფია - უჯრედისა და ორგანოიდების ზრდა ორგანიზმში პარაზიტების
სიჭარბის გამო
III მეტაპლაზია - ერთი ტიპის ქსოვილი გარდაიქმნება სხვა ტიპად, ემბრიონული
ქსოვილის მონაწილეობის გარეშე
IV ნეოპლაზია - უჯრედთა ატიპიური ზრდა ქსოვილში, რაც სიმსივნეს იწვევს.
ნეოპლაზიური სიმსივნე არაა ანთებითი და ნორმალური ზრდა არ ახასიათებს.

7) ქსოვილოვანი (დიზენტერიული) ამება : ენტამოება ჰისტოლიტიკა

მორფოლოგია, საციცოცხლო ციკლი და ეპიდემიოლოგია
E.histolytica იწვევს ამებურ დიზენტერიას ანუ ამებიაზს. პირველად ეს ამება აღმოაჩინეს
რუსეთში 1875 წელს, დღეს კი გლობალურადაა გავრცელებული. ინვაზიის საშუალებას
წარმოადგენს ცისტების გადაყლაპვა დაუბანელი ხელების, დაბინძურებული საკვების
ან წყლის მოხმარებისას. ინფიცირების შემთხვევები მკვეთრად იზრდება
დაავადებულებთან კონტაქტისას.

სასიცოცხლო ციკლი
E.histolytica ერთბირთვიანი ტროფოზოიტი სახლობს ადამიანსა და სხვა პრომატების
მსხვილ და სწორ ნაწლავებში,ხანდახან წვრილი ნაწლავის ქვედა უბანში. მოძრავი
ტროფოზოიტის დიამეტრი 25მკმ-ია. ციტოპლაზმა ორი ზონისგან შედგება: ნათელი
ექტოპლაზმისა და წვრილგრანულური ენდოპლაზმისგან,რომელშიც შეიმჩნევა საკვები
ვაკუოლები. ასეთ ვაკუოლებში შეიძლება იყოს მასპინძლის ერითროციტები,
ლეიკოციტები,ეპითელური უჯრედები,ასევე ნაწლავური ბაქტერიები. ტროფოზოიტები
მრავლდებიან ნაწლავში მიტოზურად.
დიფერენცირებისთვის E.histolytica-ში ბირთვის განსაკუთრებულად
მნიშვნელოვანია,რადგან ბირთვის მიხედვით განსხვავდება E.histolyticaსხვა ნაწლავური
ამებებისგან. ბირთვს გააჩნია კარგად შესამჩნევი გარსი,რომელიც შიდა მხრიდან
ამოფენილია პერიფერიული ქრომატინის წვრილი გრანულებითა და მცირე ზომის
ცენტრალური ენდოსომით.
სხვადასხვა გარემოს ან ფიზიოლოგიური პირობების დროს ტროფოზოიტები ხდებიან
უფრო სპერულები და მცირდებიან ზომაში,საკვების ვაკუოლის გამო. ინცისტირება
იწყება პრეცისტული ტროფოზოიტის მიერ ჰიალინური ნივთიერების
სეკრეციით,რომელიც ქმნის ცისტის გარსს. ამ სტადიაზე ცისტა სფერულია და აქვს
ერთი ბირთვის,შეინიშნება გლიკოგენის გროვებისა და ქრომატინული ნაწილაკების
არსებობაც. ბირთვი განიცდის ორ მიტოზურ გაყოფას,რითაც წარმოიქმნება 4
ვეზიკულური ბირთვი E.histolytica-ს მომწიფებულ ცისტაში.
E.histolytica-ს ცისტები ძალიან მდგრადები არიან გამოშრობისა და ქიმიური
ნივთიერებების მიმართ. ცისტები წყალში ძლებენ ერთ თვეს,ხოლო ფეკალიებში
მშრალ მიწაზე 12 დღეზე მეტს, ტემპერატურას კარგად უძლებენ 50 გრადუსამდე, რაც
მათი თერმული სიკვდილის წერტილად ითვლება. როდესაც E.histolytica-თი
დაბინძურებული საკვები ან წყალი მოხვდება მასპინძლის ორგანიზმში,ცისტები
ხვდებიან კუჭში,შემდეგ ნაწყლავებში და იწყება მათი ექსცისტირება. ამას ხელს უწყობს
ნაწლავების ნეიტრალური ან სუსტი ტუტე გარემო.

ეპიდემიოლოგია
ენტამოება ჰისტოლოტიკა კოსმოპოლიტია,ადამიანის ინფიცირების შემთხვევები
მიხედვით 500მილიონზე მეტი ადამიანია ინფიცირებული, თუმცა ამ მონაცემებმა
შეიძლება შეცდომაშიც შეგვიყვანოს, რადგან 90%-მდე შემთხვევებისა შესაძლოა
გამოწვეული იყოს მორფოლოგიურად იდენტური E.dispar-ის მიერ. ინფექციის
გავრცელება მკვეთრად მერყეობს და დამოკიდებულია ადამიანიზე, რადგან ზოგი
ძალიან მგრძნობიარე ამ დაავადების მიმართ, ზოგი პირიქით. გავრცელება
დამოკიდებულია დაბინძურებული საკვების და წყლის მიღებაზე.

8) ამებიაზის სიმპტომატოლოგია. დიაგნოზი, პროფილაქტიკა

სიმპტომატიკა
ინვაზიის მთავარი წყარო ასიმპტომური მატარებლები ან ქრონიკული პაციენტები
არიან. მათი საშუალებით ხდება ცისტების გავრცელება და ამ ინდივიდებში
დაავადებას ლუმინარული ამებიაზი ეწოდება.რაც შეეხება მწვავე ფორმას, ამ დროს
დაავადებას ინვაზიური ამებიაზი ეწოდება , მექანიკურ ვექტორებს ბუზები და ტარაკნები
წარმოადგენენ.

სიმპტომები და დიაგნოსტიკა
ინვაზიური ამებიაზი ორი ფორმით შეიძლება გამომჟღავნდეს . ესენია ამებური
დიზენტერია და ქრონიკული ამებიაზი.ამებური დიზენტერიის დროს გვაქვს მწვავე
დიარეა, სისხლი და ლორწო თხევად ფეკალურ მასებთან ერთად, აღინიშნება სიცხე
37,8–39 გრადუსი. დიაგნოსტიკა შესაძლებელია ფეკალიებში ცისტების ამოცნობით.
Entamoeba Hystolytica იშვიათად იწვევს ტვინის, თვალის ან სახის ინფიცირებას და ამ
დროს მას ფატალურ შედეგამდე მივყავართ..ამებიაზის ლაბორატორიული
დიაგნოსტირება ხდება ცისტების ან ტროფოზოიტების
იდენტიფიცირებით.მნიშნელოვანია პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქციის PCR მეთოდი.
ბიოფსიური მასალა და ნერწყვიც შეიძლება გამოვიყენოთ ტროფოზოიტების
აღმოჩენისთვის.

პროფილაქტიკა
Entamoeba Hystolytica–ს ცისტების შემცველი ფეკალური მასებით დაბინძურებული
საკვები ან წყალი ძირითადი საფრთხეა, შესაბამისად ყველაზე მეტად წყლის
იოდიზაცია ხდება. ასევე იკრძალება ფეკალიების სასუქად გამოყენება.

9) ამებების არაპათოგენური ფორმების (E. dispar, E. hartmani, E.

coli,E.gingivalis) ზოგადი მახასიათებლები
1)Entamoeba dispar. ( ენტამოება დისპარ) ითვლება Entamoeba histolytica-ს პათოგენურ
ექვივალენტად. Entamoeba Histolytica სეროლოგიურ პასუხს იწვევს ადამიანში, იქნება ეს
სიმპტომური თუ არასიმპტომური, ხოლო Entamoeba dispar არა. ანუ თუკი ფეკალიებში
ნეგატიური სეროლოგიის პასუხია ოთხბირთვიან ცისტებზე, და ამას ემთხვევა PCR-ის
შედეგიც , გამოდის რომ პაციენტს არაპათოგენური Entamoeba dispar–ის არსებობა
აღენიშნება.
2)Entamoeba hartmanni (ენტამოება ჰართმანი)–,E.histolytica–ს მცირე ფორმა, ანუ მისი
სასიცოცხლო ციკლი და მორფოლოგია ძალიან გავს Entamoeba histolytica-ს. თუმცა ის
არაპათოგენურია, მცირე ზომისაა. მის ვაკუოლში არ აღინიშნება ერითროციტები.
3)Entamoeba coli (კოლინჯის ამება)–ყველაზე ფართოდ გავრცელებული ნაწლავური
ამებაა.ადამიანებში ჩვეულებრივ ითვლება არაპათოგენურად. Entamoeba coli–ის
ტროფოზოიტი არ იჭრება მასპინძლის ქსოვილში და არ იყენებს საკვებად. მისი საკვები
ვაკუოლი შეიცავს ბაქტერიებს, საფუარებს და ნაწლავური ჩამონაშალის ფრაგმენტებს.
შეღებილ პრეპარატებში ბირთვის გარსი მსხვილია, მომწიფებული ცისტა 8 ვეზიკულურ
ბირთვს შეიცავს,უფრო ახალგაზრდა ცისტებში კი ერთი, ორი ან ოთხი ბირთვია.
ქრომატოიდული სხეულაკები ნემსისებურია ან არასწორი ფორმისაა.ცისტები ხშირად
ფეკალიებში აღინიშნება დიარეის დროს.
Entamoeba coli–ს სასიცოცხლო ციკლი მსგავსია Entamoeba Histolytica–სი. ის მოიცავს
პრეცისტის, მეტაცისტის და ტროფოზოიტის სტადიებს. მასპინძლის ინფიცირება კი
ცისტების გადაყლაპვით იწყება.
4)Entamoeba gingivalis(პირის ღრუს ამება)– ის ძირითადად პირის ღრუში, ღრძილებსა და
კბილებში გვხვდება. საკვების მომნელებელი ვაკუოლი შეიძლება შეიცავდეს პირის
ღრუს ეპითელურ უჯრედებს , ლეიკოციტებს, მიკრობებს და ერთითროციტებსაც.
ცისტებს არ წამოქმნის !!! გადაეცემა პირდაპირი და არაპირდაპირი გზით.
არაპირდაპირი გზით , ძირითადად დაბინძურებული საკვებიდან, საღეჭი რეზინიდან,
კბილის ჩხირიდან.

10)თავისუფლად მცხოვრები პათოგენური ამებების-Naegleria, Acatamoeba,

balamuthia ზოგადი მახასიათებელი , მათ მიერ გამოწვეული დაავადებები.
Naegleria Fowleri იწვევს პირველად ამებურ მენინგოენცეფალიტს (პამი - Pam) , რაც
ხშირად ფატალურად სრულდება. მისი სასიცოცხლო ციკლი მოიცავს შოლტიან და
ამებოიდურ ტროფოზოიტებსა და ცისტებს. შოლტიან ტროფოზოიტს აქვს ორი შოლტი,
ხოლო ამებოიდურს ერთი ბლაგვი ფსევდოპოდია, უმცირესი წვეტით ბოლოზე.
ადამიანს ძირითადად აინფიცირებს ამებოიდური ტროფოზოიტი, რომელიც იჭრება
ცხვირ-ხახის ლორწოვანში, ემაგრება მას და ცხავის ძვლის დაცხრილული ფირფიტით
მიემართება ტვინისკენ, რაც იწვევს ანთებასა და ძალიან ხშირად, სიკვდილს.
Acanthamoebaს ოთხი სახეობა (A. culberstoni, A. polyphaga, A. castellanii, Balamuthia
manderiallaris) იწვევს გრანულომატოზურ ამებურ ენცეფალიტს (გაე - Gae). Acanthamoeba
და Balamutia სასიცოცხლო ციკლით ჰგვანან Naegleria-ს, განსხვავდებიან იმითი, რომ არ
აქვთ შოლტიანი ტროფოზოიტი. Naegleria-ს ამებოიდური ტროფოზოიტები
წარმოქმნიან ერთ ბლაგვ ფსევდოპოდიას და მოძრაობენ სწრაფად. Acathamoeba-ს
ამებოიდურ ტროფოზოიტებს აქვთ პატარა, წვეტიანი ფსევდოპოდიები და მოძრაობენ
ნელა, ხოლო Balamuthia-ს ტროფოზოიტებს აქვთ ორი სახის ფსევდოპოდია: განიერი
ბლაგვი ან თითისებრი. Balamuthia-სა და Naegleria-ს აქვს მრგვალი ცისტები, ხოლოდ
Acanthamoeba-ს ოთხკუთხა.
11) წამწამიანები: Balantidium coli : მორფოლოგია, ეპიდემიოლოგია,
სასიცოცხლო ციკლი, სიმპტომატოლოგია და დიაგნოზი
ბალანტიდიუმ კოლი Ciliophora-ს ტიპის წარმომადგენელია და გააჩნია წამწამები.აქვს
ორი ტიპის ბირთვები – მაკრონუკლეუსი და მიკრონუკლეუსი . მისი განმასხვავებელი
ნიშანია ჩაღრმავების-პერისტომის არსებობა, რომელიც ციტოსომაში გადადის . ის
ძირითადადა ადამიანის პარაზიტია, თუმცა სახლობს მაიმუნებში და ღორებში(B.suis).

სასიცოცხლო ციკლი
სასიცოცხლო ციკლი მოიცავს , როგორც მოძრავი ტროფოზოიტის ასევე ცისტის
სტადიას. უჯრედის წინა ბოლოზე აქვს ციტოსტომი, ხოლო მოპირდაპირე მხარეს
ციტოპიგი. პერისტომის ხშირი წამწამებითაა დაფარული. მაკრონუკლესუ
წაგრძელებეული, თირკმლის ფორმისაა. ვეზიკულური მიკრონუკლეუსი -მრგვალია.
აქვს 2 დიდი მფეთქავი ვაკუოლი,ერთი უჯრედის შუაშია, მეორე ბოლოში. ეს ვაკუოლები
განაპირობებენ ოსმორეგულაციის უნარს. საკვები ვაკუოლები კი შეიცავენ: ნარჩენებს ,
მასპინძლის ეპითელის უჯრედებს, სახამებელს, ერითროციტებს. მრავლდებიან
უსქესოდ,განივი გაყოფის გზით.
ტროფოზოიტი სახლობს ბრმა ნაწლავსა და მსხვილ ნაწლავში. ის კარგად გრძნობს
თავს,სახამებლით მდიდარ გარემოში. წვრილ ნაწლავში ტროფოზოიცი ლორწოვანში
არ იჭრება. ბრმა ნაწლავში რადგანაც დაბალია ნახშირწყლების შემცველობა ამიტომ აქ
ინვაზიური ხასიათისაა. ხოლო სადაც ნახშირწყლები უხვადაა,მაგ: მსხვილი ნაწლავი იქ
სანათურში რჩება. ფიქრობენ, რომ ტროპოზოიტი გამოყოფს პროტეოლიზურ
ფერმენებს ,რაც განაპირობებს მის მოქმედებას ლორწოვან ეპითელზე და მასში
შეღწევას.
ინცისტირება – ხდება მსხვილ ნაწლავში მაგრამ შესაძლებელია მოხდეს მაპსინლის
ორგანიზმის გარეთაც.
ექსცისტირება – წვრილი ნაწლავი.

სიმოტომატოლოგია
დაავადება მიმინარეობს როგორც ასიმპტომური,ასევე მწვავე ფორმით. პარაზიტის
ინვაზიას ნაწლავის ეპითელში მოსდევს სისხლჩაქცევები და წყლულების
წარმოქმნა,ამიტომ ამ მდგომარეობას ბალანტიდიურ დიზენტერიას უწოდებენ. ის ჰგავს
ამებიაზს ,მაგრამ ნაწლავგარე ინფიცირებები იშვიათია. B. coli შეიძლება შემთხვევით
ზურგის ტვინის სითხეში მოხდეს, სადაც ლეტალურ შედეგს გამოიწვევს. დიაგნოზის
დასმისთვის საჭიროა ფეკალიების ანალიზი ტროოზოიტების ან ცისტების
შემცველობაზე. ტროფოზოიტების ზომა დიდი, შესაბამისაც მათი აღმოჩენა მარტივია.

ეპიდემიოლოგია
ბალანტიდოზი ძალიან ხშირია მსოფლიოს ტროპიკულ რეგიონებში. ბევრად უფრო
გავრცელებულია ღორებში, თუმცა მათში არაპათოგენურია. ღორებში დაავადების
გავრცელება მერყეობს 20%-დან 100%-მდე. ძირითადად იმ ქვეყნებშია
გავრცელებული,სადაც საცხოვრებელი გარემო მეღორეობისგან მკვეთრად არ არის
გამიჯნული.

დიაგნოზი
დიაგნოზი დასმისთვის საჭიროა ფეკალიების ანალიზი ტროფოზოიტის ან ცისტების
შემცველობაზე. ტოროფოზოიტების იდენტიფიკაცია მარტივია, მათი დიდი ზომის
გამო. აქ კიდევ ერთი ფაქტია გასათვალისწინებელი, ბალანტიდიუმი არის ერთადერთი
წამწამიანი პარაზიტი , რომელიც ადამიანის ორგანიზმში გვხვდება და შესაბამისად
მისი დიაგნოსსტირების დროს ეს ფაქტიც ყურადსაღებია.

12) არატრიქომონადური შოლტოსნები - Giardia lamblia: გიარდია ლამბლია

- მორფოლოგია, ეპიდემიოლოგია, სასიცოცხლო ციკლი,
სიმპტომატოლოგია და დიაგნოზი
ამ გვარის წარმომადგენლებს ახასიათებს ბილატერალური სიმეტრია და განსხვავდება
სხვა უმარტივესებისგან. ტროფოზოიტის ბოლო ნაწილი მომრგვალებულია,წინა
გაბრტყელებულია ვენტრალურად. ზურგის მხარეს ამობურცულია , მუცლის მხარეს
ჩაღრმავებული. მისი დიდი ნაწილი უკავია ორბირთვიან ადჰეზიურ დისკოს. მისი კიდე
ეყრდნობა მიკრომილაკებს და მიოფიბრილების გროვებს.
4 წყვილი შოლტი გამოდის ბირთვებს შორის არსებული ბაზალური სხეულაკებისკენ.
ერთი მიემართება სხეულის შუახაზის ქვემოთ და გამოდის უკანა ბოლოდან.
ვენტრალური წწყვილი გამოდის ადჰეზიური დისკოს უკანა ბოლოდან. დარჩენილი ორი
წვილი გამოდის გვერდებიდან.
მისთვის დამახასიათებელი ოდნავ მოღუნული მედიალური სხეულაკის არსებობა
(ამობურცულია). მათი ფუნქცია უცობია,მაგრამ ფიქრობენ, რომ ასრულებენ საყრდენ
ფუნქციას.

სასიცოცხლო ციკლი
მისი ტროფოზოიტი იყოფა სიგრძივად. მდებარეობს მასპინძლის 12გოჯა ნაწლავსა და
ნაღვლის სადინარებში. ტროფოზოიტი ემაგრება ან ლორწოვან ეპითელს ადჰეზიური
დისკოს საშუალებით ან შოლტების მეშვეობით მიდის ნაწყლავის სანათურში.
მარილხსნარიან წყალსი ცისტებში აღინიშნება სინათლს გარდამტეხი
(რეფრაქტირული) გრანულები. დეფეკაციის დროს ფეკალურ მასებში აღინიშნება
მილიარდობთ ტროფოზოიტი. თუმცა დიარეის დროს არა. ცისტები კუჭის გავლით
წვრილ ნაწლავებში ხვდებიან, სადაც ხელახალ ციკლს იწყებენ.
ინცისტირება – მსხვილი ნაწლავი, დასნებოვნება ცისტებით ხდება.ცისტა არის
კვერცხის ფორმის. აღინიშნება ორიდან ოთხამდე ბირთვი იოდით შეღებილ
პრეპარატში. შეიცავს მრავალ ძაფს და მედიალურ სხეულაკებს.
ეპიდემიოლოგია
გვხვდება 6–10 წლის ბავშვებში და ჰომოსექსუალ მამაკაცებში. პოტენციური
რეზერვუარები
არიან თახვები, ძაღლები და ცხვრები. დაავადების აფეთქება ხშირია ბაღებში, ბავშვთა
სახლებში, იქ , სადაც ანტისანიტარიაა. აღსაღვიშნავია, რომ ყველა ადამიანს აქვს
განსხვავებული სიმპტომი და ვარაუობენ , რომ ეს ადამიანის კვების
თავისებურებებიდან გამომდინარეობს.

სიმპტომატოლოგია
გიარდია ლამბლიათი ინფიცირებას თან სდევს მწვავე ნაწლავური დარღვევები მათ
შორის დიარეა. ამ დროს საკვების შეთვისება დარღვეულია. ტროფოზოიტი ემაგრება
ნაწლავის ეპითელს ადჰეზიური დისკოს საშუალებით, თუმცა იშვიათად აღწევს
ლორწოვანი გარსის შიგნით. იწვევს წვრილი ნაწლავის ხაოების lamina propia-ს
ანთებას.მწვავე ინფექციის დროს მსხვილი ნაწლავი ვეღარ შეიწოვს ისეთ
მნიშვნელობას, ცხიმში ხსნად ნივთიერებებს , როგორიცაა: B12 ვიტამინი და ფოლიუმის
მჟავის მარილები. ასევე ამას მოსდევს წვრილი ნაწლავის ფერმენტის დისაქარიდის
სინთეზის დარღვევა. სხვა სიმპტომებიდან აღსაღნიშნავია: სტეატორეა ანუ ცხიმების
დაუშლელობა.

13) პირის ღრუს ტრიქომონა Trichomonas tenax, ვაგინალური ტრიქომონა

Trichomonas vaginalis, მორფოლოგია, ეპიდემიოლოგია, სასიცოცხლო
ციკლი, სიმპტომატოლოგია, და დიაგნოზი
პირის ღრუს ტრიქომონა Trichomonas tenax
Trichomonas Tenax გვვხვდება ღრძილებსა და კბილების ნადევზე, ცხვირხახაში.
ტროფოზოიტებს აქვთ 4 თავისუფალი შოლტი, მეხუთე შოლტი კი უკან მიემართება
უნდულირებადი მემბრანის სახით .კოსტა უნდულირებად მემბრანას მიჰყვება
პარალელურად.
გადაცემა ხდება უშუალო კონტაქტით–კოცნით ან დაბინძურებული ჭურჭლით.
გადაცემის საშუალებაა ასევე სასმელი წყალი. ორგანიზმი არაპათოგენურია. მისი
თავიდან აცილება სწორი პირის ღრუს ჰიგიენით არის შესაძლებელი.

ვაგინალური ტრიქომონა Trichomonas vaginalis

ის არის ტრიქომონების ერთადერთი პათოლოგენური ფრომა. სახლობს:ქალის საშოში.
მამაკაცის შარდსანდენში,სათესლე დანამატსა და პროსტატაში. სხვა
ტრიქომონებისაგან განსხვავდება დიდი ზომით და უფრო დიდი უნდულირებადი
მომბრანით. მისი ტროფოზოიტი ხშირად წარმოქმნის ფსევდოპოდიებს.

სასიცოცხლო ციკლი
იყოფა სიგრძივად, ბინალური გაყოფით. ოპტიმალური PH ამ ორგანიზმის
გავრცელებისთვის არის 5-6, ხოლო ვაგინაში PH=4,5-5. როდესაც მჟავიანობის დონე
ირღვევა იქმნება ისეთი გარემო, სადაც ეს პარაზიტი კარგად გრძნობს თავს.
ნორმალური პირობებში ვაგინის PH-ის შენარჩუნება ხდევა რძემჟავის წარმომქმნელი
ჯგუფით, მაგრამ T.vaginalis შლის ბაქტერიებს, რაც იწვევს PH-ის დონის აწევას 4,9-მდე.

ეპიდემიოლოგია
ქალებში გავრცელების სიხშირე არის 10-25%. პაციენტების 15%-ს გააჩნია შემდეგი
ჩივილი: შეცვლილი გამონადენი. მამაკაცების ინფიცირების დონე შედარებით
დაბალია. გადაცემა ხდება ჩვეულებრივ სქესობრივი კავშირის გზით.

სიმპტომატოლოგია
T.vaginalis იწვევს საშოს ლორწოვანი უჯრედების დაზიანებას და გამონადენი
ძირითადად ყვითელი ფერისაა, ასევე აღინიშნება წვა და ქავილი. მამაკაცებში
სიმპომები გაცილებით ნაკლებადაა გამოხატული,თუმცა შეიძლება აღინიშნებოდეს
პროსტატის გადიდება.ამის გამო ტრიქომონოზი ხშირად ერევათ გონორეაში.

დიაგნოზი
ქალებში დიაგნოზის დასამელად საჭიროა ვაგინალური ნაცხის მიკროსკოპიული
ანალიზი.

14) ) სისხლისა და ქსოვილის უმარტივესების (Leishmania, Tripanosoma)

მორფოლოგიური დახასიათება
სისხლის შოლტოსნები განეკუთვნებიან 2 გვარს:ესენია ლეიშმანია და
ტრიპანოსომა.ორივე სახეობას სიცოცხლის ერთი ციკლის განმავლობაში მაინც
ესაჭიროებათ სისხლით მკვებავი მწერები ვექტორების სახით. სახელწოდება
განსაზღვავს მათ მდებარეობას : სიხლი და მასთან დაკავშირებული ქსოვილები
ელენთა და ღვიძლი. ერთი სასიცოცხლო ციკლის განმავლობაში მათ სეუძლიათ
მიიღონ 4 მორფოლოგიური ფორმა , რომელიც ერთი მეორეში მარტივად გადადის ,
შესაბამის გარემო პირობებისში მოხვედრის შემთხვევაში.
ყველა ამ ფორმას გააჩნია ზოგი ისეთი ორგანელა, რომელიც მათვის საერთოა.
პლაზმური მმებრანის ქვეშ მოთავსებულია მიკრომილაკებს სისტემა, სუბპელიკულური
მიკრომილაკების სისტემა. ის არ არის დაკავშირებული შოლტის ჯიბის ამომფენ
ზედაპირთან . შოლტის ჯიბე არის გიგანტური მაკრომოლეკულების მიერ შთანთქმული
ადგილი.
შოლტის გამოდის ბაზალური სხეულაკიდან, რომელიც მჭირდოდაა დაკავშირებული
კინეტოპლასტთან. ეს სტრუქრუეა დამახასიათებელია ზოგირრთი
კინეტოპლასტიდასთვის, სადაც იქმნება კინეტოპლასტ-ბაზალური სხეულაკის
კომლექსი, რომელიც მდიდარია დნმით, რომელიც მიტოქონდრიული დნმ-ის მსგავსია.
ვარაუდობენ რომ ისინი მონაწილეობენ ერთი სტადიიდან მეორეზე გადასვლაში.

მორფოლოგიური ფორმები
1)ამასტიგოტა-გააჩნია კვერცხის ფორმა და ჩვეულებრივ ვითარდება ხერხემლიან
მასპინზელში. მას ახასიათებს 1 დიდი ბირთვი და პატარა შოლტი, რომელიც
ბაზალური სხეულაკიდან გამოდის და ქმნის კინეტოპლას-ბაზალური სხეულაკის
კომპლექსს.
2)პრომასტიგოტა-გვხვდება მხოლოდ მწერ ვექტორებში ის ამასტიგოტასგან
მორფოლოგიურად განსხვავდება 2 ასპექტით:
ა)უფრო წაგრძელებული ფორმისაა
ბ)უფრო გრძელი შოლტი აქვს, რომელიც თავისუფლად მდებაორეობს სხეულლის წინა
მხარეს და ასრულებს ლოკომოცისს ასევე მწერის ნაწლავზე მიმაგრების ფუნქციას.
ასევე კარგად აქვს განვითარებული მიტოქონდრიული განშტოებები. უკანა გრძელი
ტოტი და წინა მოკლე ტოტი
3)ეპიმასტიგოტა-ამ დროს კინეტოპლას ბაზალური სხეულაკი მდებარეობს სხეულის
უკანა მხარეს,მაგრამ ბირთვის წინ შოლტი იწყება კინეტოპლასტ-ბაზალური
სხეულაკიდან გამოდის სხეულის წინა ბოლოდან და ემაგრება პელიკულას და ქმნის
უნდულირებად მემბრანას. მიტოქონდრიის წინა და უკანა ტოტი კარგადაა
განვითარებული.
4)ტრიპომასტიგოტა- ახასიატებს სხვადასხვა სახის პოლიმორფოზი. ხასიათდება :
1)სხეულის დაგრძელებით
2)შოლტისა და უნდულირებადი მემბრანის დაგრძელებით
3) კინეტოპლას ბაზალური სხეულაკი ბირთვის უკან გადადის, ამსათანავე
მიტოქონდრიების ფუნქცია სესუსტებულია. ტრიპომასტიგოტას ციტოპლაზმაშია
ნრავალი გლიკოსომა და მიკროსხეულაკების მსგავსი ორგანელა , რომელიც შეიცავს
კრისტალინის ცენტრს.

15) ლეიშმანიის სასიცოცხლო ციკლი

ადამიანში ლეიშმანიის 3 კლინიკური გამოვლინება გვხვდება:
1)ვისცერიული ლეიშმანიოზი
2)კანის ლეიშმანიოზი
3)კან ლორწოვანი ლეიშმანიოზი
მათი სასიცოხლო ციკლი იდენტურია , მორფოლოგიურადაც არ განირჩევიან.
განსხვავდებიან მიყენებული ზიანის ხარისხით.
ლეიშმანიას გვარის ყველა სახეობა სიცოცხლის უმეტესობას ატარებს ხერხემლიან
მასპინძელში. ამასტიგოტები ახდენენ მაკროფაგების ინფიცირებას ,წესით ეს უჯრედები
ხელს უნდა უშლიდნენ ორგანიზმში უცხოს შემოშვებას.
მაკროფაგებში ამასტიგოტების შესვლის შემდეგ იწყება მათი თვითდაფუძნება
ენდოციტოზურ ვაკუოლში, რომელსაც ეწოდება პარაზიტოფორული ვაკუოლი.
ლიზოსომა ერწყმის ამ ვაკუოლს და წარმოქმნის მეორად ლიზოსომას (ანუ
მომნელებელი ვაკუოლი). ამასტიგოტები იცვლებიან ლიზოსომური ფერმენტების
დამშლელი მოქმედებებისადმი. მრავალი ძუძიმწოვარი წარმოადგენს ბუნებრივ
რეზერვუაეს. უმეტესად ზაღლები. ლეიშმანიოზი ზოონოზია.
ძუძუმწოვარი მასპინძლის სისხლის წოვის(კვების დროს ) მოსკიტი იღებს
ამასტიგოტების შემცველ ინგიცირებულ უჯრედებს. ამასტიგოტა გარდაიქმნება
პრომასტიგოტად, რომელიც ემაგრება მწერის შუა ნაწლავის ეპიტელიუმს. თუ არ
დაუმაგრდება ტოვებს მწერის უჯრედს. ნაწლავთან მიმაგრება 2 მიზანს ემსახურება:
1)მიმაგრებული პრომასტიგოტა საკვებ ნარჩენებს არ მიჰყვება და რცება ნაწლავში
2) ხდება პრომასტიგოტას გარდაქმნა მეტაციკლურ პრომასტიგოტად, რომელიც
ძუძუმწოვრების ინვაზიის სტადიას წარმოადგენენ.

მას შემდგე რაც პრომასტიგოტები გარდაიქმნებიან მეტაციკლურ პრომასტიგოტებად

წყდებიან მწერის ნაწლავის კედელს და შემდგომ გადადიან ძუძუმწოვრის კანში კბენის
შემდეგ. ძუძუმწოვრების მაკროფაგები სწრაფად შთანთქავენ პრომასტიგოტებს,
რომლების შემდგომ გარდაიქმნება უჯრედშიდა ამასტიგოტებად. ამასტიგოტები
მრავლდებიან სიგრძივი ბინალური გაყოფით, ინფიცირებული უჯრედი სკდება და
გამოიყოფა დიდი რაოდენობით ამასტიგოტები,რომლებიც იჭრებიან ფაგოციტურ
უჯრედებშ და ხდება ინფექციის გავრცელება. ტემპერატურა და მასპინძლის იმუნური
მდგომარეობა დიდ როლს ასრულებს დაავადების მიმდინარეობაში.
რეზერვუარებს წარმოადგენენ ძაღლები და ადამიანთან მისი დაკავშირება მოსკიტების
სასუალებით ხდება(გვევლინება როგორც ვექტორი).
16)ვისცერული ლეიიშმანიოზი ეპიდემიოლოგია, სიმპტომატოლოგია,
დიაგნოზი
გამომწვევი :Leishmania Donovani ვისცერული ლეიშმანიოზის, ანუ კალა–აზარის
გამომწვევია. ის სხვა ფორმებს შორის ყველაზე მწვავეა და ხშირად ფატალურიც.
ამასტიგოტები ძირითადად გვხვდება შემდეგ ორგანოებში: ელენთა, ღვიძლი, ძვლის
ტვინი, ლიმფური კვანძები, ნაწლავის ვორწოვანი.

ეპიდემიოლოგია
მსოფლიოში არსებობს Leishmania Donovani–ის სამი შტამი.
1.ხმელთაშუაზღვა–შუა აზიური გავრცელებული ვექტორებია phlebotomus major,
p.chinesis , p.perniciosus, p.pongicuspis.გავრცელებულია უფრო მცირეწლოვან ბავშვებსი.
რეზერვუარს წარმოადგენენ ძაღლისებრნი.
2.ჩრდილო–აღმოსავლეთ ინდოეთსა და ბანგლადეშში ვექტორი Phlebotomus argentipes
. ზიანს აყენებს ძირიტადად მოზარდებს და ზრდასრულებს. არ სჭირდება რეზერვუარი
მასპინძელი.
3.ცენტრალური და სამხრეთ ამერიკა ვექტორი phlebotomus longipalpis . შინაური და
გარეული ძაღლისებრნი არიან რეზერვუარი.

სიმპტომატოლოგია
ელენთის და ღვიძლის პიჰერპლაზია და შემდგომ გადიდება მცირდება სისხლის
წითელი ურჯედების წარმოქმნა, მცირდება სისხლის თეთრი უჯრედების წარმოქმნა,
ანემია, ლეიკოპენია, კლასიკური სიმპტომია ციებ–ცხელება. ინდოეთში შეიძლება
განვიტარდეს პოსტკალა–აზარული ლეიშმანიოდი, რომლის დროსაც კანზე პარაზიტის
შემცველი კვანძები ჩნდება.

დიაგნოსტიკა
უჯრედშიდა ამასტიგოტების იდენტიფიკაცია სისხლის და ქსოვილის ნაცხებში,
ქსენოდიაგნოსტიკა, ბიოფსია და პუნქცია, იმუნოლოგიური ტესტი.

17)კანის ლეიშმანიოზი ეპიდემიოლოგია, სიმპტომატოლოგია, დიაგნოზი

კანის ლეიშმანიოზი (გამომწვევი L. tropica და L . mexsicana) - არის კანის დაავადება,
რომელსაც აღმოსავლური წყლულის სახელით მოიხსენიებენ. მისი გამომწვევი
შეიძლება იყოს Leishmania tropica(ძველი მსოფლიოს ქვეყნებში) და Leishmania mexicana
(ახალი მსოფლიოს ქვეყნებში). ამასტიგოტები ძირითადად კანის წყლულების გარშემო
მაკროფაგებში ბინადრობენ.
ეპიდემიოლოგია
Leishmania tropica – ხმელთაშუა ზღვის მოსაზღვრე ევროპის და ჩრდილოეთ აფრიკის
ქვეყნები, აზიური ქვეყნები (ისრალი, ჩინეთი, ვიეტნამი, ინდოეთი).
Leishmania mexicana პერუში, ბოლივიაშ, ბრაზილიაში, მექსიკასა და გვინეაში.სამხრეთ
და ცენტრალურ ამერიკაში და ეთიოპიაში ამ დაავადებას კანის დიფუზურ ლეიშმანიოზს
უწოდებენ.
Leishmania tropicaს და Leishmania mexicana–ს ვექტორები არიან Phlebotomus და Lutzomyia
ს გვარების მოსკიტები. სასიცოცხლო ციკლი ვისცერული ლეიშმანიოზის მსგავსია.
ადამიანების გარდა Leishmania tropica აინფიცირებს ძაღლებს და კატებს ჩინეთსა და
ხმელთაშუა ზღვის რამდნეიმე ქვეყანაში.ბუნებრივი ინფექციები გვხვდება მაიმუნებში,
მურა დათვებში,ცხენებსა და მექვიშებში. გვხვდება ასევე მღრღნელებში.

სიმპტომატოლოგია
ინფიცირების საწყის ნიშანს ადამიანში წარმოადგენს ვასკულარიზებული კვანძის
გაჩენა მწერის ნაკბენ ადგილას.მუწუკი წყლულად გარდაიქმნება რამდენიმე კვირაში,
შემდეგ სკდება ,ვრცელდება და წარმოქმნის კანის დაზიანებებს უფრო ხშირად
ხელებზე, ფეხებზე, ტერფებზე და სახეზე. ინკუბაციის პერიოდი გრძელდება 1–2
კვირიდან რამდენიმე თვემდე.
პარაზიტის სხვადასხვა შტამი ორი მიმართულებით შეიძლება განვითარდეს.
1.ქრონიკულ მშრალი (ურბანული) ტიპი.წყლულები ვითარდება მოგვიანებით , მასში
ბევრი ამასტიგოტაა .(L.minor)
2.მწვავე სველი(სოფლის ) ტიპი.ახასიათებს ადრეული დაწყლულება, მცირე
ამასტიგოტებით.
თუ დაავადებას მეორადი ინფექცია არ დაერთო წყლულები 1 წელიწადში
შუშდება,მაგრამ ნაწიბური რჩება.ვიზუალურად დიფუზური ლეიშმანიოზი გავს კეთრს.

დიაგნოზი
წყლულის მიმდებარე ადგილები ამოწეულია და გამაგრებულია.დაზიანებული
ადგილიდან პატარა ქსოვილის ან სითხის In vitro კულტივირებით შეიძლება
პრომასტიგოტების აღმოჩენა. გამოიყენება იმუნოლოგიური ტესტი.

18) კან-ლორწოვანი ლეიშმანიოზი ეპიდემიოლოგია, სიმპტომატოლოგია,

დიაგნოზი
Leishmania braziliensis კან–ლორწოვან ლეიშმანიოზს იწვევს. აქაც ამასტიგოტები კანის
წყლულებში არის გამოხატული. დაავადება ცნობილია რამდენი სახელით:
1.ამერიკული ლეიშმანიოზი
2.ესპუნდია
3.იუტა
4.Pian bois
5.ჩიკლეროს წყლული

ეპიდემიოლოგია
გავრცელებულია მექსიკიდან სამხრეთ არგენტინამდე. აღინიშნება სუდანში, კენიაში,
იტალიაში, ჩინეთსა და ინდოეთში. გავრცელებულია დასავლეთ ნახევარსფეროში და
ამიტომ ამ დაავადებას ამერიკული ლეიშმანიოზი ეწოდება. პირველადი დაზიანება
კანზე ჩნდება, Lutzomyia–ს გვარის მოსკიტის კბენის შემდეგ. მეორად დაზიანებას
განსაზღვრავს გეოგრაფიული მდებაროება.
მექსიკაში და ცენტრალურ ამერიკაში მეორადი დაზიანება ყურზე ჩნდება და იწვევს
ჩიკლეროს წყლულს. რეზერვუარს წარმოადგენენ ტყის მღრღნელები, ძაღლი, კატა .
სამხრეთში მეორადი დაზიანება ჩნდება კან–ლორწოვანის შეერთების ადგილებში.
ცხვირსა და ლოყის ქსოვილებში . აქ დაავადებას ესპუნდიას ან იუტას უწოდებენ.

სიმპტომატოლოგია
Pian bois– ჩვეულებრივ ორგანიზმში ჩნდება წითელი კვანძი, ნაკბენის გარშემო,
რომელიც 1– 4 კვირაში წყლულდება.ის ხორცდება 6–15 თვეში. ვენესუელასა და
პარაგვაიში დაზიანების კერა ხშირად ღიად რჩება და გამოიყოფა სითხე.
ჩიკლეროს წყლული–ყურის ნიჟარის გადაგვარება
ესპუნდია და იუტა–ცხვირის ხრტილოვანი და რბილი ქსოვილის, ლოყის რბილი
ქსოვილის გადაგვარება.
ინფექსიის გადასვლა მეზობლად მდებარე ქსოვილებზე ხდება.ხშირია მეორადი
ბაქტერიული და სოკოვანი ინფექციები.

დიაგნოზი
ინფიცირებული ურჯედების იდენტიფიკაცია
პარაზიტის იდენტიფიცირება
ქსოვილების და ნაწლავის სითხის გამოკვლევა
ბიოფსიური მასალის ჰისტოლოგიური შესწავლა
კანის ახალი დაზიანების გამოკვლევა(ყველაზე სარწმუნო მეთოდია
19) პლაზმოდიუმი და ადამიანის მალარია სასიცოცხლო ციკლი
მალარია წარმოადგენს ერთ-ერთ ყველაზე ფართოდ გავრცელებულ დაავადებას.
Haemosporina -ქვერიგში შემავალი 50-ზე მეტი პლაზმოდიუმის სახეობა ახდენს
მრავალი ცხოველის ინფიცირებას,მაგრამ მხოლოდ 4 სახეობა : Pl.vivax, Pl.falciparum .
Pl.malariae, Pl.ovale იწვევს მალარისას ადამინში.

სასიცოცხლო ციკლი
Plasmodium-ის 4 სახეობას გააჩნია 2 მასპინძელი:
1)მწერი( ვექტორი) მდედრი კოღო, რომელიც მიეკუთვნება გვარს Anopheles , ვექტორი
მხოლოდ მდედრი კოღო შეიძლება იყოს. მამრის პირის ნაწილებს არ შეუძლია
ადამიანის კანში შეღწევა, ისინი მხოლოდ მცენარეების წვენებით იკვებებიან.
მდედრები კი იკვებებიან სისხლითაც.
2)ადამიანი
სასიცოცხლო ციკლის მნიშვნელოვანი თავისებურებაა სქესობრივი და უსქესო
გამრავლება , რომელსაც ეწოდება შიზოგონია, მიმდინარეობს ადამიანში, ხოლო
სქესობრივი ფაზაა გამოგონია-კოღოში. სქესობრივი გამრავლების შემდეგ კოღოში
ხდება მეორე უსქესო გაყოფა სპოროგონია.
კბენის დროს კოღო ადამინის ეპიდერმისში უშვებს, სპოროზოიტის შემცველ ნერწყვს, ამ
გზით ხდება მათი ინოკულაცია(ესაა ცოცხალი მიკროორგანიზმების შეყვანა ადამიანის
ორგანიზმში). დაახლოებით 1 სთ-ის შემდგენ სპოროზოიტი სისხლში ქრება, მაგრამ 24-
48 საათში ჩნდება ღვიძლის პარენქიმულ უჯრედებში, სადაც იწყება
ეგზოერითროციტული შიზოგონიის ფაზა.
სპოროზოიტის კავშირი ღვიძლის უჯრედებთან, ნაწილობრივ განპირობებულია
ჰეპატოციტების(ე.ი ღვიძლის უჯრედები)ზედაპირული რეცეპტორებით, რომლებიც
ამოიცნობენ სპოროზოიტის გარსს. ფიქრობენ, რომ ამ პროცესში როპტრიები და
მიკრონემები გამოყოფენ ზედაპირულად აქტიურ მოლეკულებს, რომლებიც იწვევენ
მასპინძლის პლაზმური მემბრანის გადიდებას და შემდეგ ინვაგინაციას. იქმნება
პარაზიტოფორული ვაკუოლი, რომელიც გარსს ერტყმის პარაზიტს. ჰეპატოციტებში
მოხვედრის შედმეგ, სპოროზოიტი გარდაიქმნება , ტროფოზოიტად ,რომელიც იკვებება
მასპინძლის უჯრედების ციტოპლაზმით, ფუნქციური მიკროფორების
საშუალებით.არსებობს მონაცემები ,რომ დამატებითი საკვები ტროფოზოიტშ შედის
პინოციტოზის გზით. 1-2 კვირის შემდეგნ ტროფოზოიტი იყოფა რამდენჯერმე, რასაც
სდევს ციტოპლაზმის გაყოფა, ამ დროს წარმოიქმნება ათასობით მეროზოიტი,
რომელიც დაახლოებით 2,5 მკმ სიგრძისაა. მეროზოიტები გამოდიან ჰეპატოციტებიდან
, ხვდებიან სისხლის მიმოქცევაში , იჭრებიან ერითროციტებში და იწყება
ერითროციტული შიზოგონიის ფაზა.
Pl.vivax-ის შემთხვევაში ინვაზია განპირობებულია ერითროციტის ზედაპირზე არსებული
გარკვეული ტიპის ანტიგენებით. მაგალითად მეროზოიტის შთანთქმისთვის საჭიროა
დაფის ორი ანტიგენიდან(Fya+ ან Fyb+) არსებობა. ის პირები,რიმელთაც აე გააჩნიათ
დაფის ანტიგენები, პრაქტიკულად მთელი დასავლეთ აფრიკა და ამერიკელი ზანგების
70% რეზისტენტულები არიან Pl.vivax-ის მიმართ. Pl.falciparum და Pl. ovale-ს შემთხვევაში
დაფის ანტიგენები არ მოქმედებენ ,ამდენაც ეს 2 სახეობა ფართოდაა გავრცელებული
დასავლეთ აფრიკაში.
ერიტროციტების შიგნით მეროზოიტი იზრდება ადრეულ ტროფოზოიტის სტადიამდე.
მიკროსკოპში ადრეული ტროფოზოიტი ჩანს , როგორც პატარა ციტაპლაზმის მქონე
წერტილოვანი ბირთვის შემცველი,მაგრამ რეალურად ტროფოზოიტი ფიალისებური
ფორმისაა, აქვს დიდი ვაკუოლი , რომელიც შეიცავს მასპინძლის ჰემოგლობინს.
ადრეული ფორმა , გარდაიქმნება მომწიფებულ ტროფოზოიტად, რომელიც
მრავალჯერადი გაყოფის შემდეგ გარდაიქმენბა შიზონტად, რომლებიც წარმოქმნიან
მეროზოიტების ახალ თაობას და აინფიცირებენ ახალ ერიტროციტებს.მეროზოიტებს
აქვთ განვითარების 2 გზა:
1) შეიძლება გარდაიქმნანა ბეჭდისებრ ტროფოზოიტად და შიზოგონია დაიწყოს
ხელახლა.
2) ან წარმოიქმნას მდედრობითი მაკროგამეტოციტები ან მამრობითი
მიკროგამეტოციტები.
სქესობრივი გამრავლება ხდება მხოლოდ მდედრ კოღოებში Anopheles-ის გვარში და
იწყება მიკროგამეტოციტებისა და მაკროგამეტოციტების შემცველი სისხლით კვების
შემდეგ. მომნელებელი წვენები გამეტოციტებზე არ მოქმედებენ ცუდად და მათ
გარშემო არსებული ერითროციტული მასალა განიცდის ლიზისს და გამეტოციტები
ხვდებიან კუჭში. კუჭში იწყება მიკროგამეტოციტების მომწიფების პროცესი, რომელსაც
ექსფლაგელაცია ეწოდება. რომლის დროსაც ბირთვი განიცდის 3 მიტოზურ გაყოფას,
მიიღება 6-8 ბირთვი, რომლებიც გამეტოციტების პერიფერიებისკენ მიდიან. ბირთვის
გაყოფის პარალელურად იყოფა ცენტრიოლები ,რომლებიც უკავშირდებიან ბირთვის
თითო სეგმენტს და იქმნება ბაზალური სხეულაკი. ამ ბაზალურ სხეულაკებში შემდეგ
იქმნება აქსონემა. აქსონემიანი ბირთვი და მასთან არსებული ციტოპლაზმა ქმნის
მიკროგამეტას, რომელიც მიცურავს მაკროგამეტოციტებისაკენ. ამ გზით მიკროგამეტა
შეაღწევს მაკროგამეტაში.
მამრობითი და მდედრობითი პრონუკლეუსების შერწყმის შემდეგ (სინგამია) შემდეგ
ვითარდება დიპლოიდური ზიგოტა,რომელიც 12-24 საათის შემდეგ გარდაიქმება
მოძრავ , ოოკიმეტად, რომელიც გადადის კოღოს ნაწლავის კედლის სისქეში , ეპითელსა
და ბაზალურ მემრანას შორის არსებულ სივრცეში , სადაც ის გარდაიქმნება მრგვალ
ოოცისტად. მისი განვითარება ხდება 4- საატში. ოოცისტი იზრდება , მისი დიამეტრი4-5
ჯერ მატულობს , ასეთი გაბერილი ოოცისტი აღინიშნება ნაწლავის ჰემოცელურ
ნაწილში. ოოცისტების ზრდა ფამოწვეულია მასში მოტავსებული ჰაპლოიდური
უჯრედების სპორობლასტების პროლიფერაციით. სპორობლასტების ბირთვი
მრავალჯერადად იყოფა და წარმოქმნის ათასობით სპოროზოიტს . ისინი
აღმოჩნდებიან კოღოს ოოცისტის ღრუში. შემდგენ ასეთი ოოცისტები სკდებიან და
სპოროზოიტები გადაიტანებიან სანერწყვე ჯირკვლის სადინარში სადაც კოღოს მიერ
ადამიანის სისხლის კვების შემდეგ გადაიტანება ადამიანში.

20)პლაზმოდიუმის სახეობები, ეპიდემიოლოგია, სიმპტომატოლოგია,

დიაგნოზი და რეციდივი და პოპულაციური აფეთქება
სამდღიანი მალარია Plasmodium vivax და Plasmodium ovale
ორივე სახეობას გააჩნია მიდრეკილება მოუმწიფებელი ერითროციტების მიმართ.
დიაგნოსსტირებისთვის მნიშვნელოვანი ფაქტორია ერითროციტების უფრო დიდი
ზომა ,რაც განპირობებულია იმით, რომ პარაზიტი ამკობინებს უფრო დიდი ზომის
ერითროციტს(რეტიკულოციტს) ეს ნაკლებად ეხება Pl.ovale-ს.
Pl.ovale-თი დაინფიცირებულ უჯრედებს უფრო ელიფსოიდური ფორმა აქვთ,
პლაზმოდიუმით დაინფიცირებულ ყველა ერითროციტსი აღინისნება 2 ტიპის გრანულა:
1)შარფენის გრანულენი, რომლებიც ერითროციტების ციტოპლაზმაშია განლაგებული
და ჩვეულებრივ , იღებება ვარდისფერიდან წითელ ფერამდე ტრადიციული
ჰემატოლოგიური საღებავების გამოყენებისას,როგორიცაა,მაგ: რომანოვსკის საღებავი.
ელ,მიკროსკოპით შესწავლისას ნაჩვენებ იქნა (კალკია , ვიცი) რომ ეს პიგმენტური
გრანულები წარმოადგენენ ზედაპირის მცირე ჩაზნექილობებს, რომელსაც გარს აკრავს
პატარა ბუშტუკები.
2) მეორე ტიპის გრანულები უფრო მსხვილი ჰემოზონის გრანულებია,რომლებიც
პარაზიტის მიერ ჰემოგლობინის დაშლის გვერდითი პროდუქტია. ჰემოზინი უფრო
მჭირდოდაა დაკავშირებული პარაზიტთან,ვიდრე ერითროციტი ციტოპლაზმასთან.
ციტოპლაზმის სტადიებისთვის დამახასიათებელია უსწორმასწორო ციტოპლაზმა და
ამებოიდური მოძრაობა შიზოგოიის დროს წარმოიქმნება 12-24
მეროზოიტი,თითოეულის დიამეტრი 1,5 მკმ. ისინი გამოდიან ინფიცირებული
ერითროციტებიდან სინქრონულად,48 საათში ერტხელ,რასაც თან ახლავს ცხელება.
პირველ ცხელების პიკს ეწოდება ,,დღე 1“ , მეორე პიკს ,,დღე2“ და შემდგენ ცხელებას
,,დღე3“. იმის გამო, რომ ცხელების პიკებს შორის დროის ინტერვალი 48 საათია Pl.vivax-
ის შემთხვევაში ,,დღე 3“ ხდება ,,დღე1“. გამეტოციტები გამოჩენას იწყებენ
დაახლოებით 4 დღეში. მაკროგამეტოციტების რაოდენობა სჭარბობს
მიკროგამეტოციტებისას (2:1) და მათი დიამეტრია 10მკმ.

4 დღიანი მალარია Plasmodium malariae

წარმოადგენს პირველ პარაზიტს , რომელიც აღიარეს მალარისს გამომწვევად. თუ
Pl.vivax და Pl.ovale პარაზიტობენ ახალგაზრდა უჯრედებში, ხოლო Pl.malariaeაზიანებს
უფრო ხანდაზმულ უჯრედებს,პარაზიტობენ ერითროციტების საერთო რაოდენობის
0,2%-ში. საქართველოში მალარის გამომწვევად ითვლება ძირიტადად Pl. malariae-ის
ფორმა.

Plasmodium falciparum-მალიგნიზირებადი სამდღიანი მალარია

80%-ში გამომწვევია.მხოლოდ რგოლოვანი ტროფოზოიტები და გამეტოციტებია
პერიფერიულ სისხლში,შიზოგონიის სტადიებია კუნთებსა და შინაგანი ორგანოების
კაპილარებში.რგოლოვან სტადიაზეა 2 ბირთვი.შიზონტები წარმოქმნიან 32
ტროპოზოიტს.ინფ ერითროციტებიდან მეროზოიტები გამოდიან რასაც ცხელების
შეტევა ახლავს.ჰემოზოინი და მაურერის გრანულები გამეტოციტის ბირთვის გარშემოა
განლაგებული.

მალარიის ეპიდემიოლოგია
ადამიანის მალარიის ენდემურობა,ჩვეულებრი განისაზღვრება მისი ვექტორების, კოღო
ანოფელესის გავრცელების გეოგრაფიული არეალით.ჰავაიზე, წყნარი ოკეანის
სამხრეთაღმოსავლეთ ადგილებში კოღოს ეს სახეობა არაა
გავრცელებული,შესაბამისად, არც მალარია.
ერთ ღამეში , ერთ პიროვნებაზე აღრიცხული ნაკბენების საშუალო რაოდენობა
აღემატება კრიტიკულ სიმჭიდროვეს.
ბოლო 50 წლის განმავლობაში მალარიის გავრცელების ზონები შემცირდა, მაგრამ
კონტროლი ბევრად გართულებულია.არსებობს ანტიმალარიული მედიკამენტები ,
რომლებიც მის გავრცელებას აფერხებს. მაგრამ 70-იანი წლებიდან აღინიშნება
დაავადების მნიშვნელოვანი რედიციები. ეს განაპირობა კოღოებშI ინსექტიციდების
მიმართ მდგრადობის გაზრდამ.

სიმპტომატოლოგია
მასპინძლის ანთებითი რეაქცია და ანემია,ფანციპარუმ ყველაზე
მკვლელია,გულისრევა,დაღლილობა,ტემპერატურის მატება,ანთება იწყება
ინფიცირებული ერითროციტების გასკდომით,სისხლში ჰემოზოინი მალარიული
პიგმენტი გამოიყოფა,იწყება პაროქსიზმული ციებ-ცხელება.შინაგანი ორგანოები მუქ
მოწითალოყავისფერ ფერს იღებენ,ღვიძლი,ელენთა,ძვლის ტვინი,ვერ ხდება რკინის
აღდგენა,ვითარდება ანემია.პათოლოგიური ნიშანია ვასკულარული გამავლობის
შეზღუდვაც,ერითროციტების მემბრანაზე შებერილობები ჩნდება რაც იწვევს
ორგანოთა ანოქსიას(ჟანგბადის უკმარისობა),ვითარდება ტვინის იშემია.

დიაგნოზი
მალარიის დიაგნოზი ჩვეულებრი ისმება პარაზიტის აღმოჩენით სისხლის სქელი და
თხელი წვეთებიის შეღებილი ნაცხის მიკროსკოპული დათვალიერებისას. ნაცხი უნდა
გეთდებოდეს რამდენიმე დღის ინტერვალით, განსაკუთრებით იმ შემთხვევებში , თუ
ერთ ნაცხში პარაზიტი არ აღმოჩნდა. სეროლოგიურ ანალიზს არაა აქვს კლინიკური
ღირებულება , რადგან ვერ ხერხდება არსებული და წარსულში გადატანილი ინფექციის
ერთმანეთისგან განსხვავება

რეციდივი და პოპულაციური აფეთქება

ფიქრობდნენ რომ Pl.malaria იწვევდა რეციდივს Pl.vivax Pl.ovale მსგავსად,მაგრამ
დადგინდა რომ ეს განპირობებული იყო ნარჩენი პოპილაციით,რომელიც სისხლში
ცოტაა,ან არასრული მკურნალობის გამო,პარაზიტის მცირე რაოდენობის გამო
ინდივიდი უსიმპტომოა,ვიდრე რაიმე ფიზიოლოგიური სიგნალი არ მისცემს ბიძგს
პარაზიტის პოპულაციის აფეთქებას და შემდეგ დაავადებას მჟღავნდება.რეციდივსა და
პოპულაციურ აფეთქებას შორის განსხვავება ისაა,რომ პირველს იწვევს
ეგზოერითროციტულ სტადიაზე ჰიპნოზოიტების აქტივაცია,ხოლო მეორეს სისხლში
პარაზიტის პოპულაციის დაბალი დონის უეცარი გაზრდა.

21) ცხვრის ღვიძლის მწოველა Fasciola hepatica ეპიდემიოლოგია,

სასიცოცხლო ციკლი, სიმპტომატოლოგია, დიაგნოზი
აგებულება - დიდი ზომის,ტრემატოდა
მორფოლოგიური ფორმები - მირაციდიუმი,სპოროცისტა,დედა რედია,შვილეული
რედიები,ცერკარია,მეტაცერკარია,სქესმწიფე ფორმა
ინვაზიური ფორმა - მეტაცერკარია
ინაზირების გზები - დაბინძურებული მცენარის მიღება

სასიცოცხლო ციკლი
ოვალური კვერცხი მოზრდილია,გააჩნია ოპერკულიუმი და მოყვითალო
ყავისფერია.კვერცხის დაყრა ხდება მირაციდიუმის სრულ
განვითარებამდე.მომნელებელი ტრაქტისა და ნაღვლის სადინრის გავლით კვერცხები
გარეთ ხვდებიან მტკნარ წყალში(რომ განვითარდნენ).
4-15 დღეში 22 C ტემპერატურაზე კვერცხის სახურავი იხსნება და მირაციდიუმი
გადმოდის წყალში,მირაციდიუმმა უნდა მოძებნოს მოლუსკი 8 საათში,რათა
გადარჩეს,მოლუსკები - Lymnala,Succinea,Fossaria,Practicolei.
მირაციდიუმი გარდაიქმნება სპოროცისტად,რომელიც დასაბამს აძლევს დედა
რედიას.ჩანასახოვანი ბუშტები შვილეული რედიის გამომჩეკ საკანში გარდაიქმნებიან
ცერკარად.ის მოლუსკიდან გამოდის და თავისუფლად დაცურავს.მიემაგრება
რაიმეს,იცვლის კუდს,ინცისტირებს და გარდაიქმნება მეტაცერკარად.საბოლოოდ
მასპინძელში მოხვედრისას ის განიცდის ექსცისტირებას თორმეტგოჯა
ნაელავში,ხვრეტს ნაწლავის კედელს და სხეულის სიღრუიდან შედის ღვიძლში,12
კვირაში ისინი იღებენ სქესმწიფე ფორმას.

ეპიდემიოლოგია არ არის ძმდებო წიგნში (მაგრამ ძაანაც ნუ

გაგიხარდებათ, წინ უარესებია)
სიმპტომატოლოგია
თავის,წელის ტკივილი,ციებ-ცხელება,ცეროზული ღვიძლი,დიარეა,ანემიაშორსწასული
ინფექცია ფასცილოზით ხასიათდება (ღვიძლისა და ნაღვლის სადინარების ძლიერი
დესრტუქცია),სისხლჩაცევები,კანის სისხლძარღვების ატროფია, მექანიკური
დაზიანების გარდა ჭიას შეუძლია გამოიწვიოს ანთებითი რეაქციები.

დიაგნოსტიკა
კვერცხების იდენტიფიკაცია,კომპიუტერული ტომოგრაფია,ფერმენტებთან
დაკავშირებული იმუნოზორბენტული ანალიზი,იმუნოლოგიური მეთოდით.

22) ფილტვის მწოველა Paragonimus westermani სასიცოცხლო ციკლი,

ეპიდემიოლოგია, სიმპტომატოლოგია, დიაგნოზი
paragonimus westermani, აღმოსავლური ფილტვის მწოველა მიეკუთვნება
ტრემატოდების გვარს და აინფიცირებს ადამიანის სასუნთქ სისტემას. ზრდასრულს
ჭიას აქვს მსხვილი სხეული, მოწითალო-ყავისფერი შეფერილობა. გამრავლების
მამრობითი სისტემა შედგება 2 წილაკოვანი სათესლისგან. წილაკოვანი საკვერცხე
მდებარეობს მარჯვენა სათესლის წინა და უკავშირდება საშვილოსნოს კვერცხსავალით.
მედიალურად მდებარე მუცლის მისაწოვარი საკვერცხეს და საშვილოსნოს შორისაა.
კვერცხების გამოყოფა ხდება სასქესო ხვრელის საშუალებით.
მორფოლოგიური ფორმები - მირაციდიუმი, სპოროცისტა, რედიები, ცერკარია,
მეტაცერკარიები, სქესმწიფე ფორმა.
ინვაზიური ფორმა - მეტაცერკარია
ინვაზირების გზა - უმი,არასწორად დამარილებული ან თერმულად ცუდად
დამუშავებული მტკნარი წყლის კიბოსნაირების მიღებით.

სასიცოცხლო ციკლი
წყვილი ზრდასრული P.westermani ინკაფსულირებულ ფორმაში სახლობს ფილტვების
ბრონქიოლებში.ამოხველების დროს ხდება ზიგოტის შემცველი კვერცხის
გამოყოფა.(ნაწლავიც) კვერცხის წყალში მოხვედრიდან რამდენიმე კვირაში ვითარდება
მირაციდიუმი,რომელიც შედის ლოკოკინაში,Semisulcospira,Tarebia,Brotia,წარმოიქმნება
სპოროცისტა და მომნელებელ ჯირკვლებში ვითარდება რედიების ორი
თაობა.შვილეული რედიების გამომჩეკ საკანში წარმოიქმნება ცერკარიები.ისინი
ლოკოკინიდან წყალში გადმოდიან. 11 კვირაში მას გააჩნია კოპისებური კიდური,შემდეგ
ისინი იჭრებიან კიბოსნაირებში გარეგანი ჩონჩხის გახვრეტით კუტიკულური
სტილებით.კიბოში მოხვედრის შემდეგ ცერკარა ინცისტირებს
კუნთებში,ლაყუჩებში,შინაგან ორგანოებში,სადაც გარდაიქმნება
მეტაცერკარიად.ადამიანში მოხვედრისას მეტაცერკარიების ექსცისტორება ხდება
წვრილ ნაწლავში,სადაც ის ნაწილობრივ შედის ნაწლავის კედელში,შემდეგ გადადიან
სხეულის ღრუში.დიაფრაგმისა და პლევრის გავლით ისინი შედიან პერიბრონქიულ
ქსოვილებში,სადაც ხდება მათი ინკაფსულირება.

ეპიდემიოლოგია
მიუხედავად იმისა, რომ ფილტვის მწოველა გავრცელებულია მთელ მსოფლიოში,
ადამიანთა დაინვაზირება ხდება მხოლოდ შორეული აღმოსავლეთის ქვეყნებში :
იაპონია, სამხრეთი კორეა, ტაილანდი, ტაივანი, ჩინეთი და ფილიპინები. რეზერვუარის
როლს ასრულებს კატა და ძაღლი, ასევე ღორი და ზოგიერთი მღრღნელი. რეზერვუარი
ცხოველი ინფიცირდება უმი, დამარილებული ან თერმულად ცუდად დამუშავებული
მტკნარი წყლის კიბოსნაირებით. მეტაცერკარიები კიბოსნაირებიდან გათავისუფლდება
მათი გასუფთავების პროცესში, შეიძლება მიემაგრნონ ჭურჭელს, რითიც მოხდება
დაინფიცირება. Paragonimus-ის ორი სხვა სახეობა P. obirai და P. Iloktsuenensis ადამიანის
ფილტვებში ისევე იჭრებიან, როგორც P. Westermani. განსხვავება ისაა, რომ აქ
შუალედური მასპინძელი კიბოები არიან, რომლებიც ცხოვრობენ ნაკლებად მარილიან
წყლებში, ძირითადად, იაპონიაში.

სიმპტომატოლოგია
ხველა,სისხლიანი ნახველი,ფილტვების ტკივილი,პლევრიტი,დაბალი
ტემპერატურა.თუ მუცლის ფარშში მოხვდა მაშინ,მუცლის
ტკივილი,დიარეა,სისხლდენა.ტვინში მოხვედრისას ეპილეფსია,დამბლა.

დიაგნოზი
კვერცხების იდენტიფიცირება ნახველში,პლევრის ღრუს სითხეში , ან
ფეკალიებში.იმუნოლოგიური ანალიზი.

23)ღორის სოლიტერი, ხარის სოლიტერი - სასიცოცხლო ციკლი,

ეპიდემიოლოგია, სიმპტომატოლოგია, დიაგნოზი
ღორის სოლიტერი
გავრცელებულია იმ ადგილებში, სადაც იკვებებიან უმი ან ცუდად მომზადებული ღორის
ხორცით. ზრდასრული ჭია შედგება პროგლოტიდისაგან. პატარა სკოლექსი
შეიარაღებულია კაუჭების 2 გვირგვინით (ზოგი მოკლეა, ზოგი გრძელი).
მომწიფებული პროგლოტიდის დაახლოებით შუა ადგილას მდებარეობს საერთო
სასქესო ხვრელი. სათესლეები გაფანტულია მთელ ტვინოვან ზონაში. საკვერცხეები
შედგება 2 მოზრდილი და 1 პატარა, ცენტრალური წილაკისგან. საყვითრე კომპაქტურია
და მდებარეობს საკვერცხის უკან. კვერცხსავალი გამოდის 3 ნაწილაკის შეერთების
ადგილიდან და გრძლედება წინა მიმართულებით. კვერცხების რაოდენობის ზრდასთან
ერთად საშილოსნოს უვითარდება გვერდითი ტოტები, რომლის რაოდენობის
მიხედვითაც განსხვავდება ხარის სოლიტერისგან. ღორის სოლიტერის საშვილისნოს 7-
12 ტოტი , ხარის სოლიტერს 12ზე მეტი.

სასიცოცხლო ციკლი
კვერცხებით სავსე 5-6 პროგლოტიდი ყოველდღე გამოდის მასპინძელი ადამიანის
ორგანიზმიდან. ღორის სოლიტერის კვერცხები არ განსხვავდება ხარისგან.(კვერცხის
გარეთა საფარველი რადიალურადაა დახაზული და ფარავს ონკოსფეროს)
პროგლოტიდი შეიძლება გასკდეს ან მასპინძლის ნაწლავშ ან გარეთ გამოყოფის
შემდეგ. როცა ღორი გადაყლაპავს კვერცხს, გამოთავისუფლებული ონკოსფეროები
გადადიან ნაწლავის კედელში, ხვდებიან სისხლის მიმოქცევის სისტემაში და
გადაიტანებიან სისხლით ან ლიმფით კუნთებში, შინაგან ორგანოებში, სადაც მათგან
ვითარდება ცისტიცერკები. (თითოეული არის თეთრი, სითხით სავსე, ოვალური და
შეიცავს 1 ინვაგინირებულ სკოლექსს) ადამიანის მიერ ინფიცირებული ღორის ხორცის
მიღებისას სკოლექსი ამოიზნიქება და ემაგრება მლივ ნაწლავს, სადაც პარაზიტი
სქესმწიფობას აღწევს 2-3 თვეში. ადამიანი ერთერთი ბუნებრივი საბოლოო
მასპინძელი!

ეპიდემიოლოგია
იშვიათია იქ სადაც ღორის ხორცს ეთაყვანებიან - ინდოეთი, ისლამისა და იუდაიზმის
მიმდევრებს ეკრძალებათ მისი ჭამა. გავრცელებულია იმ ადგილებშა, სადაც იკვებებიან
უმი/ცუდად მომზადებული ღორის ხორცით. ხშირია: აფრიკა, ინდოეთი, ჩინეთი, სამ. და
ცენტ. ამერიკა.

სიმპტომატოლოგია
სკოლექსმა შეიძლება გამოიწვიოს ლორწოვანის გაღიზიანება ყველაზე საზიანო-
ადამიანის ცისტიცერკოზი.

დიაგნოზი
პროგლოტიდების აღმოჩენა ფეკალიებში და საშვილოსნოს.

ხარის სოლიტერი
დიდი ზომის ბრტყელი ჭიები ყველაზე გავრცელებული პარაზიტია. სკოლექსი
შეუიარაღებელია, არ გააჩნია არც კაუჭები და არც ხორთუმი. მომწიფებულ
პროგლოტიდს გააჩნია ორწილაკოვანი საკვერცხე და 2ჯერ მეტი სათესლე.
განშტოებები- 12ზე მეტი.

სასიცოცხლო ციკლი
ემსგავსება ღორის სოლიტერის სას.ციკლს. ორივე თაობისთვის ზრდასრული ჭია
სახლობს ადამანის მლივ ნაწლავში, ხარის სოლიტერის პროგლოტიდები სათითაოდ
წყდება სტრობილას და გამოდის ფეკალიებთან ერთად. კვერცხები პირის გზით
ხვდებიან შუალედურ მასპინძელში (მსხვილფეხა რქოსანი პირუტყვი/ჩლიქოსნები).
ცისტიცერკად ვითარდებიან კუნთებშორის შემაერთებელ ქსოვილში. სქესმწიფება - 8-10
კვირაში მლივ ნაწლავზე მიმაგრების შემდეგ.

ეპიდემიოლოგია
გავრცელებულია მთელ მსოფლიოში. ადამიანი ავადდება ცისტიცერკების (cystiercus
bovis) შემცველი უმი და ცუდად დამუშავებული ხორცის მიღებისას. შეალედური
მასპინძელი- ადამიანის ფეკალიებით დაბინძურებული ბალახის მიღებით. ხორცის
თერმული დამუშავება 57◦-ზე წითელი ფერის გაქრობამდე ან გაყინვა 5 დღის
განმავლობაში შლის ინვაზიურ ცისტიცერკებს.

სიმპტომატოლოგია
ტენიოზი- მუცლის ტკივილი, ძლიერი უმადობა, წონის კლება. დიაგნოზირება -
პროგლოტიდების (მომწიფებული) აღმოჩენა ფეკალიებში და საშვილოსნოს გვერდითი
ტოტების რიცხვის დადგენა, სკოლექსის მორფოლოგია

განსხვავება ხარისა და ღორის სოლიტერს შორის

1. საშვილოსნოს გვერდითი ტოტები - ღორში 7-12, ხარში 12ზე მეტი.
2. ხარის სოლიტერს არ გააჩნია კაუჭები სკოლექსზე.
3. ღორის სოლიტერის ონკოსფეროები ცისტიცერკად ვითარდება კუნთებში, შინაგან
ორგანოებში. ხარის- კუნთებშორის შემაერთებელ ქსოვილში.
4. ღორის სქესმწიფებას მლივ ნაწლავთან მიმაგრების შემდეგ აღწევს 2-3 თვეში, ხაროს
8-10 კვირაში.

24) ადამიანის ცისტეცირკოზი ეპიდემიოლოგია, სიმპტომატოლოგია,

დიაგნოზი
დამიანის ცისტიცერკოზი აღინიშნება ზრდასრული ჭიით დაინფიცირების შემთხვევის
პარალელურად, ის საკმაოდ გავცელებულია ლათინურ ამერიკაში(განსაკუთრებით
მექსიკაში , სადაც 3მლნ ადამიანია ინფიცირებული. შეერთებულ შტატებში ამ
დაავადების ველაზე ფართო გავცელება აღინიშნება. ადამიანის ინფიცირება ხდება
ცისტიცერკით და მათ შორის ყველაზე გავცელებულია უშუალოდ კვერცხებით
ინფიცირება, მათი გადაყლაპვის შემდეგ.

ეპიდემიოლოგია
ცისტიცერკი უფრო ხშირად სახლოს ადამიანის კუნთებსა და თავის ტვინში, თუმცა, ის
გვხვდება სხეულის ნებისმიერ ქსოვილში, მათ შორის თვალში, ფილტვებშა და კანქვეშა
ქსოვილებში. ცისტები იწვევენ მასპინძლის იმუნურ პასუხს, რის შედეგადაც ვითარდება
ფიბროზული ინკაფსულაცია.ყველაზე სერიოზული სიმპომები იწყება ინვაზიიდან 5-10
წელიწადში მკვდარი ან მომაკვდავი ცისტიცერკების გაჩენის შემდეგ.
ცნს-ში, გრძნობათა ორგანოებსა და გულში ცისტების განვითარება ახდენს მექანიკურ
ზეწოლად და შეიძლება გამოიწვიოს მწვავე ნეიროლოგიური სიმპტომები.

დიაგნოზი
იყენებენ რენტგენოლოგიურ გამოკვლევას ამ დროს კუნთებში ხდება ცისტების
აღმოჩენა, ასევე კომპიუტერული ტომოგრაფია, მაგნიტური რეზონანსი, ცერებრალური
ცისტიცერკების აღმოსაჩენად ცერებროსპინალური სითხის და პლაზმის
იმუნოსორბენტული ანალიზი კეთდება.

25) ასკარიდა სასიცოცხლო ციკლი, ეპიდემიოლოგია, სიმპტომატოლოგია,

დიაგნოზი
დიდი ზომის ნაწლავის მრგვალი ჭია. ორივე სქესის ჭიას პირის გარშემო აქვს 3 ტუჩი.
მდედრის უკანა ბოლო სწორია, მამრის - მოღუნული. მდედრის გამრავლების სისტემა
მოთავსებულის სხეულის ბოლო2/3ში. ვულვა წინა 1/3ში. მდედრი ძალიან დაყოფიერია
და დღეში დებს დაახლოებით 200 000 კვერცხს.

სასიცოცხლო ციკლი
ზრდასრული ჭია სახლობს წვრილი ნაწლავის სანათურში და იკვებება
ნახევრადმონელებული საკვებით. კვერცხები გამოდიან ფეკალიებთან ერთად.
განაყოფიერებული კვერცხის გარეთა, ალბუმინური შრე ოქრისფერ-ყავისფერია, ხოლო
გაუნაყოფიერებულ, მოგრძო კვერცხს არ გააჩნია გარეთა შრე.
განაყოფიერებულ კვერცხში ზიგოტა დაუნაწევრებელია სანამ ის არ მოხვდება
ნიადაგში. ზიგოტა ვითარდება თუ ნიადაგის ტემპერატურა დაახლოებით 25ია. თუ
პირობები ოპტიმალურია, ჩანასახი ნაჭუჭში იცვლის კანს და გარდაიქმნება ინფექციურ
მეორე სტადიის ლარვად, რომლებიც ნიადაგში 2წელი ან მეტი ცოცხლობენ.
ადამიანის მიერ ლარვების გადაყლაპვის შემდეგ, გამოჩეკვა ხდება თორმოტგოჯაში.
ლარვა შედის ლორწოვანაში, სისხლთან ერთად გადადის ღვიძლში, შემდეგ მარჯვენა
წინაგულში, ფილტვის არტერიაში და ფილტვის ალვეოლების კაპილარებში, რასაც 1
კვირა სჭირდება.
ლარვა ფილტვებში ჩერდება რამდენიმე დღე, 2ჯერ იცვლის კანს, ხეთქავს ფილტვის
კაპილარს და შედის ალვეოლებში, საიდანაც მიდის ტრაქეისა და ხორხსარქველისკენ.
ხახაში ნერწყვთან ერთად ან დახველების შემდეგ ხდება გადაყლაპვა და ლარვა ისევ
წვრილ ნაწლავში ხვდება, სადაც მეოთხედ იცვლის კანს. სქესმწიფე ფორმის გაჩენას
წვრილ ნაწლავშ სჭირდება 3 თვე.

ეპიდემიოლოგია
გავრცელებულია მთელ მსოფლიოში, განსაკუთრებით თბილი, ნოტიო კლიმატის
პირობებში. გავრცელებას ხელს უწყობს ცუდი სანიტარული პირობები. ყველაზე
გავრცელებული ნემატოდაა. ასკარიდოზი უფრო ხშირად აღინიშნება ბავშვებში (5-9წ)
ყველაზე ხშირია გადაცემა ხელ-პირის გზით, როდესაც ხშირია კონტაქტი
დაბინძურებულ მიწასთან, არ იბანენ ხელებს წამის წინ და დაუბანელ ხელებს პირში
იდებენ. აზია და აფრიკა წარმოადგენს ფართო გავრცელების არეალს, რომელაც
მოჰყვება ლათინური ამერიკა.

სიმპტომატოლოგია
- 85% უსიმპტომოა. ყველაზე ხშირი სიმპტომი - სხვადასხვა ინტენსივობის
დისკომფორტი მუცლის ზედა ნაწილში. ასთმური სპაზმები, უძლობა, თვალები ტკივი;ი,
სიწითლე. გზააბნეული ნარვების მიგრაცია ელენთაში, ღვიძლში, ლიმფურ კვანძებსა და
ტვინში იწვევს ანთებით რეაქციებს. ფილტვების კაპილარებიდან გამოსვლისას და
სასუნთქ გზებში შესვლით იწვევენ სისხლჩაქცევებს, რასაც თან ახლავს სიცხე, ხველება,
სუნქთქვის გაძნელება. დიდი რაოდენობით ლარვა წარმქომნის თრომბს. ხშირია
პნევმონია, პერიტონიტი და აპედიციტი ასევე პანკრეატიტი.

დიაგნოზი
ფეკალიებში კვერცხების აღმოჩენით ხდება დიაგნოზის დასმა.

26) მახვილა სასიცოცხლო ციკლი, ეპიდემიოლოგია, სიმპტომატოლოგია,

დიაგნოზი
მხოლოდ ადამიანის პარაზიტია. ახასიათებს სხეულის წინა ბოლოზე კედლის
ფრთისმაგვარი გაგანიარება, საშივილოსნოში კვერცხების დიდი რაოდენობის გამო
სხეული გაფართოებულია და კუდი წაწვეტებული. მამრს გააჩნია მოხრილი კუდი.

სასიცოცხლო ციკლი
მომწიფებული ჭიები სახლობენ ნაწლავის ილეოცეკალურ უბანში, შეიძლება
გავრცელდნენ წვრილი და მსხვილი ნაწლავის მიმდებარე უბნებში. მახვილა ეკრობა
ლორწოვანს და იკვებება ბაქტერიებით და ეპითელური უჯრედებით. მამრი იღუპება
კოპულაციის შემდეგ, მდედრი მიგრირებს პირიანალურ უბანში, სადაც დაბალი
ტემპერატურითა და აერობული გარემოთი სტიმულირდება, დებს კვერცხს და კვდება.
კვერცხს აქვს წაგრძელებული ფორმა, ცალ მხარეს გაბრტყელებულია და შეიცავს
მოუმწიფებელ ლარვას. ინფექციური მე3 სტადიის ლარვა მდედრის სხეულიდან
გამოსვლისვლის შემდეგ რამდენიმე საათში ამთავრებს განვითარებას კვერცხში.
ინფიცირება ხდება ინფექციური ლარვების შემცველი კვერცხები გადაყლაპვით.
მსუბუქი კვერცხები შეიძლება გადაიტანოს ჰაერით ანუ შეიძლება მათი ჩასუნთქვა.
რეტროინფექცია აღინიშნება, როცა მე-3 სტადიის ლარვა იჩეკება პერიანალურ ზონაშ
არსებული კვერცხებიდან, მიგრირებენ მასპინძლის ნაწლავში.
გადაყლაპული კვერცხი თორმეტგოჯაში მოხვედრის შემდეგ მალე იჩეკება. გამოსული
ლარვა იცვლის კანს, მოძრაობს უკან და ვითარდება, სქესმწიფობას აღწევს მსხვილ
ნაწლავში. სასიცოცხლო ციკლი 2 თვე გრძელდება.

ეპიდემიოლოგია
ხშირია სკოლის ასაკის ბავშვებში. გლობალურია. ფართოდ გავრცელებულია ზომიერ
სარტყელში. იფიცირება ხდება 4 გზით:
1. რეტროინფექციით (გამოჩეკილი ლარვა მიგრირებს მსხვიილ ნაწლავში)
2. აუტოინფექციით - ხელ-პირის გზით ხდება რეინფექცია
3. ჯვარედინი ინფექცია - კვერცხი ორგანიზმში ხვდება დაბინძურებული საგნიღ და
უბფცირებული ადამიანის სხეულის ნაწილებთან შეხების შემდეგ თითებით.
4. ქარით ან ჰაერით გადატანილი კვერცხის ჩასუნთქვით.

სიმპტომატოლოგია
არ არის ძლიერ პათოგენური. სიმპტომები - გაღიზიანება, ქავილი გამოწვეულია
კვერცხით სავსე მდედრის მიგრაციით პერიანალურ, ვაგინალურ და შორისის მიდამოში.
ბავშვებში მძმე ინფექციისას აღინიშნება უძლობა, წონის კლება, ჰიპერაქტიურობა,
კბილების კრაჭუნი, მუცლის ტკივილი და გულისრევა. მახვილას ასევე შეუძლია
მიგრირება ბრმა ნაწლავში, პერიტონიუმში და შარდის ბუშტში.

დიაგნოზი
ზრდასრული ჭიის/კვერცხების აღმოჩენა. მდედრი გამოდის ღამის პერიანალურ ან
შორისის უბნებში ამიტომ შეიძლება მათი დანახვა. ზრდასრული ჭია - ფეკალიებში.
კვერცხების აღმოჩენის საიმედო პროცედურაა მწებავი თასმის მიკვრა პერიანალურ
კანზე და მოთავსება სუფთა სასაგნე მინაზე. 7 დღის განმავლობაში მიღებული
უარყოფითი შედეგი აჩვენებს რომ პაციენტი ჯანმრთელია.