“በኤድስ ዙሪያ የሚሰጥ ትምህርት ሁልጊዜም

የሰማው እየሄደ ያልሰማው ስለሚመጣ [ማስተማሩ]

መቆም የለበትም”
call : 8188
www.flintstonehomes.com
8

የስነ ህዝብ ጤና ባለሙያ

ዶ/ር ኤርሲዶ ሌንዴቦ ቀዳሚ የመረጃ ምንጭ
ቅጽ 26 ቁጥር 2799 ሐሙስ ነሐሴ 16 ቀን 2011 ዓ.ም ዋጋው 2.00 ብር

“የአሸንዳ/ሻደይ/
አሸንድዬ/ሶለል
በዓል እንደ ሕዝብ
የነበረንን አብሮነትና
የባህል ውርርስ
የሚያሳይ ክዋኔ ነው”
ጠቅላይ ሚኒስትር ዶክተር
አብይ አህመድ
5

የአዳሪ 2ኛ ደረጃና
መሰናዶ ትምህርት
ቤቶች የቅበላ
መስፈርት ይፋ ሆነ
6

“ስራ መፍጠር
የሚቻለው
በፕሮጀክቶች
ነው፤ የግሉ ዘርፍ በትምህርትና ስልጠና ፍኖተ
ፕሮጀክቶችን ይዞ
እንዲመጣ ማድረግ ካርታው
አስፈላጊ ነው”
የቀድሞው የማሌዥያ
“የሃገራችን ትምህርትን ከተግባር ጋር ማቆራኘት የሚለው ትልቁ
የትራንስፎርሜሽን ሚኒስትር
ዶክተር እድሪስ ጃላ
የለውጥ አቅጣጫ ነው ” 5
9 በትምህርትና ስልጠና ፍኖተ ካርታ ጥናትና ትግበራ ሴክሬታሪያት ከፍተኛ ብሔራዊ አማካሪ
ዶ/ር ደምስ ዘርጋው
 2 ሐሙስ ነሐሴ 16 ቀን 2011 ዓ.ም

ርዕሰ አንቀፅ
ይህ ገፅ ዜጎች በማህበራዊ፣ ኢኮኖሚያዊና
ፖለቲካዊ ጉዳዮች ላይ ሀሳባቸውን
በነፃነት የሚያንፀባርቁበት ሲሆን ይህም
የጋዜጣዋን የዝግጅት ክፍል አቋም
አይገልፅም

ለትምህርት ዘርፉ
የተሰጠው ትኩረትና የሚጠበቀው ውጤት
ሰናይ ምግባሩ
እንደመግቢያ
ረጅም መንገድ ስንጀምር ለጉዞ የሚያስፈልግ
ስንቅ መያዝ ያስፈልጋል፡፡ በየመሃሉ የሚገጥመንን
የሥራ ዕድል ፈጠራው ስኬታማ እንዲሆን የቀደሙ አሰራሮችን መጠማት፣ መራብና መሰል ፈተናዎች በቀላሉ
እልባት ለመስጠት አንቸገርም፡፡ የጉዟችንን መዳረሻ
በመፈተሽ አዳዲስ ስልቶችን መከተል ላይ ማተኮር ይገባል! በስኬት በማጠናቀቅ አንግበን የያዝነውን ዓላማ
ማሳካት እንችላለን፡፡ በተመሳሳይ ለሃገር ዕድገት
በአዲስ አበባ ብሎም በሃገር አቀፍ ደረጃ በየጊዜው እያሻቀበ የመጣውን የሥራ አጥ ቁጥር ለማቃለል በርካታ ጥረቶች ሲደረጉ በምንታትርበት ጊዜ የለውጥ ጉዟችንን ወደፊት
ቆይተዋል፤ በመደረግ ላይም ናቸው፡፡ በኢትዮጵያ ወደ 20 ሚሊዮን ዜጎች ሥራ አጥ እንደሆኑ መረጃዎች ያሳያሉ፡፡ ይህንንም ችግር የሚያቀላጥፉ ስንቆችን አስቀድመን መሰነቅ መቻል
መፍትሔ ለመስጠት በኢፌዴሪ ጠቅላይ ሚኒስትር ዶክተር አብይ አህመድ የሚመራ ብሔራዊ ኮሚቴ ተቋቁሞ ወደ ሥራ መግባቱ አለብን፡፡ ከእነዚህ አስፈላጊ መሳሪያዎች መካከል
የሚታወስ ነው፡፡ ትምህርት አንዱ ነው፡፡ በኢኮኖሚያቸው የተመነደጉ
ሃገራት ለስኬት ካበቋቸው ቁልፎች መካከል
የሥራ አጥነት ችግሩ ገፈት ቀማሽ የሆነችው አዲስ አበባ ከተማም ለጉዳዩ እልባት በመስጠት የነዋሪዎቿን ጥያቄ ለመመለስ በትምህርት ዘርፍ የሰሩት ስራ አንዱ እና ዋነኛው
እንቅስቃሴዎችን በማድረግ ላይ መሆኗን በተለያየ ጊዜ ስታሳውቅ ቆይታለች፡፡ በቅርቡ የወጡ መረጃዎች እንደሚያመለክቱት የከተማ እንደሆነ በተለያዩ አግባቦች ሲናገሩ ሰምተናል፡፡
አስተዳደሩ ከ250 ሺህ በላይ የከተማዋን ሥራ አጥ አዲስ አበቤዎች ሥራ የማስያዝ ውጥን አለው፡፡ በዕቅድ ደረጃ የተያዘው ውጥን እንደ እኛ ዓይነት ደሃ ሃገር ይህን ታሪካችንን ቀይረን
ሊበረታታ የሚገባው መሆኑን መረዳት ይቻላል፡፡ የበለፀገች ሃገር ለመገንባት በሚደረገው እንቅስቃሴ
ለዘርፉ የምንሰጠው ትኩረት ትልቅ ሊሆን ይገባል፡፡
ከሰሞኑም የከተማ አስተዳደሩ በዚሁ ጉዳይ ላይ በመከረበት መድረክ፣ በምክትል ከንቲባ ማዕረግ የማህበራዊ ክላስተር
አስተባባሪ እና የንግድና ኢንዱስትሪ ቢሮ ኃላፊ እንዳወቅ አብቴ (ኢንጂኒየር) በአዲስ አበባም ሆነ በሌሎች ከተሞች የሥራ አጥነት ዘርፉ ላይ ምን እየተሰራ ነው?
ችግሩ ጎልቶ የሚታየው አምራች ኃይል በሆነው ክፍል በተለይም በወጣቶችና በሴቶች ላይ ነው፡፡ ችግሩንም ደረጃ በደረጃ ለመቅረፍ
በመጣንባቸው ያለፉት ጊዜያት ከትምህርት
በመሰራት ላይ ይገኛል ሲሉ መግለፃቸው ለመፍትሄው የአስተዳደሩን ዝግጁነትና ቁርጠኝነት ያሳያል፡፡
ተደራሽነት አንፃር አፈፃፀሙ ጥሩ ነው የሚባል
በ2012 ዓመተ ምህረት በከተማ ግብርና፣ በመንግሥታዊ የልማት ፕሮግራሞች፣ በጥቃቅንና አነስተኛ ዘርፍና የሥራ ዕድል ቢሆንም የጥራቱ ጉዳይ ግን አሁንም ችግሮች
ያሉበትና መፍትሄ የሚፈልግ ስለመሆኑ አስረጅ
ፈጣሪ በሆኑ የማምረቻ አገልግሎት ሰጪ ተቋማት ውስጥ ሥራ ለመፍጠርና ፈላጊዎቹ የሥራ ዕድል ማግኘት የሚችሉበትን ዕቅድ
መጥቀስ አያስፈልግም፡፡ ይህንና መሰል ችግሮችን
በመንደፍ ወደ ተግባር እንደገባ የአስተዳደሩ ኃላፊዎች ገልፀዋል፡፡ አስተዳደሩም ለሥራ ዕድል ፈጠራ ተዘዋዋሪ ፈንድ የሚውል የ2
ለመቅረፍ ያግዛል የተባለለት ፍኖተ ካርታ
ቢሊዮን ብር መመደቡ ሌላው የሚበረታታና ምን ያህል ለጉዳዩ ትኩረት መደረጉን ያመለክታል፡፡
ተዘጋጅቶና ከባለድርሻ አካላት ግብዓት ተሰብስቦበት
እስከአሁን ድረስ መጠቀም ባልቻልነው የሰው ኃይል ሃገሪቷና ህዝቦቿ ከምርት ዕድገት፣ ከዋጋ አለመረጋጋትና ከሌሎችም ወደ መፈፀሙ ተቃርቧል፡፡ ከቅድመ መደበኛ ጀምሮ
ምን ያህል ጉዳት እንደደረሰባቸው መገመት አያዳግትም፡፡ በመሆኑም እነዚህን አምራች ኃይሎች ለመጠቀም እየተደረጉ ያሉ ጥረቶች እስከ ከፍተኛ የትምህርት ተቋማት ድረስ ባለው
የትምህርት አሰጣጥ ዙሪያ ያለፈውን አፈፃፀማችን
የሚበረታቱና ተጠናክረው ሊቀጥሉ የሚገባቸው ሲሆን መላው ህብረተሰብም ለውጥኑ እውን መሆን ማገዝ ይጠበቅበታል፡፡
የሚያሳድግና ይስተዋሉ የነበሩ ክፍተቶችን የሚሞሉ
አስተዳደሩ የሥራ ዕድሎችን በመፍጠር የከተማዋን ወጣቶች ተጠቃሚ ለማድረግ እያደረጋቸው ያሉ እንቅስቃሴዎች በበጎ ጅምር
ጉዳዮች ተካትተውበታል የሚል እምነት አለኝ።
የሚታዩ ቢሆንም ከዚህም በላይ በመጣር የሚታይና የሚጨበጥ ውጤት በሚፈለገው ልክ ማምጣት ያስፈልጋል፡፡ ፍኖተ ካርታው ካካተታቸው ጉዳዮች መካከል
እስከአሁን ባለው እንቅስቃሴ የሥራ ዕድል የመፍጠሩ ተግባር በመንግስት ፕሮጀክቶች ወይም ተቋሞች ላይ ያተኮረ ብቻ ነበር፤ በሶስት ዓመት ይጠናቀቅ የነበረው ወደ አራት ዓመት
ዘርፎቹም ውስን እንደነበሩ መገንዘብ ይቻላል፡፡ ሌሎችንም ከመንግስት ውጪ የሚገኙ ተቋማትን ማሳተፍና የሚፈጠረውን የሥራ ከፍ እንዲል ተደርጓል፡፡ ወደ ከፍተኛ የትምህርት
ተቋማት የሚገቡ አዳዲስ ተማሪዎች 15 ዓይነት
ዕድል አሟጥጦ መጠቀም ያስፈልጋል፡፡ በዚህ ዙሪያ የሚሰሩ ተቋማት ከሌሎች ሃገሮችም ጭምር ተሞክሮ በመውሰድ አዳዲስ የሥራ
ትምህርቶችን እንዲማሩ ይደረጋል፡፡ 6 ዓመት
ዘርፎችን ማምጣት ይኖርባቸዋል፡፡ በጥናት ላይ የተመሰረቱ አዳዲስ ስልቶችን በመቀየስና ውጤታማ ሥራ በማከናወን የህብረተሰቡን
የአንደኛ ደረጃ፣ 2 ዓመት የመለስተኛ ትምህርት
በተለይም የወጣቱን ተጠቃሚነት ማረጋገጥ ይገባል፡፡ በመሆኑም የሥራ ዕድል ፈጠራው ስኬታማ እንዲሆን የነበሩ የቀደሙ አሰራሮችን
እንዲሁም 4 ዓመት የ2ኛ ደረጃ ትምህርት እንዲሆን
በመፈተሽ አዳዲስ ስልቶችን መከተል ላይ ማተኮር ይገባል፡፡ ተደርጓል፡፡ በፊት በግሉ ዘርፍ ተይዞ የቆየው የቅድመ
መደበኛ ትምህርት በግልና በመንግስት እንዲያዝ
ተደርጓል፡፡ እነዚህን ማሳያ ጠቀስኩ እንጂ ሌሎችም
ለውጦች መደረጋቸው የሚታወቅ ነው፡፡
ከዋናው የትምህርት ፍኖተ ካርታ ባሻገር
ከተማ አስተዳደሮችና ክልሎች ለዘርፉ ማደግ
የበኩላቸውን ሚና መወጣት ላይ ያልተቆጠበ
ተሳትፎ ሊያደርጉ ይገባል፡፡ ከዚህ አንፃር የአዲስ
አበባ ከተማ አስተዳደር የትምህርት ዘርፉን
ማሻሻል ላይ እየሰራ ይገኛል፡፡ ከእነዚህ ሥራዎች
መካከል አንዱ የትምህርት ቤት እድሳት ነው፡፡
ለዚህም የትምህርት ቤት አጥሮች፣ የመማሪያ ክፍል
ጣሪያዎችና ግድግዳዎች፣ የመማሪያ ወንበሮች፣
ጠረጴዛዎች፣ ጥቁር ሰሌዳዎች የማደስ ሥራ እየተሰራ
ይገኛል። ትምህርት ለመቅሰም ለሚመጡ የመንግስት
ትምህርት ቤት ተማሪዎች የደንብ ልብስ(ዩኒፎርም)
እንዲሁም ደብተር፣ እርሳስ እና መሰል የፅህፈት
መሳሪያዎችን በነፃ ለማዳረስ በትኩረት በመሥራት
ላይ ይገኛል፡፡
በወላጆች በአቅም ማነስ ምክንያት
ከትምህርት ገበታ የሚርቁ ተማሪዎች እንዳይኖሩ
ከዚህ በፊት ይደረግ የነበረውን የምገባ ፕሮግራም
በተጠናከረ መንገድ ለማስቀጠል አቅዷል፤ በ2ዐ12
በጀት ዓመትም 3ዐዐ ሺህ የሚሆኑ ተማሪዎች
በፕሮግራሙ ተጠቃሚ እንዲሆኑ የሚያስችላቸው
ሥራዎች እየተሰሩ መሆኑን ገልጿል፡፡ መምህራንም
የመማር ማስተማር ሥራውን በማሳለጡ ረገድ
የበኩላቸውን ሚና እንዲወጡ ጋዎን በነፃ የማሰፋት
እና የማስተማር ዕቅድ ለማውጣትና መሰል
ሥራዎችን ለመከወን የሚያግዝ ታብሌት እንደምሰጥ
ይታወቅ ማለቱም የቅርብ ጊዜ ትዝታችን ነው።
በፌዴራልም ሆነ እንደ ከተማ እየተከናወኑ ያሉ
ስራዎች ለትምህርት ዘርፉ እየተሰጠ ያለውን ትኩረት
የሚያሳብቁ ናቸው፡፡
ቀሪ የቤት ሥራዎች
የተጀማመሩት ሥራዎች የሚበረታቱ
ናቸው፡፡ ሆኖም ከዘርፉ የሚፈለገውን ጣፋጭ ፍሬ
ለማግኘት ሂደት ይጠይቃል፤ የባለድርሻ አካላትን
ቅንጅት ያሻል፤ የአንድ ሰሞን ተግባር ሳይሆን ዘላቂ
የሆኑ ሥራዎችን መስራት ይፈልጋል፡፡ ይህ ሲሆን
ነው የሚፈለገው ውጤት የሚመጣው፡፡ ስለዚህ
ምሁራንን ጨምሮ ባለድርሻ አካላት ትውልድን
በመገንባት ሂደቱ ላይ መረባረብ መቻል አለባቸው፡፡

ዋና አዘጋጅ የዕለቱ አዘጋጆች ሌይአውትና ዲዛይን አድራሻ

ደጃች ውቤ ሰፈር
በአዲስ አበባ ከተማ
ምህረቱ ፈቃደ አቤል ገ/ኪዳን ሙሉነሽ አድማሱ ኤልሳቤጥ አባተ በሱፈቃድ ሕንፃ
ሲሳይ ንብረቱ ገነት ታደሰ ሙሉካ ሁሴን አስተዳደር ስልክ ቁጥር 0111 - 573182
kirstianmehretu@gmail.com
ይግለጡ ጓዴ ፋንቱ ደሴ መና ዮሐንስ 0111 - 555898
አድራሻ ቦሌ አራብሳ አዲስ ሚዲያ ኔትወርክ 0111 - 266733
ሲሳይ ገብሬ መስታወት በላቸው
ደረጀ ታደሰ
ሄለን ጥላሁን ፍልሰታ አየለ አማረች ኃይሌ
ግራፊክስ ዲዛይን ፖ.ሣ.ቁ 27080 code 1000
ወረዳ 11 የቤት ቁጥር B37/ 34 እየተዘጋጀች ፋክስ - 559368
ስንታየሁ ምትኩ ፍቅሩ ደምሴ
ማክሰኞ፣ሐሙስና ቅዳሜ addislisan1985@gmail.com
ም/ዋና አዘጋጆች ዘላለም ግዛው
የምትወጣ ጋዜጣ የገበያ ልማትና የደንበኞች አገልግሎት
አዩብ ሃይሉ
የእርምት ባለሙያ
ግንቦት 1985 ዓ.ም ስልክ 0111 - 112218
ጋሻው አባተ
ሄለን ጀንበሬ ማኣዛ አብርሃ ተመሠረተች አታሚ
ፀሐይ ኃ/ግዮርጊስ ብርሃንና ሰላም ማተሚያ ድርጅት
ፋንታነሽ ተፈራ ጽዮን ማሞ
ሰውነት ኃ/ጊዮርጊስ አራዳ ክፍለ ከተማ ቀበሌ 17
ትዕግስት ከበደ ዘቢባ ሁሴን የቤት ቁጥር 984
ሐሙስ ነሐሴ 16 ቀን 2011 ዓ.ም
የኢትዮ ቻይና ኢኮኖሚያዊ ትስስር
“ወደ ሃገሪቱ በቀጥተኛ ኢንቨስትመንት ከመጡ በርካታ ፕሮጀክቶች መካከል የቻይናዊያን
ድርሻ ከፍተኛ ነው”
“ቻይናዊያን አፍሪካን በኢኮኖሚ የማሳደግ ተግባራቸውን ውጤታማ ለማድረግ ኢትዮጵያን
በምሳሌነት የመጠቀም ዕቅድ ነው ያላቸው”
ቻይና ለአምራች ኢንዱስትሪው ዘርፍ ከፍተኛ ትኩረት ሰጥታለች
ደረጀ ታደሰ
የኢንዱስትሪ ፓርኩ ወደ ስራ የገባው በቅርቡ
ነው፡፡ ፓርኩ በስምጥ ሸለቆዋ ውብ ከተማ፤ አዳማ
አቅራቢያ በ102 ሄክታር መሬት ላይ አርፏል፡፡ ግንባታው
በአጭር ጊዜ ውስጥ የተከናወነ ሲሆን 148 ሚሊዮን
የአሜሪካ ዶላር የሚገመት ገንዘብ ወጪ ተደርጎበታል።
ፓርኩ በውስጡ 19 ሼዶችን ይዟል፡፡ ሲገነባም ሃገሪቱ
ትኩረት ላደረገችበት የማምረቻው (Manufacturing)
ዘርፍ፤ በተለይም ለጨርቃ ጨርቅ ኢንዱስትሪ እንዲመች
ተደርጎ የተሰራ ነው፡፡
ይህ የኢንዱስትሪ ፓርክ በጠቅላይ ሚኒስትር
ዶክተር አብይ አህመድ ተመርቆ ወደ ስራ ከገባ በኋላ
የውስጡም ሆነ የውጪ እንቅስቃሴው ደምቋል፡፡
የተገነቡት ሼዶች በሙሉ የተከራዩ ሲሆን ህልመኛ ሰዎች
በዘመኑ ቴክኖሎጂ በመታገዝ ለላቀ ውጤት ሌት ተቀን
የሚተጉበት ስፍራ ሆኗል፡፡ በሺዎች የሚቆጠሩ ወጣቶች፤
በተለይም ሴቶች የዚህ ኢንዱስትሪ ፓርክ የጀርባ አጥንት
እንደመሆናቸው ወደ ውስጥ የመግባት ዕድል ካገኙ
የሚመለከቱት ሃቅ ነው፡፡ የድካም ውጤቱም ለሃገሪቱ
ከፍተኛ የውጭ ምንዛሬ በሚያስገኝ መልኩ ምርቱ ሙሉ
ለሙሉ ወደ ውጭ የሚላክ ነው፡፡
ወደዚህ ሥፍራ መነሻውን አዲስ አበባ አድርጎ
ለመጓዝ የፈለገ ሰው ቢያንስ ሁለት ዓይነት የትራንስፖርት
አማራጮች አሉት፡፡ የመጀመሪያው የፍጥነት መንገዱ
ሲሆን፤ ሌላኛው የባቡር መስመሩ ነው፡፡ እነዚህ
የትራንስፖርት አማራጮች የአካባቢውን እና የሃገርን ገፅታ
ከመቀየር ባሻገር ዕድገቱ እንዲፋጠን ከፍተኛ አስተዋጽኦ
እያደረጉ ይገኛሉ፡፡ ለኢንዱስትሪ ፓርኩም ሆነ ለወሳኝ
የመጓጓዣ አውታሮቹ ዕውን መሆን የቻይናዊያን ሚና
ከፍተኛ መሆኑንና ለኢትዮጵያ ያላቸውን አጋርነትም
ይገነዘባሉ፡፡ ይህን መነሻ በማድረግ የኢትዮጵያ እና የቻይና
የሁለትዮሽ ኢኮኖሚያዊ ግንኙነት ምን እንደሚመስል
በአጭሩ እንዳስሰዋለን፡፡
የኢትዮ ቻይና የኢኮኖሚ
ትስስርና አጀማመሩ
በዓለም ታሪክ ገናና ስልጣኔ ከነበራቸው ቀደምት
የኢንዱስትሪ ፓርክ ዲቪዥን ምክትል ኮሚሽነር ወይዘሮ ሃና አርዓያሥላሴ
የኢኮኖሚ ምሁር ዶ/ር ቆስጠንጢኖስ ብሩህተስፋ
ሃገራት ኢትዮጵያ እና ቻይና ይጠቀሳሉ፡፡ ለዚህም
ብዙ መስካሪ የሆነ የሚታይ አሻራ አላቸው፡፡ የእነዚህ
ጥንታዊያን እና ቀደምት ገናና ሃገራት የሁለትዮሽ ትስስር
በአሁኑ ጊዜ ወደ የጀመሩት ከክርስቶስ ልደት 100 ዓመት ቀድመው
እንደነበር የተለያዩ መዛግብት ያስረዳሉ፡፡ ትስስራቸውም
ኢትዮጵያ በቀጥተኛ በዋነኛነት ኢኮኖሚያዊ ጉዳዮች ላይ ያተኮረ ስለመሆኑ
ይነገራል፡፡ ይህ እጅግ ቀድሞ የተጀመረው የሁለቱ ሃገራት
ኢንቨስትመንት ግንኙነት አንዴ ሲጠነክር፤ ሌላ ጊዜ ሲዳከም ቆይቶ ህጋዊ
የሆነ መስመር ውስጥ ሊገባ የቻለው እ ኤ አ በ1970
ከመጡ በርካታ ዓ.ም ነበር፡፡ በወቅቱም ኤምባሲዎቻቸውን ለመክፈት
በቅተዋል፡፡
ፕሮጀክቶች መካከል የኢትዮጵያ እና የቻይና የሁለትዮሽ ግንኙነት፤
በተለይም በኢኮኖሚው ረገድ በተጠናከረ መልኩ
ከ83 ከመቶ የተጀመረው እ ኤ አ ከ2000 ጀምሮ እንደሆነ ይታወቃል።
ከ2000 እስከ 2014 የነበረው የሃገራቱ ኢኮኖሚያዊ
በላይ የሚሆነው ግንኙነት በብድር ላይ የተመሰረተ ነበር። በእነዚህ ዓመታት
ውስጥም ቻይና ለኢትዮጵያ ከ12 ቢሊዮን የአሜሪካ ዶላር
በማምረቻው በላይ ማበደሯን ከኢትዮጵያ ኢንቨስትመንት ኮሚሽን
የተገኘ መረጃ ያመለክታል፡፡ ኢትዮጵያም የተገኘውን
(Manufacturing) ብድር በአብዛኛው ለመሰረተ ልማት ግንባታዎች በማዋል
ለኢኮኖሚያዊ እንቅስቃሴው መልካም ሁኔታን ፈጥራለች።
ዘርፍ ነው። ለዚህ አሁን ላይ የሁለቱ ሃገራት ኢኮኖሚያዊ ግንኙነት
በምሳሌነት የሚጠቀስ እንደሆነ የዘርፉ ምሁራን ይናገራሉ።
ስኬት ደግሞ የቻይና
ይህን በተመለከተ አስተያየት የሰጡን የኢኮኖሚ ምሁሩ
ዶክተር ቆስጠንጢኖስ ብሩህ ተስፋ፤ ኢኮኖሚያዊ
ባለሃብቶች ተሳትፎ
ግንኙነቱን በሂደት ዘርፈ ብዙ ወደ ማድረግ አድጓል
ይላሉ፡፡ ቻይናዊያን ለልማት የሚውል ገንዘብ ከማበደር
የአንበሳውን ድርሻ
በተጨማሪ ኢትዮጵያ በፍጥነት ማደግ የሚያስችላትን
ሁኔታ ለመፍጠር የሃገራቸው ኩባንያዎች በትልልቅ
ይወስዳል የልማት ፕሮጀክቶች ላይ የሚሳተፉበትን ዕድል ፈጥረዋል።
በዚህም በርካታ የመንገድ፣ የኤሌክትሪክ ማመንጫ ግድብ
ግንባታ እና የኃይል ማሰራጫ መስመር ዝርጋታ፣ የባቡር፣
የቴሌኮም፣ በኢንዱስትሪ ፓርክ ግንባታ ዘርፎች ላይ
በመሰማራት ከፍተኛ አስተዋጽኦ ማድረጋቸውን ይገልፃሉ።
የኢትዮ ቻይና ኢኮኖሚያዊ
ትስስር ልዩ ገጽታ
“ቻይናዊያን ተዓምራዊ የሆነ ኢኮኖሚያዊ ዕድገት
3
እንደሃገር ያስመዘገቡት በአጭር ጊዜ ነው፡፡ ይህንን
ተሞክሮ በመጠቀም የአፍሪካን ኢኮኖሚ በፍጥነት
የመቀየር ዓላማ አላቸው፡፡ ይህንንም ከዛሬ አራት ዓመት
በፊት ከተለያየ የዓለም ሃገራት የተውጣጡ ምሁራን
በተካፈሉበት እና በቻይና በተካሄደ የምክክር መድረክ ላይ
በመገኘት ለመረዳት ችያለሁ» የሚሉት በወቅቱ ከአፍሪካ
የተወከሉት ዶክተር ቆስጠንጢኖስ ናቸው፡፡ እርሳቸው
እንደሚሉት ቻይናዊያን አፍሪካን በኢኮኖሚ የማሳደግ
ተግባራቸውን ቀድመው ነው የጀመሩት፡፡ ይህን ተግባር
ውጤታማ ለማድረግ ኢትዮጵያን በምሳሌነት የመጠቀም
ዕቅድ ነው ያላቸው፡፡ በኢትዮጵያ የሚመጣ ለውጥ
ለሌሎች አፍሪካዊያን ሃገራት ለማስረዳት እና ተግባራዊ
ለማድረግ መልካም አጋጣሚ ይፈጥራል፡፡ ለዚህም ነው
ቻይና ሙሉ ወጪውን በመሸፈን የአፍሪካ ህብረት ህንፃን
ለመገንባት የቻለችው፡፡ ህንፃውም የአፍሪካ እና ቻይና
የጠንካራ ግንኙነት ተምሳሌት ተደርጎ ተወስዷል፡፡
የኢትዮጵያ እና የቻይና ኢኮኖሚያዊ ግንኙነት
ለአፍሪካ ሃገራት በሞዴልነት እንዲያገለግል ተደርጎ
የተቀረፀ እና በመተግበር ላይ ያለ ነው ሲል በቅርቡ
የዘገበው የሃገሪቱ የዜና ወኪል ዥንዋ፤ ስለግንኙነቱ በስፋት
ዳሷል፡፡ ዘገባው የሁለትዮሽ ኢኮኖሚያዊ ግንኙነቱ በምን
ደረጃ ላይ እንደሆነ ሲያመላክት፤ እ ኤ አ ከ2000 ጀምሮ
ከቻይና መንግስት በተገኘ ብድር ከ50 ሺህ ኪሎ ሜትር
በላይ መንገድ መገንባቱን ጠቅሷል፡፡ ለአዲስ አበባ ከተማ
የቀላል ባቡር ፕሮጀክት ግንባታ የ475 ሚሊዮን የአሜሪካ
ዶላር እንዲሁም ለቀለበት መንገድ ግንባታ ከ86 ሚሊዮን
የአሜሪካ ዶላር በላይ የገንዘብ ድጋፍ ቻይና ማድረጓን
አስታውሷል፡፡
ኢትዮጵያ እያስመዘገበች ላለው ተከታታይ
ኢኮኖሚያዊ ዕድገት በየጊዜው እያደገ የመጣው የውጭ
ቀጥተኛ የመዋዕለ ነዋይ ፍሰት አስተዋፅኦው ከፍተኛ
እንደሆነ ጥናቶች ያመለክታሉ፡፡ ሃገሪቷ ለዕድገቷ የሚያግዙ
በርካታ የኢንቨስትመንት አማራጮች ቢኖሯትም በአሁኑ
ወቅት ቅድሚያ ከሰጠቻቸው ዘርፎች ተጠቃሹ የአምራች
ኢንዱስትሪው ዘርፍ ነው፡፡ ይህ ዘርፍ የተሰጠውን
ትኩረት ያህል በከፍተኛ መጠን ዕድገት ያስመዘገበ
ስለመሆኑ የኢንዱስትሪ ፓርክ ዲቪዥን ምክትል ኮሚሽነር
ወይዘሮ ሃና አርዓያሥላሴ ይገልፃሉ፡፡ ይህንንም ሲያብራሩ
በአሁኑ ጊዜ ወደ ሃገሪቱ በቀጥተኛ ኢንቨስትመንት ከመጡ
በርካታ ፕሮጀክቶች መካከል ከ83 ከመቶ በላይ የሚሆነው
በማምረቻው(Manufacturing) ዘርፍ መሆኑን በመጥቀስ
ነው፡፡ ለዚህ ስኬት ደግሞ የቻይና ባለሃብቶች ተሳትፎ
የአንበሳውን ድርሻ እንደሚወስዱ ይናገራሉ፡፡ የቻይና
ኩባንያዎች ተሳትፎ ከዓመት ዓመት ዕድገት እያሳየ የመጣ
መሆኑን የሚያመላክተው የሚክነስሌይ (Mckinsley)
ሪፖርት በበኩሉ ዓመታዊ አማካይ ዕድገቱ ከ52 ከመቶ
በላይ መሆኑን ይጠቅሳል፡፡
የቻይና መዋዕለ ነዋይ ለኢትዮጵያ ዕድገት እጅግ
ወሳኝ ስለመሆኑ ደጋግመው የሚናገሩት በኢትዮጵያ
የቻይና አምባሳደር ታን ጂያን ናቸው፡፡ እርሳቸው
እንደሚሉት ኢትዮጵያን ጨምሮ በማደግ ላይ ያሉ ሃገራት
ኢኮኖሚያቸው እንዲነቃቃ እና እንዲጎለብት ቻይና
የምታደርገውን ዘርፈ ብዙ ድጋፍ አጠናክራ ትቀጥላለች።
ለዚህም በጥናት ላይ የተመሰረቱ ውጤታማ ድጋፎችን
ታደርጋለች፡፡ ከተመረጡ ዘርፎች መካከል በኢትዮጵያ
በስፋት እየተተገበሩ ያሉ የመሰረተ ልማት ግንባታዎች እና
የኢንዱስትሪ ፓርኮች ይጠቀሳሉ፡፡
ወደ ገፅ 14 ዞሯል
 4 ሐሙስ ነሐሴ 16 ቀን 2011 ዓ.ም
ለደቡብ ሱዳን ዘላቂ ሰላምና መረጋጋት የውሃ ብክለት ለዓለም የጤና ጠንቅ
ጎረቤት ሃገራት እንዲሳተፉ ጥሪ ቀረበ ስጋት እየሆነ መምጣቱ ተገለፀ
ፕሬዝዳንት ሳልቫኪር ከተቃዋሚ ከሱዳን ፓርቲዎች አመራር ጋር
ሲሳይ ንብረቱ
የሱዳን ነፃነት እንቅስቃሴ ፓርቲ ሊቀመንበር ሚኒ
አርኮ ሚናዊ ከትናንት በስቲያ ለፕሬዝዳንት ሳልቫኪር
በደቡብ ሱዳን ሰላም ይሰፍን ዘንድ አጎራባች ሃገሮች
በመሃላችን ይግቡ ሲሉ ጥሪ አቅርበዋል፡፡
ማክሰኞ ዕለት በፕሬዝዳንቱ ቤተ መንግስት
በነበራቸው የሁለትዮሽ ውይይት በደቡብ ሱዳን
አስተማማኝ ሰላምና ዘላቂ መረጋጋት እንዲሰፍን ቻድ፣
ግብፅና ኢትዮጵያ የጉርብትና ሚናቸውን እንዲወጡ
ፕሬዝዳንት ሳልቫኪር መጋብዝ እንዲችሉና ኃላፊነቱን
ወስደው ለሃገሮቹ ጥሪ እንዲያደርጉ በግልፅ መናገራቸውን
ጁባ ላይ ለጋዜጠኞች ተናግረዋል፡፡
ሚናዊ አክለውም በሱዳን ውስጥ በሃሳብ
የበላይነትና ለውይይት የሚገዛ ፓርቲ እንዲፈጠር
ምኞታቸው መሆኑን አውስተው በዘረኝነት ላይ የተመሰረተ
እንቅስቃሴ ውጤቱ መለያየት መሆኑን የሁለቱን ሱዳን
የቅርብ ጊዜ ክዋኔ አውስተዋል፡፡
የአማዞን ጥቅጥቅ ደን የእሳት ቃጠሎ ደረሰበት
ለዓለም የአየር ንብረት ትልቁን ድርሻ
የሚይዘው የብራዚሉ ጥቅጥቅ ደን አማዞን በሰደድ
እሳት መያያዙን የሃገሪቱ ብሔራዊ የህዋ ጥናት ተቋም
ገልጿል፡፡ እንደ ተቋሙ የጥናት ቡድን ምልከታ የደኑ
ለእሳት የመጋለጥ ዕድሉ 83 በመቶ በ2018 ዓ.ም ብቻ
መጨመሩንም ጠቅሷል፡፡
የብራዚል ፕሬዝዳንት ጃር ቦልሶናሮ በዚሁ ደን
አካባቢ በተደጋጋሚ የደን ምንጠራን ችግር ተከትሎ
በኃላፊዎች ላይ እርምጃ መውሰዳቸውን ተከትሎ
ሣምንት ባልሞላ ጊዜ በእሳት መያያዙ ተዘግቧል፡፡
ከዚሁ ጥቅጥቅ ደን መሃል የሚመጣውን ጭስ
ሮንዶኒያ ከተማ ድረስ ወይም 2 ሺህ 700 ኪሎ ሜትር
ርቀት በነፋስ ምክንያት መድረሱ ሰፊ ቦታ እንደሸፈነ
ይገመታል፡፡
ከሰኞ ዕለት ጀምሮ መቀጣጠል እንደጀመረ
የሚነገረው ይኸው ሰደድ እሳት የካርቦን ልቀትን
በመቀነስ ለሰው ልጆች እስትንፋስን በመልቀቅ ለዓለም
ባለውለታ የሆነውን አማዞንን አቅሙን እንዳይቀንሰው
እየተሰጋ ነው።
በሁለትዮሹ ውይይት ለዘላቂ ሰላምና መረጋጋት
በይፋ ከሚደረገው የህዝብ ለህዝብ ውይይትና
ይፋዊ እንቅስቃሴ አስቀድሞ ፓርቲዎች በየፊናቸው
ማከናወን ያለባቸውን ተግባር እንዲከውኑ ስምምነት
ላይ መድረሳቸውን የገለፁት ሚናዊ ለዚህም ጅማሮ
ያበቋቸውን አጎራባች ሃገራት አመስግነዋል፡፡
ከቀናት በፊት የፍትህ እና እኩልነት እንቅስቃሴ
መሪው ጂብሪል ኢብራሂም ደቡብ ሱዳን ላይ ሰላም
ለማስፈን በሚደረገው ውይይት ለመሳተፍ ጁባ
መግባታቸውን ጠቅሶ የዘገበው ሱዳን ትሪቡን ነው፡፡
ይህ በእንዲህ እንዳለ የደቡብ ሱዳን የፖለቲካ
ፓርቲዎች ከዚህ ቀደም በደረሱት ስምምነት አተገባበር
ዙሪያ ትናንትና በአዲስ አበባ ውይይት አድርገዋል።
መድረኩን የመሩት የኢትዮጵያ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር
አቶ ገዱ አንዳርጋቸው የደቡብ ሱዳን ፓርቲዎች የሰላም
ስምምነቱ እንደማይራዘም አውቀው በጊዜ ገደቡ
ሁሉም ነገር እንዲያጠናቅቁ መግለፃቸውን የኢትዮጵያ
ብሮድካስቲንግ ኮርፖሬሽን ዘግቧል፡፡
እየተቃጠለ ያለው የአማዞን ደን
ነሐሴ 1 ቀን 2ዐ19 ጃንካራ ወንዝ ዳርቻ የተጣለ ቆሻሻ
በቅርቡ በዓለም ባንክ አማካይነት የተደረገ
ጥናት እንደሚያመለክተው በውሃ ላይ እየደረሰ ያለው
ብክለት ለሰው ልጆች ጤና ጠንቅ መሆኑንና ለአካባቢም
ብክለት ስጋት እንደሆነ ተዘግቧል፡፡ የውሃን ጥራት
በሚለካ ዘመናዊ መሳሪያ እና በጣም በርቀት የውሃን
ጥራት መለካት በሚችል መሳሪያ እንደታገዘ የሚነገረው
ይኸው ጥናት በአስቸኳይ እርምጃ ካልተወሰደ
በቀር የውሃ መበከል በሰው ልጆች ጤና መታወክን
ከማስከተሉም በተጨማሪ ለምግብ ፍጆታነት የሚውሉ
ምርቶችን ይቀንስና የኢኮኖሚ መቃወስም ያመጣል
ይላል የዓለም ባንክ፡፡
ለውሃ መበከል እንደ ምክንያት ከተጠቀሰው
ንጥረ ነገር አንዱ ደግሞ ለማዳበሪያነት መስሪያ
የሚሆነው ናይትሮጅን እንደሚገኝበት ተደርሶበታል፡፡
ከውሃ ጋር ሲቀላቀል ራሱን በፍጥነት ወደ ናይትሬትነት
የሚቀይረው ይህ ንጥረ ነገር ለታዳጊ ህፃናት በተለይ ፀር
መሆኑ ተመላክቷል፡፡ ጥናቱ እንደሚለው ለናይትሬት
ተጋላጭ የሆኑ ልጆች 19 በመቶ ተጋላጭ ካልሆኑት
ልጆች የጤና እክል ልዩነት ያመጣል፡፡
እንደ ሪፖርቱ ዓመታዊ እሳቤ ዓለም በየዓመቱ
በውሃ ብክለትና ጨዋማነት ሳቢያ 170 ሚሊዮን ሰዎችን
ወይም የባንግላዲሽን ህዝብ ብዛት ያካለለ መመገብ
የሚያስችል ምግብ ሳይመረት ይቀራል፡፡
እንደ ዓለም ባንክ ጥናት የአደጉትንም ሆነ
ያላደጉትን ሃገራት እያጠቃ የሚገኘውን የውሃ ብክለት
በአፋጣኝ የአካባቢ ጥበቃ ፖሊሲ ጭምር አውጥተው
እንዲሰሩ አበክሮ መግለፅን የዘገበው ሲጂቲ ኤን
ነው፡፡
የአካባቢ ጥበቃ ባለሙያዎች ግን ለዚህ
ሁሉ ተጠያቂው ፕሬዝዳንት ቦልሶናሮ ናቸው
ብለው፤ እንደምክንያት ያስቀመጡት በአካባቢው
ደን የሚጨፈጭፉ እና የእርሻ መሬትን የሚያስፋፉ
ገበሬዎችን የልብ ልብ ሰጥተዋቸዋል ይላሉ፡፡
ይህን በእንዲህ እንዳለ የአሜሪካው የጠፈር
ምርምር ተቋም (ናሳ) በበኩሉ የአማዞን ጥቅጥቅ ደን
ከጊዜ ወደ ጊዜ መሳሳት እያመጣ ነው ይላል፡፡
የቃጠሎው ውል ያልታወቀው የአማዞኑ ሰደድ
እሳት በገደምዳሜው ግን ህገ ወጥ የመሬት ተስፋፊነት
የተጠናወታቸው ገበሬዎችና ለግጦሽ ሣር ፈላጊዎች
ከብት አርቢዎች ላይ ተሳቧል፡፡
ባሳለፍነው የፈረንጆቹ ዓመት ብቻ 72 ሺህ ጊዜ
የእሳት ቃጠሎ ያጋጠመው አማዞን ከመቼውም ጊዜ
በላይ ከታየው ቁጥሩ እንደሚልቅ ተጠቁሟል፡፡
አማዞን እስከ ትናንትናው ድረስ እሳቱ ያልጠፋ
ሲሆን በአካባቢው የሚገኙትን ከተማዎች በጭስ
እንዳደመናቸው የዘገበው ቢቢሲ ነው፡፡
ሐሙስ ነሐሴ 16 ቀን 2011 ዓ.ም
“የአሸንዳ/ሻደይ/አሸንድዬ/ሶለል በዓል እንደ ሕዝብ የነበረንን
አብሮነትና የባህል ውርርስ የሚያሳይ ክዋኔ ነው”
የአሸንዳ/ሻደይ/አሸንድዬ/ሶለል በዓል እንደ ሕዝብ
የነበረንን አብሮነትና የባህል ውርርስ የሚያሳይ ክዋኔ ነው
ሲሉ ጠቅላይ ሚኒስትር ዶክተር አብይ አህመድ ገለፁ፡፡
ጠቅላይ ሚኒስትሩ ለአሸንደ/ሻደይ/አሸንድዬ/
ሶለል በዓልን በማስመልከት ባስተላለፉት የእንኳን
አደረሳችሁ መልዕክት እንዳሉት የአሸንዳ/ሻደይ/አሸንድዬ/
ሶለል በዓል እንደ ሕዝብ የነበረንን አብሮነትና የባህል
ውርርስ የሚያሳይ ክዋኔ ነው። በዓሉ በተለያየ ስያሜ
በተለያዩ የሀገራችን ክፍሎች ቢከበርም መሠረታዊ የሆነው
መገለጫው ማኅበራዊና ባህላዊ ትስስርን የሚያሳይ ነው።
በዓሉ በሃገራችን ሴቶችን ወደ አደባባይ
እንዲወጡ አስተዋፅኦ ሲያደርጉ ከኖሩት በዓሎቻችን
መካከል አንዱ መሆኑን የገለፁት ዶክተር አብይ፤
“አደባባዮቻችን በአብዛኛው በወንዶች ብቻ ተይዘው
በነበረበት በዚያ ዘመን እንደ አሸንዳ/ሻደይ/አሸንድዬ/
ሶለል ያሉ በዓላት መኖራቸው በበረሐ እንደተገኙ ቀዝቃዛ
ምንጮች የሚቆጠሩ ናቸው። ሴቶች በግጥሞቻቸው፣
በዜማዎቻቸውና በጭፈራዎቻቸው ሃሳባቸውን፣
ባህላቸውንና ምኞታቸውን እንዲገልፁ በማድረግም
የማይተካ ሚና ነበራቸው። ለዚህም ነው እስከዛሬም ድረስ
ወጣት ሴቶች ዓመቱን በሙሉ በጉጉት የሚጠብቁት በዓል
የሆነው” ብለዋል፡፡
ጠቅላይ ሚኒስትሩ የነሐሴ ወር፣ አንድ በዓል
በትምህርትና ስልጠና ፍኖተ ካርታው
“የሃገራችን ትምህርትን ከተግባር ጋር ማቆራኘት የሚለው ትልቁ የለውጥ አቅጣጫ ነው ”
ስንታየሁ ምትኩ
በአዲሱ የትምህርትና ስልጠና ፍኖተ ካርታ
የሃገሪቱን ትምህርት ከተግባር ጋር ለማቆራኘት ትኩረት
መስጠቱ ትልቅ የለውጥ አቅጣጫ መሆኑ ተገለፀ፡፡
በትምህርት ሚኒስቴር የኢትዮጵያ ትምህርትና
ስልጠና ፍኖተ ካርታ ጥናትና ትግበራ ሴክሬታሪያት
ከፍተኛ ብሔራዊ አማካሪ የሆኑት ዶ/ር ደምስ ዘርጋው
ለአዲስ ልሳን ጋዜጣ እንደተናገሩት አዲሱ የትምህርትና
ስልጠና ፍኖተ ካርታ ተማሪዎች ሃገራቸውን እንዲያውቁ፣
ታሪክንና ሃገር በቀል እውቀቶችን ተረድተው እንዲያልፉ
የሚያደርግ በመሆኑ አዲስ ይዘት ይዞ መጥቷል፡፡
ብቁ የሆኑ ዜጐችን ከማፍራት አንፃር በፍኖተ
ካርታው የተቀመጠው የሃገራችን ትምህርትን ከተግባር ጋር
ማቆራኘት የሚለው ትልቁ የለውጥ አቅጣጫ ነው ብለዋል።
እስከአሁን የነበረው ትምህርት በአብዛኛው በንድፈ ሃሳብ
ላይ የተወሰነ በመሆኑ ለውጥ ማምጣት እንዳልተቻለ ዶ/ር
ደምስ ተናግረዋል፡፡ አዲሱ የትምህርትና ስልጠና ፍኖተ
ካርታ የሚሰጡ ትምህርቶች ከኢንዱስትሪ፣ ከግብርና፣
ከህይወትና ከሁሉም ጋር የተያያዙ እንዲሆኑ ያደርጋል
ተብሏል፡፡
የፍትህ ስርዓቱን ለማዘመን እየተሰራ መሆኑ ተገለፀ
ይግለጡ ጓዴ
የፍትህ ስርዓቱን ለማዘመን ትኩረት ተሰጥቶ
እየተሰራ መሆኑን የፌዴራል ጠቅላይ ዐቃቤ ሕግ
አስታወቀ፡፡ የፍትህ ቀንን ለማክበርም ዝግጅት ተጀምሯል።
የፌዴራል ጠቅላይ ዐቃቤ ሕግ አቶ ብርሃኑ ፀጋዬ
የፍትህ ቀን በዓልን በማሰመልከት በተካሄደ ውይይት
ላይ ለከተማዋ አመራሮች እንደገለፁት በሃገራችን በፍትህ
ስርዓቱ የተጀመረው ለውጥ የዘርፉን ተስፋ ያለመለመ
ነው፡፡ የቀኑ መከበር ደግሞ ያሉትን ችግሮች ለመለየት
ያግዛል፡፡ በዘርፉ ላይ የተጀመረውን የለውጥ እንቅስቃሴ
ለወንዶች አንድ በዓል ለሴቶች በመስጠት ፍትሐዊነቱን
ያሳየ ወር ነው ያሉ ሲሆን ወጣት ወንዶች ችቦ ለኩሰው፣
ዳስ ሠርተው፣ ጅራፍ እያስጮኹ የቡሄን በዓል
ያከብሩታል። ጭፈራው፣ ሆታው የወጣት ወንዶችን
ሃሳብ የምንሰማበት፣ የደረሱበትን ደረጃ የምንለካበት፣
የነገውንም ምኞታቸውን የምናውቅበት ነው። እንዲሁም
አሸንዳ/ ሻደይ/ አሸንድዬ/ ሶለል ደግሞ የወጣት ሴቶችን
ድምፅና ሃሳቦቻቸውን የምንሰማበት ወቅት ነው ሲሉ
ገልፀዋል፡፡
“የአሸንዳ/ሻደይ/አሸንድዬ/ሶለል በዓል ሃይማኖ
ታዊ መነሻ የዕርገት በዓል በመሆኑ የሰዎችን ሥነ ልቦና
ከፍ በማድረግ ታላቅ ዋጋ አለው። ከቀደመው ዘመን በላይ
በዓሉ ዛሬ እንዲያስፈልገን የሚያደርገውም ይህ የወጣት
ሴቶች ሃሳብ ነው። የማረግ ሃሳብ ከመውረድ፣ ከመዝቀጥና
ተቸክሎ ከመኖር ይልቅ ወደ ላይ ተነጥቆ ማረግ።” ሲሉ
የበዓሉን አሁናዊ ፋይዳ አስረድተዋል፡፡
ዳገትና ቁልቁለት የአተያይ ጉዳዮች መሆናቸውን
የጠቆሙት ጠቅላይ ሚኒስትሩ “የት ጋ ነው የቆምነው?
የሚለው ነው ወሳኙ። ችግርን ከሥሩ ሆነን ከተመለከትነው
ያስፈራራናል፤ ሊጫነንም ይደርሳል፤ ያንን የችግር ቁልል
መናድ የማይሞከር መስሎ ይሰማናል። ችግርን እንደ ንሥር
ከላዩ ሆነን ስናየው ግን ቀልሎና ኢምንት ሆኖ ይታየናል።
ልንንደው፣ ልናስወግደው እንደምንችል እናምናለን።
በትምህርትና ስልጠና ፍኖተ ካርታ ጥናትና ትግበራ ሴክሬታሪያት ከፍተኛ ብሔራዊ አማካሪ ዶ/ር ደምስ ዘርጋው
በፍኖተ ካርታው የሃገር በቀል እውቀትን
በመጠቀም ሃገርን ወደተሻለ ደረጃ ለማሸጋገር በሚያስችል
መንገድ ትኩረት መሰጠቱ ሌላው ብቁ ዜጐችን የማፍራት
አቅጣጫ ነው ብለዋል፡፡ ዩኒቨርሲቲዎች የሚሰጡት
ትምህርት አንድ ዓይነት መሆኑ ቀርቶ ተቋማቱ
በአካባቢያቸው ካለው ሃብት፣ አቅምና ችሎታ ጋር
እንዲሠሩ መደረጉም ሌላው ወሳኝ እርምጃ እንደሆነ
ጠቅሰዋል፡፡
ከዚህ ጋር ተያይዞ የዩኒቨርሲቲዎች ፕሮግራም
በሃገሪቱ ያለው የሰው ፍላጐትን መሰረት ያደረገ እንዲሆንና
በተለየ ሙያ ዘርፍ ትኩረት ሰጥተው እንዲሰሩ ምክረ ሃሳብ
ቀርቧል፡፡ የተለዩ የምርምር ዩኒቨርሲቲዎች ይኖራሉም
ተብሏል፡፡
ዶ/ር ደምስ የትምህርትና ስልጠና ፍኖተ ካርታው
ሲተገበር ሁሉ ነገር በአንዴ ለውጥ ይመጣል ተብሎ
አይታሰብም፡፡ ለውጡ በጊዜ ሂደት የሚመጣ መሆኑን
መረዳት እንደሚያስፈልግ ተናግረዋል፡፡
ለውጡን ለማሳካት ሀብት የሚጠይቅ በመሆኑ
ሃብቱን ማሰባሰብ በመንግስት ትከሻ ላይ ብቻ የሚጣል
እንዳልሆነ መረዳት ላይ ክፍተት ሊኖር እንደሚችልና
በስጋት የሚነሳ መሆኑን አመልክተዋል፡፡ ይህንን ለመቅረፍ
እያንዳንዱ ሰውም ሆነ የሚመለከተው አካል በሃሳብ፣
ꔷ ጳጉሜ አምስት ለሚከበረው የፍትህ ቀን ዝግጅት ተጀምሯል
ለማሳለጥ ህብረተሰቡንና ባለድርሻ አካላትን ያሳተፈ
ሰፊ የውይይት መድረኮች የፕሮግራሙ አካል ይሆናሉ
ብለዋል፡፡ አክለውም የህግ የበላይነትን በማረጋገጥ
ሰላምና ዴሞክራሲ ለማስፈን ዓላማ ያደረገ ቀን መሆኑንም
ተናግረዋል፡፡
ከለውጡ በፊት የፍትህ ጥያቄ በጣም አንገብጋቢ
እና ለውጡ እንዲመጣ ዋና ገፊ ምክንያት እንደነበር
የተናገሩት አቶ ብርሃኑ ከለውጡ ወዲህ በዘርፉ
የህብረተሰቡን ጥያቄ ምላሽ ለመስጠት የሚያስችሉ
በርካታ ሥራዎች መስራታቸውን ጠቁመዋል፡፡
ጠቅላይ ሚኒስትር ዶክተር አብይ አህመድ
ከከፍታ ወርደን ታች ለመድረስ ቁልቁለቱ ይቀለናል፣ ያንን
የወረድነውን መልሰን መውጣት ግን ዳገት ይሆንብናል።
ሆኖም የት እንደነበርን ማስታወስ ከዳገቱ የበለጠ አቅም
እንዳለን እንድንረዳ ያደርጋል። የወረድነውን ዳገት መልሰን
መውጣት ብቻም ሳይሆን ከዚያም በላይ ከፍ ማለት
እንደምንችል እንድንረዳ ያደርገናል” ብለዋል፡፡
ችግርን ለማስተካከል ከመነሣታችን በፊት
አስቀድመን ችግሩን የምናይበትን ቦታ ማስተካከል
እንደሚያስፈልግ የጠቆሙት ዶክተር አብይ ”ማረግ
የሚያስፈልገንም ለዚህ ነው። ችግሮቻችንን ከበላያቸው
ሆነን ለማየት እንድንችል˝ ሲሉም አስረድተዋል፡፡
ዶክተር አብይ ኢትዮጵያን ተብትበው የያዟት አያሌ
ችግሮች ሊፈቱና እስከመጨረሻው ሊወገዱ እንደሚችሉ
የሚያምኑም የማያምኑም እንዳሉ ጠቁመው የሁለቱ
ልዩነት ካገኙት መረጃና ካካበቱት ዕውቀት የሚመጣ
አለመሆኑን፤ ይልቁንም የዚህ ምክንያቱ ከቆሙበት ቦታ
የሚመነጭ ስለመሆኑ አስገንዝበው “እንደ አሸንዳ/ሻደይ/
አሸንድዬ/ ሶለል ወጣት ሴቶች ለማረግ የወሰኑ፣ ችግሮቹን
ከላያቸው ሆነው ያዩዋቸዋል። ራሳቸውንም ከችግሮቹ
በላይ ያገኙታል። እንደ እነዚህ ወጣት ሴቶች ለዕርገት
ያልተዘጋጁት ግን ራሳቸውን ከችግሮቹ ሥር ወድቀው
ያገኙታል። ያኔ ተስፋ ይቆርጣሉ” ብለዋል፡፡ አክለውም
በቁሳቁስና ፋይናንስ ሊረዳ የሚችልበት ነገር ማምጣት
እንደሚገባም ጠቁመዋል፡፡
የኢፌዴሪ ትምህርት ሚኒስቴር የትምህርትና
ስልጠና ፍኖተ ካርታ በይፋ ለህዝብ ክፍት ከሆነ ጀምሮ
ባለፈው አንድ ዓመት የተገኙ ውጤቶችን አስመልክቶ
በትናንትናው ዕለት ጋዜጣዊ መግለጫ ሰጥቷል፡፡
መግለጫውን የሰጡት የትምህርት ሚኒስትሩ
ዶክተር ጥላዬ ጌቴ በትምህርትና ስልጠና ፍኖተ ካርታ
ጥናቱ ላይ እስከአሁን ከ3 ነጥብ 5 ሚሊዮን በላይ
የህብረተሰብ ክፍሎች እንደተወያዩበት ተናግረዋል።
በዚህም በትኩረት ሊሰራባቸው የሚገቡ፣ አከራካሪ
ጉዳዮች እና ስጋቶች መነሳታቸውን ጠቁመዋል፡፡
ከአሁን በፊት የነበረው የትምህርትና ስልጠና
ፖሊሲ ያፈራው የሰው ኃይል የብቃት ችግር እና የስነ
ምግባር ጉድለት ያለበት በመሆኑ ሊለወጥ እንደሚገባ
መነሳቱን ተናግረዋል፡፡ ከብቃት ችግር ጋር ተያይዞ በዋናነት
የመምህራን የብቃት ማነስ የተነሳ ሲሆን የመምህራን
ምልመላና ስልጠና ስርዓቱን ማሻሻል እንደሚያስፈልግ
መግባባት ላይ ተደርሷል ብለዋል፡፡
ስርዓተ ትምህርቱ ከዝግጅቱ ጀምሮ ችግር ያለበት፣
ለሃገር በቀል እውቀት ቦታ ያልሰጠና ልጆችን ከሙያ ጋር
የማያስተዋውቅ በመሆኑ መለወጥ እንዳለበት መነሳቱን
የዜጎች ሰብዓዊና ዴሞክራሲያዊ መብቶች
እንዳይጣሱ እየተሰራ መሆኑን ገልፀው የፍትህ አካላት
ተቀናጅተው መሥራት አለባቸውም ብለዋል፡፡
ከለውጡ ወዲህ የታሰሩ ዜጎችን ህግን መሠረት
በማድረግ በይቅርታ እንዲፈቱ ተደርጓል፡፡
የምርጫ ቦርድ፣ የሰብዓዊ መብት፣ የተፎካካሪ
የፖለቲካ ፓርቲዎችን፣ የዐቃቤ ህግና የዳኝነት ሥራን
ከፖለቲካ አባልና ፓርቲ ገለልተኛ ለማድረግ፣ የዳኝነት የስነ
ምግባር ደንብ በማውጣት የህግ የበላይነትን ለማረጋገጥ
እንዲሁም ዴሞክራሲያዊ ስርዓትን ለመገንባት ጥረት
5
“ኑ፤ እንደ አሸንዳ/ሻደይ/አሸንድዬ/ሶለል ወጣት ሴቶች
እናርግ” ሲሉ መልዕክታቸውን አስተላልፈዋል፡፡
ይህ በዓል ሺህ ዘመናትን ያስቆጠረ በዓል
ነው። በደስታ ዘመናት ብቻ ሳይሆን በአስቸጋሪዎቹ
ዘመናትም ሲከበር ኖሯል። ለእህቶቻችን ጉዳዮች ትኩረት
ባልሰጠንበትና ሴቶች ከማጀት እንዳይወጡ አሥሮ
በሚይዘው ዘመን ይህ በዓል ይከበር ነበር። እህቶቻችን
ዙሪያቸውን በአያሌ የመብት ጥሰቶች ተከብበው፣
በእንቅፋትና በጫና ተይዘው እንኳን፣ ተስፋ መቁረጥ
የሚባል አልነካቸውም። ተስፋ ቢቆርጡ ኖሮ ወደታች
እንዲወርዱ በሚያደርገው ዘመን ወደ ላይ የማረግን በዓል
ባላከበሩት ነበር፡፡
ለችግሮቻቸው ከመንበርከክ ይልቅ ችግሮቻቸውን
መናቅ ፈለጉ። ለዚህም ነው ከላይ ሆነው ማየትን
የመረጡት። ሕዝባችን አስቸጋሪ ፈተናዎችን ተጋፍጦ
እንዲያልፍ የሞራል ስንቅ ከሆኑት ነገሮች መካከል እንዲህ
ያሉት የልዕልና አስተሳሰቦች ዋጋቸው የማይተመን
ነው” ሲሉ ጠቅላይ ሚኒስትሩ ያስገነዘቡት፡፡ አክለውም
“ከእነዚህ ወጣት ሴቶች የማረግን ሃሳብ፣ የከፍታንም
ምኞት እንቅሰም። ችግሮቻችንንም ከበላያቸው ሆነን
እንናዳቸው፤ ያን ጊዜ በቀላሉ እንፈረካክሳቸዋለን”
ብለዋል፡፡
ጠቅሰው፤ በዚህም ባለፈው አንድ ዓመት በካምብሪጅ
ዩኒቨርሲቲ አማካሪነት በተደረገ ጥናት ያሉ ችግሮቹ
መለየታቸውን ተናግረዋል፡፡ በቀጣይ ዓመትም አዲስ
የስርዓተ ትምህርት ክለሳ ሥራ እንደሚጀመር ሚኒስትሩ
ጠቁመዋል፡፡
በትምህርትና ስልጠና ፍኖተ ካርታው በቅድመ
መደበኛ፤ የአጠቃላይ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት፣ የቴክኒክና
ሙያ ትምህርት ስልጠና እና በከፍተኛ ትምህርት፣
የመምህራን ትምህርት እና የትምህርት አመራር ዙሪያ
ውሳኔ የሚሹ 36 ጉዳዮች ተለይተዋል፡፡
መምህራን ሲወጡ ሙሉ ጡረታ እንዲሰጣቸው፣
የትምህርት ታክስ እንዲኖር እና ለግል ባለሀብቱ መሬት በነፃ
እንዲሰጠው የሚሉ በፍኖተ ካርታው አጥኚዎች የቀረቡት
ምክረ ሃሳቦች የሚጣረሱና ሌሎች ህጎችን ማሻሻል
የሚጠይቁ በመሆናቸው ውድቅ እንደሆኑ ተገልጿል፡፡
አዲሱ የትምህርትና ስልጠና ፍኖተ ካርታ
መተርጐም ከጀመረ የቆየ ሲሆን እስካሁንም የትምህርት
ሚኒስቴር ለሁለት እንዲከፈል ተደርጓል፡፡ ከሚቀጥለው
ዓመት ጀምሮ የከፍተኛ ትምህርት ተቋማት የመጀመሪያ
ዲግሪ ፕሮግራም ወደ አራት ዓመት እንዲያድግ ተደርጓል።
እስከ 2022 ዓ.ም የትምህርትና ስልጠና ፍኖተ ካርታው
ሙሉ ለሙሉ ተግባራዊ ይደረጋል ተብሏል፡፡
ተደርጓል፡፡ የዜጎችን መሠረታዊ መብቶች በሚመልስ
መልኩ ልዩ ልዩ ሕጎችና አዋጆች ላይም ማሻሻያዎች
መደረጋቸውን ተናግረዋል፡፡
በስነ ምግባርና በዕውቀት የተሻሉ ባለሙያዎችንና
ተቋማትን በመገንባት እንዲሁም በኢንፎርሜሽን
ቴክኖሎጂ በማስተሳሰር ከህዝብ ጋር ለመሥራት ተገቢ
የሆኑ እንቅስቃሴዎች መደረጋቸውን ዐቃቤ ህግ አቶ
ብርሃኑ ተናግረዋል፡፡ የጳጉሜ አምስቱ ሃገር አቀፍ የፍትህ
ቀን “እኔ ለህግ ተገዥ ነኝ” በሚል መሪ ሃሳብ እንደሚከበር
ተገልጿል፡፡
 6 ሐሙስ ነሐሴ 16 ቀን 2011 ዓ.ም
አዲሱ የትምህርት ፍኖተ ካርታ ምን አዲስ
ነገር ይዟል?
አቤል ገ/ኪዳን
የኢትዮጵያ አዲሱ የትምህርት ፖሊሲ ከቀጣዩ
ዓመት ጀምሮ ተግባራዊ እንደሚሆን የሚመለከታቸው
የሚኒስቴር መስሪያ ቤቶች እያሳወቁ ይገኛሉ፡፡ ፍኖተ
ካርታው ዓመት ሙሉ ከ3 ነጥብ 5 ሚሊዮን በሚልቅ
ህዝብ ውይይት እና ክርክር ሲደረግበት የከረመ ሲሆን
በቅድመ መደበኛ ትምህርት 35፣ በአንደኛ ደረጃ 32፣
በሁለተኛ ደረጃ 9 በተግባር ተኮር በጎልማሶች ትምህርት
8፣ በመምህራን ትምህርት 80፣ በቴክኒክና ሙያ ትምህርት
90፣ በከፍተኛ ትምህርት 67፣ በፖሊስ አመራርና
አስተዳደር 36 በጠቅላላው 357 የፖሊሲ ምክረ ሃሳቦች
ቀርበው ነበር፡፡ ከእነዚህ 357 ምክረ ሃሳቦች መካከል
36 ዋና ዋና ሃሳቦች ተለይተዋል፡፡ እነዚህ ምክረ ሃሳቦች
የተመረጡት ካላቸው ፖለቲካዊ ትርጉም፣ ከሃገራዊ
ተጨባጭ ሁኔታ፣ ከኢኮኖሚያዊ ፋይዳቸው፣ ከስነ
ትምህርት ጠቀሜታ እና ሌሎች ጉዳዮች አንፃር ነው፡፡
36ቱ ምክረ ሃሳቦች እያንዳንዳቸው የሚመ
ለከተውን አካል ውሳኔ የሚጠብቁ ሲሆን የተወሰኑት
ደግሞ ወደ ትግበራ የሚገባባቸው ይሆናሉ፡፡ በቀጣይ
ዓመት ወደ ትግበራ እንደሚገባባቸው ከታወቁት መካከል
በሶስት ዓመት ይጠናቀቅ የነበረው የዩኒቨርሲቲ ትምህርት
ወደ 4 ዓመት ከፍ እንዲል (ምህንድስና፣ ህግ እና
ህክምናን አይጨምርም) መደረጉና በመጀመሪያው ዓመት
የሚሰጠው የትምህርት ይዘት ላይ የተደረገው ለውጥ
ተጠቃሽ ናቸው፡፡ ለመሆኑ 36ቱ ምክረ ሃሳቦች ሙሉ
በሙሉ ተግባራዊ ቢሆኑ ምን ዓይነት ለውጥ ይከሰታል?
1. አጠቃላይ የትምህርት መዋቅር
በአዲሱ የትምህርት ፍኖተ ካርታ የትምህርት
መዋቅሩ ሙሉ ለውጥ ያስተናግዳል፡፡ መንግስት ሙሉ
ኃላፊነት ወስዶ ህፃናትን ለ2 ዓመታት የቅድመ መደበኛ
/KG/ ትምህርት የሚሰጥ ሲሆን አንደኛ ክፍል የሚገቡ
ህፃናት ዕድሜም 7 ዓመት ይሆናል፡፡ የዕድሜ አቆጣጠሩ
ከመስከረም 30 በፊት 7ኛ ዓመት የልደት በዓላቸውን
ያከበሩ እንዲሁም እስከ ህዳር 30 ሰባት ዓመት
የሚሞላቸው ይሆናሉ፡፡
በ7 ዓመታቸው የጀመሩ ህፃናት አጠቃላይ
ትምህርትን የሚጨርሱት እንደ ቀድሞው በ16 ዓመታቸው
ሳይሆን በ18 ዓመታቸው ይሆናል፡፡ የትምህርት መዋቅሩም
6 + 2 + 4 ይሆናል፡፡ ይህም ማለት አንደኛ ደረጃ እስከ 6ኛ
ክፍል ተምረው ክልላዊ ፈተና ይፈተናሉ፡፡ በድጋሚ 7 እና
8ኛ ክፍልን ተምረው የ8ኛ ክፍል በሃገር አቀፍ ስታንዳርድ
ፈተና ይፈተናሉ፡፡ የቀድሞው የ10ኛ ክፍል እና 12ኛ ክፍል
ብሔራዊ ፈተና ቀርቶ ሁሉም ተማሪዎች 12ኛ ክፍል ላይ
ብሔራዊ ፈተና ይወስዳሉ፡፡
ከ1ኛ እስከ 8ኛ ክፍል ትምህርት ነፃ እና ግዴታ
የሚሆን ሲሆን ከፍተኛ ሁለተኛ ደረጃ ትምህርትም ነፃ
ይሆናል፡፡ አሀዳዊ የትምህርት አሰጣጥ ዘዴ ችግር ያለበት
ስለሆነ በክፍለ ትምህርት (ዲፓርትመንት) የትምህርት
አሰጣጥ ዘዴ ተግባራዊ ይሆናል፡፡ እስከአሁን ያልነበረው
የአዳሪ 2ኛ ደረጃና መሰናዶ ትምህርት ቤቶች የቅበላ መስፈርት ይፋ ሆነ
ደረጀ ታደሰ
በ2012 በሚያስጀምራቸው የመንግስት የአዳሪ 2ኛ
ደረጃና መሰናዶ ትምህርት ቤቶች ለመማር ለሚያመለክቱ
ተማሪዎች የቅበላ መስፈርት ማውጣቱን የአዲስ አበባ
ከተማ አስተዳደር ትምህርት ቢሮ አስታወቀ።
ቢሮው ትናንት ይፋ ባደረገው መረጃ መሰረት
የግብረ ገብ ትምህርት ከ1ኛ እስከ 6ኛ ክፍል የሚሰጥ
ሲሆን 7ኛ እና 8ኛ ክፍል ላይ ደግሞ ከስነ ምግባርና
ስነ ዜጋ ትምህርት ጋር ተካትቶ ይሰጣል፡፡ የግብረ ገብ
ትምህርቱ ሀገር በቀል እውቀትን መሰረት አድርጎ እንዲሰጥ
ይደረጋል፡፡ የግብረ ገብ መምህራን ስልጠናም እንዲሁም
ሃገር በቀል እውቀትን መሰረት ያደረገ ይሆናል፡፡
ለቅድመ መደበኛ ትምህርት መምህራን ዲፕሎማ
እንዲኖራቸው የሚደረግ ሲሆን ከ1ኛ እስከ 8ኛ ክፍል ያሉ
መምህራን ዲግሪ ሊኖራቸው ግድ ይላል፡፡ የሁለተኛ ደረጃ
መምህራን ሁለተኛ ዲግሪ /ማስተርስ/ ያላቸው ይሆናሉ፡፡
ይህ ቀድሞ ከነበረው መመዘኛ ስታንዳርድ ከፍ ያለ ነው።
የመምህራን ዩኒቨርሲቲ የሚቋቋም ሲሆን የመምህራን
የደረጃ እድገት ከሙያ ፍቃድ እድሳት ጋር የሚገናኝ
ይሆናል፡፡ የትምህርት ቤት የምገባ ፕሮግራም ከቅድመ
መደበኛ እስከ 8ኛ ክፍል ድረስ እንዲኖር ይደረጋል፡፡
2. ትምህርትና ስልጠና
በዚህ በኩል ከኮሌጅ ጀምሮ የቴክኖሎጂ
ትምህርት ይሰጣል፡፡ እስከ 5ኛ ደረጃ የነበረው የቴክኒክና
ሙያ ስልጠና ደረጃ ሙሉ ፕሮፌሰር ጋር አቻ እስኪሆን
እስከ 8ኛ ደረጃ ያድጋል፡፡ ዝግ የነበረው የቴክኒክና ሙያ
ትምህርትና ስልጠና እስከ ፒ ኤች ዲግሪ የሚያድግበት
 ምዝገባው ከዛሬ ጀምሮ ለተከታታይ ሰባት ቀናት ይካሄዳል
በመጪው የትምህርት ዘመን ስራ በሚጀምሩት ሁለቱ
አዳዲስ የመንግስት አዳሪ ትምህርት ቤቶች ለመማር
የሚያመለክቱ ተማሪዎች በ2011 ዓ.ም በከተማዋ
አስተዳደር ውስጥ ካሉ የመንግስት ትምህርት ቤቶች በአንዱ
ተምረው ያጠናቀቁ፣ በትምህርት ቤት ቆይታቸው መልካም
ስነ ምግባር የነበራቸው ስለመሆናቸው ከተማሩበት
ትምህርት ቤት ማረጋገጫ የሚያቀርቡ፣ በትምህርት
ቤት ቆይታቸው ከተጓዳኝ ክበባት ቢያንስ በአንዱ ጉልህ
ተሳትፎ እንደነበራቸው የሚገልፅ ማረጋገጫ የሚያቀርቡ፣
ወደ አዳሪ ትምህርት ቤቶቹ የሚገቡ ተማሪዎችን ለመለየት
የሚሰጠውን የመግቢያ ፈተና ለመውሰድ ፈቃደኛ የሆኑ
እና ለአዳሪ ትምህርት ቤቶቹ በሚወጣው ሕግና ደንብ
መሰረት ለመማር ፈቃደኛ የሆኑ በሚል የተቀመጡትን
መስፈርቶች ማሟላት ይጠበቅባቸዋል፡፡
ስርዓት ይዘረጋል፡፡ ደረጃ 1 እና 2 የቴክኒክና ሙያ
ትምህርት በሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ይሰጣል፡፡ በቴክኒክና
ሙያ ደረጃ እና 2 ለማስተማር ዲግሪ የሚያስፈልግ ሲሆን
ከዚያ በላይ ላሉት ስድስት ደረጃዎች ማስተርስ ያላቸው
መምህራን እንዲኖሩ ይደረጋል፡፡
3. ከፍተኛ ትምህርት
ሶስት ዓመታት የነበረው የዩኒቨርሲቲ ትምህርት
ወደ 4 ዓመት ያድጋል፡፡ ከአራቱ ዓመታት በመጀመሪያው
ዓመት የሚሰጡ 16 ኮርሶች ተማሪዎች ሃገራቸውንና
አካባቢያቸውን እንዲያውቁ፣ የአዕምሮ ዕድገታቸው
እንዲጠናከር፣ እና ሌሎች መሰረታዊ እውቀትን
እንዲጨብጡ ያደርጋል፡፡ በእያንዳንዱ የትምህርት
ፕሮግራም የሙያ ስነ ምግባር ኮርስ እንዲሰጥ ይደረጋል።
ዩኒቨርሲቲዎች የምርምር እና የልህቀት ማዕከል
እንዲሆኑ የሚደረግ ሲሆን ከጠቅላላ በጀታቸው 5
በመቶ የሚሆነውን ለምርምር እንዲያውሉ ይደረጋል።
የዩኒቨርሲቲ መምህራን ቢያንስ የማስተርስ ዲግሪ
የሚኖራቸው ሲሆን መምህራኑ ጠቅላላ የስራ ሰዓታቸውን
60፣ 25፣ 15፣ በሚል ከፋፍለው ይሰራሉ፡፡ ይህም ማለት
60 በመቶ ለማስተማር፣ 25 በመቶ ለምርምር፣ 15 በመቶ
ደግሞ ለማህበረሰብ አገልግሎት እንዲውል ማድረግ ነው።
ሁሉም የዩኒቨርሲቲ ተማሪዎች በዩኒቨርሲቲ ቆይታቸው
ጊዜ 20 በመቶውን በተግባር ልምምድ ላይ እንዲያውሉም
ይደረጋል፡፡
4. አጠቃላይ ጉዳዮች
በቋንቋ በኩል የፌዴራሉ የስራ ቋንቋዎች ከ3ተኛ
ክፍል እስከ 8ተኛ ክፍል እንደአንድ የትምህርት አይነት
ይሰጣሉ፡፡ የአፍ መፍቻ ቋንቋዎች ከቅድመ መደበኛ
ጀምሮ እስከ 8ተኛ ክፍል ድረስ እንደ አንድ የትምህርት
አይነት ይሠጣሉ፤ ሌሎችን የትምህርት አይነቶች
በማስተማሪያነትም ያገለግላሉ፡፡ እንግሊዝኛ ቋንቋ ከ1ኛ
ክፍል ጀምሮ በአንድ የትምህርት አይነትነት የሚሰጥ ሲሆን
ከ9ኛ ክፍል ጀምሮ ደግሞ ሌሎችን የትምህርት አይነቶች
በማስተማሪያነት ያገለግላል፡፡ ሌሎች የውጭ ቋንቋዎች
በአማራጭነት በፍላጐት ይሠጣሉ። የክልል ለክልል
ግንኙነትን ለማሻሻል ሲባል ተማሪዎች ከአፍ መፍቻ ቋንቋ
በተጨማሪ አንድ ተጨማሪ የሃገር ውስጥ ቋንቋ ይማራሉ።
ወጪ መጋራትን በተመለከተ አቅሙ ያለው
ሙሉውን ሲከፍል መካከለኛ ገቢ ያለው አሁን
ከሚከፈለው 15% ወደ 3ዐ% ከፍ እንዲል ይደረጋል።
አቅም የሌላቸውና አካል ጉዳተኞች ከክፍያ ግዴታው
ነፃ ይሆናሉ፡፡ እስከአሁን ያልነበረው የትምህርት ህግም
ተዘጋጅቶ ተግባራዊ ይደረጋል፡፡ ኢትዮጵያም ዓለም አቀፍ
የትምህርት ምዘና ውስጥ ትገባለች፡፡ የተማሪዎች የበጐ
ፈቃድ እና ብሄራዊ አገልግሎት በህግ የሚደነገግ ግዴታ
ይሆናል፡፡ የትምህርት ተቋማት ከ6 እስከ 8 ዓመት ባለው
ጊዜ ውስጥ ሙሉ ስታንዳርድ የጠበቁ እንዲሆን ሲደረግ
ስርዓተ ትምህርቱም በ5 ዓመት ውስጥ ይለወጣል፡፡
ከላይ በተዘረዘሩት 36 አቅጣጫዎች መካከል
በ13ቱ ላይ ከቀጣይ ዓመት ጀምሮ በትኩረት እንደሚሠራ
ትምህርት ሚኒስቴር አሳውቋል፡፡
የአዳሪ 2ኛ ደረጃና መሰናዶ ትምህርት ቤቶች
የተማሪዎች ምዝገባ ዛሬ የሚጀመር ሲሆን ለሰባት ቀናት
ይቆያልም ተብሏል፡፡
ምዝገባውም በ1ዐሩም ክፍለ ከተሞች በሚገኙ
ትምህርት ፅህፈት ቤቶች መሆኑ ተጠቁሟል፡፡
ሐሙስ ነሐሴ 16 ቀን 2011 ዓ.ም
ማስታወቂያ
ካርታ መጥፋት
ነጋሽ ደግሲሳ ጉራራ በኮልፌ ቀራንዮ ክ/ከተማ በቀድሞ ቀበሌ 16 ወረዳ 2 በአሁኑ ወረዳ 2 ነዋሪ
የሆኑ በሴሪ ቁጥር - በካርታ ቁጥር 090220 እና የካርታ ቁጥር ወ2/ወዝ01/524/20835/00 የተመዘገበ
የይዞታ ማረጋገጫ ካርታ በእጃቸው የሚገኘው ስላልተገኘ ያለበትን ቦታ የሚያውቅ ካለ እስከ 20 ቀን ድረስ
እንዲገልጽልን ካልተገለፀ በምትኩ ሌላ የምንሰጥ መሆኑን እንገልፃለን፡፡
በኮልፌ ቀራንዮ ክፍለ ከተማ አስተዳደር በመሬት ልማት ማኔጅመንት ጽ/ቤት
የይዞታ አስተዳደር የሽግግር ጊዜ አገልግሎት ፕሮጀክት ጽ/ቤት
ማስታወቂያ
ወ/ሮ/ወ/ት/አቶ ኪዳኔ ካህሱ በአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር በን/ስ/ክ/ከተማ ወረዳ 02 የይዞታ
ልዩ መለያ ቁጥር/ የካርታ ቁጥር 02/18/8236/23176/01 የሆነው ይዞታ የሴሪ ቁጥሩ 144788 የሆነው
ይዞታ የይዞታ ማረጋገጫ ሰርተፊኬት (ካርታ) ስለጠፋባቸው በማናቸውም ምክንያት አግኝቼዋለሁ /
ይዤዋለሁ/ የሚል ይህ ማስታወቂያ ከወጣበት እስከ 30 ቀን ድረስ ጽ/ቤታችን ካልቀረቡ በምትኩ ሌላ
ሰርተፊኬት እንደሚሰጣቸው እናሳስባለን፡፡
በአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር የመሬት ይዞታ ምዝገባና
መረጃ ኤጀንሲ የን/ስ/ላ/ክ/ከተማ ቅርንጫፍ ጽ/ቤት
ማስታወቂያ
ወ/ሮ/ወ/ት/አቶ/እነ ዘመድኩን ሽመላሽ በአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር በየካ ክ/ከተማ ወረዳ
09 የይዞታ መለያ ኮዱ ጂአይ.ኤስ 8798 የሆነው ይዞታ የሴሪ ቁጥሩ 016679 የሆነው እና በጽ/ቤታችን
ተመዝግቦ የሚገኘው ይዞታ የይዞታ ማረጋገጫ ሰርተፊኬት ስለጠፋባቸው በማናቸውም ምክንያት
አግኝቼዋልሁ /ይዤዋለሁ/ የሚል ይህ ማስታወቂያ ከወጣበት እስከ 30 ቀን ድረስ ጽ/ቤታችን ካልቀረቡ
በምትኩ ሌላ ሰርተፊኬት እንደሚሰጣቸው እናሳስባለን፡፡
በአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር የመሬት ይዞታ ምዝገባና መረጃ
ኤጀንሲ የካ ክ/ከተማ ቅርንጫፍ ጽ/ቤት
ካርታ መጥፋት
በንፋስ ስልክ ላፍቶ ክፍለ ከተማ በቀድሞ ወረዳ - ቀበሌ 16/17 በአዲሱ ወረዳ 11 የቤት ቁጥር
- በካርታ ቁጥር 16/231/10630/00 ለወ/ሮ እነ አለሚቱ ቢራ ባልቻ ተሰጥቷቸው የነበረው ደብተር/ካርታ
የጠፋ ስለሆነ በማናቸውም ምክንያት ይዠዋለሁ የሚል ካለ በጋዜጣ ከወጣበት እስከ 20 ቀን ድረስ ንፋስ
ስልክ ላፍቶ ክፍለ ከተማ መሬት አስተዳደርና ግንባታ ፈቃድ ጽ/ቤት ይዞ እንዲቀርብ ይዠዋለሁ የሚል
ከሌለ በምትኩ ሌላ የሚሰጣቸው መሆኑን እንገልፃለን፡፡
በንፋስ ስልክ ላፍቶ ክፍለ ከተማ የይዞታ አስተዳደር የሽግግር
ጊዜ አገልግሎት ፕሮጀክት ጽ/ቤት
የንግድ ድርጅት ማዛወር
በአዲስ አበባ ከተማ አዲስ ከተማ ክፍለ ከተማ ወረዳ 01 የቤት ቁጥር 5 በንግድ ምዝገባ ቁጥር
AA/AK/W01/1/0002003/2005 የሆነውን የንግድ ድርጅት ነሐሴ 09/2011 ዓ.ም ከአቶ እንዳለዉ ጀንበሩ
ወንድሙ የወ/ሮ አቦነሽ ኦብሴ ገቢ ሕጋዊ ወኪል ላይ የገዛሁ ስለሆነ ተቃዋሚ ካለ የፍ/ቤት ማገጃውን
በመያዝ በ30 ቀን ውስጥ አዲስ ከተማ ክፍለ ከተማ ንግድና ኢንዱስትሪ ልማት ጽ/ቤት ካልቀረበ ድርጅቱን
በስሜ የማዛውር መሆኑን እገልጻለሁ፡፡
አቶ መቅሱድ መሀመድ አብዶ
7
በአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር መሬት ልማት ማናጅመንት ቢሮ
ለሰነድ አልባ ይዞታዎች ተሻሽሎ በወጣው መመሪያ ቁጥር 17/2006 አንቀጽ 21.3
መሰረት የወጣ ማስታወቂያ
በቀድሞው ወረዳ 3 ቀበሌ 43 በአሁኑ በልደታ ክፍለ ከተማ ወረዳ 5 የቤት ቁጥር 1114 ወ/ሮ
ጫልቱ ገዳ ስም ተመዝግቦ ለሚታወቀው የይዞታ የባለቤትነት ማረጋገጫ ካርታ ተሠርቶ እንዲሠጣቸው
ጥያቄ አቅርበው አየተጣራ ይገኛል፡፡ ሆኖም ከይዞታቸው ጋር የቤት ቁጥር 1115 በጂአይኤስ እና ሲ አይኤስ
መረጃዎች ላይ በህዝባር የተቀመጡ ሆነው በመገኘታቸው የወረዳው ቤቶች አስተዳደር ጽ/ቤት ቤት ቁጥር
1115 በመንግስት መወረስ አለመወረሱን፣ የግላቸው መሆን አለመሆኑን አረጋግጦ ግልፅና የማያሻማ መረጃ
እንዲሰጠን ሲጠየቅ ግልፅ መረጃ አልሰጠንም፣ በመሆኑም ተገልጋዩ መጉላላት ስለሌለባቸው በአ/አበባ
ከተማ አስተዳደር የመሬት ልማትና ማኔጅመንት ለሰነድ አልባ ይዞታዎች መስተንግዶ ተሻሽሎ በወጣው
መመሪያ ቁጥር 17/2006 አንቀጽ 5.1-5.3 በተዘረዘረው መሠረት የይዞታ ማረጋገጫ ካርታ በስማቸው
አዘጋጅተን መስጠት ስላለብን አገልግሎት በቤት ቁጥር 1114/1115 ሊሰጣቸው አይገባም፣ ይመለከተኛል
ወይም የመንግስት ይዞታ ነው በሚል ማስረጃ ይዞ ቀርቦ የሚቃወምና የሚያሳግድ አካል ካለ ይህ ማስታወቂያ
በጋዜጣ ታትሞ ከወጣበት ቀን አንስቶ በ30 ቀናት ውስጥ በልደታ ክፍለ ከተማ መሬት ልማት ማኔጅመንት
የይዞታ አስተዳደር ጽ/ቤት ለመብት ፈጠራ ስራ ሂደት በፍ/ቤት በማሳገድም ሆነ ወይም በሌላ አግባብ
ተቃውሞ እንድታቀርቡ እያሳሰብን በተጠቀሰው ጊዜ ቀርቦ ተቃውሞ (ይገባናል የሚል ጥያቄ) የሚያቀርብ
ወገን ከሌለ በመመሪያው መሰረት ለሚፈጠረው ችግር ሁሉ ስም የሚዛወርለት ሰው/ሰዎች የተጠያቂነት
ግዴታ ውል ገብቶ በስማቸው የይዞታ ማረጋገጫ ካርታ አዘጋጅተን የምንሰጥ መሆኑን እንገልፃለን፡፡
በአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር የልደታ ክ/ከተማ
የውዝፍ ሥራዎች እና የይዞታ አስ/የሽግግር ጊዜ
መስተንግዶ ማስ/ፕሮጀክት ጽ/ቤት
ማስታወቂያ
በቀድሞ ወረዳ 7 ቀበሌ 17 በአዲሱ አደረጃጀት አዲስ ከተማ ወረዳ 04 የቤት ቁጥር 389 ለሆነው
ቤት በካርታ ቁጥር 37778 በሴሪ ቁጥር - በአቶ ጅሩ ፊቃ እና ወ/ሮ የውብዳር ፈለቀ ስም የተመዘገበ የይዞታ
ማረጋገጫ ካርታ ተሰጥቶ የነበረ ቢሆንም ካርታው በመጥፋቱ ምክንያት የካርታ ኮፒ አገልግሎት የተጠየቀ
ሲሆን አገልግሎቱን ለመስጠት በይዞታ አስተዳደር አገልግሎት አሰጣጥ መመሪያ ቁጥር 12/2004 አንቀጽ
17.5 መሰረት የባለይዞታው የይዞታ ማረጋገጫ ሰነድ መጥፋቱ በአዲስ ልሳን ጋዜጣ ማስታወቂያ ወጥቶ በ20
ቀን ውስጥ ተቃዋሚ ካልቀረበ አገልግሎቱን መስጠት እንደሚቻል ተደንግጎ ይገኛል፡፡ ስለሆነም ካርታውን
ይዤዋለሁ የሚል አካል ይህ ማስታወቂያ ከወጣበት ቀን ጀምሮ በሃያ (20) ቀን ውስጥ በአዲስ ከተማ ክፍለ
ከተማ ይዞታ አስተዳደር የሽግግር ጊዜ አገልግሎት ፕሮጀክት ጽ/ቤት ይዞ እንዲቀርብ እያያሰብን ይህ ካልሆነ
ግን በመመሪያው መሰረት የጠፋውን ካርታ አምክነን በምትክ ሌላ የይዞታ ማረጋገጫ ካርታ የምንሰጥ
መሆኑን እናሳውቃለን፡፡
በአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር የአዲስ ከተማ
ክፍለ ከተማ የይዞታ አስተዳደር የሽግግር
ጊዜ አገልግሎት ጽ/ቤት
ማስታወቂያ
ወ/ሮ/ወ/ት/አቶ/እነ ከበደች አብርሃ በአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር ክ/ከተማ ወረዳ 11 የይዞታ
ልዩ መለያ ኮዱ 53/2160/01/3117 የሆነው ይዞታ የሴሪ ቁጥሩ 52631 የሆነው እና በጽ/ቤታችን ተመዝግቦ
የሚገኘው ይዞታ የይዞታ ማረጋገጫ ሰርተፊኬት ስለጠፋባቸው በማናቸውም ምክንያት አግኝቼዋለሁ /
ይዤዋለሁ/ የሚል ይህ ማስታወቂያ ከወጣበት እስከ 30 ቀን ድረስ ጽ/ቤታችን ካልቀረቡ በምትኩ ሌላ
ሰርተፊኬት እንደሚሰጣቸው እናሳስባለን፡፡
በአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር የመሬት ይዞታ ምዝገባና መረጃ
ኤጀንሲ የካ ክ/ከተማ ቅርንጫፍ ጽ/ቤት
 8 ሐሙስ ነሐሴ 16 ቀን 2011 ዓ.ም
“በኤድስ ዙሪያ የሚሰጥ ትምህርት ሁልጊዜም የሰማው
እየሄደ ያልሰማው ስለሚመጣ [ማስተማሩ] መቆም
የለበትም”የስነ ህዝብ ጤና ባለሙያ ዶ/ር ኤርሲዶ ሌንዴቦ
አቤል ገ/ኪዳን
የዛሬው እንግዳችን ዶ/ር ኤርሲዶ ሌንዴቦ ይባላሉ።
የስነ ህዝብ ጤና ባለሙያ ናቸው፡፡ በኤች አይ ቪ ዙሪያ
ለ21 ዓመታት በኢትዮጵያና በደቡብ ሱዳን ሰርተዋል፡፡
ከ1993 እስከ 1997 ዓ.ም አጋማሽ የደቡብ ክልል የኤች
አይ ቪ ኤድስ መከላከል ቢሮ ኃላፊም ነበሩ፡፡ በአሁኑ
ወቅት በአሃዱ ሬድዮ “የልጆቻችን ኢትዮጵያ” የሚል
ፕሮግራም ያላቸው ዶ/ር ኤርሲዶ ኑሮ ማፕ የሚል
መፅሃፍም በቅርቡ አሳትመዋል፡፡ በአሁኑ ወቅት እንደ
አዲስ እያገረሸ ስላለው የኤች አይ ቪ ኤድስ ስርጭት
ልናወጋቸው ቀጠሮ ይዘን ተገናኘን፡፡ ከሰፊው ልምዱ
አካፈለን፡፡ ከቃለ መጠይቁ መግቢያ ላይ ባዘዙኝ መሰረት
አንተ እያልኩ ነው ያወጋኋቸው፡፡
አዲስ ልሳን፡- አመሰግናለሁ፤ እስኪ ራስህን
አስተዋውቀንና እንጀምር፡፡
ዶ/ር ኤርሲዶ፡- ዶ/ር ኤርሲዶ ሌንዴቦ እባላለሁ።
ሃኪም ነኝ፡፡ ያጠናሁት ማህበረሰብ ጤና ነው፡፡
በሲስተሚክ ቲንኪንግ ላይ የሚያተኩር ”ኑሮ ማፕ”
የተሰኘ መፅሃፍም ደራሲ ነኝ፤ ባለትዳርና የአምስት
ልጆች አባትም ነኝ፡፡
አዲስ ልሳን፡- በኤድስ ዙሪያ በኢትዮጵያና
በደቡብ ሱዳን ለ21 ዓመት ሰርተሃል፡፡
የዛሬው ውይይታችን ደግሞ በእርሱ ላይ
ያተኩራል፡፡ ኤች አይ ቪ መልሶ እያገረሸ ነው
ይባላል፡፡ ከልምድ አንፃር ይህን ጠብቀህ
ነበር?
ዶ/ር ኤርሲዶ፡- በሚገባ፡፡ ኤች አይ ቪ በጣም
ይፈራ በነበረበት በ1993፣ 94፣ 95 ዓ.ም መድኃኒቱ
እስከተጀመረበት እስከ 2000 ዓ.ም አካባቢ ወረርሽኙ
ሲኖር ሪስፖንስ (ምላሽ) አብሮ ነበር፡፡ ምን መሰለህ
የሚሰጠው ምላሽ በወረርሽኙ መጠን መሆን አለበት።
ሁል ጊዜ አዲስ ትውልድ ስለሚመጣ ምላሹም ከዚህ
እኩል መሆን ነበረበት፡፡ ኢትዮጵያ የወጣት ሃገር ናት።
በየዓመቱ ወሲብ ወደሚደረግበት ዕድሜ ክልል የሚገባ
ወጣት ብዙ ነው፡፡ ስለዚህ ምላሹ መቆም የለበትም።
የከበደ ሚካኤል ግጥም ነው መሰለኝ ‘አዝማሪና ወንዙ’
የሚል፡፡ አዝማሪው ወንዝ ጋር ሄዶ ወንዙ እንዲቆምለት
ይዘፍናል፡፡ ግጥሙ ምን ይላል ‘የሰማው እየሄደ
ያልሰማው እየመጣ’ ምናምን ይልና ወንዙ አልቆም
ማለቱን ይናገራል፡፡ ስለዚህ በኤድስ ዙሪያ የሚሰጥ
ትምህርትም ሁልጊዜም የሰማው እየሄደ ያልሰማው
ስለሚመጣ ምላሹ መቆም የለበትም፡፡
አዲስ ልሳን፡- ስለዚህ የሆነ ቦታ ላይ ቆመን
ቀርተናል ማለት ነው?
ዶ/ር ኤርሲዶ፡- አዎ ምላሽ አቁመናል፡፡ በኤች
አይ ቪ ኤድስ በኩል አራት አይነት ወረርሽኝ አለ፡፡
የመጀመሪያው የኤች አይ ቪ ወረርሽኝ ነው፡፡ ይህ ማለት
የመያዝ ወረርሽኝ ማለት ነው፡፡ ወይም አዲስ ሰው
የሚያዝበት ማለት ነው፡፡ ሁለተኛው የኤድስ ወረርሽኝ
ሲሆን ይህም የመታመም እና የመሞት ወረርሽኝ ነው።
ሶስተኛው ወረርሽኝ የተፅዕኖ ወረርሽኝ ነው፡፡ ሰው
ሲታመም እና ሲሞት በዚያ ምክንያት የሚከተለው
ማህበራዊ ቀውስ ነው፡፡ አራተኛው የተጋላጭነት
ወረርሽኝ ነው፡፡ ከድህነት፣ ከስደት ጋር ወዘተ… ያለው
ተጋላጭነት ማለት ነው፡፡ አራቱም ላይ ነው እኩል
መስራት ያለብህ፡፡ እኛ ግን ልክ መድኃኒቱን ስናገኝ
ህመምና ሞትን ቀነስን፣ ህመምና ሞትን ስንቀንስ አዲስ
የሚያዘውንም የቀነስን መሰለን፡፡ ነገር ግን ሁልጊዜ አዲስ
የሚያዘው ሰው ወረርሽኝ አይታይም፡፡ ህመምና ሞት
የስነ ህዝብ ጤና ባለሙያ ዶ/ር ኤርሲዶ ሌንዴቦ
ግን ይታያል፡፡ የሚታየው ነገር ስለሚያስደነግጠን ነበር
ምላሽ ስንሰጥ የነበረው፡፡ የሚታየውን ነገር ስንቆጣጠር
ሁሉንም የተቆጣጠርን መሰለን፡፡ የመከላከል ስራችንም
ቀነሰ፤ አዲስ የሚገቡትን ወጣቶች ረሳናቸው፡፡ ከ93
ዓ.ም ጀምሮ እኮ በኤች አይ ቪ ዙሪያ ብዙ ስራ ይሰራ
ነበር፡፡ አሁን ያ ሲቀዘቅዝ ችግር መጣ፡፡ እኛ ሃገር
አሁን ባለው ሁኔታ ወደ 400 ሺህ ሰው መድኃኒት
እየወሰደ ነው። ትልቅ ድል ነው፡፡ እሱን ግን ማስቀጠል
የምንችለው መከላከሉ ላይ በደንብ ስንሰራ ነው፡፡
አዲስ ልሳን፡- ኢትዮጵያዊያን የወሲብ
ባህሪያችን በራሱ ትክክል ነው?
ዶ/ር ኤርሲዶ ፡- በሲስተሚክ ቲንኪንግ ሳስረዳህ።
ሲስተሚክ ቲንኪንግስ የሚለውን የተዋወቅኩት
በኤች አይ ቪ ምክንያት ነው፡፡ በዚያ መልኩ ስታየው
የኢትዮጵያዊያንም ሆነ የአፍሪካዊያን ወሲባዊ ባህሪ
ተመሳሳይ ነው፡፡ ምን መሰለህ ኤድስ ከሚስፋፋባቸው
ዋነኛ መንገዶች አንዱ የወሲብ ብዛት ነው፡፡ ሁለተኛው
ደግሞ አይነት ነው፡፡ ከ1ዐ ተማሪ ወይም ሠራተኛ ጋር
በመተኛትና ከ1ዐ የተለያዩ ሴቶች ማለትም አንዷ
ተማሪ፣ አንዷ የቤት እመቤት፣ አንዷ የቤት ሠራተኛ
ወዘተ... መተኛት የተለያየ ነው፡፡ ከተለያዩ ሴቶች ጋር
ሲሆን የመያዝ ዕድልህ በመቶ እጥፍ የበለጠ ነው።
ይህ ሴክሽዋል ሚክስ /sexual mix/ የሚባለው ነው።
የአፍሪካና የኢትዮጵያዊያን ወሲባዊ ባህሪ ሴክሽዋል
ሚክስ የሚባለው ነው፡፡
ፈረንጆቹ ከአንድ ሰው ጋር ግንኙነት ከፈጸሙ
በአንድ ጊዜ ከአንድ ሰው ጋር የሚኖራቸው ግንኙነት
ለረዥም ጊዜ ነው፡፡ የነሱ ሲሪያል መልቲፕል ሴክሽዋል
ፓርትነርሺፕ / Serial multiple sexual partnership
/ የሚባል ነው፡፡ የእኛ ኮንከረንት /Concurrent/
ነው፡፡ በአንድ ጊዜ ከቡና ቤት ሴት፣ ከአስተማሪ፣
ከተማሪ፣ ከቤት እመቤትም፣ ጋር ነው የምንተኛው
ይህ ተጋላጭነትን ከፍ ያደርገዋል። ሁለተኛ ኮንዶም
የመጠቀም ጉዳይ ነው፡፡ በተለይ ከፍተኛ ተጋላጭነት
ያለበት የወሲብ ግንኙነት በኮንዶም መሆን አለበት፡፡
አሁን ያለውን ባላውቅም በወሲብ ንግድ በሚካሄድባቸው
ቦታዎች 1ዐዐ% የኮንዶም ተጠቃሚነትን አሳክተን ነበር።
ይህ እንዳይሸረሸር ፍርሃት ግን አለኝ፡፡ በአጠቃላይ
ግን ወሲባዊ ባህሪያችን በጣም አጋላጭ ነው፡፡ ይህ
ደግሞ የአስተሳሰባችን ውጤት ነው፡፡ ድርጊታችን
የሚያስከትለውን ውጤት ራቅ አድርገን አናስብም፡፡
ድርጊትና ውጤት ሁልጊዜም አጠገብ ላጠገብ ላይገኙ
ይችላሉ፡፡
ለምሳሌ ዛሬ ወጣት ሆነህ ሳታገባ ባለህ ባህሪ
በቫይረሱ ከተያዝክ ተያዝክ ነው እንጂ ኤድስ አልሆነም።
ውጤቱ ኤድስ ነው፤ እሱ ደግሞ የሚታየው የዛሬ 1ዐ
ወይም 15 ዓመት አግብተህ ሊሆን ይችላል፡፡ ያን ጊዜ
ድርጊቱ እና ውጤቱ አጠገብ ለአጠገብ የሚመስላቸው
ሰዎች እንዴት ባለትዳር ሆኖ ኤድስ ተያዘ ሊሉህ
ይችላሉ፡፡ ስለዚህ ዘለግ አድርጐ ማሰብ ያስፈልጋል።
እንዳልኩህ ስለኮንዶም ተጠቃሚነት የቅርብ መረጃ
የለኝም፡፡ ካለኝ ምልከታ ግን የኮንዶም ተጠቃሚዎች
ቁጥር ቀንሷል፡፡ የኮንዶም ተጠቃሚነት እንደቀነሰ
ሌላው ማስረጃዬ ፋርማሲ የሚሰሩ ብዙ ጓደኞች አሉኝ
እና ለምሳሌ ያህል ሰኞ ዕለት በጣም ከፍተኛ የወሊድ
መከላከያ ግዢ አለ፡፡ ይህ ማለት ሰዎች ቅዳሜና እሁድ
ያለ ኮንዶም የፈፀሙት ወሲብ አለ ማለት ነው፡፡ አርብ
ዕለት ኮንዶም መግዛት ስትችል ሰኞ ዕለት የወሲብ
መከላከያ መግዛት አስተሳሰብህ ሲስተማቲክ እንዳልሆነ
ነው የሚያመለክተው፡፡
አዲስ ልሳን፡- ቅድም ስመጣ አንድ መረጃ
እያነበብኩ ነበር እና ከ4 ባለትዳሮች አንዱ
በትዳሩ ላይ ይማግጣል የሚል መረጃ
አነበብኩ፡፡ አሁን ካስረዳኸኝ ጋር ሊሄድ
ድሮ ሰውን ተመርመሩ ይችላል ብዬ ነው ያነሳሁልህ፡፡ ተጋላጭ
የሚባሉ የህብረተሰብ ክፍሎች ላይ ያለው
ስንል የሚጨበጥ ጥቅም ሁኔታስ? እነሱ የበለጠ አልተረሱም ወይስ
እያቀረብን አልነበረም። እነሱ ጋር የተሻለ ሁኔታ አለ?
አሁን ግን ግልፅ ጥቅም ዶ/ር ኤርሲዶ፡- አንድ ጥናት ነበር፡፡ የቡና ቤት ሴቶች
የኮንዶም አጠቃቀም ሲጠና 96 በመቶ አካባቢ ይሆንና
አለ፡፡ ድሮ ተመርምረህ ኤች አይ ቪ ስርጭቱ ግን ሲታይ ከ3ዐ እስከ 6ዐ በመቶ
አውቀህ ሲዲ ፎር 3ዐዐ አካባቢ ነው፡፡ እና ውጤቱ አጥኚዎችን አስገረማቸው፡፡
ይህን ያህል የኮንዶም ተጠቃሚነት ሽፋን እያለ ስርጭቱ
እስኪወርድ፣ ሰውነትህ እንዴት እንደዚህ ሆነ የሚለው ማለት ነው፡፡ ስለዚህ ወደ
እስኪከሳ፣ ምልክቱ ኋላ ሄደው እንደገና ሲጠና የሴቶች የኮንዶም አጠቃቀም
ከፍ ያለው ቡና ቤት ከገቡ በኋላ ነው እንጂ ከዚያ በፊት
እስኪታይብህ መድኃኒት አጠቃቀማቸው ደካማ ነበር፡፡ አብዛኞቹ በኤች አይ ቪ
የተያዙት ቡና ቤት ውስጥ ሳይሆን ከዚያ በፊት ነው፡፡
አታገኝም፡፡ አሁንስ? ይህ ደግሞ የሚገናኘው ከህይወት ክህሎት ጋር ነው፡፡
ብትለኝ ዛሬ ተመርምረህ በትምህርት ቤትም ከትምህርት ቤት ውጭም ትኩረት
ሰጥተን ካላስተማርን አንዴ ወሲብ ከጀመሩ እና ከተያዙ
ዛሬ ትጀምራለህ በኋላ ብታስተምር ጥቅም የለውም፡፡ ስለዚህ በጊዜ
ስለ ስነ ወሲብ እና ስለ ኮንዶም አጠቃቀም ማስተማር
አለብን፡፡
አዲስ ልሳን፡- ስለዚህ ተጋላጭ የሆነው
ክፍል ከቡና ቤት ይልቅ እንደ ትምህርት
ቤት ባሉ ቦታዎች ነው ያለው ማለት ነው?
ወደ ገፅ 13 ዞሯል
 ሐሙስ ነሐሴ 16 ቀን 2011 ዓ.ም 9

ለስራ ዕድል ፈጠራው ውጤታማነት ምን ይሰራ?

“ሃገሪቱ የምትመራበትን የስራ ዕድል ፈጠራ ዕቅድ እያዘጋጀች ነው”
የስራ ዕድል ፈጠራ ኮሚሽን

“በከተማዋ በርካታ የስራ ዕድል መፍጠር የሚያስችሉ የስራ መስኮች አሉ”

የአዲስ አበባ ከተማ የስራ ዕድል ፈጠራና ኢንተርፕራይዞች ልማት ቢሮ

“ስራ መፍጠር የሚቻለው በፕሮጀክቶች ነው፤ የግሉ ዘርፍ ፕሮጀክቶችን ይዞ እንዲመጣ ማድረግ
አስፈላጊ ነው” የቀድሞው የማሌዥያ የትራንስፎርሜሽን ሚኒስትር ዶክተር እድሪስ ጃላ

ስንታየሁ ምትኩ

የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር በ2012 በጀት

ዓመት ለ250 ሺህ ዜጎች የስራ ዕድል ለመፍጠር አቅዶ
እየተንቀሳቀሰ ይገኛል፡፡ የስራ ዕድል ፈጠራ ዕቅዱን
መሰረት ለማስያዝ የስራ ዕድል ፈጠራ ዘርፍን የሚመሩ
አመራሮች እና የሚመለከታቸው አካላት ጋር የውይይት
መድረክ ተካሂዷል፡፡ የከተማዋን የስራ ዕድሎች በአግባቡ
ፈትሾ ውጤታማ ለማድረግም የማሌዥያ ተሞክሮ
ታይቷል፡፡ ተሞክሮውን ከማሌዥያ ያመጡት የቀድሞው
የሃገሪቱ የትራንስፎርሜሽን ሚኒስትር ዶክተር እድሪስ ጃላ
“ከተማ መለወጥ እና የስራ ዕድል ፈጠራ” በሚል ርዕስ
የማሌዥያ እና የዋና ከተማዋ ኳላ ላምፑርን አቅርበዋል፡፡
ማሌዥያ በደቡብ ምስራቅ እስያ የምትገኝ ሃገር
ናት፡፡ ዋና ከተማዋ ኳላ ላምፑር ነው፡፡ በደቡብ ምስራቅ
እስያ ቀጣና የፋይናንስና ቢዝነስ ማዕከልና ዋነኛ የቱሪስት
መዳረሻ ከተማም ናት፡፡ ሃገሪቷም ሆነ ዋና ከተማዋ
ዛሬ ለደረሰችበት የዕድገት ደረጃ የማሌዥያ ማዕከላዊ
መንግስት እ.ኤ.አ በ2010 የስራ አካባቢ ሁኔታን ለማሻሻል
ይፋ ያደረገው የትራንስፎርሜሽን ፕሮግራም ይጠቀሳል፡፡
የማሌዥያ ሃገራዊ የትራንስፎርሜሽን ፕሮግራም ሃገሪቱን
መካከለኛ ገቢ ካላቸው ሃገሮች እ.ኤ.አ 2020 የበለፀገች
ሃገር ለማድረግ ያለመ የ10 ዓመት ዕቅድ ነው፡፡ ፕሮግራሙ
የሃገሪቱን ዓመታዊ የኢኮኖሚ ዕድገት 6 በመቶ በየዓመቱ
እንዲያድግ እና የዜጎችን የነፍስ ወከፍ ገቢ 15 ሺህ
የአሜሪካን ዶላር ለማድረስ ያለመ ነው፡፡
የኢኮኖሚ ትራንስፎርሜሽን ፕሮግራሙ በኋላ
ላምፑርና ማሌዥያ ስራና ቢዝነስ ለመስራት የሚያጋጥሙ
መሰናክሎችን ለመቀነስ የሚያስችሉ የተለያዩ እርምጃዎች
አካቶ ይዟል፡፡ የማሌዥያን የኢኮኖሚ ዕድገት ቀጣይነት
እንዲኖረው እና ተወዳዳሪ ለማድረግ የተነደፈው ይህ
የኢኮኖሚ ትራንስፎርሜሽን ፕሮግራም ሁለት መሰረታዊ
ነገሮችን ይዟል፡፡
የመጀመሪያው በሃገሪቱ ዕድገት ሊያመጡ የሚችሉ
12 ቁልፍ ሃገራዊ የኢኮኖሚ ዘርፎችን የያዘ ነዳጅ ዘይት፣
ጋዝ፣ የፋይናንስ አገልግሎቶች፣ ጅምላና ችርቻሮ ንግድ፣
ፓልም ዘይትና የጎማ ምርቶች፣ ቱሪዝም፣ ኤሌክትሮኒክስ፣
የኮሚዩኒኬሽን ይዘት እና መሰረተ ልማት፣ ትምህርት፣
ግብርና እና ጤና ናቸው፡፡ ሁለተኛው ደግሞ በቢዝነስ
ከባቢው ተወዳዳሪ ለመሆን የሚያስችሉ 6 የሪፎርም
ስትራቴጂ እርምጃዎችን የሚጠቁም ነው፡፡
ታላቋ ኳላ ላምፑርን መገንባት በሚለው
ከተማዋን የመገንባቱ ሀሳብ በዓለም ላይ ያሉ ቀዳሚ
ድርጅቶችን በመሳብ በሂደቱ 320 ሺህ የስራ ዕድል እ.ኤ.አ
በ2020 ለመፍጠር የማሌዥያ መንግስት አረንጓዴና ለኑሮ
ተስማሚ የሆነች፣ ልዩ መስህብ ያላት ከሲንጋፖር ጋር
ተወዳዳሪ የምትሆን ከተማን ለመፍጠር በሚል ያለመ
ነው፡፡
“ልክ እንደሌሎች ከተሞች ኳላ ላምፑር ጥሩና
መጥፎ ገጽታዎች አሏት” ይላሉ የማሌዥያ ዓለም አቀፉ
የንግድና ኢንዱስትሪ ዘርፍ ማህበር ዋና ዳይሬክተር
ስቲዋርት ፎርብስ፡፡ የሆነው ሆኖ ኳላ ላምፑር ለኑሮ
የምትመች ከተማ ለማድረግ ብዙ ስራዎች ተሰርተዋል።
በዚህም ከተማዋ ለኢንቨስተሮች ተመራጭ ማድረግ
ተችሏል ሲሉም ይገልፃሉ፡፡
በተደረገው የመለወጥ ርብርብ ኳላ ላምፑር
ከሲንጋፖር በመቀጠል የደቡብ ምስራቅ እስያ ሃገራት
አማራጭ ዋና መቀመጫ መሆንም ችላለች፡፡ እኤአ በ2014
የዓለም ባንክ በቢዝነስ ምቹነት ማሌዥያን 6ኛ ደረጃ ላይ
ሲያስቀምጣት ኳላ ላምፑር ከተማ ያሳየችውን ዕድገት
ከግምት ውስጥ በማስገባት ነበር፡፡
የማሌዥያ የኢኮኖሚ ትራንስፎርሜሽን
ፕሮግራም ሲዘጋጅ ትኩረት የሰጠው ህዝቡ መሰረታዊ
ለውጥ እንዲመጣ የሚያስፈልጋቸውን የትኩረት
መስኮች በመለየት ነው፡፡ እነዚህም ወንጀል፣ ሙስና፣
መሰረተ ልማት፣ የከተማ የህዝብ ትራንስፖርት፣ ዝቅተኛ
ገቢ ያላቸው ቤተሰቦችና ትምህርት የትኩረት መስኮች
ሆነው ተለዩ፡፡ በእነዚህ የትኩረት መስኮች ላይ ግልጽነት
የመፍጠር ስራም ተሰራ፡፡ በዚህም ሃገሪቷም ሆነች
ከተማዋ ውጤታማ ሊሆኑ አስችሏቸዋል፡፡
የቀድሞው የሃገሪቱ የትራንስፎርሜሽን ሚኒስትር
ዶክተር እድሪስ ጃላ እንደሚሉት አንድ ከተማ ለመቀየር
ሲታሰብ ትኩረት የሚሰጣቸው ጉዳዮች እንዳሉ አንስተው፤
የመጀመሪያው በከተማው ውስጥ የሚኖረው የኢኮኖሚ
እንቅስቃሴ የሚያሻሽሉ ስራዎችን መተግበር ነው
ይላሉ። ከዚህ ጋር ተያይዞ የስራ ዕድል ፈጠራ ስራዎችን
የሚነሱ ሲሆን፤ ሁለተኛው ደግሞ የማህበራዊ ጉዳዮችን
መመልከት እንደሆነ ያስቀምጣሉ፡፡ በማህበራዊ ጉዳዮች
ረገድ ወንጀልን ለመቀነስ የተሰራውን ስራ አንስተዋል።
በተለይ በኳላ ላምፑር ከተማ ወንጀል ለመቀነስ የሲ ሲ
ቲቪ ካሜራዎችን የመግጠምና ወንጀል የሚበዛባቸው
አካባቢዎች በመለየት የፖሊስ ኃይል በመጨመር ለውጥ
ማምጣት መቻሉ ዶክተር እድሪስ አብራርተዋል፡፡
እንደ ዶክተሩ ገለፃ እ.ኤ.አ በ2020 የበለፀገች ይገመግማሉ፡፡ በአንድ ዓመት ጊዜ ውስጥ የተሳኩና
ማሌዥያን እውን ለማድረግ ሲታቀድ በኢኮኖሚው ያልተሳኩ ተግባራት ተለይተው ሪፖርቱ ለህዝቡ ታትሞ
ውስጥ የግሉ ዘርፍ ወሳኝ ሚና እንደሚጫወት በመገንዘብ እንዲወጣ ይደረጋል፡፡
ነው ብለው፤ በዚህም ዕቅዱን ለማሳካት አዲስ ዓይነት
የዕቅድ ሰሌዳ (ዳሽ ቦርድ) በማዘጋጀት ሁሌም
የአሰራር ሰርዓት መከተል የግድ መሆኑን ተናግረዋል።
አርብ አርብ የተሰሩ ስራዎች ይመዘናሉ፤ የተገኘው ውጤት
ስራዎችን እንዴት መስራት እንደሚቻል ለማወቅ የሚረዱ
ልክ እንደ ትራፊክ መብራት ምልክት አረንጓዴ ላለቁ
ፍተሻ በማዘጋጀት የመንግስትና የግሉ ዘርፍ አካላት
ስራዎች፣ ቢጫ በከፊል ለተሰሩ እና ቀይ ላልተጠናቀቁት
እንዲገኙ በማድረግ ለስምንት ሳምንታት በአንድ ላይ
ይሰጣል፡፡ ይህ አካሄድ አዲስ አይነት የአሰራር ዘዴ እና
በመገናኘት እንዴት ሃገራችን (ከተማችንን) እናሳድግ
ዲሲፕሊን ፈጥሯል፡፡ አንድ ተግባር ለተከታታይ ሁለት
በሚለው ላይ እንዲመክሩ ተደርጓል፡፡ ይህም ስራውን
ሳምንታት ቀይ ከሆነ አካሄዱ ላይ የተሳሳተ ነገር እንዳለ
ለመስራት የሚያስችል ዝርዝር የድርጊት ዕቅድ ለማውጣት
ተደርጎ ሌላ መንገድ ይያዛል፡፡ በየወሩ የሚመለከታቸው
አስችሏል፡፡
ሚኒስትሮች በሚገኙበት በስራዎች ላይ ውይይት
በፍተሻ (ጥናት) በተሰራው ስራ ላይ አጠቃላይ ይደረጋል። በዓመቱ መጨረሻ ደግሞ የተሰራውና
ህዝቡ አስተያየቱን የሚሰጥበት ክፍት መድረክ በአዳራሽ ያልተሰራው ሪፖርት ይደረጋል፡፡ ሚኒስትሮችና ሌሎች
ወይም ኮንፈረንስ ተዘጋጀ፡፡ ሁሉም አካላት ከታክሲ ኃላፊነት ያለባቸው አካላት በውጤት ይለካሉ ብለው
አሽከርካሪዎች ጀምሮ መምህራን፣ ሀኪሞች፣ የህግ
ተሞክሮውን አብራርተዋል፡፡
ባለሙያዎች፣ መንግስታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች፣ የተፎካካሪ
ፓርቲ አባላት፣ የፓርላማ አባላት እና ሰራተኞች እንዲገኙ ዶክተር እድሪስ ፈጣን የሆነ ለውጥ ለማምጣት
በማድረግ ግብረ መልስ በመቀበል የማጥራት ስራ ከተፈለገ የተለወጠ አመራር ሊኖር እንደሚገባም
ተሰርቷል፡፡ ያስገነዝባሉ፡፡ ከከንቲባው ጀምሮ እስከ ታች አመራርም
ሆነ ፈፃሚ አካላት ተመሳሳይ ዓይነት ግንዛቤ ሊይዙ
በተጨማሪም በየሳምንቱ አርብ በተቋቋሙ የስትሪንግ
ይገባል። አዲስ እና ከዚህ ቀደም ከነበረው የተለየ የአሰራር
ኮሚቴዎች አማካኝነት አመራሩ አቅጣጫ ያስቀምጣል።
ስልት መከተልም ይጠይቃል፡፡ ለዚህም የመጀመሪያው
ስብሰባዎች በተደረጉ ቁጥር የተገኙ ውጤቶች ላይ
ቅድሚያ ሊሰጣቸው የሚገባቸውን ጉዳዮች በዝርዝር
ሳይሆን ችግሮችን መቅረፍ ላይ ብቻ ያተኩራል፡፡ በየወሩ
መለየት አንዱና ዋንኛው ነው፡፡ በአንዴ 20 ጉዳዮችን
ደግሞ ሚኒስትሮቹ እየተገናኙ ስራዎች የደረሱበትን
ቅድሚያ መስጠትና ማሳካት አይቻልም፡፡
ደረጃ ይፈትሻሉ፡፡ በየስድስት ወራት ጊዜ ደግሞ ጠቅላይ
ሚኒስትሩ በእያንዳንዱ ዘርፍ የተገኘውን ውጤት
ወደ ገፅ 14 ዞሯል
ከተቀመጠው ቁልፍ የመለኪያ መስፈርቶች ጋር በማየት
 10
ኬኒያዊቷ ሼፍ በምግብ ዝግጅት ሪከርድ
ሰበረች
ሲሳይ ንብረቱ
ኬኒያዊቷ ማሊሃ መሀመድ ባለፈው ሣምንት
ሐሙስ አራት ሰዓት ላይ ነበር ምግብ ማብሰያዋ ላይ
የቆመችው፡፡ ውሎና አዳሯን ከማብሰያው አድርጋ እሁድ
ሰባት ሰዓት ላይ ቁጭ ብላለች፡፡ በተከታታይ ለ75
ሰዓታት ኪችን ምግብ ስትሰራ ነበር፡፡ የባህር ዳርቻዋ
ከተማ ሞምባሳ ነዋሪ የሆነችው ማሊሃ ከአሁን ቀደም
ከእሷ የተሻለ ሰዓት ያስመዘገበ ባለመኖሩ የዓለም የምግብ
ማብሰል ሪኮርድን እንደሰበረች ተዘግቧል፡፡
የጊነስ ወርልድ ሪከርድ የማጣራቱን ስራ
ያልጨረሰ ሲሆን ከተረጋገጠም በአሜሪካዊው ምግብ
አብሳይ ለምፕኪን ተይዞ የነበረውን የ68 ሰዓት ሪከርድ
ታሻሽላለች ተብሏል፡፡
ማሊሃ አራት መቶ ያህል የኬንያና ዓለም አቀፍ
ምግቦችን ካዘጋጀች በኋላ መጠለያ ውስጥ ለሚገኙ
ሰዎች እንዲሁም ቤተሰቦቻቸውን ላጡ ለግሳለች፡፡
ምግብ ማብሰሏን በድል ካጠናቀቀች በኋላ ለጋዜጠኞች
እንደተናገረችው “ጉዞው አድካሚ ነበር፡፡ እግሮቼ
እየተብረከረኩ ነው፤ አይኖቼም በእንቅልፍ ማጣት ብዛት
ይቆጠቁጡኛል፤ ነገር ግን ይህንን በማሳካቴ በጣም ደስተኛ
ነኝ” ብላለች፡፡
“ቤት ለእንቦሳ” ያለው ሰው “እንቦሳ እሰሩ” ሳይሆን
ራሱ ይታሰር ተባለ
በሃገራችን አንድ ወዳጅ ለመጀመሪያ ጊዜ ወደ ሌላ
ሰው ቤት ለጥየቃ ጎራ ሲል ቤት ለእንቦሳ ይላል፤ ባለቤቱ
በአፀፋው እንቦሳ እሰሩ ይላል፡፡ ከወደ ሃገረ ቨርጂኒያ
ከአንድም ሀምሳ ሰዎች ቤት እየዞረ ቤት ለእንቦሳ በማለቱ
ፖሊስ ወደማረፊያ ቤት ሊያስገባው እየፈለገው ነው፡፡
ታዲያ የዚህ ሰው ጥፋት ምኑ ላይ ነው ያላችሁ እንደሆነ
ነገሩ ወዲህ ነው፡፡
ይህ ቨርጂኒያዊ ጎልማሳ ገና ቴሌቪዥን እንዳሁኑ
በተሻሻለ ቅርፅ ሳይመጣ የነበረውን የድሮውን ቅርፁን
በማስክ አሰርቶ እንደዝናብ ኮፍያ እስከአንገቱ አጥልቆ
በሁለት እጁ ደግሞ የእውነት የድሮ ቴሌቪዥኖችን ይዞ
ባለፈው ቅዳሜ ለእሁድ አጥቢያ ጀንበር ስትጠልቅ በየቤቱ
ይዞራል፡፡
ክሽን
በተከታታይ ለ72 ሰዓታት ምግብ ያበሰለችው ሼፍ
የሞምባሳ አስተዳዳሪ አሊ ሃሰን ጆሆ ለ36
ዓመቷ ምግብ አብሳይ የእንኳን ደስ ያለሽ መልዕክት
በእያንዳንዱ በረንዳ ላይ ማንም ሳያየውና
ሳይሰማው ቁጭ አድርጎ እብስ ይላል፡፡ ለምን ቢሉ
ከባለቤቱ ውጭ ማንም ሊያውቅ አልቻለም፡፡ እንዲህ
ዓይነቱ እንግዳ ነገር እንደምን ሆነ ሲሉ ለፖሊስ
ያመለከቱት የቴሌቪዥን ስጦታ ዕድለኞች የጧቱን ሲሳይ
ወደቤት ከማስገባት ይልቅ ለፖሊስ አስረክበዋል፡፡
እንዲህ ዓይነት ተሰምቶና ተደርጎ የማያውቅ
እንግዳ ነገር በብዙዎች ዘንድ መሳቂያ እና እንደመዝናኛ
ቢቆጠርም ፖሊስ ግን የቴሌቪዥኑን የገና አባት ኮቴ
እየተከተለ ለመያዝ በስራ እንደተጠመደ ይናገራል፡፡
የፖሊስ አባል የሆኑት ማት ኔካ ያለ ዜጋዎቻችን
ፍላጎት በየቤቱ እየገባ ያለፍላጎታቸውና ምርጫቸው
አስተላልፈውላታል ሲል የዘገበው ቢቢሲ አማርኛው
ክፍል ነው፡፡
የድሮ ቴሌቪዥን አንጠልጥሎ ቤት ለእንቦሳ ያለውን ሰው
ቤት ለእንቦሳ ሳይሆን ወደጣቢያችን ገብቶ ምክንያቱን
እንዲያስረዳ በጥቆማ እንዲተባበሯቸው በዋሽንግተን
ፖስት መናገራቸውን በአግራሞት ያስነበበው ኦዲቲ
ሴንትራል ነው፡፡
አይገርምም?
ታላቁ ሳይንቲስት አይዛክ ኒውተን በሃገሩ ፓርላማ
ውስጥ ተመርጦ የምርጫ ጊዜውን ፈፅሞ ሲሰናበት
ለፓርላማው ያቀረበው ሃሳብ ተገምግሞ ነበር፡፡ ኒውተን
በፓርላማው ውስጥ በቆየባቸው ዓመታት የተናገረው አንድ
ዓረፍተ ነገር ብቻ ነው፡፡ ይህም አጠገቡ ለተቀመጠው
ሰው ሲሆን መልዕክቱም “እባክህ ያንን መስኮት ክፈተው”
የሚል ብቻ ነበር፡፡
አዕምሮ መፅሔት ቅፅ 1 ቁጥር 5
ወርቃማ አባባሎች
• ዝናን ለማትረፍ ዓይነተኛው መንገድ መስለህ
ለመታየት የምትመኘውን ሆነህ መገኘት ነው
ሶቅራጥስ
• ጊዜን ስትገድል ህልውናህን እንደገደልህ እወቅ
ፎርክስ
• የሁሉም አመለካከት ተመሳሳይ ከሆነ ብዙ
የሚያስብ አይኖርም
ደካልዩ ሊኛማን
• አንድ ነገር ሁሌ ሩቅ የሚመስልህ አንተ
ያልተንቀሳቀስክ እንደሆነ ብቻ ነው
ፍሬዴሪክ ኒች
• በትዕግስት መጠበቅ የሚችል ሰው ዓለም ሁሉ
ወደ እርሱ ይጓዛል
ናፖሊዮን
ሐሙስ ነሐሴ 16 ቀን 2011 ዓ.ም
የግጥም ጥግ
ክራር
ቀጭን እንጨት በሶስት ማዕዘን ተዋቅሮ
በግርጌ አታሞ ብጤ ትንሽ ከበሮ
መሃከል ስድስት ጅማት ተወጥሮ
በቁራጭ ጠፍር መታ… መታ…
በጣቶች ቅኝት ለዘብታ
አምባሰል ባቲ፣ አንች ሆዬ ትዝታ፡፡
ክርር… ክርር… ክራር ሙዚቃ
እንባ አመንጭታ እንባ አድርቃ
ሁለንተናዊ የመንፈስ ሲቃ፡፡
የጀግና አንጀት በወኔ ተላውሶ
የፍቅረኛ ልብ በፍቅር ትዝታ ፈርሶ
ክራር ክርር በጀግኖች ጎራ
በዛፍ ጥላ ስር በመድረክ በኦፔራ
ድንቅ የሃገር ልጅ ፈጠራ
የባህላችን ቅርስ አዝመራ፡፡
ከአምባዬ ኃይሌ ሙዳይ መፅሔት ቁጥር 7/1992
***
ናፍቆት
በኔና አንች መሃል ወንዝ አለ መራራ
አላገናኝ አለኝ ሆኖኝ ባላጋራ
ያዘኝ ድህነቴ ድልድይ እንዳልሰራ
ዋኝቼ እንዳልወጣ ውሃ ልቤ ፈራ፡፡
አንች ወዲያ ማዶ እኔ ወዲህ ማዶ
ልባችን በስሜት ርቀቱን ጥሶ ገደሉንም ንዶ
ልዩነት ጅረትም ፈሶ፣ ወርዶ፣ ወርዶ
ቀን ሳይሞላ አይቀርም ለኛ ተዋህዶ
እስኪመቸኝ ድረስ፣ እስኪመችሽ ድረስ፣
እስከዚያ ልጨነቅ
እስኪመጣ ጊዜ ያንን ወንዝ የሚያደርቅ
የስሜቴን ምስጢር እስከዚያ ልደብቅ
ያንን ፈገግታሽን እነዚያ አይኖችሽን
በናፍቆት ልጠብቅ፡፡
ከመስፍን ወ/ማርያም እንጉርጉሮ 1967 ዓ.ም
ሐሙስ ነሐሴ 16 ቀን 2011 ዓ.ም
ማህበራዊ ችግሮችን የመፍታት
ሄለን ጥላሁን
ጅምር
በአዲስ አበባ በዋና ዋና መንገዶችና አስፋልቶች
ላይ እንዲሁም በትራፊክ መብራቶች አካባቢ ህፃናትን፣
ወጣቶችን፣ ልጅ የያዙ እናቶችን በአውራ ጎዳናው ላይ
ማየት እምብዛም አዲስ ነገር አይደለም፡፡ ወደ ጎዳና
ወጥተው ለችግር የተጋለጡ የህብረተሰብ ክፍሎች ደግሞ
ጎዳናውን የመረጡት ወደውና ፈቅደው ሳይሆን በተለያየ
መልኩ ህይወት ፊቷን በማዞሯ እንደሆነ የአደባባይ
ምስጢር ነው፡፡
በጎዳና ላይ የወጡ እና ለችግር ተጋላጭ የሆኑ
የህብረተሰብ ክፍሎች ህይወት ውስብስብ ከመሆኑ
አንፃር ጉዳዩ በቀጥታም ሆነ በተዘዋዋሪ የሚመለከታቸው
መንግስታዊም ሆነ መንግስታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች
ተጋላጮችን ለመታደግ በተለያየ ጊዜ የተለያየ ስራ
ተሰርቷል፡፡ ነገር ግን ስራው በቂ ነው ለማለት
አያስደፍርም፡፡ በከተማዋ ለችግር ተጋላጭ ሆነው ወደ
ጎዳና መውጣታቸው በራሳቸው እና የከተማዋ ገፅታ ላይ
ብቻ ሳይሆን የታዳጊ ህፃናቱን ህይወት ለመታደግ፣ ልመናን
እንዲሁም የጎዳና ላይ ወሲብን ለማስቀረት ሲባል የአዲስ
አበባ ከተማ አስተዳደር አቅዶ እየተንቀሳቀሰ ይገኛል፡፡
ነባራዊ መነሻዎች
በመዲናችን በአዲስ አበባ ከተማ ውስጥ ከ50 ሺህ
እስከ 100 ሺህ ዜጎች በጎዳና ተዳዳሪነት የልመና እና የወሲብ
ንግድ ላይ ተሰማርተው እንደሚገኙ ጥናቶች ያሳያሉ፡፡
የሃገሪቱን 70 በመቶ የጎዳና ተዳዳሪ ቁጥር የያዘው አዲስ
አበባ ውስጥ ሲሆን 90 በመቶ የሚሆነው አሃዝ ከተለያዩ
የሃገሪቱ አካባቢዎች ወደ አዲስ አበባ በመጡት የተያዘ
መሆኑን ጥናቱ አሳውቋል፡፡
ከዚህ ጉዳይ ጋር በተያያዘ የጎዳና ላይ የወሲብ ንግድ
እና ልመና በሰፊው በመንሰራፋቱ ሳቢያ በሃገር ሁለንተናዊ
እድገት ላይ ተፅኖውን እያሳረፈ ይገኛል። በዋነኝነትም
ችግሩ ማህበራዊ እና ምጣኔያዊ ቀውስን አስከትሏል፡፡
አብዛኛዎቹ ጎዳና የተዳዳሪዎች በወጣትነት
የዕድሜ ክልል ላይ ያሉ ናቸው ያሉት በአዲስ አበባ ከተማ
አስተዳደር ዐቃቤ ህግ ምክትል ቢሮ ኃላፊ አቶ አሰፋ
መብራቴ ናቸው፡፡ አብዛኛው የጎዳና ተዳዳሪዎች ለልመና
የተለያዩ ስልቶችን ተጠቅመው የሚኖሩ ናቸው ብለዋል፡፡
አንዳንዱ ሰርቶ ከመለወጥ ይልቅ ለምኖ መኖርን የመረጠ
ዜጋ ጎዳና ላይ እንዲበራከት ከማድረጉ ባሻገር እዚያው
ጎዳና ላይ የተወለዱ ህፃናትን መኖሪያቸው አድርጓዋል
ብለዋል፡፡
አሁን አሁን ላይ በርካታ የሚሆኑ የጎዳና ተዳዳሪ
ሴቶች ለልቅ ወሲብ የተጋበዙ እና የተጋለጡ መሆናቸውን
አቶ አሰፋ ገልፀዋል፡፡ በጎዳና ላይ የመጠለያ የወሲብ
ድርጊቶች እየተለመዱ በመምጣታቸው ለጤና ችግር
እየተጋለጡ ይገኛሉ፡፡ ይህ ተግባር ደግሞ የህብረተሰቡን
ስነ ልቦና የሚጎዳ፣ ህፃናት መማር የሌለባቸውን ከሞራል
ውጪ የሆነ ድርጊት እንዲማሩ ያደርጋቸዋል ብለዋል፡፡
ከእነዚህ ችግሮች በመነሳት ረቂቅ አዋጁ መዘጋጀቱ የራሱ
ፋይዳ እንዳለው ምክትል ቢሮ ኃላፊው ገልጿል፡፡
በቢሮ በኩል እየተሰሩ ያሉ ስራዎች
የጎዳና ተዳዳሪዎች ማገገሚያ መጠለያ በማስገንባት
የስልጠና አገልግሎት የወሰዱትን ለማቋቋም ስራዎችን
የሰራተኛና ማህበራዊ ጉዳይ ቢሮ እየሰራ ይገኛል፡፡ ወላጅ
ለሌላቸው ህፃናት ድጋፍ በመስጠት፣ወደ ቤተሰቦቻቸው
እንዲቀላቀሉ በማድረግ እና ዕድሜያቸው ከ65 ዓመት
በላይ ለሆኑ አረጋውያን እና አካል ጉዳተኞች በዘላቂነት
ለማቋቋም በርካታ ስራዎችን ቢሮው እየሰራ መሆኑን አቶ
አሰፋ ገልፀዋል፡፡
የአዋጁ መተግበር ዋነኛ አላማው በጎዳና ላይ
የሚተዳደሩ ዜጎችን ማቋቋም መሆኑን የተናገሩት የአዲስ
አበባ ከተማ የሰራተኛና ማህበራዊ ጉዳይ ቢሮ ኃላፊ
ወይዘሮ አለምፀሐይ ጳውሎስ ናቸው፡፡ የጎዳና ላይ
ተዳዳሪነት፣ ልመና እና የጎዳና ላይ ወሲብን ለመከላከል
የተዘጋጀው ረቂቅ አዋጅ አስፈላጊነቱን ከባለ ድርሻ አካላት
ጋር እንደተወያየበት ገልፀዋል፡፡
ይህ ሲባል እየተበራከተ የመጣውን ከሞራል ውጪ
የሆነ ልመና፣ጎዳና ተዳዳሪነት እና የወሲብ ንግድ ስርዓት
ለማስያዝ የማህበራዊ ችግሮችን የመከላከል፣ ለችግር
የተጋለጡትን የማቋቋም ተግባሩን አጠናክሮ በማቀጠል
ዜጎች ሰርተው የመለወጥ አስተሳሰባቸውን እንዲያጎለብቱ፣
ሰብዓዊ ጥሰቶችን ለመከላከል እና ለመቆጣጠር እንዲቻል
ህገ ወጥ የሆኑ ድርጊቶችን በህግ ተጠያቂ በማድረግ
ለመጪው ትውልድ ስርዓት ያለው ከተማን ማስተላለፍ
ዋነኛ አላማው ነው ብለዋል፡፡
እንደ ቢሮ ኃላፊዋ ገለፃም ህጋዊ ክልከላው ወደ
ተግባር ሲገባ ሊፈጠር የሚችለውን የጎንዮሽ ችግሮች
እንዳይፈጠሩ ነባር የጎዳና ተዳዳሪዎችን በዘላቂነት ማቋቋም
የሚያስችል ስራ እየተሰራ መሆኑን ገልፀዋል፡፡
ረቂቅ አዋጁ የተጀመረውን ስራ ከማስቀጠል አንፃር
የራሱ የሆነ እገዛ አለው ብለዋል፡፡ የከተማ አስተዳደሩ
በመጀመሪያ ችግሮችን በመለየት በምን አግባብ መፍትሄ
ማምጣት እችላለሁ የሚለውን ጥናት በማድረግ መፍትሄ
ያለውን አቅርቧል፡፡
በዚህም በሃገር ደረጃ በተደረገው ምክክርም
የማህበረሰብ አቀፍ ድጋፍ እንክብካቤ ጥምረቶችን
በየደረጃው አቋቁሟል፡፡ የዚህ ጥምረት ዋነኛ አላማን
ወይዘሮ አለምፀሐይ ሲናገሩ ማህበራዊ ችግሮች
በህብረተሰቡ ውስጥ ሲፈጠሩ ህብረተሰቡ ራሱ ችግሮቹን
በየደረጃቸው በተለያዩ የምክክር መድረኮች ላይ መወያየት
የሚችልበትን አግባብ መፍጠር ያስፈልጋል ብለዋል፡፡
ይህም ሲባል እየተሸረሸሩ ለመጡት እሴቶቻችንን ወደኋላ
ተመልሰን መመልከት ያስፈልገናል ብለዋል፡፡
በዋነኝነት በቤተሰብ መፍረስ ምክንያት ወደጎዳና
ላይ የሚወጡ ህፃናትን መታደግ ያስፈልጋል ብለዋል።
የጠፋውን ባህላችንን ወደነበረበት በመመለስ እርስ
በእርሳችን በመደጋገፍም አንዳችን ለአንዳችን መፍትሄ
መሆን ይገባናል ብለዋል፡፡
11
የጎዳና ላይ ህይወት በከፊል
በህግ ማዕቀፉ የተቀመጡ ሃሳቦች የአደባባይ ላይ ልመና የራሱ የሆኑ አሉታዊ ጎኖች
ያሉት የአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የህብረተሰብ ጥናት መምህር
በከተማዋ ላይ የጎዳና ተዳዳሪነት፣ የጎዳና ላይ
አቶ ክቡር እንግዳው ናቸው፡፡ የሀገር ገፅታ ግንባታን
ልመና እና ወሲብ ከጊዜ ወደ ጊዜ እየተበራከተ በመምጣቱ
በማጠልሸት፣ የቱሪዝም ፍሰትን ከመቀነስ አንፃር፣ ሰዎችን
ሳቢያ በርካታ ዜጎች ላይ የሰብዓዊ መብት ጥሰት እና
ለበሽታ ተጋላጭ በማድረጉ ረገድ፣ አምራች ዜጋውን
ለከፋ ማህበራዊ ችግር ተጋላጭ ሆነዋል፡፡ በዚህም ሳቢያ
እንዳይሰራ እና በሰዎች ላይ ጥገኛ በማድረግ እንዲሁም
ለትራፊክ አደጋ እና ለሌሎች አደጋዎች ከመጋለጣቸው
የትራፊክ ፍሰቱን በማስተጓጎሉ ረገድ ከፍተኛ የሆነ ተፅእኖ
ባሻገር የከተማዋንም ገፅታ እያበላሹ ይገኛሉ፡፡ ከዚህም ጋር
እያሳደረ መሆኑን አቶ ክቡር እንግዳው ገልጸዋል፡፡
በተያያዘ ለከተማዋ የፀጥታ ችግር እና ለወንጀል መስፋፋት
ምክንያት ሆነው ተገኝተዋል፡፡ በጎዳናዎች ላይ የሚስተዋለው ልመና ሰው ሰራሽ
እና በተፈጥሮ ምክንያት የሚከሰቱ ችግሮች የሰውን ልጅ
ስለሆነም የአዲስ አበባ ምክር ቤት በተሻሻለው
ወደ የሰው እጅ ጠባቂነት የሚመራው ቢሆንም አንዳንድ
የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር ቻርተር አዋጅ ቁጥር
ሰዎች በዳተኝነት ሌሎችን በመመልከት በአስተሳሰብ
361/1995(የተሻሻለው) አንቀፅ 14 ንዑስ አንቀፅ /1/ሀ/
ክፍተት በሰዎች ላይ ጥገኛ ሲሆኑ ይስተዋላል፡፡ ይህ ደግሞ
መሰረት አዋጁን አውጥቷል፡፡
ከመስራት ይልቅ የሰው እጅ ጠባቂ ይሆናሉ ብለዋል፡፡
በዚህም መሰረት በዋና ዋና መንገዶች፣
ነገር ግን ከዚህ በተቃራኒው በእውነተኛ እና
በአደባባዮች፣ በመንግስት እና በግል ተቋማት መስሪያ
አሳማኝ በሆነ ምክንያት ተቸግረው ወደ ልመና የገቡትን
ቤቶች፣ በአውቶቡስ ማቆሚያዎች፣ በባቡር ጣቢያዎች፣
ሰዎች በመለየት የትኛው ነው ትክክለኛ የተቸገረ ሰው
በመዝናኛ ቦታዎች እንዲሁም በዓለም አቀፍ ድርጅቶች
የሚለውን ማጤን እንደሚያስፈልግ ነው የተናገሩት፡፡
አካባቢ ማደር የተከለከለ መሆኑን በአዋጁ ላይ
አስቀምጧል፡፡ ይህንን ጉዳይ በተመለከተ በአዲስ አበባ ውስጥ
ነዋሪ የሆኑትን አቶ መንገሻ ዮሐንስን አናግረናል፡፡ የረቂቅ
ልመናንም በተመለከተ በትራፊክ መብራት፣
አዋጁን መፅደቅ ከሚድያ እንደሰሙ ተናግረዋል፡፡
በተሸከርካሪ መንገዶች ዳርቻ ፣ በእግረኛ መንገዶች እና
በዚህም ሰራተኛና ማህበራዊ ጉዳይ ቢሮ ስራውን ቀደም
በቱሪዝም ማስጎብኛ ስፍራዎች በመሳሰሉ ቦታዎች ላይ
ብሎ መስራት ይገባው እንደነበር ገልፀዋል፡፡ አሁንም
መለመን የተከለከለ መሆኑን ተቀምጧል፡፡
ቢሆን ጎዳና ላይ የወደቁ ወገኖቻችንን ዞር ብለን ማንሳት
በመንገድ፣ በተሸከርካሪ ውስጥ እና በመኪና ይጠበቅብናል ብለዋል፡፡ አንዳንድ ስፍራዎችም ለፀጥታ
ማቆሚያ ላይ የሚፈፀም ወሲብ በተመለከተም ማንኛውም
ስጋት በመሆናቸው በጠራራ ፀሀይ ሰው የሚዘረፍበት
ሰው በዋና ዋና መንገዶች እና ዳርቻዎች እንዲሁም የመኪና
እና የሚደፈርበት ጎዳና መሆን ስለማይገባው አዲስ አበባ
ማቆሚያ ቦታዎች እና በተሽከርካሪ ውስጥ በመሆን ወሲብ የአፍሪካ መዲና በመሆኗ የሰለጠኑ አሰራሮች ከተማዋ ላይ
መፈፀም በህግ የተከለከለ መሆኑን በረቂቅ አዋጁ ላይ መታየት ይኖርባቸዋል ብለዋል፡፡
ተቀምጧል፡፡
የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር ይህንን ችግር
በዚህ አዋጅ ውስጥ የተከለከሉ ተግባራትን
በዘላቂነት ለመፍታት እንዲቻለው የማህበራዊ ትረስት
ሲያከናውን የተገኘ ማንኛውም ሰው በኢትዮጵያ የወንጀል
ፈንድ በጎዳና ላይ ለሚኖሩ ደጋፊ ያጡ አረጋዊያንን፣
ህግ ላይ በተቀመጠው የደንብ መተላለፍ ድንጋጌዎች ወይም የአዕምሮ ህሙማንን፣ አካል ጉዳተኞችን እና ለማህበራዊ
ሌሎች አግባብነት ባላቸው ህጎች መሰረት የተቀመጡ ችግር የተጋለጡትን በዘለቄታነት ለመርዳት እንዲያስችል
ቅጣቶች እንደ አግባብነታቸው ተፈፃሚነት ይኖራቸዋል፡፡ ታስቦ የተቋቋመ ነው፡፡ ይህንን በጎ ተግባር ለመደገፍም
በ6400A ብሎ በመላክ ሁሉም የህብረተሰብ ክፍል
የማህበረሰቡ አስተያየት እና የመፍትሄ
የበኩሉን ማበርከት ይጠበቅበታል፡፡
ሃሳቦች
 12
“በጎ ፈቃደኝነት ትልቅ ሥራ ነው፤ ብዙ ልምዶችን አግኝተንበታል፤ ተምረንበታል”
“ሲጀመር የነበረው መንፈስም ሆነ አሁን በተግባር የታየው የሚያስደስት በመሆኑ ተጠናክሮ ይቀጥላል”
• በአዲስ አበባ ከአንድ ሺህ በላይ ወጣቶች በሆስፒታሎች በበጎ ፈቃደኝነት እየተሳተፉ ነው
ስንታየሁ ምትኩ
በበጎ ፈቃደኛ ወጣቶች ከሐምሌ 2011 ዓ.ም ጀምሮ
በሆስፒታሎች እየተሰጠ ያለው የበጎ ፈቃድ አገልግሎት
የሥራ አፈፃፀም ምን እንደሚመስል የጤና ሚኒስቴር
እና የአዲስ አበባ የወጣቶችና የበጎ ፈቃድ ማስተባበሪያ
ኃላፊዎች በተገኙበት በተለያዩ ሆስፒታሎች ከትናንት
በስቲያ የመስክ ጎብኝት ተደርጓል፡፡
ወይዘሮ ፍሬህይወት ተሾመ በጥቁር አንበሳ
ሴፔሻላይዝድ ሆስፒታል በታማሚዎች የመኝታ ክፍል
ህክምናቸውን በመከታተል ላይ እያሉ ነበር ያገኘናቸው፡፡
ወይዘሮ ፍሬህይወት አጠገባቸው ሆኖ የሚያስታምማቸው
እና የሚረዳቸው እህትም ሆነ ወንድም ባይኖራቸው በጎ
ፈቃደኛ ወጣቶች ከጎናቸው በመሆን እገዛ እንዳደረጉላቸው
ተናግረዋል፡፡ መድሃኒት መግዛት፣ የደም ምርመራ የተለያዩ
ቦታዎች ሄዶ በማሰራትና መሰል ድጋፍ እንዳደረጉላቸው
ገልፀዋል፡፡
“ከጠበቅሁት በላይ እንክብካቤ አድርገውልኛል።
ሁሉን ነገር የጨረሱልኝ እነሱ ናቸው፤ ምግብ ሁሉ
ያመጣሉ ሲሉ በበጎ ፈቃደኞች የተደረገላቸውን ድጋፍና
እንክብካቤ ተናግረዋል፡፡
በተለያዩ ሆስፒታሎች በተደረገው ጉብኝት በበጎ
ፈቃደኝነት ሲሰሩ ያገኘናቸው ወጣቶች በበኩላቸው
በጎ ፈቃደኝነት ትልቅ ሥራ እንደሆነና በርካታ ልምድና
ትምህርት እንዳገኙበት ተናግረዋል፡፡ በጥቁር አንበሳ
ስፔሻላይዝድ ሆስፒታል በበጎ ፈቃደኝነት እየሰራች
ያለችው ወጣት ኤልሻዳይ መብራቲ “በበጎ ፈቃድ ሥራዎች
የቀረፍናቸው ችግሮች ቢኖሩም ለእኛ ከዚያ የበለጠ
የተለያዩ ልምዶችን አግኝተናል፡፡ ከሰው ጋር መሥራትና
በሥራ ዕድል ፈጠራው የህብረተሰቡን ተጠቃሚነት ለማረጋገጥ እየተሰራ መሆኑ ተገለጸ
ይግለጡ ጓዴ
የሥራ ዕድል ፈጠራውን በተሳለጠ መንገድ
ተግባራዊ በማድረግ የህብረተሰቡን ተጠቃሚነት
ለማረጋገጥ እየተሰራ መሆኑን የአዲስ አበባ ከተማ የሥራ
ዕድል ፈጠራና የኢንተርፕራይዞች ልማት ቢሮ አስታወቀ፡፡
የቢሮው ኃላፊ አቶ ጀማል ጀምበር እንደገለፁት
በ2012 ከተማ አስተዳደሩ ወጣቶችን፣ ሴቶችን እና ሌሎች
የህብረተሰብ ክፍሎችን ትኩረት ሰጥቶ ወደ ተግባር
መግባቱን ገልፀዋል፡፡ በ2ዐ12 በጀት ዓመት አጠቃላይ
250 ሺህ ለሚሆኑ የከተማዋ ነዋሪዎች የሥራ ዕድል
ለመፍጠር ዕቅድ መያዙን የጠቆሙት ኃላፊው ተግባሩንም
ለማሳካት እንዲቻል ሴክተር መሥሪያ ቤቶች በተቋማቸው
ነባራዊ ሁኔታ በሚያደርጉት እንቅስቃሴ የሥራ ዕድል
ፈጠራን ታሳቢ እንዲያደርጉና ሁሉም የየራሳቸውን እቅድ
እንዲያቀርቡ ተደርጓል ብለዋል፡፡
ለሥራ ዕድል ፈጠራው አስፈላጊ የሆኑ ዝግጅቶች
እና ግብዓቶችንም የማሟላት ሥራ እየተከናወነ ይገኛል
ያሉት ኃላፊው ሥራውም በዝግጅት ምዕራፍ የሚባክን ጊዜ
እንዳይኖር ከሀምሌ 1 ጀምሮ የሥራ ዕድል የመፍጠር ሂደቱ
መቀጠሉንም ተናግረዋል፡፡
ባለፈው በጀት ዓመት ለ163 ሺህ 141 ለሚሆኑ
በጎነት በሆስፒታል
“ከጠበቅሁት በላይ እንክብካቤ አድርገውልኛል”ያነጋገርናቸው ታካሚ
መግባባት ተምረንበታል” ስትል ተናግራለች፡፡
በሆስትታሉ ብዙ ነገሮች እንደቤተሰብ በመሆን
በመተጋገዝ እየሰሩ መሆኑንና የታካሚዎች ምርቃት
በራሱ ትልቅ መሆኑን ገልፃለች፡፡ በጥቁር አንበሳ
ስፔሻላይዝድ ሆስፒታል የሚገለገለው ሰው በርካታ
በመሆኑ በተለይ በካርድ እና ላቦራቶሪ ክፍሎች አካባቢ
የሚታየውን መጨናነቅ ለመቅረፍ ሞክረናል፡፡ አስታማሚ
የሌላቸው ከተለያዩ የኢትየጵያ አካባቢዎች የሚመጡ
ታካሚዎች ዕምነት በመጣል ገንዘባቸውንና እቃቸውን
እንደሚሰጧቸው ገልፃ የተሰጣቸውን ኃላፊነት በአግባቡ
እየተወጡ እንደሚገኙ ተናግራለች፡፡ በጎ ፈቃደኝነት
ትልቅ ሥራ ነው የምትለው ኤልሻዳይ ለታካሚዎች ካርድ
በማውጣትና በማስታመም የቻለችውን ሁሉ ድጋፍ
እያደረገች እንደምትገኝ ጠቅሳለች፡፡
ሌላኛው በጎ ፈቃደኛ ወጣት ያስሚን ሰይድ
እንደበጎ ፈቃደኛ ትልቁ ነገር የሰውን ችግር ማቃለልና
ደስ እንዲለው ማድረግ ነው፡፡ ወደ ሆስፒታሉ ለሚመጡ
ቦታ በማሳየት ካርድ በማውጣት እና የተለያዩ ሥራዎችን
በመስራት እገዛ እያደረግን እንገኛለን ብላለች፡፡
ሌሎችም ያነጋገርናቸው በጎ ፈቃደኛ ወጣቶች
እንደተናገሩት ጥሩ መስራት ዞሮ ለራስ ነው በሚል
እሳቤ በበጎ ፈቃደኝነት የተለያዩ ሥራዎች ላይ ድጋፍ
እያደረጉ መሆኑን አብራርተዋል፡፡ ከካርድ ክፍል ካርድ
የማውጣትና የካርድ ክፍሉን በማደራጀት፣ በፅዳትና
በማስዋብ ሥራ እየተሳተፉ ነው፡፡ አንዳንዶችም ከጉልበት
ባሻገር በሙያቸው የተለየ እገዛ እያደረጉ እንደሚገኙ
ተጠቁሟል። በዚህ ረገድ በጋንዲ መታሰቢያ ሆስፒታል
የባዩ ሜዲካል ኢንጂነሪንግ ተማሪዎች በሆስፒታሉ
የተበላሹ የህክምና መሳሪያዎች በመጠገን አገልግሎት
እንዲሰጡ አድርገዋል፡፡
ዜጎች ቋሚና ጊዜያዊ የሥራ ዕድል መፍጠር መቻሉን
የጠቆሙት አቶ ጀማል አብዛኛው ግን ጊዜያዊ በመሆኑ
በርካቶች ተመልሰው ሥራ ፈላጊ የሆኑበት አጋጣሚ
መኖሩን ግን አልሸሸጉም፡፡ በዚህ ዓመት ግን ቋሚና ዘላቂ
የሥራ መስኮች ላይ ትኩረት አድርጎ ለመሥራት አቅጣጫ
መቀመጡን ገልፀዋል፡፡
ለሥራ ዕድል ፈጠራ አጋዥ ይሆናሉ ተብለው
የተገነቡ መሥሪያ ቦታዎች እንዳሉ የተናገሩት አቶ ጀማል
በመሥሪያ ቦታዎች የመሠረተ ልማት መኖሩንና ውጤታማ
በሆነ መልኩ ለመጠቀም እና ወደ ተግባር ለመግባት
ዝግጅት መደረጉን ጠቅሰዋል፡፡
ወጣቱ ሁሉንም ነገር መንግስት እንዲያዘጋጅለት
የመጠበቅ ሁኔታ ነበረ ያሉት አቶ ጀማል በራሳቸው
ወደ ሥራ እንዲገቡ የተጀመረውን ጥረት አጠናክረን
እንቀጥላለን ሲሉ ተናግረዋል፡፡ ዜጎች የራሳቸው ፈጠራ
ታክሎበት ያዋጣናል ብለው በሚያስቡት የሥራ መስክ ላይ
እንዲሰማሩ መደረጉንም ገልፀዋል፡፡ የሚያቀርቡት ቢዝነስ
አዋጭነት እየገመገመ፣ የአዲስ ብድርና ቁጠባ ተቋም
ብድር እንዲያመቻችላቸው አቅጣጫ ተቀምጦ እየተሰራ
መሆኑንም አስረድተዋል፡፡
የከተማ ግብርና ዘርፍ ቀደም ሲል በነበረው
እንቅስቃሴ ውጤታማ ነበር ብሎ መውሰድ አይቻልም
የበጎ ፈቃድ አገልግሎት ሰጪ ወጣቶች
የስነ ህዝብ ጤና ባለሙያ ዶ/ር ኤርሲዶ ሌንዴቦ
በጥቁር አንበሳ ስፔሻላይዝድ ሆስፒታል የክረምት
በጎ ፈቃድ አስተባባሪ አቶ ሰለሞን ረጋሳ እንደተናገሩት
በበጎ ፈቃደኛ ወጣቶች ከተሰሩ ሥራዎች መካከል አንዱ
በሆስፒታሉ ትልቅ የቅሬታ ምንጭ በሆነው የካርድ ክፍል
ላይ የተሰራው ሥራ ነው፡፡ ታካሚዎች መጀመሪያ ሲመጡ
የሚያገኙት የካርድ ክፍሉ ላይ የታካሚዎችን መረጃ
በቅደም ተከተል የማዘጋጀት፣ የአገልግሎት ጊዜያቸው
ያለፈባቸውን ካርዶች የማስወገድና የተጓደሉትን
የታካሚዎች መረጃዎች የማሟላት ሥራዎች እንደተሰሩ
ገልፀዋል፡፡
በትርፍ ሰዓት ክፍያ እንዲሰሩ የታሰቡ መረጃዎችን
ወደ ኮምፒዩተር የማስገባት ሥራ በበጎ ፈቃደኞቹ
በመከናወኑ ተቋሙን ከወጭ አድኖታል፡፡ በአጭር ጊዜ
ከፍተኛ ስራ መሥራት አስችሏል፡፡
በጋንዲ መታሰቢያ ሆስፒታል ሜዲካል
ዳይሬክተር ዶክተር ታሪኩ ደሬሳ በበኩላቸው በበጎ ፈቃድ
ላይ የተሰማሩ ወጣቶች ታካሚዎች ወደ ሆስፒታሉ ሲመጡ
ቦታ በማሳየት፣ ወንበር በማስያዝ፣ ካርድ ሲያወጡ ካርዱን
ለምርመራ በማሳየትና አልትራሳውንድ እንዲሰራላቸው
በማድረግ ቤተሰብ የሌላቸውን እንደቤተሰብ ሆነው
እያገለገሉ እንደሚገኙ አብራርተዋል፡፡ በጎ ፈቃደኞቹ
በፍላጎት እየሰሩ እንደሚገኙና መበረታታት ያለበት ተግባር
መሆኑንም አክለው ተናግረዋል፡፡
በራስ ደስታ ዳምጠው መታሰቢያ ሆስፒታል
የካርድ ክፍል ኃላፊ አቶ ካሳሁን አባተ የበጎ ፈቃድ
ወጣቶች ታካሚዎች ሳይጠብቁ በፍጥነት ህክምና
እንዲያገኙ እየሰሩ ያሉት ሥራ ቀላል አይደለም፡፡ ምንም
ሳይከፈላቸው እየሰጡ ያለው አገልግሎት በሌላው
እየተከፈለው በሚሰራው ሰራተኛ ላይ ትልቅ አወንታዊ
ተፅዕኖ መፍጠሩንም ተናገረዋል፡፡
ያሉት ኃላፊው አሁን ያሉ አቅሞችን በመጠቀም የከተማ
ግብርና ላይ ሰፊ የሥራ ዕድል ለመፍጠር ዕቅድ መያዙን
ተናግረዋል፡፡ በዘርፉም ወደ 51 ሺህ ዜጎች የሥራ ዕድል
እንደሚፈጠር አሳውቀው ዘርፉ በከተማዋ የገበያ ዋጋ
በማረጋጋት ረገድም የላቀ ድርሻ እንደሚኖረው ገልፀዋል፡፡
ቤቶች ልማት እና ሌሎች የኮንስትራክሽን ዘርፎች
ላይ ሰፊ የሥራ ዕድል ይፈጠራል ያሉት አቶ ጀማል
በመደበኛ ወደ 2ነጥብ 2 ቢሊዮን ብር ዕቅድ መያዙንና
በተጨማሪም ባለፈው ዓመት የተለቀቀው የወጣቶች
ተዘዋዋሪ ብድር ወደ 1ነጥብ 8 ቢሊዮን ብር የሚሆነው
በዚህ ዓመት ላይ ጥቅም ላይ ይውላል ብለዋል፡፡
የማሽነሪ አቅርቦት ተቋምም ማሽን ለሚፈልጉ
እና ወደ ሥራ ለመሰማራት የሚፈልጉ ወጣቶች ማሽን
ለማቅረብ በጀት ይዞ እየሰራ መሆኑን ገልፀዋል፡፡
የመሥሪያ ቦታ አቅርቦትን በተመለከተ
ለሚያስፈልጋቸው የሥራ ዘርፎች ግንባታዎችን የማ
ጠናቀቅ፣ አዲስ የሚገነቡትን በፍጥነት የማስጀመር እና
ሌሎች አማራጮችን በመጠቀም የመሥሪያ ቦታዎችን
ለማቅረብም ዕቅድ ተይዞ ወደ ተግባር መገባቱንም አቶ
ጀማል ተናግረዋል፡፡
የአዲስ አበባ ከተማ ግብርና እና አርሶ አደር ልማት
ኮሚሽን ኮሚሽነር ወይዘሮ ፈትያ መሐመድ በበኩላቸው
ሐሙስ ነሐሴ 16 ቀን 2011 ዓ.ም
የጤና ሚኒስቴር
በአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር የወጣቶችና
የበጎ ፈቃድ ማስተባበሪያ ቢሮ ኃላፊ አቶ ቦጋለ ስማርት
መርሃ ጥበብ እንደገለፁት በክረምት ወራት በሆስፒታሎች
የተጀመረው የበጎ ፈቃድ አገልግሎት ከ1ዐዐዐ በላይ
የሆኑ ወጣቶች እየተሳተፉበት ነው፡፡ በሆስፒታሎች
የተጀመረው አገልግሎት በሌሎች ተቋማት የበጎ ፈቃድ
አገልግሎት የሚሰጥበት አደረጃጀት ይሰራል ብለዋል፡፡
የአዲስ አበባ ከተማ ጤና ቢሮ ኃላፊ ዶክተር
ዮሐንስ ጫላ በበኩላቸው የበጎ ፈቃድ አገልግሎቱ በአዲስ
አበባ በፌዴራል ስር በሚገኙ 12 ሆስፒታሎች እየተሰጠ
እንደሚገኝ ጠቅሰዋል፡፡
የበጎ ፈቃደኛ ወጣቶች ተግባር በጎ ማድረግ
ምን ያህል ሀብት መሆኑን የተረዳንበት ነውም ብለዋል።
የክረምት ጊዜ ተግባር ብቻ ሳይሆን በበጋም ወቅት
ለማስቀጠል እንደሚሰራ ጠቁመዋል፡፡
በጉብኝቱ ላይ የተገኙት የጤና ሚኒስቴር
ሚኒስትር ዴኤታ ወይዘሮ ሳህረላ አብደላ በበኩላቸው
በሆስፒታሎች የሚሰጠው የበጎ ፈቃድ አገልግሎት
ከሚመለከታቸው አካላት ጋር በትኩረት እንደሚሰራበት
ተናግረዋል፡፡ ፕሮግራሙ ሲጀመር የነበረው መንፈስም
ሆነ አሁን በተግባር የታየው የሚያስደስት በመሆኑ
ቀጣይነት እንዲኖረው ይደረጋል፡፡ የበጎ ፈቃድ
አገልግሎት እየሰጡ ካሉት ወጣቶች ወደ ህክምና መግባት
ለሚፈልጉት ሙያውን እያወቁት እንዲሄዱ ስልጠናና
የተለያዩ ፕሮግራሞችን ለመቅረፅ እንደታሰበ ተናግረዋል።
በሆስፒታሎች የሚሰጠው የበጎ ፈቃድ
አገልግሎት የመስክ ጉብኝት በጥቁር አንበሳ ስፔሻላይዝድ
ሆስፒታል፣ ዘውዲቱ መታሰቢያ ሆስፒታል፣ ጋንዲ
መታሰቢያ ሆስፒታል፣ ራስ ደስታ ዳምጠውና ዳግማዊ
ምኒልክ ሆስፒታል ተደርጓል፡፡
የከተማ ግብርና የራሱ የሆነ ፖሊሲና ስትራቴጂ ኖሮት
የሚተገበር ተግባር አልነበረም ያሉ ሲሆን በከተማዋ
ባለው የህዝብ ብዛትና የሥራ አጥ ቁጥር መጨመር
በምርት ፍጆታ እና አቅርቦት መቀነስ እንዲሁም ተያያዥ
ችግሮችን ለመፍታት የከተማ አስተዳደሩ በኮሚሽን ደረጃ
ግብርና እንዲዋቀር ማድረጉን በመጥቀስ ይህም ለዘርፉ
የተሰጠውን ትኩረት እንደሚያሳይ ገልፀዋል፡፡
በከተማ ግብርናው ዘርፍ ከዚህ በፊት ያልተሰሩ
እና ብዙ ትሩፋቶች ያላቸው የሥራ መስኮች ስላሉ ከ5ዐ
ሺህ በላይ የሥራ ዕድል ለመፍጠር መታቀዱን ተናግረዋል።
የትኛው ሥራ በብዛት የሥራ ዕድል ይፈጥራል
የሚለውን መለየቱንና ከብት ማድለብ፣ የዶሮ እርባታ፣
ፍየል፣ በጎች በማድለብ የሥጋ አቅርቦት፣ የዓሳ ሃብት
ልማት በተወሰነ መልኩ ሙከራ ላይ ያሉ አሉ፤ የተወሰነ
የሥራ ዕድል ይፈጥራል ብለዋል፡፡
በዘርፉ ያለውን የአመለካከት ችግር ለመፍታት እና
የውጭ ተሞክሮዎችን በማምጣት ወጣቶችን ተጠቃሚ
ለማድረግ እንዲሁም በልማት ተፈናቃይ አርሶ አደሮችን
በማካተት ተጠቃሚ ለማድረግ እንደሚሰራ ተናግረዋል፡፡
የከተማ ግብርና ዘርፉን ለማዘመን የግንዛቤ ፈጠራ
እና የከተማ ግብርና ተሞክሮዎችን በማምጣት ለመተግበር
በዕቅድ መያዙን ኮሚሽነሯ ገልፀዋል፡፡
ሐሙስ ነሐሴ 16 ቀን 2011 ዓ.ም
“በኤድስ...” ከገጽ 8 የዞረ
ዶ/ር ኤርሲዶ ፡- በጣም፡፡ ወጣቶች ላይ ነው አደጋው
ያለው ወጣቶቹ የት ነው ያሉት ካልክ አንድ ትምህርት
ቤት ውስጥ ነው፡፡ ሁለት ከትምህርት ቤት ውጭ ወጣት
ሠራተኞች ባሉበት እንደ የኢንዱስትሪ ሳይቶች፣ ሰፋፊ
እርሻዎች ወዘተ.. አካባቢ ነው፡፡ ዕድሜያቸውም ሆነ
የሚያገኙት ገንዘብ ተጋላጭ ያደርጋቸዋል፡፡
አዲስ ልሳን፡- ድሮ በግልፅነት መነጋገር
ወዘተ.. ይባል ነበር፡፡ እሱስ ላይ
እንደተገመተው የመነጋገር ባህሉ መጥቷል
ወይስ እንደነበረው ነው የቀጠለው?
ዶ/ር ኤርሲዶ፡- አልመጣም፡፡ ሰው ይነጋገር ሲባል
ስልታዊ ሆነህ ማሰብ አለብህ፡፡ አንድ ነገር ብቻውን
አይቀየርም፡፡ አንተ ልጆች ቢኖሩህ በግልፅ ተወያይ ስልህ
ቀጥታ ቤት ሄደህ እስቲ ሰብሰብ በሉ ስለ ኤድስ እንወያይ
ብትል ሰክሯል ነው የሚሉህ፡፡ መጀመሪያ ስለ ኤድስ፣
ስለ ወሲብ ምናምን ከማውራትህ በፊት ቀላል ስለሆኑ
ጉዳዮች ማውራት አለብህ፡፡ እኔ ከልጆች ጋር የመነጋገር
ልማዴን የማዳብረው የሚወዱት ነገሮችን በማውራት
ነው፡፡ ልጄ የሊቨርፑል ደጋፊ ናት፤ ስለሱ አወራለሁ ከዚያ
ሌላ ጊዜ ዞር አድርጌ ስለ ሰውነታቸው ስለ ወሲብ ስለ ኤች
አይ ቪ አወራለሁ፤ መነጋገርን ያዳበርኩት በሌላ ወሬ እንጂ
በወሲባዊ ወሬ አይደለም፡፡
ቀላልና የማያሳፍሩ ጉዳዮች ላይ ማውራት የሚችል
ቤተሰብ ስለ ወሲብም ማውራት ይችላል። ጥያቄው እኛ
በሌላስ ጉዳይ ላይ መነጋገር እንችላለን ወይ? የሚለው
ነው፡፡ በእግር ኳስ ወሬ የምንደባደብ አይደለን እንዴ?
በተራ የፖለቲካ ወሬ እንጣላ የለ እንዴ? ስለዚህ በሌሎች
ጉዳዮች ላይ መጀመሪያ የመነጋገር ልማድ ማዳበር
አለብን። እኔ በሬዲዮ ፕሮግራሜ ላይ ሁልጊዜም ‘መስማት
መስማማት አይደለም’ እላለሁ። አንድ ሰው መስማት
የሚያቆመው መቼ ነው? ካልከኝ ከሰማሁት ተስማማሁት
ከተስማማሁት እሱ አሸነፈ እኔ ተሸነፍኩ ብሎ ያሰበ ጊዜ
ነው፡፡ ከእሱ አስተሳሰብ መውጣት አለብን፡፡ ብዙ ጊዜ
በኤች አይ ቪም ሆነ በሌላ ጉዳይ ቤተሰብ ሲነጋገር አባት
የእሱን ሃሳብ ለመጫን ነው የሚጥረው፡፡ አማራጮችን
ሊሰማ አቅም ሊገነባ አይደለም የሚሄደው፡፡
ሌላው ጉዳይ ደግሞ ብዙ ሰው የልጆችን ፍላጐት
ያጣጥላል፡፡ ብዙ ሰው ወጣቱ እኮ ማንቼ አርሴ
እያለ ተበላሸ ምናምን ይልሃል፡፡ ይህ ስህተት ነው፤
ብዙ ጊዜ ልጆች የሚወዱት እና የሚመሰጡበት ነገር
ሲያጡ ነው ወደ ሱስ እና ወደ ሴክስ የሚያዘነብሉት፡፡
ልጆችን በተጠና መልኩ በኪነ ጥበብ በስፖርት ወዘተ…
እንዲጠመዱ በማድረግ ከወሲባዊ ዝንባሌያቸው
መመለስ ይቻላል፡፡
አዲስ ልሳን፡- አንዳንድ ምሁራን ወጣቱ
ወሲብን የታፈነ ስሜቱን እንደማስተንፈሻ
እየተጠቀመው ነው ይላሉ ይህ ምን ያህል
ትክክል ነው?
ዶ/ር ኤርሲዶ፡- የተወሰነ ሃቅ ሊኖረው ይችላል።
መሠረታዊው ምክንያት ግን ወጣቱ ኢ አመክንዮአዊ
ስለሆነ ነው፡፡ ወጣቱ የህይወት ኢላማ የለውም፡፡ እነሱ
ከሚሉት መታፈን ጋር የምስማማው ግን ወሲብን ድብቅ፣
የማይነካ፣ ነውር አድርገህ ካስቀመጥከው በዚህም
በዚያም ብለው ይነኩታል፡፡ ለዚህ ነው በአግባቡ
በሚዲያም፣ በቤተሰብም፣ በትምህርት ቤትም ይማሩ
የምንለው፡፡ አግባብ ባለው መልኩ ካላስተማርካቸው
አግባብ ያልሆነ አካል ያስተምራቸዋል፡፡ ስለ ሲጋራ እና
ስለ ሃሺሽ አንተ ካላስተማርከው የሰፈር ሃሺሽ አሻሻጭ
ያስተምረዋል፡፡ ፌስቡክ ያስተምረዋል፡፡ የስፔስ መጥፋት
ወዳልሆነ አቅጣጫ ይገፋቸዋል፡፡ከዚያ ሁሉ በፊት ግን
ሥራ፣ ስፖርት፣ አርት ቢኖር ኖሮ ለወጣቱ እነዚህ ነገሮች
ከሴክስ ያልተናነሰ እርካታ ይሰጡታል፡፡
አዲስ ልሳን፡- ስለዚህ ከወሲባዊ ህይወት
ውጭ ያለውን ከባቢ ማስተካከል ግድ ነው
ማለት ነው?
ዶ/ር ኤርሲዶ፡- በጣም፡፡ እሱ ነው ዋና የህይወት
ዓላማ የሚሰጣቸው፡፡ በተጨማሪ ስለውብ ህይወት
እያሰቡ ወሲብን ቀላል አድርገው እንዲያስቡ ማድረግ
አለብን፡፡ የወሲብ ትምህርትን በጊዜ ነገር ሳይበላሽ
የጀመሩ ሃገራት እና የወሲብ ትምህርት ነውር ነው ብለው
የከለከሉ ሃገራት ላይ የተደረገው ጥናት የሚያሳየው
ባስተማሩ ሃገራት ወጣቶች ወሲብን የሚጀምሩት
ዘግይተው መሆኑን ነው፡፡ ለዚህ የስካንዴኔቪያን ሃገራት
ጥሩ ምሳሌ ናቸው፡፡
አዲስ ልሳን፡- ድሮ ተጋላጭ የሚባለውን
ወጣት ለማግኘት ትምህርት ቤት ነበር
የሚኬደው፡፡ አሁን ማህበራዊ ሚዲያ
የሚባል አዲስ ከባቢ ተፈጥሯል፡፡ በዚህ
አዲስ ከባቢ ላይ እንዴት ነው ተጨባጭ
ሥራ መስራት የሚቻለው?
ዶ/ር ኤርሲዶ፡- በጣም አሪፍ ጥያቄ ነው፡፡
ማህበራዊ ሚዲያ ትልቅ ዕድል እና ተግዳሮትም ይዞ
መጥቷል።ስለዚህ የቤት ሥራው የእኛ ነው፡፡ አንደኛ
ወጣቶቹ ላይ የሚዲያ ሊትረሲ የሚባል ነገር ላይ መስራት
አለብን፡፡ ማህበራዊ ሚዲያ ላይ የትኛው ነው ለእነሱ
የሚጠቅመው የሚለውን እንዲለዩ ማገዝ አለብን።
ማህበራዊ ሚዲያውን ለትምህርታቸው፣ ለህይወት
ኢላማቸው እንዲጠቀሙ ማድረግ ማለት ነው፡፡
ሁለተኛ ደግሞ ሶስተኛ ወገን በማህበራዊ ሚዲያ
ትምህርት መስጠት ይችላል፡፡ የሁለተኛ ደረጃ መምህራን
አንዳንድ ጊዜ ልጆቹ ክፍል ውስጥ የወሲብ ፊልም ሲያዩ
እንደሚያገኛቸው ይነግሩኛል፡፡ ጥያቄው ወጣቶች ለምን
ወደዚያ ሄዱ ነው፡፡ ወደዚያ የሚሄዱት ከህይወት ዓላማ
ጋር የሚገናኝ ነገር ስላጡ ነው፡፡ ስለዚህ የህይወት ዓላማ
ላይ መስራት ነው የሚያስፈልገው፡፡ ማህበራዊ ሚዲያ
እና ኢንተርኔት ለወጣቶች ትልቅ የስራ ፈጠራ ዕድል
13
ይሰጣል፡፡ ስለዚህ መንግስት በጥቃቅንና አነስተኛ እያለ
የሚሠራውን ያህል በዚህም ላይ ሊሠራ ይገባል። ሶሻል
ሚዲያው ለብዙዎች የስራ ዕድል ይፈጥራል። ከሚሊዮን
ወጣቶች መካከል ዙከርበርግን፣ ስቲቭ ጆብስን
የምናገኝበት ዕድል ከፍተኛ ነው፡፡
አዲስ ልሳን፡- ስለዚህ አዲስ የኤች አይ
ቪ መከላከል ስትራቴጂ እንንደፍ ብንል
ማህበራዊ ሚዲያው መግቢያ ሊሆነን
ይችላል ?
ዶ/ር ኤርሲዶ ፡- በጣም ይችላል፡፡ በጣም ቀላል
መግቢያ ይሆነናል፡፡ የዛሬ 1ዐ ወይም 15 ዓመት ኤች አይ
ቪ ላይ መስራትና አሁን መስራት በጣም የተለያዩ ነገሮች
ናቸው፡፡ አሁን ቀላል ሆኗል፡፡ እኔ እጅግ ጨለማ በነበረ
ጊዜ የኤድስ መከላከል ኃላፊ ሆኜ ሠርቻለሁ ከ93 እስከ
98 ድረስ የደቡብ ህዝቦች ክልል የኤድስ መከላከል ቢሮ
ኃላፊ ነበርኩ፡፡ ሃኪምም ሆኜ ስድስት ዓመት ሠርቻለሁ።
መድኃኒት በሌለበት፣ ድጋፍና ክብካቤ በሌለበት ጊዜ
የምታውቃቸው ሰዎች እንደ ቀልድ በሚሞቱበት ዘመን
ማለት ነው፡፡ አሁን መድኃኒቱ አለ፤ አሁን ያለው ሶስቱ
ዘጠና የምንለው ስትራቴጂ በጣም ቀላልና በጣም ችግሩን
ማስቆም የምንችልበት ነው፡፡ ትንሽ የባህሪ ለውጥ ስራ
ላይ ነው መስራት ያለብን፡፡ ህዝቡ 9ዐ በመቶው ራሱን
ማወቅ አለበት፤ ካወቁት ደግሞ 9ዐ በመቶው መድኃኒት
መውሰድ አለባቸው፡፡ ድሮ ሰውን ተመርመሩ ስንል
የሚጨበጥ ጥቅም እያቀረብን አልነበረም፡፡ አሁን ግን
ግልፅ ጥቅም አለ፡፡ ድሮ ተመርምረህ አውቀህ ሲዲ
ፎር 3ዐዐ እስኪወርድ፣ ሰውነትህ እስኪከሳ፣ ምልክቱ
እስኪታይብህ መድኃኒት የለም፡፡ አሁንስ? ብትለኝ ዛሬ
ተመርምረህ ዛሬ ትጀምራለህ፡፡
አዲስ ልሳን፡- ሰዎች ግን የሚሉት
ተመርምሬ ውጤቱን አውቄ ከመጨነቅ፣
ጭራሹን ባላውቅ ይሻለኛል የሚል ነው፡፡
ዶ/ር ኤርሲዶ ፡- ድሮ ልክ ነው ካወቅክ በኋላም
መድኃኒቱን ለማግኘት መጠበቅ አለብህ፡፡ ድሮ
መድኃኒት ወዲያው የማንጀምረው መድኃኒቱ ስለሌለን
ነው፤ አሁን ግን በቂ መድኃኒት አለ፡፡
አዲስ ልሳን፡- ስለዚህ ሰዎች ኤድስን
በቋሚነት መድኃኒት እንደሚወሰድባቸው
እንደ ስኳር፣ እንደ ደም ግፊት... እንዲያዩት
ነው የሚመክሩት፡፡
ዶ/ር ኤርሲዶ ፡- እንደውም በግሌ እኔ በስኳር ወይ
በደም ግፊት ከምትያዝ እና ኤድስ ከምትያዝ ብለህ
ብትጠይቀኝ ለኔ ኤድስ ይሻለኛል፡፡ ኤድስን ከስኳርም
ከደም ግፊትም ከጉበትም በተሻለ ትቆጣጠረዋለህ፡፡
ሀኪም ስለሆንኩ ብቻ ሳይሆን እንደ ግለሰብ እንኳን
የጅል ጥያቄ ብትጠይቀኝ እኔ ይህን እመርጣለሁ፡፡
ዛሬ ባውቅ ነገ መድኃኒት እጀምራለሁ ምንም ሳልሆን
እኖራለሁ፡፡ ዘመኑ ከኤድስ አንፃር ወርቃማ ጊዜ ነው።
ከእኛ የሚጠበቀው ሁሉም ሰው የራሱ ህይወት ቀራፂ
መሆን ነው፡፡ ከድሮው የፀረ ኤድስ ዘመቻ አንድ
ገልብጠን ልንወስደው የሚገባ ነገር ‘ለህይወትህ ዋጋ ስጥ’
የሚለው ነው፡፡ ድሮ የኤድስ ጉዳይ የመንግስት የኤን ጂ
ኦ ምናምን ጉዳይ ነበር፡፡ አሁን በነሱ በኩል የሚሠራው
ነገር ተሠርቶ መሬት ላይ ነው ያለው፡፡ መድኃኒት በነፃ
ቀርቦልሃል፡፡ ስለዚህ አሁን ሁሉም ሰው ስለ ራሱ ነው
መጨነቅ ያለበት፡፡ እኔ እንዲውም አንዳንድ ሰው
ሊናደድብኝ ቢችልም ከሆነ ጊዜ በኋላ እያንዳንዱ ሰው
ለኮንዶም፣ ለምርመራ፣ ለመድኃኒት መክፈል አለበት
ብዬ ነው የማስበው፡፡
አዲስልሳን፡- በመጨረሻ መንግስት፣
ህዝብና ይመለከተኛል የሚሉ አፅንኦት
ሰጥተው ማሰብ አለባቸው የሚል ይሆናል
መልዕክታችን?
ዶ/ር ኤርሲዶ ፡- በሚገባ፡፡ እኔ ማስመር የምፈልገው
ደግሞ እያንዳንዱ ግለሰብ ስለ ራሱ ህይወት ቆም ብሎ
ማሰብ አለበት የሚለው ላይ ነው፡፡ ጊዜው ጥሩ ነው
ስለዚህ ራሳቸውን ያላወቁ ይወቁ፣ ያወቁ መድኃኒቱን
ቢወስዱ የሚል ምክር ነው ያለኝ ፡፡
አዲስ ልሳን፡- አመሰግናለሁ ዶ/ር
ዶ/ር ኤርሲዶ፡- እኔም አመሰግናለሁ፡፡
 14
ሙዚቃ …. ከገፅ 15 የዞረ
በእሳቸው አስተሳሰብ ባህልን የማይጠብቁ፣ ጥቅል ይዘት
የሌላቸው እና በተወሰኑና ባልተወሰኑ ቦታና ሁኔታዎች ብቻ
ማዕከል አድርገው የሚወጡት ሙዚቃዎች ያለ እውቀት
የሚሰሩ ናቸው ይላሉ፡፡ አያይዘውም ደረጃውን ከጠበቀ
ሙዚቃነት ይልቅ ለጊዜያዊነት የሚደመጥና የሚታይ ቀላል
ይዘት ያላቸው ናቸው ሲሉም ደምድመዋል፡፡
ሙዚቀኞቹ እውቀትን መሰረት ሳያደርጉ ወደ
ሙዚቃ ኢንዱስትሪ የገቡት ከፊት ለፊት በቅርብ ርቀት
የሳቀላቸውን ጥቂት ሰው ሲመለከቱ እና መጠነኛ ብር
ይዘው ሙዚቃን በዘፈቀደ መስራት እንደሚቻል አድርገው
ስለሚቆጥሩ ነው፡፡ ነገር ግን የሚያወጡት ዘፈን በጆሮ
ሲሰማ ግጥሙንና ዜማውን ማጣጣም የማይቻል፤ ቪዲዮ
ክሊፑ ሲሰራ ደግሞ ዓይንን የማይዝ እና ኃይል የሌለው
ይሆናል፡፡ ነገር ግን በአግባቡ የተሰሩ ስራዎች ጉልበት
ያላቸው ሙዚቃና ቪዲዮ ክሊፖች ይሆናሉ፤ ብለው
ለቀጣይ በዘርፉ ላይ የተለያዩ የሙያ ባለቤቶች ትልቅ
ኃላፊነት አለባቸው ብለዋል፡፡
በሙዚቃ ስራዎች እሴቶችን
ከማስጠበቅ አንፃር ማን ምን እየሰራ ነው?
የኢትዮ… ከገጽ 3 የዞረ
ከሁለትዮሽ ኢኮኖሚያዊ ግንኙነት ማን ምን
ይጠቀማል?
ቻይና በኢትዮጵያ ላይ በስፋት መዋዕለ ነዋይ
ማፍሰሷን በመመልከት በአጭር እና በረጅም ጊዜ
ስለሚኖረው ጥቅም የተለያዩ አስተያየቶች ይሰነዘራሉ።
ከሁለትዮሽ ግንኙነት በአጭር ጊዜ ኢትዮጵያ
እየተጠቀመች ቢመስልም በረጅም ጊዜ ግን ቻይና አሸናፊ
ትሆናለች የሚሉ በአንድ በኩል ሲደመጡ፤ በዚህ ግንኙነት
በአጭርም ሆነ በረጅም ጊዜ ሂደት አሸናፊዎች ሁለቱም
ናቸው የሚሉ ደግሞ በሌላ በኩል ይደመጣሉ። ይህን
ሃሳብ በተመለከተ የዶክተር ቆስጠንጢኖስ ብሩህተስፋ
አቋም በግንኙነቱ የሚመጣው ውጤት ሁለቱንም
ተጠቃሚ የሚያደርግ ነው፡፡
የጋራ ተጠቃሚነትን የሚያብራሩት የኢኮኖሚ
ምሁሩ ዶክተር ቆስጠንጢኖስ የሁለቱንም ሃገራት ተሳትፎ
እና የሚያገኙትን ትሩፋት ዘርዝረዋል፡፡ ኢትዮጵያ ከቻይና
እያገኘች ያለችው የሌላትን ነው፡፡ በቂ የውጪ ምንዛሬ፣
ዘመናዊ ቴክኖሎጂ፣ ዘመናዊ የአስተዳደር ስርዓት እና
መሰል የካበቱ ሃብቶች እና ልምዶች የላትም፡፡ እነዚህን
ከቻይና መንግስት፣ ባለሃብቶች እና ሙያተኞች አማካኝነት
የምታገኝበትን ዕድል ፈጥራለች፡፡ ለብዙ ሺህ ወጣቶችም
በቋሚነት እና በጊዜያዊነት የስራ ዕድል ተፈጥሯል፡፡
በኢትዮጵያ እ ኤ አ በ2017/18 ከተመዘገቡ አጠቃላይ
5 ሺህ 217 የኢንቨስትመንት ፕሮጀክቶች መካከል
1ሺህ 294ቱ የቻይናዊያን መሆናቸውን መረጃዎች
ያመላክታሉ። ከእነዚህ የቻይና ፕሮጀክቶች መካከል
ከ4 መቶ በላይ የሚሆኑት ከ4 ቢሊዮን የአሜሪካ ዶላር
ለስራ… ከገጽ 9 የዞረ
ቅድሚያ የሚሰጣቸው ጉዳዮች ከበጀት ጋር
የተጣጣሙ ሊሆን ይገባል ሲሉም ሙያዊ ምክራቸውን
ሰጥተዋል፡፡ ያስቀመጡት ምክንያት ደግሞ ያለ በጀት
ስራዎችን መስራት ስለማይቻል ቅድሚያ በተሰጣቸው
ጉዳዮች ዙሪያ ስምምነት መድረስ፤ ከዚያም ባለፈ
በመጀመሪያ ስራው እንዴት መሰራት እንዳለበት ለማወቅ
የሚያስችል ፍተሻ ወይም ጥናት ከግሉ ዘርፍና ከመንግስት
የተውጣጡ አካላትን በማካተት እንዲካሄድ ማድረግ
እና ለስራው ማስኬጃ አግባብነት ያለው በጀት መበጀት
እንደሚገባ ተናግረዋል፡፡
ዶክተር እድሪስ እንደሚሉት በዚህ መንገድ በማሌዥያ
በሃገራዊ የኢኮኖሚ ትራንስፎርሜሽን ፕሮግራም የግሉ
ሴክተር 300 ቢሊዮን የአሜሪካን ዶላር መዋዕለ ንዋይ
በማፍሰስ 3 ነጥብ 3 ሚሊዮን የስራ ዕድል እንዲፈጥር
ለማድረግ የሚያስችሉ ወሳኝ ስራዎችን በ8 ሳምንታት ጊዜ
ውስጥ ማከናወን ተችሏል፡፡
የግሉ ሴክተር ወደ ስራው ለማስገባት ምን ዓይነት
ፕሮጀክቶች ላይ መዋዕለ ንዋዩን ማፍሰስ እንደሚችል?
የሚያፈሰው መዋዕለ ንዋይ መጠን ምን ያህል ነው? ለምን
ያህል ዜጎች የስራ ዕድል ይፈጥራል? እና ሌሎች ጉዳዮች ላይ
በጥልቀት በመወያየት የፕሮግራም ድርጊት መርሃ ግብር
ማዘጋጀት ይጠይቃል፡፡
ዶክተር እድሪስ እንደሚሉት ስራ መፍጠር የሚቻለው
በፕሮጀክቶች ነው፡፡ ኢንቨስትመንት ከሌለ ፕሮጀክቶች
አይኖሩም፡፡ ስለሆነም የግሉ ዘርፍ ፕሮጀክቶችን ይዞ
እንዲመጣ ማድረግ አስፈላጊ ነው፡፡ ለዚህም የግሉ ዘርፍ
በአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር ባህል ኪነ
ጥበብና ቱሪዝም ቢሮ ውስጥ የባህል አገልግሎቶች
ብቃት ማረጋገጥ ባለሙያ አቶ ሰለሞን ደኑ ኢትዮጵያዊ
ሙዚቃዎች በማወቅም ይሁን ከይዘት ቀረፃ እስከ
ቪዲዮ ክሊፕ መስራት ድረስ በውጭ ሃገራት ባህል
ተፅዕኖ እየወደቁ ነው ይላሉ፡፡ ይህንኑ ጫና ለመቋቋም
ቢሮው ባህልና ቱሪዝም አገልግሎት ሰጪዎች መመሪያ
3/2006 ቢያወጣም ብዙም አልተሰራበትም፡፡ ይህ
መመሪያ ሙዚቃና የሙዚቃ ቪዲዮ ክሊፕም ከባህልና
ከይዘት አንፃር ማህበራዊ እሴቶችን እንደጠበቁ እንዴት
ማደግ እንደሚችሉ በአንቀፁ ተቀምጧል፡፡ ነገር ግን
ለመተግበር በቂ ባለሙያ የለም ሲሉ ይናገራሉ፡፡
በዚህ መመሪያ አንቀፅ 14/28 ስር “የሙዚቃ
ቪዲዮ ክሊፕ ማሳያ ፈቃድ መስፈርት መለያ”
ተብሎ በተቀመጠው ስር “ክሊፕ ተሰርቶ ለህዝብ
ከማሳየታቸውና ከማሰራጨታቸው በፊት የብሔሮች
ብሔረሰቦችን ባህላዊ እሴቶችን ለማረጋገጥ ሲባል
በባለሙያ ተገምግሞ ፈቃድ ይሰጣል” ይላል፡፡ ይህ
ማለት ግን ቅድመ ምርመራን የሚከለክለውን የህገ-
መንግስቱን አንቀፅ 29 መጋፋት አለመሆኑን ልብ
ማለት ያስፈልጋል የሚሉት አቶ ሰለሞን በሃገሪቱ
በላይ መዋዕለ ነዋይ በመመደብ እየተንቀሳቀሱ
ይገኛሉ፡፡ ከፕሮጀክቶቹ መካከልም የኢንዱስትሪ
ፓርክ እና የሪል ስቴት ግንባታዎች ይጠቀሳሉ፡፡ ከዚህ
በተጨማሪም የቻይና ኩባንያዎች በኤሌክትሪክ ኃይል
ማመንጫ ፕሮጀክቶች ላይም ተሳትፎ እያደረጉ ነው።
ለምሳሌ ቻይና ገዡባ ግሩፕ ኮርፖሬሽን (China
Gezhouba Group Co.) የተባለው ኩባንያ በታላቁ
የህዳሴ ኤሌክትሪክ ማመንጫ ግድብ ግንባታ ስራ ላይ
ተሰማርቷል፡፡
የአዲስ አበባ ጅቡቲ የባቡር መስመር ፕሮጀክት
የኢትዮጵያ እና የቻይና ኢኮኖሚያዊ ትስስርን በጉልህ
ከሚያሳዩ ዘርፈ ብዙ የልማት ፕሮጀክቶች ተጠቃሽ
ነው። እ ኤ አ ጥር 1 ቀን 2018 ስራ የጀመረው እና
751 ነጥብ 7 ኪሎ ሜትር አጠቃላይ ርዝመት ያለው
ይህ ፕሮጀክት ግንባታው የተከናወነው China
Railway Group Limited (CREC) እና China
Civil Engineering Construction Corporation
(CCECC) ኩባንያዎች ነው፡፡ ይህ ባቡር ስራ ከጀመረ
በኋላ ለኢትዮጵያ በርካታ ጠቀሜታ እያስገኘ መሆኑ
ይታወቃል፡፡ ለአብነት እ ኤ አ ከ2018 ዓ.ም እስከ
ሐምሌ አጋማሽ 2019 ድረስ ከ167 ሺህ በላይ ሰዎችን
አጓጉዟል፡፡ አስቸኳይ ዕርዳታ ለሚያስፈልጋቸው ዜጎች
የሚያስፈልጉ መሰረታዊ ግብዓቶችን ጨምሮ በርካታ
ቁሳቁሶችን አመላልሷል፡፡ በዚህም ከ53 ሚሊዮን
የአሜሪካ ዶላር በላይ አስገኝቷል፡፡ ለ1ሺህ 146 ዜጎችም
የስራ ዕድል ፈጥሯል፡፡ ይህ ሁኔታ የኢትዮጵያን
ተጠቃሚነት በመጠኑ ቢሆን ያሳያል፡፡
በኢትዮጵያ መዋዕለ ነዋያቸውን እያፈሰሱ
የሚገኙ የቻይና ኩባንያዎች የተሻለ ጥራት ያላቸውን
እና ዘመኑ የደረሰባቸውን ቴክኖሎጂዎች የሚጠቀሙ
ምን ያህል ፕሮጀክቶችን ማምጣት እንደሚችል መጠየቅ
ያስፈልጋል፡፡
በአዲስ አበባ ከተማ ለአብነት በቱሪዝም ዘርፍ ስራ
መፍጠር ቢፈለግ ምን ማድረግ እንደሚገባ ያብራሩት
ዶክተሩ የመጀመሪያው ስራ የሆቴሎች፣ ሱቆች፣ አስጎብኚ
ድርጅቶች፣ የባህልና ቱሪዝም ሚኒስቴር፣ አየር መንገድ
እና የኢሚግሬሽን ተወካዮች እና የሚመለከታቸውን
አካላት በአንድ አዳራሽ ውስጥ እንዲሰባሰቡ በማድረግ
የሚከተሉትን ጥያቄዎች መጠየቅ ይገባል ብለው፤
መነሳት አለበት ብለው ከዘረዘሩት ውስጥ “የጎብኚዎችን
ቁጥር ለማሳደግ ምን ልትሰሩ ትችላላችሁ? አሁን
ያለውን የጎብኚ ቁጥር በእጥፍ እንዴት ማሳደግ
እንችላለን?” እነዚህን ጥያቄዎች ማንሳትና ተሳታፊ
አካላት እንዲመልሱ ማድረግ ይገባል ብለዋል፡፡ ግልጽ
ውይይት መደረጉም ስራውን ለመስራት የሚያጋጥሙ
ማነቆዎችንና ቢሮክራሲዎችን መፍታት የሚቻልበት
ሁኔታም ይፈጠራል በማለት ግምታቸውን ተናግረዋል፡፡
ዶክተር እድሪስ እንደሚገልፁት ኢትዮጵያ በቱሪዝም
ረገድ ከሌሎች ሃገራት በተሻለ ተወዳዳሪ የምትሆንበት
ሁለት ዕድሎች አሏት፡፡ አንደኛው የኢትዮጵያ አየር
መንገድ ነው፡፡ አየር መንገዱ በአፍሪካ ጠንካራ ከሚባሉ
አየር መንገዶች ውስጥ ቀዳሚ መሆኑ አንዱ ነው፡፡ ይህም
በዓለም አቀፍ ደረጃ ተወዳዳሪ ለመሆን ያስችላል።
ሁለተኛው ደግሞ ኢትዮጵያ ምድረ ቀደምት (Land
of origin) መሆኗ ነው፡፡ ይህን በአግባቡ መጠቀም
ከቻለች ሃገሪቱ በቱሪዝም ዘርፍ ሰፊ የስራ ዕድል መፍጠር
ያስችላታል፡፡
በቱሪዝም ዘርፍ የሚኖረውን ተጠቃሚነት እንደ
ማሌዥያ ተሞክሮ ያነሱት ዶክተር እድሪስ ማሌዥያ
ባህል እንደነውር የሚቆጠሩትን በአደባባይ ማሳየት ልክ
አለመሆኑን ተናግረዋል፡፡
“ልክ አይደለም” ከማለት ውጭ እና እንዲህ ቢሆን
ከማለት የዘለለ ጠንከር ያለ ነገር ለመውሰድ የተቸገረው
ቢሯቸው በ2012 በጀት ዓመት ኢትዮጵያዊ ባህላዊ እሴቶችን
በበለጠ ለማጐልበትና የማስተዋወቅ ዓመት በሆነ መልኩ
ቀድሞ የባህልና ቱሪዝም ቢሮ የነበረው አሁን የባህል ኪነ
ጥበብና ቱሪዝም ቢሮ የተባለው፤ በውስጡም የኪነ ጥበብ”
ሃብቶች ልማት የሚባል ዳይሬክቶሬት በማቋቋሙ ከላይ
ለተጠቀሱት ችግሮች መፍትሄ ይሰጣል ብለው ተስፋ
ያደርጋሉ፡፡
ይሁን እንጂ ይላሉ ባለሙያው፤ አስገዳጅ መመሪያ
ስለኖረ ወይም ስለሌለ ሳይሆን የኪነ- ጥበብ ሰዎች
የሚሰሯቸውን ሥራዎች ለህሊና እና ለወገኑ ባህል ሲል
ለፈጠራ ሥራው መጨነቅ አለበት ይላሉ፡፡ ለጊዜው
የታየ ቢመስለንም ከተወሰነ ጊዜ በኋላ በመስራታችን
የሚፀፅተን መሆኑን ማጤን ያስፈልጋል ብለው፤ የሙዚቃ
ማህበሩና የመገናኛ ብዙሃን ተቋማትም የወረዱ ሥራዎች
እንዳይበራከቱ አሁንም ዘመን ሊሻገሩ የሚችሉ ሥራዎች
አሉና በእነሱ እውቅና እና ስፍራ ሽፋን በመስጠት አዎንታዊ
ተፅዕኖ ማምጣት ይቻላል ብለዋል፡፡
እንደሆነ የሚናገሩት በኢትዮጵያ የቻይና አምባሳደር፤ ከዚህ
በተጨማሪም ከአየር ንብረት ጋር የተስማሙ እና የአካባቢ
ብክለት የማያስከትሉ፣ ምርታቸውን ሙሉ በሙሉ ወደ
ውጪ የሚልኩ፣ የስራ ዕድል የሚፈጥሩ እና የዕውቀት
ሽግግር የሚያደርጉ መሆናቸውን በመጥቀስ ለኢትዮጵያ
ያላቸውን በጎ አስተዋጽኦ ይዘረዝራሉ፡፡
የቻይናዊያን ኩባንያዎች በኢትዮጵያ በስፋት
መሳተፋቸው ለቻይናም ጠቀሜታ እንዳለው የሚጠቅሱት
ዶክተር ቆስጠንጢኖስ፤ ቻይናዊያን ከፍተኛ መዋዕለ ነዋይ
አላቸው፡፡ ይህ ሃብት በባንኮቻቸው ዝም ብሎ ከሚቀመጥ
በብድር መልክ ወደ ስራ መግባቱ ተጠቃሚ ያደርጋቸዋል
ይላሉ፡፡ ብድርን የመክፈል አቅሟ እና የልማት እንቅስቃሴዋ
የተሻለ እንደሆነ በዓለም አቀፍ መስፈርት መመዘኛ መሰርት
የሚጠቀስላት ኢትዮጵያ ብድሩን እንደምትመልስ እርግጥ
ነው፡፡ በሌላ በኩል አብዛኞቹ በኢትዮጵያ እየተገነቡ ያሉ
ትልልቅ ፕሮጀክቶች በቻይናዊያን ኩባንያዎች መገንባታቸው
እና በማምረቻው ዘርፍም በስፋት በመሳተፋቸው እነሱም
ተጠቃሚዎች ናቸው ይላሉ፡፡
የሃገራቱ ኢኮኖሚያዊ ግንኙነት ከለውጡ
ማግስት
የኢትዮጵያ እና የቻይና ኢኮኖሚያዊ ግንኙነት
በመልካም ጉዞ ላይ እንደሚገኝ ምሁራን ሆኑ መረጃዎች
ያመለክታሉ፡፡ በሃገሪቱ ከታየው ለውጥ በኋላ በመንግስት
የተወሰዱ እና እየተወሰዱ ያሉ ኢኮኖሚያዊ ማሻሻያዎች
የሁለትዮሽ ግንኙነቱን የበለጠ የሚያጠናክሩ መሆናቸውን
ዶክተር ቆስጠንጢኖስ ይናገራሉ፡፡ እንደእርሳቸው ገለፃ፤
ከዚህ ቀደም የኢትዮጵያ መንግስት እጅግ የተለጠጡ
የልማት ፕሮጀክቶችን ለመገንባት በሚያደርገው እንቅስቃሴ
የመጣውን ውጤት ያህል ውድቀትም የተመዘገበበት
ሁኔታ ነበር፡፡ ለምሳሌ የታላቁን ህዳሴ ግድብ ፣ የስኳር እና
የቻይና እና ህንድ ዜጎች ያለ ቪዛ ወደ ሃገሪቱ እንዲገቡ
የሚያስችል አሰራር በመከተል በአንድ ዓመት ጊዜ የቱሪዝም
ፍሰቷን 90 በመቶ ማሳደግ መቻሏን ገልፀዋል፡፡ ሃገሪቷን
ለመጎብኘት ለሚመጡ ቱሪስቶች የከተማዋ ማዕከላዊ የቢዝነስ
አካባቢዎች እንዲንቀሳቀሱ የሚያስችል ነፃ ትራንስፖርት
በማመቻቸት ቱሪስቶች ለከተማዋ ዕድገት አስተዋጽኦ
እንዲያበረክቱ አድርጋለች ብለው የሃገሪቱን እና የከተማዋን
ተሞክሮ አቅርበዋል፡፡
የአዲስ አበባ ከተማ ምክትል ከንቲባ ኢንጂኒየር ታከለ
ኡማ በአዲስ አበባ ስራ ለመፍጠር የሚያስችሉ እምቅ
ሃብቶችን መለየት እንደሚገባ በነበሩ መድረኮች የገለፁ ሲሆን፤
ከዚህ በፊት ሲሰራባቸው የነበሩና ሳይሰራባቸው የቆዩ የስራ
ዘርፎችን ለይቶ በየዓመቱ የስራ ዕድል ፈጠራ ዕቅድ አካል
ማድረግ ይገባልም ሲሉ ተናግረዋል፡፡ የስራ ዕድል ፈጠራ
ስራው የመጨረሻ ግቡ የከተማው ነዋሪ የተሻለ ኑሮ እንዲኖር
ማድረግ ነው ያሉት ምክትል ከንቲባው ለዚህ ደግሞ የስራ
ዕድል ለመፍጠር የግሉን ዘርፍ ዋና ተዋናይ ማድረግ አስፈላጊ
ነው ብለዋል፡፡ በከተማው የስራ ዕድል ሊፈጥር የሚችል
አቅም በከተማ ግብርና፣ ደረቅ ቆሻሻ፣ ዲጂታል አገልግሎት እና
በሌሎች ዘርፎች እንዳሉ ጠቅሰዋል፡፡
የስራ ዕድል ፈጠራ ኮሚሽን ኮሚሽነር ዶክተር ተክሌ
ኤፍሬም በበኩላቸው ቱሪዝምና ኪነ ጥበብ ኢኮኖሚውን
ሊያንቀሳቅስ የሚችልና ለበርካታ ወጣቶች የስራ ዕድል
መፍጠር የሚችል መሆኑን ይገልፃሉ፡፡ ዘርፉ እስከአሁንም
ስራ ሲፈጥር የቆየ ቢሆንም ገና ያልተነካ በመሆኑ የአገልግሎት
ጥራትን በማሳደግ አሁን ከሚፈጥረው 20 እጥፍ የስራ ዕድል
ሊፈጥር ይችላል፡፡ እንደ አዲስ አበባ ከተማም ዓለም አቀፍ
ልምዶችን ማየት እንደሚያስፈልግ ተናግረዋል፡፡
ዶክተር ተክሌ እንደሚሉት ኢትዮጵያ ውስጥ ስራ ፈጠራ
ሐሙስ ነሐሴ 16 ቀን 2011 ዓ.ም
በህግም ይሁን በደንብ በመመሪያ የተቀመጡ
አሰራሮች ባህልን፣ እሴትንና ማንነትን ከመጠበቅ እና
በአግባቡ ከማሳደግ አንፃር ፋይዳው የጎላ በመሆኑ
የሚመለከተው አካል ሁሉ ትኩረት ሰጥቶ ሊሰራበት
ይገባል፡፡ ምክንያቱም ጉዳዩ ሃገራዊ በመሆኑ
ለባለሙያውም ሙያውን ማክበሩ ለራሱ ክብሩም
ኩራቱም ነው ሲሉም አስተያየታቸውን አጠቃለዋል፡፡
በጣም ከረጅም ዓመት በፊት የተዘፈኑ ሙዚቃዎች
ዛሬ ድረስ እንደ አዲስ የሚደመጡት ይዘታቸውና
ውበታቸው በቀላሉ ባለመጠውለጉ ነው፡፡ የዛሬ ዘፋኞችም
ቢሆኑ በየሙዚቃ ካሴታቸው የድሮዎቹን የሚያካትቱ
አንዳንዶቹም ሙሉውን አልበም ደግመው የሚሰሩ የሥጋ
ዝምድና ኑሯቸው አይደለም፡፡ ይሉቁንስ ከግጥሙ ጭበጥ
እስከ ዜማ እና ከምስል ቅንብር እስከ ቦታ አመራረጥ
ትኩረት ስለሰጡት ነው፡፡
“መልካም ሥራ ከመቃብር በላይ ይውላል” ነውና
ሲሆን እልፍ ዓመት በመታወስ ያለበለዚያ በዓመታት
መጠራትም ትርፍ እንጂ ኪሳራ ስለሌለው መልካም
ሥራዎችን በመስራት መትጋትና ሃገራዊ እሴትን መጠበቅ
የሁሉም ባለሙያ ስራ ሊሆን ይገባል፡፡
የማዳበሪያ ፕሮጀክቶችን መጥቀስ ይቻላል፡፡
ከለውጡ በኋላ መንግስት ከፍተኛ በጀት የሚጠይቁ
የልማት ፕሮጀክቶችን ለጊዜው አቁሞ የተጀመሩትን
የማጠናቀቅ ስራ ላይ ማተኮሩ ተገቢ እንደሆነ ዶክተር
ቆስጠንጢኖስ ይናገራሉ፡፡ ከዚህ በተጨማሪም የኢፌዴሪ
ጠቅላይ ሚኒስትር ዶክተር አብይ አህመድ ከቻይናው
ጠቅላይ ሚኒስትር ዢ ጃ ፒንግ ጋር ተገናኝተው
በተወያዩበት ወቅት፤ ቻይና ለኢትዮጵያ ያበደረችውን
ብድር የመመለሻ ጊዜ እንዲራዘም ማድረጋቸው
የሚበረታታ ነው፡፡ በተጨማሪም ቻይናዊያን ባለሃብቶች
በኢትዮጵያ መዋዕለ ነዋያቸውን እንዲያፈሱ እየተሰራ
ያለው ስራ መልካም የሚባል መሆኑን ጠቅሰዋል፡፡ በቅርቡ
ቻይና ለአፍሪካ ልማት እንዲውል ከመደበችው የ60
ቢሊዮን የአሜሪካ ዶላር በጀት ውስጥ ኢትዮጵያ የተሻለ
ተጠቃሚ ትሆናለች ብለዋል፡፡
ኢኮኖሚያዊ ግንኙነቱን የበለጠ
ለማሳካት
መንግስት የጀመራቸውን ኢኮኖሚያዊ ሪፎርሞች
አጠናክሮ ማስቀጠል ወሳኝ ጉዳይ መሆኑን የኢኮኖሚ
ተንተኞች ይስማማሉ፡፡ የገበያ ኢኮኖሚ ምሰሶ ሆኑትን
አውታሮች መገንባት እንደሚገባም ያሰምሩበታል።
ለምሳሌ የፋይናንስ አስተዳደሩ መቀየር መሻሻል
እንዳለበት ይመክራሉ፡፡ የሞኒተሪንግ እና የፊሲካል ፖሊሲ
መቀየር እንዳለበት ያሳስባሉ፡፡ ምሁራን ለኢኮኖሚው
የሚያበረክቱትን የማይተካ ሚና መንግስት መገንዘብ
አለበት፡፡ ከዚህ ቀደም ሲከተለው ከነበረው ሁሉ ነገር
በፓርቲ ውስጥ ይለቅ ከሚል አካሄድ በመውጣት
ምሁራኑን ሊያሳትፍ ይገባል ይላሉ፡፡ ይህ ሲሆን የኢትዮ
ቻይና ብቻ ሳይሆን ከሌሎች ሃገራት ጋር የሚኖረው
ኢኮኖሚያዊ ትስስር ይጎለብታል፡፡
ላይ ያለው ትልቅ ክፍተት ወጥ የሆነ ዕቅድ አለመኖር
ነው። ስንት ስራ መፈጠር አለበት? በምን ዘርፍ ነው ብዙ
ስራ መፍጠር የሚቻለው? መሰረታዊ የማክሮ ኢኮኖሚ
ለውጦች ምንድን ናቸው? የቢዝነስ አካባቢውን እንዴት
እናሻሽለው? ስራ እንዴት ክህሎት ባለው ሰው ይሰራ?
ስራና ሰራተኛ እንዴት ይገናኝ? የሚሉት መልስ የሚሹ
ጉዳዮች ናቸው፡፡ ይህን ችግር ለመፍታት የስራ ዕድል
ፈጠራ ኮሚሽን ሃገሪቱ የምትመራበት ሃገራዊ የስራ ዕድል
ፈጠራ ዕቅድ እያዘጋጀ መሆኑን ገልፀዋል፡፡በአዲስ አበባ
ከተማ የስራ ዕድል ፈጠራና ኢንተርፕራይዞች ልማት ቢሮ
ምክትል ቢሮ ኃላፊ አቶ ሚኪያስ ሙሉጌታ በከተማዋ
በርካታ የስራ ዕድል ለመፍጠር የሚያስችሉ የስራ መስኮች
እንዳሉ ይጠቅሳሉ።የከተማ ግብርና ብዙ ያልተሰራበት እና
ለበርካታ ወጣቶች የስራ ዕድል መፍጠር የሚችል አንዱ
ዘርፍ ነው፡፡ ሌላኛው ደግሞ አዲስ አበባ ከተማ ዋነኛ የአየር
መተላለፊያ መስመር በመሆኗ ከቱሪዝም ጋር በተያያዘ
በዘርፉ እንዲሁ በርካታ የስራ ዕድል መፍጠር የሚቻልበት
ሁኔታ ቢኖርም በሙሉ አቅም ስላልተሰራባቸው በትኩረት
እንደሚሰራባቸው ኃላፊው ገልፀዋል፡፡ እስከአሁን
ሲሰራባቸው የነበሩትንም በማዘመን፣ በጥራትና በስፋት
ከመሄድ አንፃር የሚቀሩ ነገሮች ስላሉ ወደፊት በትኩረት
ይሰራባቸዋል ብለዋል፡፡
የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር በከተማዋ ያለውን የስራ
አጥነት ለመቅረፍ የተለያዩ እርምጃዎችን ሲወስድ ቆይቷል።
በተያዘው በጀት ዓመትም የስራ ዕድል በመፍጠር በርካታ
ወጣቶችን ተጠቃሚ ለማድረግ ታቅዷል።ወጣቶችን ወደ
ስራ ለማስገባት በሚደረገው ዝግጅት ከወዲሁ ለግንዛቤ
ፈጠራ እና ክትትልና ድጋፍ ስራው ትኩረት መስጠት
ያስፈልጋል፡፡
ሐሙስ ነሐሴ 16 ቀን 2011 ዓ.ም
ሙዚቃ እና ባህላዊ እሴቶቻችን
“የኪነ ጥበብ ሰዎች ለህሊናቸው እና ለባህሉ ሲሉ ለፈጠራ ስራው መጨነቅ አለባቸው”
ሲሳይ ንብረቱ
ኢትዮጵያ ቀደምት ከሰው ዘር መገኛነት፣ ከስነ
ጥበብ እስከ ኪነ ጥበብ ያለው ታሪኳ ፊት ከነበሩት
ተርታ ቀዳሚ አሰኝቷት ነበር፡፡ ሃገሪቷ የቀደመችበት
ነገር አሁን ላይ ምክንያቱ ምንም ይሁን ምን ያለችበት
ደረጃ እንደመነሻው ነው ለማለት ያስቸግራል፡፡ ለምሳሌ
የሙዚቃ ኖታን እንኳን ለብቻው እንደምሳሌ ብንጠቅስ
የኖታው አደራደር፣ አውሮፓውያን እንዲህ ይደርደር
እንደዚያ ይሁን ከማለታቸው 400 ዓመት በፊት
ኢትዮጵያዊው የሙዚቃ ሊቅ ቅዱስ ያሬድ ተማሪዎቹ
መደርደር እንዲችሉ ያስተምራቸው እንደነበር እውነቱ
በለጠ የተባሉ ሰው “ዘ ሐበሻ” በተባለው በድህረ ገፃቸው
ፅፈውት ይገኛል፡፡ ታሪኩም ተከትቦ ለዛሬ ተላልፏል፡፡
የኢትዮጵያ ሙዚቃ በወፍ በረር
የኢትዮጵያ ሙዚቃ ከባዶ የድምፅ ቅላፄ
እስከዘመናዊ የሙዚቃ መሳሪያ በመቀነባበር ካለንበት
ጊዜ ደርሷል፡፡ የሃገሪቱ የሙዚቃ ስልት በተለያዩ ጊዜያት
ለተለያየ ዓላማ እንደሁኔታው እንደተጠቃሚው ልክ
እና ፍላጎት በደስታ ሊደሰትበት፣ በሃዘን ሊያዝንበትና
በእርቅም እንደሁኔታው ሲጠቀምበት ኖሯል፡፡ በእርግጥ
ሙዚቃ እንደሁኔታው ልንጠቀምበት የሚያስችል
ብርቱ ኃይል አለው፡፡ ይህን ኃይል በሃገሪቱ ያስተዳደሩ
መንግስታትም ህዝብን ለማነሳሻነት እና በጦር ሰራዊት
አካባቢም የማነቃቃት ሚና ተጫውቷል፡፡
ሙዚቃ በሙዚቃነቱ በሃገራዊ ተግባራትና
በተለያዩ ማህበራዊ እሴቶች ያገለገለ ቢሆንም
እንደተጠቃሚው የተለያየ ሂደቶችን አልፏል፡፡ ሙዚቃን
የሚጫወቱም ሆነ ግጥምና ዜማ ፈጥረው የሚያቀነቅኑ
ቀደም ባሉት ዓመታት ሊሰሩ ያሰቡትን በሚመለከተው
አካል ማስገምገም ግድ ይላቸው ነበር፡፡ መረጃዎች
እንዳስቀመጡት ለማቀንቀን ያዘጋጁት ዘፈን ስለሃገር
መሆኑንና ተረጋግጦ፣ (ኢትዮጵያዊ ባህልና ወግ የጠበቀ)
መሆኑና አለመሆኑን ተገምግሞ እንዲሁም ሳይፈለግ ተቀንሶ
እና ተጨምሮ እንዲቀነቀን ይደረጋል፡፡ ስለፍቅርም ቢሆን
ቀጥተኛነቱንና ቅኔ መሆኑን የመጠራጠር ሁኔታ ሲስተዋል
የማገድና በመንግስት የመገናኛ ተቋም ለማስተላለፍ
ያለመፈለግ ሁኔታ ነበር፡፡ ይህ ተግባር መልኩን እየቀያየረ
ዓመታትን ቢያስቆጥርም በዚያ ውጣውረድ ታልፎም
ስለሃገር፣ ስለህዝብ፣ ስለሰላምና አንድነት የተቀነቀኑ
ጠንካራ ስራዎች ነበሩ፡፡
የኪነ ጥበብ ዕድገት ነፃነቷን በተጐናፀፈችበት
በዚህ ወቅት በየቀኑ ለቁጥር የሚያታክቱ አዳዲስ ነጠላ
ዜማና አንዳንድ ሙሉ ካሴት ይለቀቃል፡፡ በእርግጥ
የአሁኖቹም ሙዚቃ ልክ እንደ ጥንቶቹ የተለያዩ ፈርጆችን
ይይዛሉ፡፡ ሆኖም ግን ለዛሬው በሙዚቃ ውስጥ ከባህላዊ
ከበሬታቸው እና እሴታቸው አጠባበቅ መላላት ጋር
ተያይዞ የፆታ ተኮር አመራረጣቸውም ጥያቄ ውስጥ የገባ
ሆኖ ይስተዋላል፡፡
ሙዚቃችን አድጓል? ወይስ አላደገም?፣ ሙዚቃስ
ድሮ ቀረ ወይስ እየተሻሻለ መጣ? የሚለውን ሳይንሳዊ
እይታ ለማንሳት የራሱ የአነሳስ ዘውግ ያለው ነው፡፡ ነገር
ግን ብዙ ሰው አሁን አሁን በወጣት ድምፃዊያን በሚሰሩ
የሙዚቃ ግጥሞች ይዘትና ይህንኑ ሙዚቃ የበለጠ
ለማጉላት ታስቦ በሚሰራው የቪዲዮ ክሊፕ (የእንቅስቃሴ
ምስል) ላይ ጥያቄ ያነሳል፡፡ አብዛኞቹ ዘፈኖች ሃገራዊ
እሴቱን በአግባቡ ያልጠበቁ፣ በቪዲዮ ክሊፕ የሚታዩት
ምስሎች የሴትነትን ክብር የሚጋፉ እንደሆኑ በየመገናኛ
ብዙሃኑ ሳይቀር በተለይ ሴቶቹ ከአለባበስ እስከ ሰውነት
ቅርፅ ብቻ እንዲታይ መደረጉ አግባብነት እንደሌለው
የሙዚቃ ባለሙያና መምህር እንዲሁም ሙዚቀኛ የሺ
ደመላሽ ትናገራለች፡፡
ሃገርን ያህል ነገር በሴት ፆታ በምትጠራበት ሃገር
የሚሰሩ ሙዚቃዊ ምስሎች ለሴት ልጅ ክብር አለመጨነቅ
የአዲስ አበባ ባህል ኪነ ጥበብና ቱሪዝም ቢሮ
ባህልን ያላማከለው የሙዚቃ ክሊፕ
አንድም ከፍፁም አላዋቂነት፣ አንድም ከህብረተሰቡ
ግሳፄ እጥረት የተነሳ እንደሆነ በቀጥታም ሆነ በተዘዋዋሪ
አስተያየታቸውንና ቁጭታቸውን ከሚናገሩ አድማጭ
ተመልካች በተጨማሪ ባለሙያዋም ስሜታቸውን
ትጋራለች፡፡
ስለ ሴትነት እና ፍቅር ድሮም ተዘፍኗል፤
እየተዘፈነም ነው፡፡ ለወደፊትም ይዘፈን ይሆናል።
በእርግጥም የዛሬ እይታ ከትናንትናው ጋር ወይም
ከሚመጣው ጊዜ ጋር ሳይሆን ዛሬን የተመለከተ
ኢትዮጵያዊ እንደሚሆን (መሆን ያለበትም) ጥርጥር የለውም።
ክቡር ዶክተር ጥላሁን ገሠሠ የሴቷን ውበት ለመግለፅ
ሙዚቃዎች በማወቅም
ቃላት አጥሮት “ሞናሊዛ” ቢላትም የግድ ዛሬም እንደ
ሞናሊዛ የተለየ ውብ እንደሆነች ላይዘፈን ይችላል፡፡ ግን
ይሁን ከይዘት ቀረፃ
ደግሞ “ቃላት ያጥሩኛል ምን ብዬ ላድንቅሽ?” የሚለውን
በግርድፉ አድምጦ ቃላት ምን ይጠፋል ብሎ “ኧረ ምኑን
እስከ ቪዲዮ ክሊፕ ሰጠሽ?” ማለት ግን በሴትነት ተፈጥሮ ላይ ያለውን
መስራት ድረስ
ሁለትዮሽ አመለካከት የሚያሳይ ሆኖ ለመምረጥ ግራ
ያጋባል፡፡
በውጭ ሃገራት ባህል ኢትዮጵያዊ ሴቶች ምን ዓይነት ውቅር ልቦና፣
ማህበራዊ መስተጋብር፣ ለትዳር ያላቸው መስተጋብርን
ተፅዕኖ እየወደቁ ነው
ለሚጠይቅ የውጭ ሃገር ዜጋ የብዙዎች መልስ ጭምት፣
ባህላቸውን ጠባቂ፣ በትዳር ለመተሳሰር ወላጆቻቸው
ይላሉ፡፡ ይህንኑ ጫና
በክብር ተጠይቀው የሚያገቡ ብለን የክብር መገለጫቸውን
እናስቀምጣለን፡፡ ታዲያ ይህን የሰማ የውጭ ሰው
ለመቋቋም ቢሮው “ትሽኮረመማለች ምን አሽኮረመማት፤ ሁሉም ሰው
ባህልና ቱሪዝም
በጊዜው ይጫወታል በሏት” የሚለውን ሙዚቃ ሲሰማ
ወይም ሲያስተረጉም እውነትም በሃገሪቱ የባህል እሴት
አገልግሎት ሰጪዎች
ለሴቶች የሚሰጠው ክብር የተለየ እንደሆነ ይረዳል።
በአንፃሩ ደግሞ “ነይልኝ ማታ ማታ ማታ” የሚለውን
መመሪያ 3/2006 ቢተረጎምለት ግራ ሊያጋባ ይችላል፡፡ በዚህ መልክ
የሚቀርቡ ዘፈኖችና የምስል ማሟያዎች (ቪዲዮዎች)
ቢያወጣም ብዙም
ከግጥሙ መቅለል፣ ከባህሉ ሙሉ በሙሉ መውጣት
(ባህል የሚያድግ ቢሆንም) እየታየ የመጣ ከመሆኑ ባሻገር
አልተሰራበትም አሁን በቪዲዮ ክሊፕም እያየነው ነው፡፡ በቪዲዮ ክሊፑ
ላይ የካሜራው ሌንስ አቅርቦ የሚያሳየው አካል ክፍል
ከሙዚቃው ይዘት ጋር ፍፁም ላይገናኝም ይችላል።
የዘፋኙ ድምፅ ከወዲያ ይጮሃል የካሜራው ዓይን ወዲህ
አዲስ የተገኘ የሴት የአካል ክፍል ያለ አስመስሎ እየመላለሰ
ያሳያል፡፡
እንደ የሙዚቃ ባለሙያና መምህርቷዋ እንዲሁም
ድምፃዊቷ የሺ ደመላሽ ትልቅ ስጦታ እና ተፈጥሯዊ
ስለሆነው ፍቅር ደጋግሞ መዘፈኑን አድንቃ፤ ፍቅር
በስጋዊ፣ በመንፈሳዊና በስሜታዊ ሊገለፅ ይችላል፡፡ ታዲያ
በሙዚቃ ውስጥ እንዴት ይወሳል ብለን የጠየቅን እንደሆነ
15
ዝም ብሎ የሚወሳ አይደለም፡፡ በመጀመሪያ በፍቅር
ሊወሳ የተፈለገው ማን ነው? ፈጣሪን ነው? እናትን?
ጓደኛን ከማን ጋር የሚለውን መለየት ያስፈልጋል።
ያለበለዚያ ድብልቅልቅ ይልና ስሜት አይሰጥም፣ ትርጉም
አይኖረውም፣ ይምታታና ይሞታል፡፡ ለዚህም ነው የሴትን
ልጅ ፍቅርም በሙዚቃ ውስጥ በአንድ መነፅር ብቻ
እንዲታይ የማናደርገው ስትል ትገልፃለች፡፡
እንደ ባለሙያዋ እይታ ሴት ልጅ በነባራዊ
ሁኔታ ከምትሰጠው በረከት እና የመንፈስ ደስታ ነጥሎ
የሥጋ ደስታን ብቻ ማሰብ አይገባምም ትላለች፡፡ ይህ
ሆኖ ሳለ በሙዚቃ ውስጥ በተደጋጋሚ እንደሚሰማው
እና እንደሚታየው ስጋዊ ደስታ ላይ ብቻ ለማተኮር
ይሞከራል፡፡ ያውም በአብዛኛው ፆታዊ ግንኙነትን ላይ
ትኩረት በማድረግ፡፡ በእርግጥ ፆታዊ ግንኙነት ተፈጥሯዊ
ነው፤ የህይወት አንዱ አካልም ነው፤ ነገር ግን በአንድ ነገር
ላይ ብቻ መንጠልጠል የሃሳብ ድርቀትም ነው ትላለች፡፡
ሙዚቃን በዚህ ዓይን ብቻ ካየነው ይቀላል
የምትለው የሺ በአንዳንድ የቪዲዮ ክሊፕ ላይም ሀፍረት
እንደሚሰማት ሳትደብቅ ስሜቷን ገልፃለች፡፡ አንዳንድ
ሙዚቃ ከይዘታቸው፣ ከዛም የክሊፓቸው ቅንብር በተለይ
የሴቶች አለባበስና ከቆየው ባህላዊ እሴት ጋር የሚጋጭ
ነገር ይታያል፤ ሙዚቃን ስታራቁተው ደግሞ ይረክሳልም
ትላለች፡፡ “ወርቅ እንደ ድንጋይ በየቦታው ቢገኝ ኖሮ ውድ
አይሆንም ነበር” የምትለው የሙዚቃ ባለሙያዋ የሚሰሩ
ስራዎች ሃገራዊ እሴትን እና ማንነትን ለቆ ከመስራት
ከ 20 እና 30 ዓመት በኋላ ተመልሰው ሲያዳምጡትና
ሲመለከቱት የማይፀፅት ሥራ መስራት ለራስም ሆነ እንደ
ሃገር ተገቢ ነው ብላለች፡፡
ለምሰራው ሙዚቃም ሆነ የሙዚቃዬ ቪዲዮ
ክሊፕ ነገ ከነገ ወዲያ ልጆቻችን “ምን ማለት ነው?” ሲሉን
በአግባቡ የምንመልሰው መሆኑን እርግጠኛ ካልሆን
መስራት የለብንም የምትለው ባለሙያዋ “ከቤተሰብ ጋር
ቁጭ ብለን የማናየውን ሥራ እንዴት መስራት እንችላለን?”
የሚለውን ማሰብ እንደሚገባ ተናግራ በአሁኑ ወቅትም
በጣም ጥልቅ ሃሳብና ድንቅ የሚባሉም ሙዚቃዎች እና
ክሊፖች ስላሉ እነሱ ሲበራከቱ እነዛኛዎቹ በራሳቸው ጊዜ
እንደሚከስሙም በአንክሮ ተናግራለች፡፡ እስከዚያውም
ቢሆን ግን በሙያው አለሁ የሚል መጀመሪያ ለህሊናው
የማይጐረብጥ ሥራ ቢሰራ ተጠቃሚው ራሱ መሆኑን ልብ
ማለት ጥሩ ነው ትላለች፡፡
በእንጦጦ ፖሊ ቴክኒክ የመሳሪያ እና የቮካል
መምህር አሸናፊ ንጉሴ ከጉዳዩ ጋር በተያያዘ በሰጡን
አስተያየት ስለፍቅር የተዘፈኑ ዘፈኖች ተብለው የተፈረጁት
በምን መስፈርት እንደሆነ ያልለየ እንደሆነ ተናግረው ፍቅር
የአካላዊና መንፈሳዊ ኃይል ያለው በመሆኑ በብዙ ነገር
ሊገለፅ ይችላል ብለው፤ በሙዚቃ ውስጥም የሚንፀባረቅ
ቢሆንም “የምን ፍቅር?” የሚለውን ማወቅ ያስፈልጋል፡፡
የሃገር ፍቅር ነው? ወይስ ስለሰው ልጅ ወይም ስለ ተፈጥሮ
ከሰውም ደግሞ ስለፍቅረኛ ብቻ በሙዚቀኛው ይወሰናል፡
እነ ጥላሁንን ብንወስድ ስለ ሃገር ፍቅር ሲዘፍኑ
በእንባ ሲታጠቡ በቪዲዮ ምስል እስከዛሬም እንደ አዲስ
ይታያል፤ እነ ብዙነሽ በቀለን ስናነሳ የእናት ሃገርን የገለፁበት
ስሜት ውስጥን ይወራል፡፡ የሙዚቃ ዓላማ መሆን ያለበት
የሰውን ቀልብ መግዛት፣ ስሜት መያዝ መቻል ነው፤
የሚሉት መምህሩ አሁንም ቢሆን ልክ እንደበፊቱ ስሜትን
የሚገዙ ሙዚቃዎች ቢኖሩም በአንፃሩ አንገት የሚያሰብር
ሥራም እየተሰራ ነው ሲሉ በአፅንኦት ገልፀዋል፡፡
ሙዚቃ ሲሰራ እንደ ቤት ግንባታ የራሱ ደረጀ አለው፡፡
የሚሉት መምህር አሸናፊ አሁን ላይ ተበላሹ የምንላቸው
አንዳንድ ሙዚቃ ግንባታቸውን ሳይጨርሱ ለገበያ ፍጆታ
ስለሚውሉ ነው ብለው ያምናሉ፡፡ ከግንባታው ሂደት
አንዱ ደግሞ ባህል፣ የሙዚቃ ስልት፣ ምስል እና ሌሎችም
ጉዳዮች ሊዘረዘር እንደሚችል ባለሙያው ገልፀዋል፡፡፡
ወደ ገፅ 14 ዞሯል
 16
ሉሲዎቹ ሰኞ በባህር ዳር ዓለም አቀፍ
ስታዲየም ይጫወታሉ
አቤል ገ/ኪዳን
የኢትዮጵያ ሴቶች እግር ኳስ ብሔራዊ ቡድን
ከካሜሩን አቻው ጋር ሰኞ ነሐሴ 20/2011 ዓ.ም በባህር
ዳር ዓለም አቀፍ ስታዲየም ጨዋታ ያደርጋል፡፡ ብሔራዊ
የኢትዮጵያ ቡና ቤተሰብ ሩጫ እሁድ
ይደረጋል
ኢንስትራክተር አብርሃም መብራቱ አዲስ
ማዕረግ አገኙ
የኢትዮጵያ ብሄራዊ ቡድን አሰልጣኝ አብርሃም
መብራቱ የካፍ ኤሊት ኮንቲነንታል ኢንስትራክተርነት
ማዕረግን አገኙ፡፡
የኢትዮጵያ እግር ኳስ ፌዴሬሽን እንዳሳወቀው
ከሆነ ካፍ ከሶስት ወር በፊት በሞሮኮ ራባት አዘጋጅቶ
በነበረው የኤሊት ኢንስትራክተሮች ስልጠና ላይ
በመሳተፋቸው ነው ይህን ማዕረግ ያገኙት፡፡
ካፍ ኢንስትራክተሮችን ሎካል ሪጀናል እና
ኤሊት በሚል መደብ ውስጥ የሚያስቀምጥ ሲሆን
ኤሊት ኢንስትራክተሮች ቢያንስ ለሁለት ዓመታት
በአህጉር ደረጃ ስልጠና የመስጠት ግዴታ አለባቸው፡፡
ካፍ ኢንስትራክተር አብርሃም ቢያንስ በሁለት ዓመታት
ውስጥ ሦስት ስልጠናዎች እንዲሰጡ የሚፈልግ ሲሆን
ለስልጠና በሚሄዱበት ቦታ በሙሉ ሁሉንም ወጪያቸውን
ይሸፍናል፡፡
ሐሙስ ነሐሴ 16 ቀን 2011 ዓ.ም
ማንችስተር
ዩናይትድ በፖግባ
ጉዳይ ከትዊተር ጋር
መካከል ሁለቱ በጉዳት ምክንያት በልምምዱ ወቅት ሊነጋገር ነው
ያልተገኙ ሲሆን፤ አጥቂዋ ሎዛ አበራ ደግሞ በውጭ
ሃገር ቡድን የመጫወት ዕድል አግኝታ ወደ አውሮፓ
አቅንታለች፡፡ ለጨዋታው መድረስ አለመድረሷ ማንችስተር ዮናይትድ በተጫዋቹ ፖል ፖግባ
በሦስት ቀናት ውስጥ ሊታወቅ እንደሚችል አሰልጣኟ ላይ በደረሰው የዘረኝነት ጥቃት ጉዳይ ዙሪያ ለመምከር
ለአማራ መገናኛ ብዙሃን ተናግራለች፡፡ ከትዊተር ሰዎች ጋር በቀጣይ ቀናት ለመነጋገር ቀጠሮ
“ባህር ዳርን የመረጥነው ከአሁን በፊት ይዟል፡፡
ባደረግነው ውድድር ተመችቶን ስለነበር እና ሰኞ ዕለት ምሽት ዩናይትድ ከዎልቭስ ጋር
ሕዝቡም ጨዋ እና ስፖርት ወዳድ ስለሆነ
አንድ አቻ በተለያየበት ጨዋታ ፍፁም ቅጣት ምት
ነው” ብላለች አሰልጣኝ ሰላም። የፊታችን ሰኞ
በመሳቱ በትዊተር የዘረኝነት ጥቃት የደረሰበት ሲሆን
በሚያደርጉት ጨዋታም ደጋፊዎች ስታዲየም
ይህም ክለቡን አስቆጥቷል፡፡ የትዊተር ቃል አቀባይ
በመገኘት እንደሚያበረታቷቸው ያላትን እምነት
በቀጣይ ሣምንት ከማንችስተር ዩናይትድ እና ሌሎች
ተናግራለች፡፡
የሚመለከታቸው አካላት ጋር እንደሚመክር የገለፀ
የኢትዮጵያ እግር ኳስ ፌዴሬሽን የሴቶች ሲሆን “ዘረኝነት እኛ ጋር ቦታ የለውም” ብሏል፡፡
ብሔራዊ ቡድን ለኦሎምፒክ ማጣሪያ ከካሜሩን
እንዲሁም የወንዶች ብሔራዊ ቡድን ለኳታሩ የዓለም አዲሱ የዩናይትድ ፈራሚ ሃሪ ማጓየር እና አጥቂው
ቡድኑም ሆነ ተጋጣሚው የካሜሩን ብሔራዊ ቡድን ዋንጫ ከሌሴቶ ጋር የሚያደርጉት ጨዋታ ነሐሴ ማርከስ ራሸፎርድ በቡድን አጋራቸው ላይ የተሠነዘረውን
በባህር ዳር ልምምዳቸውን እያካሄዱ ነው፡፡ የቡድኑ 20 እና 29 በባህር ዳር እንደሚካሄድ አሳውቋል፡፡ ጥቃት ያወገዙ ሲሆን ማንችስተር ዩናይትድም በጉዳዩ
አሰልጣኝ ሰላም ዘርአይ የባህር ዳር የአየር ሁኔታ የወንዶች ብሔራዊ ቡድን ለቻን ማጣሪያ ከሩዋንዳ ዙሪያ ተከታታይ የውግዘት መግለጫዎችን በፌስቡክ፣
ለኢትዮጵያ ብሄራዊ ቡድን እንደሚጠቅም ተናግራለች፡፡ የሚያደርገው ጨዋታ ደግሞ መስከረም 11 ቀን 2012 በትዊተር እና ሌሎች ገፆቹ አውጥቷል፡፡
ዓ.ም በመቀሌ እንደሚደረግ ይፋ አድርጓል፡፡
ለብሔራዊ ቡድኑ ከተመረጡት ተጫዋቾች
አፄዎቹ የመልሱን ጨዋታ ከነገ በስቲያ
በዳሬ ሰላም ያደርጋሉ
ዓመታዊው የኢትዮጵያ ቡና ቤተሰብ ሩጫ
የፊታችን እሁድ ለአራተኛ ጊዜ ይካሄዳል፡፡ 40
ሺህ የክለቡ ደጋፊዎች ይሳተፉበታል የተባለው
ይህ የ10 ኪ.ሜ የሩጫ ውድድር ትኬት እየተሸጠ
ሲሆን ለውድድሩ የሚለበሰውን ቲ ሸርትም ክለቡ
አስተዋውቋል፡፡
በቲ ሸርቱ ላይ “ቡና ደሜ ነው” የሚል
ጽሁፍ እንደሚገኝበት ተነግሯል፡፡ የውድድሩ መነሻ
መስቀል አደባባይ የሚያደርግ ሲሆን በቡናና ሻይ፣
ገነት ሆቴል፣ ቄራ፣ ጎተራ፣ አጎና ሲኒማ፣ መሿለኪያ
አድርጎ መስቀል አደባባይ ይጠናቀቃል፡፡
ክለቡ ከ12 እስከ 19 ሚሊዮን ብር ገቢ
አገኝበታለሁ ብሎ አቅዷል፡፡ በ2007 ዓመተ ምህረት
ፎቶ በገፀ ድር
በ8 ሺህ ተሳታፊዎች የተጀመረው ይህ ውድድር
ከ105 ሺህ በላይ ህዝብ የሚሳተፍበት ግዙፍ
ውድድር ለማድረግ ማቀዱን ክለቡ አሳውቋል፡፡
በመጀመሪያው የማጣሪያ ጨዋታ በባህር
ዳር ዓለም አቀፍ ስታዲየም የታንዛንያውን አዛም 1ለ0
ኩሊባሊ፣ አምሳሉ ጥላሁን፣ እንየው ካሳሁን፣ ሰለሞን
ሀብቴን ይዘዋል፡፡ በአማካይ ስፍራ ሀብታሙ ተከስተ፣
ያሸነፈው ፋሲል ከነማ የፊታችን ቅዳሜ የመልሱን ጨዋታ
ሱራፌል ዳኛቸው፣ ኪሩቤል ኃይሉ፣ መጣባቸው ሙሉ፣
በታንዛኒያዋ መዲና ዳሬ ሰላም ያደርጋል፡፡ አፄዎቹ በባህር
አለምብርሃን ይግዛው፣ ዮሴፍ ዳሙዬ ተይዘዋል፡፡ በአጥቂ
ዳር እና በአዲስ አበባ ለተከታታይ 7 ቀናት ዝግጅት
ስፍራ ኢዙ ኢዙካ፣ ሙጂብ ቃሲም፣ ሽመክት ጉግሳ እና
ያደረጉ ሲሆን በመጀመሪያው ጨዋታ የማሸነፊያዋን ግብ
ፋሲል አስማማው በቡድኑ ውስጥ ተካትተዋል፡፡
ያስቆጠረው በዛብህ መለዮ ባጋጠመው መለስተኛ ዲስክ
መንሸራተት ምክንያት ከጨዋታ ውጭ የሆነ ሲሆን በሱ ይህ በእንዲህ እንዳለ በአፍሪካ ሻምፒዮንስ ሊግ
ምትክ ፋሲል አስማማው ከቡድኑ ጋር ይጓዛል፡፡ ተሳታፊ የሆነው መቀሌ ሰባ እንደርታ በበኩሉ እሑድ
በሜዳው ከካኖ ስፖርት ጋር ለሚያደርገው ጨዋታ
ቅዳሜ 10 ሰዓት ላይ በአዛም ኮምፕሌክስ
የስታዲየም መግቢያ ዋጋ ይፋ አድርጓል፡፡ ክለቡ
የሚካሄደውን ጨዋታ ለመከታተል እና ቡድናቸውን
እንዳሳወቀው ከሆነ በዕለቱ ዝቅተኛ መግቢያ 50 ብር
ለመደገፍ ደጋፊዎች አርብ ነሐሴ 17/2011 ዓ.ም ወደ
ሲሆን ከፍተኛው መግቢያ ደግሞ 1 ሺህ ብር ሆኗል፡፡
ስፍራው እንደሚጓዙ ታውቋል።
መቀሌ ሰባ እንደርታ በመጀመሪያው ጨዋታ ከሜዳው
ወደ ዳሬ ሰላም ትናንት ያቀናው የፋሲል ቡድን ውጭ 2 ለ 1 በሆነ ጠባብ ውጤት የተሸነፈ ሲሆን በእሑዱ
በግብ ጠባቂነት ሚኬል ሳማኬ እና ጀማል ጣሰውን የመልሱ ጨዋታ ይህን ውጤት እንደሚቀለብስ ተስፋ
ሲይዝ በተከላካይ ስፍራ ሰኢድ ሀሰን፣ ያሬድ ባዬ፤ ከድር ተይዟል፡፡