მწვავე ალერგიული

რეაქციების მართვა
გადაუდებელ განყოფილებაში
მოდულის დასახელება: „გადაუდებელი მედიცინა“
ხელმძღვანელი: იოსებ მაისურაძე
რეზიდენტი: გიორგი პოპიაშვილი

2023 წ.
 ჰიპერსენსიტიური რეაქციები:
“ალერგია იმუნური სისტემის შეცვლილი მდგომარეობაა. “

ალერგია არის ორგანიზმში განმეორებით მოხვედრილი,

მისთვის გენეტიკურად უცხო არაპათოგენური ანტიგენის
მიმართ IgE ანტისხეულებით განპირობებული რეაქცია.

ტერმინი ალერგია მედიცინაში დამკვიდრებულ

იქნა ავსტრიელი პედიატრის კლემანს ვონ
პირკეს მიერ 1906 წელს.
 ანაფილაქსია:
 ანაფილაქსია წარმოადგენს სიცოცხლისთვის საშიშ,სისტემურ ალერგიულ
რეაქციას

 ვითარდება ალერგენთან კონტაქტის შემდეგ

 ახასიათებს სწრაფი დასაწყისი

 საჭიროებს გადაუდებელ ამოცნობასა და მკურნალობას

 ანაფილაქსიის მექანიზმი:
ანაფილაქსიის მექანიზმი ორგვარია: იმუნოლოგიური და არაიმუნოლოგიური
• იმუნოლოგიური (IgE გაშუალებული) - აქტიურდება პოხიერი უჯრედები,
ეოზინოფილები, ბაზოფილები, რომლებიც ხელს უწყობენ ანთებითი
მედიატორების (ჰისტამინი, ტრიპტაზა, ჰეპარინი, თრომბოციტების აქტივაციის
ფაქტორი, და სხვ.). ასევე აქტიურდება პროსტაგლანდინები და ლეიკოტრიენები

▪ არაიმუნოლოგიური-პოხიერი უჯრდების და ბაზოფილების უეცარი

დეგრანულაცია იმუნოგლობელინების არსებობის გარეშე
 ეტიოლოგიური ფაქტორები:
• ბავშვთა ასაკში: საკვები (ca. 60%), მწერის ნაკბენი (ca.
25%), მედიკამენტები (ca. 10%)
• მოზრდილთა ასაკში: უხშირესად მწერის ნაკბენი ან
მედიკამენტი, შემდგომ საკვები.
 კლინიკური კრიტერიუმები
ანაფილაქსიის ალბათობა მაღალია, თუ ჩამოთვლილი სამი კრიტერიუმიდან სახეზეა მინიმუმ ერთი :

1. სიმპტომების მწვავე დაწყება ალერგენის ექსპოზიციიდან რამდენიმე წუთში ან საათში კანის ან ლორწოვანის ან ორივეს ჩართულობით (გენერალიზებული ურტიკარია, ჰიპერემია ,
ქავილი, ტუჩის, ენის, ნაქის, ანგიოედემა)

და ჩამოთვლი სიმპტომებიდან მინიმუმ ერთი:

A. სუნთქვის სისტემის დარღვევები: დისპნოე, მსტვინავი სუნთქვა, სტრიდორი, ჰიპოქსემია

B. არტერიული ჰიპოტენზია ან მასთან ასოცირებული სამიზნე ორგანოების დისფუნქციის სიმპტომები (ჰიპოტონია, სინკოპე, უნებლიე შარდვა და დეფეკაცია)

2. ორი ან მეტი სიმპტომი, რომელიც ვითარდება სავარაუდო ალერგენის ექსპოზიციიდან სწრაფად, რამდენიმე წუთში ან საათში:

A. კანქვეშა ქსოვილის შეშუპება, ურტიკარია, ქავილი, ლორწოვანის (ტუჩის, ენის, ნაქის) შეშუპება

B. სუნთქვის სისტემის დარღვევები: დისპნოე, მსტვინავი სუნთქვა, სტრიდორი, ჰიპოქსემია

C. არტერიული ჰიპოტენზია ან მასთან ასოცირებული სამიზნე ორგანოების დისფუნქციის სიმპტომები(ჰიპოტონია, სინკოპე, უნებლიე შარდვა და დეფეკაცია)

D. პერსისტული GI სიმპტომები (აბდომინური კოლიკა, პირღებინება)

3. არტერიული ჰიპოტენზია პაციენტისათვის ცნობილ ალერგენთან ექსპოზიციიდან რამდენიმე წუთში ან საათში

Sampson HA, Munoz-Furlong A, Campbell RL, et al. Second symposium on the definition and management of anaphylaxis: summary report-Second National Institute of Allergy and Infectious Disease/Food
Allergy and Anaphylaxis Network symposium. J Allergy Clin Immunol 2006; 117:391. Copyright © 2006 The American Academy of Allergy, Asthma, and Immunology.
 ანაფილაქსიის ნიშნები და სიმპტომები
ორგანოთა სისტემები ნიშნები და სიმპტომები

რესპირატორული ხშირი სუნთქვა, მსტვინავი სუნთქვა, სტრიდორი 45-50%

ხორხის და პირხახის ლორწოვანის შეშუპება 50-60%

რინიტი 30-35%

კარდიო-ვასკულური ჰიპოტენზია 30-35%

ტკივილი გულმკერდში 4-5%

კანი ურტიკარია და/ან ანგიოედემა 60-90%

სიწითლე 45-55%

მხოლოდ ქავილი 2-5%

კუჭ-ნაწლავის ტრაქტი გულისრევა, პირღებინება, აბდომინური კოლიკა ან დიარეა 25-60%

ნერვული სისტემა თავის ტკივილი 5-8%

გულყრა 1-2%
 დიაგნოზი

 დიაგნოზი კლინიკურია!!!

 ალერგენის ექსპოზიციიდან რამდენიმე წუთის ან საათის შემდეგ

დამახასიათებელი სიმპტომების გამოვლენა ორგანოთა 4 სისტემიდან ≥ 2
სისტემაში
1. კანი

2. რესპირატორული

3. გასტროინტესტინალური

4. კარდიოვასკულური
 საგანგაშო ნიშნები
 სიმპტომების სწრაფი განვითარება

 რესპირატორული - სტრიდორი, ხიხინი, სუნთქვის უკმარისობა,

სუნთქვის გაძლიერებული ძალისხმევა, ხველა

 გასტროენტერალური - ღებინება, მუცლის ტკივილი, ფაღარათი

 კარდიოვასკულური - ჰიპოტენზია, დისრითმია, ტკივილი

გულმკერდში, კოლაფსი
 დიაგნოსტიკის მეთოდები:

✓ ანაფილაქსია შეიძლება დადასტურდეს პლაზმური და შარდის ჰისტამინის ან

შრატში ტრიპტაზის მომატებული კონცენტრაციების გაზომვით.
✓ ტრიპტაზის პიკი შრატში ვლინდება 1–1,5 საათში, ანაფილაქსიის დაწყების შემდეგ
და შეიძლება დარჩეს მომატებული 5 საათის განმავლობაში.
დიფერენციალური დიაგნოსტიკა:
ანაფილაქსიის მართვა
 მკურნალობის მენეჯმენტი:
• პირველი რიგის: • მეორე რიგის:
• Airway\Oxygenation;
• კორტიკოსტეროიდები;
• Decontamination
• ანტიჰისტამინური
• Epinephine- A1 and B
• საინჰალაციო ბრონქოდილატატორები;
combination.A1(mucosal
edema,hypotension),B( Hr +,contractility • ვაზოპრესორები;
of myocardium,bronchodilatation) • გლუკაგონი

• ეპინეფრინი თავიდან უნდა

ინტრამუსკულარულად.
• თუ სიმპტომები
რეფრაქტორულია,მაშინ
ინტრავენურად
• კრისტალოიდების ინფუზია
ანაფილაქსიის სამკურნალო
მედიკამენტები
 ეპინეფრინი(ადრენალინი) – α, β აგონისტი

 პოხიერი უჯრედების სტაბილიზაცია - მედიატორის გამოთავისუფლების შემცირება

 დადებითი ინოტროპოლი და ქრონოტროპული ეფექტი

 ძლიერი ვაზოკონსტრიქტორი

 ჰემოდინამიკის დარღვევის პრევენცია და სტაბილიზაცია

 ძლიერი ბრონქოდილატატორი
ანაფილაქსიის სამკურნალო
მედიკამენტები
 ეპინეფრინი - ანაფილაქსიის მკურანლობის პირველი რიგის პრეპარატი

 1 მლ - 1მგ (1 : 1000 განზავება)

 საწყისი დოზა:
- მოზრდილები და ბავშვები > 12 წ: 0.5 მგ (0.5 მლ) კუნთებში

- ბავშვები 6 – 12 წ: 0.3 მგ (0.3 მლ) კუნთებში

- ბავშვები 6 თვიდან 6 წლამდე: 0.15 მგ (0.15მლ) კუნთებში

- ბავშვები < 6 თვ: 0.1 – 0.15 მგ (0.1 – 0.15მლ) კუნთებში

ანაფილაქსიის სამკურანლო
მედიკამენტები
 ეპინეფრინის ინექციის ტიპიური ადგილია ბარძაყის შუა -გარეთა ზედაპირი

 საჭიროების მიხედვით შესაძლებელია კუნთშიდა ინექციის გამეორება 5 – 15 წთ

ერთჯერ

 ეფექტი როგორც წესი მიიღწევა 1- 3 ინექციის შემდეგ

 თუ შედეგი არ არის - ეპინეფრინის ინფუზია - დოზირება:

- 0.1 მკგ/კგ/წთ ტუმბოთი ინფუზია ( დოზის საზღვრები 0.05 – 0.2 მკგ/კგ/წთ)

- დოზის გაზრდა ყოველ 2-3 წთ 0.05 მკგ/კგ/წთ-ით

- სამიზნე საშუალო არეტერიულ წნევა > 65 mmHg და გშს > 60

ანაფილაქსიის სამკურანლო
მედიკამენტები
 ვაზოპრესორები: ზოგიერთ შემთხვევაში შესაძლოა საჭირო გახდეს
მეორე ინტრავენური ვაზოპრესორი - დოპამინი ან ნორეპინეფრინი

 გლუკაგონი: პაციენტებმა რომლებიც იღებენ β ბლოკერებს შესაძლოა

არ უპასუხონ ეპინეფრინს, ალტერნატივაა გლუკაგონის გამოყენება
- 1- 5 მგ ივ 5 წთ განმავლობაში. შემდეგომი ინფუზიით 5 - 15 მკგ/წთ სიჩქარით
(სწრაფმა ინფუზიამ შეიძლება გამოიწვიოს პირღებინება)
ანაფილაქსიის სამკურანლო
მედიკამენტები
 ჰიპოტენზიას უმკურნალეთ NaCl 0.9% ხსნარის სწრაფი ინფუზიით
- 1 – 2 ლიტრი ივ ბოლუსი. გაიმეორეთ საჭიროების მიხედვით

- შესაძლოა საჭირო გახდეს დიდი მოცულობის ინფუზია გაზრდილი კაპილარული განვლადობის გამო,
რომელმაც ინტრავასკულური მოცულობა პოტენციურად შეიძლება შეამციროს 35%-ით

 ალბუტეროლი(სალბუტამოლი) - β2 აგონისტი, ბრონქოდილატატორი

- გამოიყენება რეფრაქტერული ბრონქოსპაზმის სამკურანლოდ, რომელიც არ პასუხობს ინტრამუსკულურ

ეპინეფრინს

 დოზირება:
- 2.5 - 5 მგ 3 მლ ფიზიოლოგიურ ხსნარში ნებულაიზერით ან

- 2-3 დოზირებული ინჰალაცია. გაიმეორეთ საჭიროების მიხედვით

ანაფილაქსიის სამკურანლო
მედიკამენტები
 დიფენჰიდრამინი - H1 ბლოკერი
- გამოიყენება მხოლოდ ურტიკარიისა და ქავილის შესამსუბუქებლად

- დოზირება: 25 – 50 მგ ივ 5 წთ განმავლობაში

 ფამოტიდინი - H2 ბლოკერი: 20 მგ ივ 2 - 5 წთ განმავლობაში

 რანიტიდინი - H2 ბლოკერი: 50 მგ ივ 5 წთ განმავლობაში

 მეთილპრედნიზოლონი - კორტიკოსტეროიდი: 125 მგ ივ

არც ერთი ეს მედიკამენტი არ უნდა იქნეს გამოყენებული როგორც ანაფილაქსიის

საწყისი ან ერთადერთი მკურნალობა

ისინი განიხილებიან როგორც დამხმარე თერაპიის ნაწილი

 წამლისმიერი ალერგია მკურნალობა:
✓ მედიკამენტის მიღების შეწყვეტა
✓ H1 მაბლოკირებელი საშუალება
საშუალო-მძიმე (სისტემური სიმპტომებით)
✓ ABC
✓ ჟანგბადის მიწოდება
✓ ი/ვ სითხის ინფუზია
✓ ეპინეფრინი- ბავშვებში 0.01 მგ/კგ მაქსიმუმ 0.5 მლ
მოზრდილებში 0.3-0.5 მლ (0.3-0.5 მგ 1:1000 ი/მ)
✓ H1 მაბლოკირებელი საშუალება: დიფენჰიდრამინი-ბავშვები 1-2 მგ/კგ
ი/მ
მოზრდილები 50 მგ ი/მ
 ანაფილაქსიური შოკი:
განმარტება:

 ანაფილაქსიური რეაქციის უკიდურესი გამოვლინება შოკის სიმპტომებით და

ჰემოდინამიკის დარღვევით.

 სიმპტომები ბავშვებში:
პირველი რესპირატორული სიმპტომები, შემდეგ კანის
სიმპტომები
 სიმპტომები მოზრდილებში:
პირველი კანის სიმპტომები, შემდეგ რესპირატორული
სიმპტომები
 ანაფილაქსიური შოკის მართვა:
• ABC
• ეპინეფრინი - SC/IM 0,01 მლ/კგ (1: 1000, მაქსიმალური დოზა 0,5 მლ) გაიმეორეთ ყოველ 5-15 წუთში,
საჭიროებისამებრ
• ავადმყოფი თავით ქვემოთ მოვათავსოთ 30⁰ (ტრენდელენბურგის პოზიცია) აღადგინეთ სითხის მოცულობა:
ფიზიოლოგიური (20მლ/კგ ბოლუსი)
• სალბუტამოლი/ალბუტეროლი: (მიეცით ნებულაიზირით ალბუტეროლი 0.05-0.15 მგ/კგ 3 მლ
ფიზიოლოგიურში. 2,5 მგ ბავშვებში <30 კგ და 5 მგ.ბავშვებისთვის> 30 კგ ყოველ 15 წუთში,
საჭიროებისამებრ)
• ანტიჰისტამინი H1 ბლოკერი (დიფენჰიდრამინი)- 1-2 მგ/კგ 50 მგ-მდე
• H2 ბლოკერი-ფამოტიდინი -50 მგ ი/ვ ან 1-2 მგ /კგ ბავშვებში 50 მგ-მდე
• სტეროიდი: მიეცით IV ბოლუსი მეთილპრედნიზოლონი 2 მგ/კგ (დოზირება ყოველ 6 საათში) 125მგ-მდე ან
ორალური პრედნიზოლონი 2 მგ/კგ (ბოლუსი დღეში ერთხელ)
 მწვავე ურტიკარია
 ურტიკარია ხასიათდება, კანის სპონტანურად
ამობურცვით, ქავილით, „ბებრის“(ბუდგის)
ტიპის გამონაყრით

 გავრცელებული დაავადებაა
მსოფლიოს მოსახლეობის ~20-
25%-ში

 ყველაზე ხშირია პედიატრიული ასაკის

პოპულაციაში
 ბიჭი გოგო 2:1
 ხშირად ასოცირდება ატოპიასთან
 იდიოპათიური
 ასოცირდეს ანგიოედემასთან ერთად
 ეტიოლოგიური ფაქტორები:
 საკვები (თხილი/ნიგოზი, ზღვის საკვები, კვერცხი და ა.შ.)
 ვირუსული და ბაქტერიული ინფექციები (რინოვირუსი,როტავირუსი, B ჰეპატიტი,
მონონუკლეოზი, ჰერპეს ინფექცია,მიკოპლაზმური ინფექცია და A ჯგუფის
სტრეპტოკოკური ინფექცია)
 პარაზიტული ინფექციები
 მედიკამენტები და ვაქცინაცია
 მწერის ნაკბენები
 ლატექსი
 კლინიკური გამოვლინებები და ნიშნები:

 გამონაყარი, რომელიც გაფანტულია, ამობურცული,

ვარდისფერ – წითელი, აქვსშუაში სიფერმკრთალე, და
ინტენსიურად ქავანაა;
 გამონაყარი შეიძლება იყოს მრგვალი, ოვალური და
ზომით მილიმეტრებიდანსანტიმეტრამდე მერყეობს
 შეიძლება იყოს შერწყმული;
 "Come and go”გაქრება 24 საათის განმავლობაში და არ
ტოვებს კანზე ნიშნებს

 ფერმკრთალდება ზეწოლით
 შეიძლება გამოჩნდეს სხეულის ნებისმიერ მიდამოში,
მაგალითად, სადაც ტანსაცმელი აჭერს კანს, ან სადაც კანი
ეხახუნება სხვა კანის ზედაპირს (მაგ.იღლია)
 შეიძლება ასოცირებული იყოს ანგიონევროზულ შეშუპებასთან
(სახე, ტუჩები,კიდურები და ა.შ.)
 ჰოსპიტალიზაციის ჩვენება:
გამოკვლევები:
• CBC და შარდის ს/ა
• IgE
• სპეციფიკური IgE დონე

✓ ჰიპოტენზია და / ან ჰიპოვოლემიური შოკი;

✓ ბრონქოსპაზმი, სტრიდორი, ხიხინი;
✓ ძლიერი ღებინება, დიარეა, მუცლის ტკივილი.
 მწვავე ურტიკარტიის მართვა:
მწვავე ურტიკარია ასოც.ანაფილაქსიურ შოკთან:

✓ინტრამუსკულური ეპინეფრინი (შეიძლება საჭირო

გახდეს რამდენიმე დოზა);
✓სითხის მოცულობის აღდგენა;
✓H1 და H2 ბლოკერები (PO, IM, ან IV);
✓სისტემური გლუკოკორტიკოიდები (PO ან IV);
✓ინჰალაცია ბეტა ‐ აგონისტი
 მწერის ნაკბენის ალერგია

განმარტება:

მწერების ნაკბენის ალერგია არის IgE ‐

გაშუალებული პირველი ტიპის
ჰიპერმგრძნობელობის რეაქცია მწერის
ნერწყვში არსებული ცილების
საწინააღმდეგოდ

ვლინდება: ლოკალური შეშუპებით, სერიოზული

ანაფილაქსიური რეაქციებით,რასაც შეიძლება
მოჰყვეს ფატალური შედეგები.
კლასიფიკაცია:

რეაქციები დაყოფილია სამ ტიპად:

1. ფართო ადგილობრივი რეაქციები (10 სმ-ზე მეტი დიამეტრის შეშუპებით,ნაკბენის ადგილზე )
2. სისტემური რეაქცია მოიცავს მარტო კანს (ურტიკარია და ანგიოედემა)
3. სისტემური რეაქცია არ მოიცავს მარტო კანს (მაგ. რესპირატორული, კუჭ-ნაწლავის, გულის და /
ან ნევროლოგიური სიმპტომების ჩათვლით)
 მკურნალობა:

 ლოკალური რეაქციის შესამცირებლად ცივი საფენები და

 ტკივილის დროს ანალგეტიკები
 ლოკალური კორტიკოსტეროიდები
 H1 მაბლოკირებელი საშუალებები
 ქავილის შემთხვევაში პერორალური ან საინექციო
 იმუნოთერაპია - 3-5 წელი
 ეპინეფრინის აუტო-ინექტორი
ექსტრემალური ვითარებისთვის
 ანგიოედემა ( ქვინკეს შეშუპება)
კლასიფიკაცია:

• პოხიერი უჯრედებით
• ჰისტამინით
• ბრადიკინინით

ანგიონევროზული შეშუპება არის

ქსოვილის მოსაზღვრული შეშუპება,
რომელიც მეორდება და ჩვეულებრივი
შეშუპებისგან განსხვავებით,
ტრანზიტორულია

იგი გამოწვეულია ვაზოაქტიური მედიატორების

გამოთავისუფლებით
 მემკვიდრეობითი ანგიოედემა

o არასიმეტრიული ანგიოედემა
o ურტიკარიის,ქავილის დ ჩაღრმავების გარეშე
o მწვავე ანგიოედემა ვლინდება:
ტუჩზე,თვალზე,ენაზე,კიდურებზე და გენიტალიებზე
 C1 ესთერაზას ინჰიბიტორის დეფიციტი -დამატებითი ინფორმაცია

 ვისცერულ ანგიოედემას ახასიათებს : მუცლის შეტევითი ტკივილი,ანორექსია და

ღებინება

 ყველაზე საშიშია: ხორხის და სასუნთქი გზების ობსტრუქცია

 ეტიოლოგიური ფაქტორები:

ტრიგერი მექანიზმები:
• ტრამვა;
• ჰორმონული ცვლილება
(ორსულობა,პუბერტატი,ციკლი);
• ინფექცია(ზედა სასუნთქი გზები, H. Pylori)
• ემოციური სტრესი;
• სამედიცინო,ქირურგიული,სტომატოლოგიური
ჩარევა;
• მედიკამენტები

• ესტროგენების შემცველი მედიკამენტები

• ორალური კონტრაცეპტივები (დასაშვებია პროჟესტერონის
შემცველი)
• ACE-ინჰიბიტორები (მაგ. რამიპრილი)
• გლიპტინები (სიტაგლიპტინი-იანუვია; ვიდაგლიპტინი-გალვუსი;
საქსაგლიპტინი-ონგლიზა; ლინაგლიპტინი-ტრაჯენდა)
 ბრონქული ასთმა ასთმა არის ჰეტეროგენული დაავადება, რომელიც, ჩვეულებრივ,
ხასიათდება სასუნთქი გზების ქრონიკული ანთებით.

ბრონქული ასთმით დაავადებულია 358 მლნ. ადამიანი,

რომელთაგან ყოველწლიურად იღუპება 495 000 პაციენტი1.
გამოყენებული ლიტერატურა:

1. Authors / Tintinalli's Emergency Medicine: A Comprehensive

Study Guide, 8th Edition
2. Harrison's Principles of Internal Medicine
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34360549/
მადლობა ყურადღებისთვის