Professional Documents
Culture Documents
nagariknews.com
af9LkLl8t;Fu
7]s]bf®n] 9'jfgL gubf{ ;d:of k|x®Ln] k};f c;'n]
vn+ufl:yt l8kf]df sl®a @ xhf® @ ;o lSjG6n rfdn df}Hbft 5 . t®, ufpFdf ®x]sf rf®j6f ;'®]zs'df® ofbj
:yfoL l8kf]df eg] clxn];Dd rfdnsf] u]8f] k'u]sf] 5}g . hgsk'® ebf} @)
sn]Gb| ;]h'jfn ufpFdf k'¥ofpg] ;fwg 5}g, clg s;®L b'O{ 5fs 6fg{ ®fxtsf] cf;df
;'v]{t, ebf} @) Nofpg] <Ú hfh®sf]6sf] nflu 5'§ofPsf] hLjg wflg®x]sf af9LkLl8t;fu
rfdn c;f]h d;fGt;Dd 9'jfgL ul®;Sg'kg]{ k|x®Ln] cglws[t ¿kdf k};f
hfh®sf]6sf ufpFdf ef]sd®L eP klg ePsf]n] emg\ ufx|f] ePsf] pgn] atfP . c;'n]sf] 5 . cGsf® ® e6'lnofsf
;b®d'sfd vn+ufdf eg] vfBfGg df}Hbft ;®sf®n] emf8fkvfnfkLl8tsf] nflu af9LkLl8t;Fu g}GxL k|x®L rf}sLsf
®x]sf] 5 . vfBfGg 7]s]bf®n] 9'jfgL ug{ ®fxt:j?k lbg] eg]sf] vfBfGg klg 9'jfgL c;O{ ;'®]z gf®fo0fn] k};f c;'n]sf]
gdfGbf o:tf] l:ylt cfPsf] g]kfn vfB ;d:ofn] ;b®d'sfd} ylGsg] l:ylt b]lvPsf] kLl8tsf] cf®f]k 5 . c;O{
;+:yfgn] hgfPsf] 5 . 5 . …dfG5]x¿ !) lsnf] rfdnsf] nflu gf®fo0fn] ljleGg ;+3;+:yfaf6
;+:yfgsf cg';f® clxn] vn+ufl:yt b'O{–tLg lbg lxF8]® cfpnfg\ h:tf] 5}g, ®fxt pknAw u®fO{lbg] cfZjf;g
l8kf]df sl®a @ xhf® @ ;o lSjG6n rfdn To;dfly km]l® csf]{ ;d:of ylkg] lrGtf lbP® kLl8t kl®jf®af6 k};f
df}Hbft 5 . t®, ufpFdf ®x]sf rf®j6f :yfoL 5,Ú vfB ;+:yfgsf k|dv ' n]v®fh s];Ln] p7fPsf] pgLx¿sf] egfO 5 .
l8kf]df eg] clxn];Dd rfdnsf] u]8f] eg] . pgsf cg';f® ;®sf®n] k|ltkl®jf® ®fxtsf nflu l;kmfl®;
k'u]sf] 5}g . vfBfGg cfk"lt{nfO{ k|efjsf®L !) lsnf]uf| dsf b®n] Ps xhf® ^ ;o ^) agfpg eGb} k|To]s kl®jf®af6 @ ®fxtsf nflu cGsf® uflj;af6 lhNnf k|zf;g sfof{no cfPsf kLl8t .
agfpg ®flvPsf cf7j6f c:yfoL lsnf]uf| d rfdn ;b®d'sfd vn+uf k7fpg] b]lv $ ;o ?k}ofF;Dd p7fPsf]
l8kf]df klg To:t} cj:yf 5 . 9'jfgLstf{ tof®L ul®®x]sf] 5 . Tof] rfdn ;b®d'sfd :yfgLo ®fd :g]xL ;fxn] b'v];f] cGsf® ® e6'lnofsf af9LkLl8t;Fu g}GxL
aL®axfb'® a:g]t ufpFdf vfBfGg k'¥ofpg vn+uf cf;kf;sf k'Gd, 8fF8fufpF, kf]v] . pgn] eg], …daf6 k|x®Ln]
lgs} hf]lvd ePsf]n] ;b®d'sfddf df}Hbft l9d]nufot uflj;sf k|efljtn] nu] klg b'O{ ;o ¿k}ofF lnPsf] 5 . t®, k|x®L rf}sLsf c;O{ ;'®]z gf®fo0fn] k};f
® ufpFdf ef]sd®L ePsf] atfpF5g\ . pgn] c?nfO{ ufpFd} k'¥ofpg Joj:yf ug'{kg]{ slt;Fu t #–$ ;o;Dd klg c;'n]sf] kLl8tsf] cf®f]k 5 .
eg], …ufpFdf vfB ;+:yfgsf l8kf] eP klg ;+:yfg k|dv ' s];Ln] atfP . c;'n]sf] 5 .Ú
sd{rf®L 5}gg\, rfdn lnP® s;sf] lhDdf csf]{tk{m, ;+oQ' m ®fi6«;+3Lo ljZj vfB ®fxt lngsf nflu k|x®Lsf]
ef]sd®L cltk|efljt uflj; uvf{sf]6sf ®ltdfg ljZjsdf{ -#*_ df]s{ahf®af6 rfdn af]s]®
nufpg] <Ú ;b®d'sfdaf6 k};f lt®]® rfdn sfo{qmd -8An'PkmkL_n] ;fe]mbf® ;+:yf;Fu l;kmfl®; rflxg] ePsfn] k};f uflj; ejg ® ljBfnodf a;]sf …k|x®Ln] af9LkLl8t;Fu l;kmfl®;
3®lt® hfFb} . tl:a® M sn]Gb|÷gful®s
lng'kg]{ ® ;dod} laqmL geP csf]{ ;d:of ;Demf}tf u®]sf] Ps dlxgf laTbf;d]t gx'g]n] ®fxt kfpg] cfzfdf C0f pgLx¿n] z'qmaf® lhNnf k|zf;g u®]sf] eg]® k};f lnPsf] ph'®L
cfOnfUg] ePsf]n] cfk"mx¿n] hf]lvd df]Ng vfBfGg k7fPsf] 5}g . 8An'PkmkLn] l8k|f]S;, lnP®;d]t l;kmfl®; NofPsf] sfof{nodf ph'®L lbg k'u]sf lyP . cfPsf] 5}gÚ uf}tdn] eg] …o:tf]
grfx]sf] pgn] atfP . hfh®sf]6df ef]sd®L lh6Lh]8, ®]8qm;, x]Ne]6f;nufot u}®;®sf®L kLl8t atfpF5g\ . t®, k|d'v lhNnf clwsf®L ;'®Iff ph'®L cfPkl5 cg';Gwfg x'G5 ®
g]kfn vfB ;+:yfgn] hfh®sf]6sf ®Ubf, ;+:yf;Fu cu:6 ! b]lv vfBfGg ljt®0f ug]{ ®fxtsf nflu l;kmfl®; lng ;DaGwL a}7ssf nflu aflx® uPsf bf]ifL 7xl®P sf®afxL x'G5 .Ú
khf?, b;]®f ® gfosjf8fdf :yfoL ® 3®+uf, ljsf; clwsf®Lsf] cWoIftfdf a;]sf] ;®sf®n] hfh®sf]6df vfBfGg ;d:of u®L ;Demf}tf u®]sf] 5 . ;Demf}tf ePsf] Ps c;O{ gf®fo0fnfO{ rf® ;o ?k}ofF sf®0f pgLx¿sf] u'gf;f] ;'lglbg] ®ftf] gbLdf ebf} klxnf] ;ftf
sfsL{Ho"nf, 6fk'rf}®, ;fdfvf]nf, lzjfno, lhNnf vfB cfk"lt{ tyf Joj:yf ;ldltsf] b]lvPkl5 yk ;ft xhf® kfFr ;o SjLG6n dlxgf lat] klg ljt®0f ug'{kg]{ bfnrfdn lbPsf] cGsf®sL ;ljtfb]jLn] sf]xL ePg . ;of}sf] ;+Vofdf cfPsf] af9Ln] 3® aufPkl5
ynx, sfnLdf6L ® :ofpnLahf®df c:yfoL a}7sn] x]lnsf]K6®af6 vfBfGg 9'jfgL ug{ rfdn 5'§ofPsf] 5 . t®, ufpFdf 9'jfgL hfh®sf]6 k'u]sf] 5}g . 8An"PkmkLn] sfdsf] atfOg\ . lsg k};f ltg'{k¥of] eg]® ;b®d'sfd k'u]sf af9LkLl8t cGsf® ® e6'lnof uflj;sf @
l8kf] ®fv]sf] 5 . t®, clxn];Dd tL ;a} ;®sf®;Fu dfu u®]sf] 5 . t®, ;®sf®n] ug]{ Joj:yf gx'Fbf Tof] rfdn g]kfnu~hd} nflu vfBfGg sfo{qmdcGtu{t hfh®sf]6df kLl8tn] k|ltjfb ubf{ …s]xL Tolts} kms]{® hfg'k¥of] . xhf® kl®jf® lj:yflkt ePsf
l8kf] gfddfqsf 5g\ . ToxfF g t rfdn 5, g clxn];Dd To;sf] hjfkm gk7fPsf] ylGsPsf] 5 . vfB cfk"lt{ tyf Joj:yf @))( cu:6b]lv !) dlxgfleq sl®a b'O{ lng s]xL lbg'kg]{ x'G5Ú eGb} ®sd k|x®L pk®LIfs s[i0f uf}tdn] 5g\ . cGsf®sf] ljleGg j8fdf !$
t ;+:yfgsf] pkl:ylt 5 . 7]s]bf® vfBfGg :yfgLo ljsf; clwsf®L Pj+ ;ldltsf ;ldltsf ;+of]hs uf}tdn] eg], …Tof] rfdn xhf® cf7 ;o d]l6«s 6g vfBfGg ljt®0f c;'n]sf] kLl8tn] hgfPsf 5g\ . o;af®] s]xL yfxf gePsf] atfP . ;o ® e6'lnof uflj;sf & ;o
9'jfgL ug{ cu|;® gePkl5 laxLaf® :yfgLo ;+of]hs lji0f'bQ uf}tdn] atfP . ;b®d'sfddf Nofpg] xf] eg] ®fVg] 7fpF 5}g, ug]{ nIo ®fv]sf] 5 . af9Ln] 3®af® aufPkl5 ;DaGwdf cem cgle1 5g\ . kl®jf® lj:yflkt ePsf 5g\ .
hfg] ljBfyL{sf] ;+Vof a9\of] lyof] . ljBfnosf lzIfs ® sd{rf®Ln] nfUg] atfPsL 5g\ . pgn] ljklQdf k®]sfnfO{
;d]t df:s nufpg yfn]sf 5g\ . u0f]z6f]nl:yt km]jfklAns :s'ndf df:s nufP® a;]sf ljBfyL{ . tl:a®M ;Gtf]if÷gful®s vfBfGg ;xof]u ug{ kfFr} ljsf; If]qdf vfB
ljBfnon] a]n}df ;r]tgf ckgfP® a}+s :yfkgf ul®g] hfgsf®L u®fOg\ .
a]nfotL ljZjljBfnodf egf{sf nflu cfj]bg ubf{ ca ljBfyL{nfO{ df:s nufpg cg'®f]w u®]sf] k|efjsf®L x'g] eGb} ljBfyL{nfO{ nufpg x'Fb} cfpg] ko{6s;Fu a9L ;r]t x'g'k5{ .Ú pkrf/;DaGwL k':ts
atfPsf] 5 . …clxNo} ;+qmd0f a9]sf] t cg'®f]w u®]sf] atfP . pgn] kl5Nnf] tLg dlxgfdf sf7df8f}+, ebf} @) -gful®s_– o'¢u|:t
!) nfvsf] a}+s Aofn]G; b]vfP k'U5 . 5}g, t}klg a]n}df ;r]tgf ckgfPsf xf},Ú
ljBfnosf lk|lG;kn z]®axfb'® If]qLn]
lghL tyf cfjf;Lo ljBfno
cu{gfO{h];g g]kfn -KofA;g_ sf sf:sL
?3fvf]sL nfu]sf la®fdLsf] k®LIf0f ul®P
klg :jfOgˆn'sf] nIf0f b]vf gk®]sf]
If]qsf 3fOt]sf] pkrf®;DaGwL k':ts …;]e
nfOe, ;]e lnDj;Ú gfds k':ts g]kfnLdf
?aL ®f}lgof® pRrlzIffsf nflu a]nfot hf“bf ljZjljBfnodf egf{ x'g lgj]bg eg] . If]qLsf cg';f® g;{®Lb]lv !) sIff cWoIf s[i0f s];Ln] kf]v®fdf :jfOg ˆn' atfP . …o; cjlwdf xfdLn] sl®a & cg'jfb ePsf] 5 . bf];f| ] ljZjo'4sf k|ToIfbzL{
sf7df8f}+, ebf} @) k"®f ug'{kg]{ k|lqmofnfO{ yk ;®n lbg] g]kfnL ljBfyL{sf] ;+Vof ;Dd k9fO x'g] pQm ljBfnosf $ ;oeGbf glelqP klg ljBfnon] a]n}df ;r]tgf ;o la®fdLsf] gd'gf k®LIf0f u¥of} . t®, gj]{nL lrlsT;s XofG;x';d' åf®f lnlvt ;f]
agfPsf] 5 . x\jfQ} a9]sf] 5 . kl5Nnf 8]9 a9L ljBfyL{dWo] clwsf+zn] clxn] ckgfpg' ;sf®fTds ®x]sf] atfP . clxn];Dd :jfOgˆn'sf] nIf0f b]lvPsf] k':tssf] cg'jfb tyf k|sfzg clvn g]kfn
pRrlzIff cWoogsf nflu ca a]nfot k9\g hf“bf dlxgfcjlwdf lzIff dGqfnoaf6 df:s nufP® ljBfno cfpg yfn]sf Kff]v®f ko{6sLo If]q ePsf]n] ljleGg 5}g,Ú 8f= If]qLn] eg] . hg:jf:YosdL{ ;+3n] u®]sf] xf] . zlgaf®
a]nfot hfg] ljBfyL{n] ca kl®rokqsf] k|ltlnlk eP k'U5 . …gf] cAh]S;g n]6®Ú lng] sl®a dfcf]jfbL cWoIf k'iksdn bfxfnn] k':ts
cfO{Pnl6P; -c+u|]hL efiffsf] gof“ gLlt nfu" x'g'cl3 tLgk':t] ;f9] & xhf® ljBfyL{dWo] ()
lg®LIf0f ePg
clgoldt aGb}5 jiff{
nf]sfk{0f u®]sf lyP . k':tssf cg'jfbsdf
sf];{_ gubf{ klg x'g] ePsf] 5 . k|df0f k]; ug'{kYof]{ . k|ltzteGbf a9Ln] a]nfotsf 8f= dfwjk|;fb nD;fn, 1fg]Gb| zfx, 8f=
o;cl3 cfOPnl6P; k®LIff pQL0f{ of] gLltn] a]nfotL nflu cfj]bg u®]sf 5g\ . O6x®L, ebf} @) -gful®s_– sfzL®fh zdf{ ;'j]bL, lj;'g bofn k|;fb k6]n
ug'{ clgjfo{ lyof] . ljZjljBfnodf egf{sf nflu of] jif{ %) xhf® c;'®Iffsf sf®0f cGoq :yfgaf6 5g\ . o'4, lj:kmf]6g ® b'3{6gfdf dfgjLo Iflt
ljZjdf cfPsf] cfly{s cfj]bg ubf{ @% nfv ?k}of“sf] a}+s ljb]zL ljBfyL{nfO{ egf{ ;?jf eO{ cfpg] ljBfno /d]zs'df/ kf}8]n a9L ePsf] xf]Og cl3Nnf dlxgfsf] t'ngfdf ®f]Sg k':ts pkof]uL ®x]sf] k|sfzssf] egfO
dGbL;“u} a]nfotL ljZjljBfnodf Aofn]G; b]vfpg'kg]{ afWotf klg lng] nIo a]nfotsf] 5 . lg®LIfs ;'g;®Ldf gcfpFbf Ps Ps} lbgdf a9L kfgL k®]sf] 5 . ;]K6]Da® ^ df 5, …of] k':tssf] d'Vo p2]Zo o'4sf] ;dodf hf]
lrtjg, ebf} @)
ljb]zL ljBfyL{sf] ;+Vof x\jfQ} cGTo u®]sf] 5 . ca !) nfvsf] gof“ gLlt nfu' ePkl5 a]nfotL jif{b]lv ljBfno lg®LIf0f ePsf] ! ;o %% ldlnld6® jiff{ eof] . ;]K6]Da® % sf]xLnfO{ k|f®lDes pkrf® u®]® hLjg ®Iff ug{
36]kl5 Toxf“sf] ;®sf®n] NofPsf] a}+s Aofn]G; b]vfP k'U5 . ljZjljBfnodf egf{ ePsf 5}g . ;|f]t JolQmn] klg ;Lldt ebf} dlxgfsf] klxnf] laxfgLdf emdemd df ! ;o #^, ;]K6]Da® !& df (% ® ;]K6]Da® ;lsG5 eGg] xf]Ú, clvn g]kfn hg:jf:YosdL{
gof“ gLltn] g]kfnL ljBfyL{nfO{ a]nfotn] …:6'8]G6 le;fÚ ljBfyL{n] Toxf“sf] sfg'glj?4 ljBfno dfq lg®LIf0f ug]{ u®]sf kfgL k®]kl5 lrtjgjf;Ln] aNn jiff{ ;'? @& df (^ ldlnld6® kfgL k®]sf] 5 . ;+3sf cWoIf d+un ljsn] eg] .
cfOPnl6P; ug}{kg]{ afWotfaf6 k|lqmof ;®n agfPkl5 kf“r lqmofsnfk u®] To;sf] lhDd]jf®L 5g\ . lhNnf lzIff sfof{nodf ^ ePsf] cg'e"lt u®] . To;kl5 %–& lbg;Dd To;kl5 ;g\ @))* df klg h'g,
d'lQm lbPsf] xf] . of] gLltn] dlxgfcjlwdf Toxf“sf pm k9\g] ljZjljBfnon] lng'kg]{5 . hgf lg®LIfssf] b®aGbL eP klg cfsf;df 3fdeGbf a9L afbn nfUof] . h'nfO{dfeGbf cu:6d} a9L kfgL k®]sf] 5 . df]ltofljGb'sf] ck|];g
o;cl3 of] lhDd]jf®L ljBfyL{sf] lg®LIfssf] ¿kdf clxn] b'O{ hgf d';nwf®] kfgL klg oxL a]nfdf k¥of] . h'g dlxgfe®L # ;o &(, h'nfO{el® $ ;o ;'v]{t, ebf} @) -gful®s_ – ;'v]{tdf
kl®jf®n] lng'kYof]{ . dfq sfo{®t 5g\ . jiff{ofd elgg] c;f® ;fpgdf eg] o:tf] b[Zo #@ ldlnln6® kfgL k¥of] . of] jif{ cu:6df cGwf]kgsf] d'Vo sf®0f dflgg] df]ltofljGb'
b]Vg kfOPsf] lyPg . $ ;o %( ldlnld6® jiff{ eof] . ;]K6]Da®df ®f]usf] lgoldt ck|];g ;]jf ;'? ePsf] 5 .
dg;'g c;f®,;fpgeGbf ebf}df a9L @ ;o !( ldlnld6® dfq} kfgL k®]sf] lyof] . g]kfn ®]8qm; ;f];fO6L ;'v]{t zfvfn] pQm
;lqmo x'g yfn]sf] of] jif{ dfq} xf]Og . oL rf® dlxgfdf ;j}eGbf a9L Ps} lbg ;]jf ;'? u®]sf] xf] . o;cl3 df]ltoflaGb'sf]
rf® jif{otfs} tYof+s x]g]{ xf] eg] kfgL kg]{ cS6f]a® @* df &( ldlnld6® dfq} kfgL ck|];g ug{ g]kfnuGh hfg'kg]{ afWotf ®x]sf]df
;do clgoldt x'Fb} uPsf] b]lvG5 . lrtjg k®]sf lyof] . To;}n] ;du|df ;g\ @))* ;'Vvf lgoldt ¿kdf ;'v]{td} ck|];g ug{ ;lsg]
®fdk'®df ®x]sf] xfjfkfgL s]Gb|df ®]s8{ ePsf] h:tf] b]lvof] . of] jif{ ;fpg d;fGt;Ddsf] g]kfn ®]8qm; ;f];fO6Lsf s]Gb|Lo pkfWoIf
ljj®0fdf dWo cu:6af6 kfgL kg]{ qmd ljj®0fdf klg tLg jif{cl3s} k|j[lQ clhts'df® zdf{n] atfP . ;+:yfn] Ps xhf®
a9]sf] pNn]v 5 . c;f®, ;fpgdf kfgL bf]xf]l®Psf] b]lvG5 . h'g dlxgfdf hDdf jiff{ kfFr ;o ?k}ofF z'Ns tf]s]sf] 5 . g]kfnuGhdf
gk®]® wfg v]tL ug{ ;d:of x'g] u®]sf] 5 . ! ;o *) ldlnld6® eof] . h'nfO{ dlxgfel® of] ck|];g ug{ sl®a tLg xhf® ?k}ofF nfU5 .
;g\ @))& sf] jiff{ofdsf] cj:yf $ ;o %# ldlnld6® kfgL k®]sf] 5 .
klg of]eGbf km®s 5}g . of] jif{ h'g, h'nfO{ cu:6 nfu]kl5 kfgL kg]{ qmd klg ;'®lIft ;dfhdf gofF g]tT[ j
® cu:6df eGbf klg ;]K6]Da® dlxgfdf a9]sf] 5 . h'g $ df $^ ldlnld6® ® ;'v]{t, ebf} @) -gful®s_– dlxnf tyf
cTolws kfgL k®]sf] 5 . ;g\ @))& sf] h'g h'nfO{ @ df ! ;o # ldlnld6® kfgL k®]sf] afnaflnsfsf] If]qdf sfo{®t ;'®lIft ;dfhsf]
dlxgfel® $ ;o *, h'nfO{ dlxgfel® $ ;o lyof] eg] !$ cu:6sf] Ps} lbg ! ;o bf];f| ] clwj]zgn] d]gsf 9sfnsf] cWoIftfdf
(* ® cu:6df $ ;o @& ldlnld6® jiff{ !( ldlnld6® kfgL kl®;s]sf] 5 . …kfgL gofF sfo{;ldlt rog u®]sf] 5 . laxLaf® ;DkGg
ePsf] 5 . tLg dlxgfsf] jiff{sf] ®]s8{ tf]8]® kg]{ ;do kl5 ;g{ yfn]sf] 5 . ds} 5g]{ clwj]zgn] pkfWoIfdf dLgf ljs, ;lrjdf
;]K6]Da®df ( ;o @^ ldlnld6® kfgL k¥of] . a]nfdf v8]®L k5{, wfg nufpg] a]nfdf ds} ®Tgf ljs, ;x;lrjdf d}gf ljs, sf]iffWoIfdf
of] jif{ h'gdf !% tfl®vsf lbg *$ 5g]{h:tf] kfgL k5{ . hnjfo' kl®jt{gsf] ®fhs'df®L b]jsf]6f ® ;b:odf kbd ltldN;]gf,
ldlnld6®, h'nfO{df !! tfl®vsf lbg () c;®n] klg o:tf] ePsf] x'g ;S5,Ú ®fli6«o k|]d rGb, ®Ldf ljs ® ;'lgtf ®fjtnfO{ lglj{®f]w
ldlnld6® ® cui6df !& tfl®vsf lbg !)* ds}afnL cg';Gwfg sfo{qmdsf ;+of]hs lgjf{lrt u®]sf] ;+:yfn] hgfPsf] 5 .
ldlnld6® kfgL k¥of] . ;]K6]Da®df jiff{dfq} 8f=lbnaxfb'® u'?ªn] atfP .