You are on page 1of 13

AS TEORÍAS DO

CONTRATO SOCIAL
AS TEORÍAS DO CONTRATO
SOCIAL
O contractualismo é a concepción rectora dominante
da teoría política moderna e contemporánea. XVII-XVIII

Tódalas teorías contractualistas tanto clásicas como actuáis xiran en torno a


dous eixes conceptuais básicos: a idea de natureza e a noción de contrato
social

O pacto ou contrato social é a base para instaurar a orde política e superar o estado
de natureza. O contrato social é o acordó entre individuos que establecen dereitos
O estado de natureza representa a condición natural dos seres humanos e deberes recíprocos ós que se obrigan voluntariamente baixo penas e sancións, é
fora dun contexto social e político. Tal condición é unha hipótese lóxica de o único procedemento racional capaz de fundamentar e lexitimar xurídica, política
como sería a vida humana sen orde social e política. e mesmo moralmente, o Estado moderno. É tamén unha construcción hipotética
pois tódolos seres humanos nacen sempre nunha sociedade xa constituída
políticamente.
PRECISANDO:
As teorías
contractualistas
clásicas do
contrato social
T. HOBBES
foron elaboradas
e desenvolvidas
o longo do XVII e
XVIII por moitos J. LOCKE
autores, pero
son tres as que

J.J. ROUSSEAU
adquiren maior
relevancia
THOMAS HOBBES: o home é un lobo para o home

Baixo a influencia do mecanicismo característico da nova ciencia concibe o Estado como unha gran máquina. Unha
construcción artificial froito dun contrato ou dun acordo voluntario para saír do Estado de Natureza.

O Estado de Natureza é a situación inicial hipotética previa á constitución do Estado e representa a condición natural
humana.

Un Estado de Natureza é un estado de guerra permanente de todos contra todos pois nese caso os individuos gozarían
dunha liberdade ilimitada na que non existirían leis nin dereitos. Todos terían dereito a todo e cada un perseguiría o seu
propio interés. O home é un lobo para o home.

Para escapar desa situación de penosa anarquía e a prol da súa propia conservación e benestar utilitarista, tódolos seres
humanos están racionalmente dispostos a limitar a súa liberdade, na medida en que tódolos demais o fagan tamén,
someténdose as leis naturais que a propia razón dicta.

Un pacto deste tipo necesita un poder coactivo que obrigue a tódolos homes por igual o cumplimento do acordado, por
temor a un castigo maior. Tal poder coactivo constitúe o Estado: un Leviatán, ó que os cidadáns lle conceden o dereito a
gobernar. Só unha autoridade estatal absoluta é quen de asegurar a paz social.

Unha vez concedido polo consenso de todos este poder é necesariamente irrevogable.
JOHN LOCKE 1632-1704
• Naceu en Wrington, Somerset (Norte de Inglaterra, Poboación: 2.633)
• Estudiou en Oxford e foi profesor de grego e ética nesta universidade. Máis tarde fíxose médico.
• Traballou con Lord Shaftesbury, quen se enfrontou a Carlos II, e tivo que exiliarse por culpa das
súas ideas liberais a Holanda con el ata 1688, data na que sube o trono inglés Guillermo de
Orange.
• A súa teoría política tivo gran influencia e é considerado un dos fundadores do Liberalismo
Filosófico.
• Locke é a síntese da tradición empirista británica e o racionalismo cartesiano. Con el, pódese
dicir que se orixina a filosofía empirista moderna, cuxos antecedentes remóntanse ata OCKHAM
e os filósofos naturalistas de Oxford, como R.BACON e R.GROSSETESTE, no século XIV.
• Para Locke, todos os contidos do noso coñecemento orixínanse na experiencia e esta é o medio
para acadar toda verdade, xa sexa ética, política ou, incluso, relixiosa.

As súas obras máis destacadas son:


-O Ensaio sobre o entendemento humano (1690), que contén a súa teoría do coñecemento.
-Os Dous Tratados sobre o goberno civil (1690), destinados a xustificar a Revolución Liberal de 1688.
-A Carta sobre a tolerancia (1689).
ENTRE TALES DEREITOS
ESTÁN
• DEREITO Á VIDA
• DEREITO Á INTEGRIDADE FÍSICA
O IGUAL QUE HOBBES • DEREITO Á LIBERDADE
A DIFERENCIA DE HOBBES •
CONSIDERA O ESTADO DE DEREITO Á PROPIEDADE DOS
CONSIDERA QUE TÓDOLOS PRODUCTOS DO PROPIO TRABALLO
NATUREZA COMO UNHA
INDIVIDUOS ESTÁN XA • Este último implia o dereito á
SITUACIÓN NA QUE OS propiedade dos recursos naturais
DOTADOS DUNS DEREITOS
SERES HUMANOS SON a partir dos cales se extraen eses
NATURAIS INHERENTES A productos mediante o traballo.
LIBRE E IGUAIS E
SÚA CONDICIÓN HUMANA • A apropiación orixinaria de bens
INDEPENDIENTES será lexítima sempre que quede
unha cantidade dos mesmos
suficiente e de igual calidade que
permita os demais apropiarse
deles.
No Estado de Natureza existen dereitos pero nel a paz social é precaria e a convivencia está chea de
inseguridades e inconvenientes, por faltar un poder superior ós individuos que garanta e protexa o respeto ós
dereitos naturais, sobre todo á propiedade que é necesaria para poder realizar a propia vida.

Para superar tales inconvenientes é razonable que os individuos acorden contractualmente establecer un
poder estatal que garanta e protexa os dereitos naturais, á costa dunha certa limitación da súa liberdade
natural, pero só na medida en que sexa necesario para protexer eficazmente estes dereitos

A este Estado concédeselle o monopolio da coacción, pero a mínima indispensable para protexer os dereitos
e as liberdades naturais dos individuos. Locke concibe ese poder estatal supremo como unha representación
do pobo e polo tanto revocable.

Locke defende a separación de poderes: lexislativo, executivo e federativo (encargado da seguridade e das
relacións con outros estados)
J.J. ROUSSEAU: El hombre nace libre pero en todas
partes se encuentra encadenado
Situación na que os seres O contrato social ten que partir O poder político supremo, o

O CONTRATO SOCIAL
ESTADO DE NATUREZA

A SOBERANÍA POPULAR
humanos serían libres, iguais e dunha situación na que os lexislativo, reside no pobo como
independentes individuos renuncien ou poñan comuidade de xeito inalienable e
A diferencia de Hobbes os seres entre paréntesis as súas polo tanto indelegable, posto que
humáns serían bos por natureza, diferencias e intereses particulares a lei é a expresión da vontade
felices na súa inocencia. (egoístas) para poder así guiarse xeral.
exclusivamente por intereses
Este estado de natureza é unha xerais (comunitarios).
ficción.
O contrato social representa a
O devir da civilización foi o que “vontade xeral” e non unha mera
creou a propiedade privada, e con coincidencia de intereses egoístas
ela a competencia social facendo particulares.
ós humanos egoístas e infelices
A harmonización das vontades
particulares coa vontade xeral
sería beneficionsa e permitiría a
cada individuo obedecer ás leissen
deixar de ser tanlibre coma antes
porque realmente estaría a
obedecerse a sí mesmo.
TEORÍAS
NEOCONTRACTUALISTAS:
nacen como reacción
ós movementos
contraculturais dos
anos sesenta e cobran
gran auxe coa crise do
Estado de Benestar
- JAMES M. BUCHANAM: Trata -ROBERT NOZICK: afirma que J. RAWLS: retoma a idea de
de readaptar a teoría de Hobbes ós no estado de natureza existen uns Rousseau de que un cotrato social
principios liberales-democráticos. dereitos naturais básicos, pero xusto só sería posible dende unha
Rexeita o presuposto da igualdade sobre todo existe o dereito á situación na que os intereses
inicial para substituílo polo das autodefensa dos mesmos. Agora particulares estivesen
“desiguialdades múltiples”, nacidas ben, o exercicio da autodefensa neutralizados. Pero lonxe do
do diferente éxito de cada resulta pouco efectivo, de aí que radicalismo de Kant que pretende
individuo na busca de xurda un poder coactivo único eliminalos propón que o contrato
satisfaccióndassuas necesidades. O estatal. O Estado proposto por se estableza de acordó á lóxica do
contrato social imponse Nozick haberá de reducirse ois ó “veo da ignorancia” nunha
racionalmente porque resultaría mínimo radicalizando así o “situación orixinaria”: os
moi custosa a autodefensa do liberalism de Locke e individuos haberán de decidir as
conquistado por natureza. O deslexitimando o Estado Social de regras básicas da sociedade antes
contrato ven a instituír así un poder Benestar. de saber a posición que ocuparán
queconsagra dereitos e deberes nela. Trata de fundir os postulados
desiguais, pero ese poder instituído básicos do liberalismo coa idea da
non ten por qué ser ilimitado e igualación social e democrática.
absoluto.
J. LOCKE, texto 1 Ensayo sobre el gobierno civil, Cap. 2, § 6
Pero, aunque ese estado natural sea un estado de libertad, no lo es de licencia; aunque el hombre tenga
en semejante estado una libertad sin límites para disponer de su propia persona y de sus propiedades,
esa libertad no le confiere derecho de destruirse a sí mismo, ni siquiera a alguna de las criaturas que
posee, sino cuando se trata de consagrarla con ello a un uso más noble que el requerido por su simple
conservación. El estado natural tiene una ley natural por la que se gobierna, y esa ley obliga a todos. La
razón, que coincide con esa ley, enseña a cuantos seres humanos quieren consultarla que, siendo iguales
e independientes, nadie debe dañar a otro en su vida, salud, libertad o posesiones; porque, siendo los
hombres todos la obra de un Hacedor omnipotente e infinitamente sabio, siendo todos ellos servidores
de un único Señor soberano, llegados a este mundo por orden suya y para servicio suyo, son propiedad
de ese Hacedor y Señor que los hizo para que existan mientras le plazca a Él y no a otro. Y como están
dotados de idénticas facultades y todos participan en una comunidad de Naturaleza, no puede
suponerse que exista entre nosotros una subordinación tal que nos autorice a destruirnos mutuamente,
como si los unos hubiésemos sido hechos para utilidad de los otros, tal y como fueron hechas las
criaturas de rango inferior, para que nos sirvamos de ellas. De la misma manera que cada uno de
nosotros está obligado a su propia conservación y a no abandonar voluntariamente el puesto que ocupa,
lo está asimismo, cuando no está en juego su propia conservación, a mirar por la de los demás seres
humanos y a no quitarles la vida, a no dañar ésta, ni todo cuanto tiende a la conservación de la vida, de
la libertad, de la salud, de los miembros o de los bienes de otro, a menos que se trate de hacer justicia a
un culpable.
J. LOCKE, texto 2 Ensayo sobre el gobierno civil, Cap. 7, § 89 y 90

§ 89. En consecuencia, siempre que cierto número de hombres se une en una sociedad renunciando cada uno de ellos al
poder de ejecutar la ley natural, cediéndolo a la comunidad, entonces y sólo entonces se constituye una sociedad política o
civil. Ese hecho se produce siempre que cierto número de hombres que vivían en el estado de Naturaleza se asocian para
formar un pueblo, un cuerpo político, sometido a un gobierno supremo, o cuando alguien se adhiere y se incorpora a
cualquier gobierno ya constituido. Por ese hecho autoriza a la sociedad o, lo que es lo mismo, a su poder legislativo para
hacer las leyes en su nombre según convenga al bien público de la sociedad y para ejecutarlas siempre que se requiera su
propia asistencia (como si se tratase de decisiones propias suyas). Eso es lo que saca a los hombres de un estado de
Naturaleza y los coloca dentro de una sociedad civil [commonwealth], es decir, el hecho de establecer en este mundo un
juez con autoridad para decidir todas las disputas y reparar todos los daños que pueda sufrir un miembro cualquiera de la
misma. Ese juez es el poder legislativo, o lo son los magistrados que él mismo señale. Siempre que encontremos a cierto
número de hombres asociados entre sí, pero sin disponer de ese poder decisivo a quien apelar, podemos decir que siguen
viviendo en el estado de Naturaleza.
§ 90. Resulta, pues, evidente que la monarquía absoluta, a la que ciertas personas consideran como el único gobierno del
mundo, es, en realidad, incompatible con la sociedad civil, y, por ello, no puede ni siquiera considerarse como una forma
de poder civil. La finalidad de la sociedad civil es evitar y remediar los inconvenientes del estado de Naturaleza que se
producen forzosamente cuando cada hombre es juez de su propio caso, estableciendo para ello una autoridad conocida a
la que todo miembro de dicha sociedad pueda recurrir cuando sufre algún atropello, o siempre que se produzca una
disputa y a la que todos tengan obligación de obedecer. Allí donde existen personas que no disponen de esa autoridad a
quien recurrir para que decida en el acto las diferencias que surgen entre ellas, esas personas siguen viviendo en un
estado de Naturaleza. Y en esa situación se encuentran, frente a frente, el rey absoluto y todos aquellos que están
sometidos a su régimen.

You might also like