ANALOZI HORMONA RASTA (GH) ANTAGONISTI HORMONA RASTA

SOMATOTROPIN OKTREOTID PEGVISOMANT

MEKASERMIN
rekombinantni GH analog somatostatina antagonist GH receptora
JAK/STAT citokinski rec.
45x potentniji od somatostatina u
povećanje IGF-1 inhibiciji lučenja GH
kompleks rhIGF-1 i rhIGFBP-
longitudinalni rast kostiju 2x potentniji u inhibiciji lučenja
3 (BP – binding protein;
MD zatvaranje epifiza inzulina
osigurava produljenje
anabolizam mišićja
učinaka rhIGF-1)
katabolizam masti puno dulji poluvijek eliminacije
smanjena osjetljivost na inzulin od somatostatina

FK sc. 3-7xtjedno sc. 2xdnevno sc. oktreotid acetat

INT induktor CYP450
nedostatak GH (tumor hipofize, resekcija,
akromegalija, karcinoidni
radijacija, ozljede…)
IGF-1 deficijencija koja ne sindrom, gastrinom, glukagonom,
djeca s niskim rastom (nedostatak GH,
odgovara na liječenje sa GH inzulinom, VIPom
Prader-Willijev sy, Turnerov sy, idiopatski
niski rast) – liječenje je nužno započeti prije
IND (IGF-1 = somatomedin C je akutna kontrola krvarenja iz akromegalija
zatvaranja epifiza
jetreni peptid koji se stvara varikoziteta jednjaka
pomoću GH, a posreduje
sindrom kratkog crijeva, liječenje mršavljenja
neke njegove učinke) lokalizacija neuroendokrinih
u oboljelih od AIDS-a, sportaši
tumora scintigrafijom
KI maligna bolest
hipotireoza – obavezna provjera štitnjače
mijalgije i artralgije GIST (mučnina, flatulencija,
hipoglikemija – preporučena steatoreja) BROMOKRIPTIN I
intrakranijalna hipertenzija konzumacija obroka 20 min žučni kamenci (30%) KARBEGOLIN su D2 agonisti;
NU
skolioza prije primjene (logično! sinusna bradikardija (25%) smanjuju lučenje GH i
„inzulin-like“) koriste se za akromegaliju
nuspojave su češće u odraslih! nedostatak B12
 GONADOTROPINI
hormoni prednjeg režnja hipofize
FSH = stimulaciju folikula i steroidogeneze u jajnicima; regulacija spermatogeneze
LH = produkcija androgena iz teka stanica i kontrola estrogena i progesterona; sinteza testosterona u Leydigovim stanicama
placentarni hormon
hCG = održavanje trudnoće; ekvivalentan LH i djeluje putem LH receptora
UROFOLITROPINI LUTROPIN ALFA KORIOGONADOTROPIN ALFA
MENOTROPINI pročišćeni FSH iz mokraće rekombinantni LH koji se koristi rekombinantni hCG
iz mokraće postmenopauzalnih postmenopauzalnih žena samo za stimulaciju folikula u žena
žena; FSH + LH FOLITROPIN ALFA I BETA sa LH deficijencijom u kombinaciji sa doziran u jedinicama mase (svi ostali
rekombinantni FSH folitropinom alfa u jedinicama aktivnosti)
sc./im. 1xdnevno
djeluju putem receptora spregnutih s G-proteinima

indukcija ovulacije (policistični jajnici, pretilost, hipogonadizam)

kontrolirana hiperstimulacija ovarija u potpomognutoj oplodnji (gonadotropini u folikularnoj fazi + agonist/antagonist GnRH za sprječavanje
preovulacijske LH plime + hCG za sazrijevanje jajne stanice u sredini ciklusa i uzimanje oocite + progesteron za podržavanje lutealne faze)

neplodnost u hipogonadalnih muškaraca

sindrom hiperstimulacije ovarija – povećani jajnici, ascites, hipovolemija, šok

višestruke trudnoće i komplikacije
depresija, edemi, glavobolja

muškarci - ginekomastija
 ANALOZI GnRH
KOMPETITIVNI ANTAGONISTI GnRH RECEPTORA
GnRH (Hormon koji oslobađa gonadotropine) izlučuje se pulsirajući iz
hipotalamusa i veže na receptore na adenohipofizi (G spregnuti) i stimulira
sintezu LH i FSH
GONADORELIN (acetatna sol humanog GnRH) iv/sc GENIRELIKS, CETRORELIKS sc
HISTRELIN, LEUPROLID, GOSERELIN (sintetski GnRH) – dugodjelujući i ABARELIKS, im
potentniji im/sc DEGARELIKS
pulsirajuća primjena – stimulira lučenje LH i FSH
kontinuirana primjena – uzrokuje bifazičan odgovor – početno povišenje
inhibiraju sekreciju FSH I LH iz adenohipofize
lučenja LH i FSH (buktanje), a zatim pad njihove koncentracije (prilagodba
receptora naniže zbog stalne izloženosti stanica GnRH-u)
Supresija stvaranja gonadotropina
1. Stimulacija stvaranja gonadotropina (rijetko, češće hCG)
- kontrolirana hiperstimulacija jajnika – smanjuju endogenu navalu LH i
- neplodnost u žena, indukcija ovulacije
preuranjenu ovulaciju; prednosti u odnosu na analoge GnRH – trajanje
- neplodnost u muškaraca
primjene je kraće, rizik od hiperstimulacije ovarija je niži; negativne strane –
- dijagnostika odgođenog puberteta na temelju LH odgovora
nužno striktno pridržavanje režima liječenja zbog brzog prestanka učinaka
2. Supresija stvaranja gonadotropina
nakon primjene, niža stopa pojave trudnoće
- kontrolirana hiperstimulacija jajnika – smanjuje endogenu navalu LH i
sprječava preuranjenu ovulaciju
Karcinom prostate
- endometrioza, lejomiomi uterusa
- bolji od GnRH analoga jer ne uzrokuju početno povećanje gonadotropina i
- karcinom prostate (početno pogoršanje simptoma!)
time u početku terapije ne dolazi do pogoršanja simptoma i rasta tumora
- središnji prijevremeni pubertet

KI: trudnoća i dojenje

Nuspojave u žena: simptomi menopauze – valunge, znojenje, glavobolja,
pad libida, osteoporoza
Nuspojave u muškaraca: valunge, znojenje, ginekomastija, pad libida, mučnina, glavobolja, alergijske reakcije
osteoporoza
pad libida, valunge, znojenje, ginekomastija, osteoporoza
akutne reakcije hipersenzitivnosti i lokalne otekline
sljepoća kod apopleksije hipofize
 HORMONI STRAŽNJEG REŽNJA HIPOFIZE I ANTAGONISTI
sinteza u hipotalamusu i prijenost živčanim vlaknima u neurohipofizu odakle se izlučuju u cirkulaciju
ANTAGONISTI
OKSITOCIN VAZOPRESIN
VAZOPRESINA
VAZOPRESIN iv, im DEZMOPRESIN iv, sc, po KONIVAPTAN, TOLVAPTAN
receptori spregnuti s Gq proteinima
V1 agonizam –
vazokonstrikcija
kontrakcija glatkog mišićja maternice dominantnija aktivacija V2 antagonisti vazopresinskih
MD
kontrakcije mioepitelnih stanica – istiskivanje receptora receptora (TOLVAPTAN V2)
V2 agonizam – smanjenje
mlijeka
diureze
dugodjelujući sintetski
iv, im
FK 15 min analog
t1/2= 5 min
veći antidiuretski učinak
ubrzanje produženog porođaja hipofizni dijabetes insipidus
indukcija ranog porođaja
kontrola uterinog krvarenja
akutno srčano zatajenje
IND
hiponatrijemija
test provokacije oksitocinom daje informaciju o krvarenje iz varikoziteta
placentalnoj cirkulacijskoj rezervi i može uputiti na olaškanje noćne enureze
jednjaka
potrebu za carskim rezom
fetalni distres oprez kod koronarnih bolesti
KI
nezreli fetus zbog vazokonstrikcije
odvajanje placente
glavobolja, mučnina, grčevi
NU ruptura uterusa
predoziranje – hiponatrijemija i konvulzije

ATOSIBAN – antagonist oksitocinskih receptora za

liječenje prijevremenog porođaja
TIROIDNI HORMONI

Tiroksin T4 i trijodtironin T3 luče se iz štitnjače i prenose plazmom na TBG-u. Koncentracija T4 je 5x veća od koncentracije T3 hormona, ali ulaskom u stanice
T4 se pomoću 5'-dejodinaze pretvara u T3 koji je odgovaran za najviše učinaka tiroidnih hormona. T3 ulazi u jezgru stanice i veže se za T3 receptorski protein
što rezultira promjenama u ekspresiji gena. Učinci vezanja nastupaju s odgodom od nekoliko sati ili dana. Normalne razine tiroidnih hormona odgovorne su
za rast i razvoj svih tkiva, a posebno živčanog, skeletnog i reproduktivnog sustava.

Blokatori adrenergičnih receptora (PROPRANOLOL) rabe se u liječenju tireotoksikoze radi smanjenja simptoma simpatičke stimulacije.
 ANALOZI TIROIDNIH HORMONA ANTITIROIDNI LIJEKOVI
LEVOTIROKSIN TIOAMIDI ANIONSKI
JODIDI RADIOAKTIVNI JOD
sintetski T4 METIMAZOL PROPILTIOURACIL INHIBITORI
inhibicija tiroidne peroksidaze i inhibicija proteolize
kompetitivna
aktiviraju nuklearne receptore i organifikacije joda – smanjena sinteza tireoglobilina i sekrecije
inhibicija
MD mijenjaju ekspresiju gena (odgoda tiroidnih hormona hormona 131I
transporta
učinaka – dani/tjedni) inhibicija periferne dejodinacije smanjenje prokrvljenosti
jodida u štitnjaču
spor nastup učinaka! hiperplastične žlijezde
oralno brz nastup djelovanja (2 oralno
t1/2 = 7 dana
FK nakupljanje u štitnjači dana), ali i brz prestanak nakupljanje u
1xdnevno oralno
prolaze u placentu djelovanja (2-8 tjedana) štitnjači
tiroidna oluja
KALIJEV
tireotoksikoza
PERKLORAT preoperativna priprema
hipotireoza – nadomjesna terapija koristi se za
IND tireotoksikoza – lijekovi prvog odabira! hipertireoza hiperplastične štitnjače
hormona destrukciju
uzrokovana
parenhima štitnjače
amiodaronom KALIJEV JODID – zaštita
štitnjače od radijacije
induktori mikrosomskih enzima
povećavaju metabolizam T3 i T4
INT (fenitoin, karbamazepin,
rifampicin) – prilagoditi dozu
naviše
KI trudnoća – fetalna hipotireoza trudnoća trudnoća i dojenje
makulopapularni osip (5%) akneiformne erupcije
previsoke doze hormona –
mučnina, promjene okusa ulceracije sluznice
NU znojenje, tahikardija, nervoza,
agranulocitoza metalni okus
ubrzan metabolizam, mršavljenje
hepatitis anafilaksija
LIOTIRONIN (sintetski T3) – kratak
poluvijek eliminacije, veća cijena i
veći rizik od kardiotoksičnosti
(rijetka primjena)
 KORTIZOL/HIDROKORTIZON/SPOJ F
prirodni glukokortikoid koji se luči iz kore nadbubrežne žlijezde pod utjecajem ACTH; ritam izlučivanja je cirkadijani s vršnom koncentracijom ujutro

glukokortikoidni receptor (hGR alfa izoforma)= nalazi se u citoplazmi vezan na Hsp; vezanje kortizola na receptor rezultira disocijacijom od Hsp-a i
stvaranjem kompleksa receptor-ligand i formira homodimer koji aktivnim transportom ulazi u jezgru; posebna receptorska regija (cinkovi prsti; cinkom
stabiliziranih 9 cisteinskih ostataka) veže se na GRE i rezultira promjenama u genskoj ekspresiji

aldosteronski receptor – glukokortikoidi imaju različite stupnjeve mineralokortikoidne aktivnosti

antiproliferativni, protuupalni i imunosupresivni učinci

(supresija leukocitne i makrofagne funkcije, funkcije posrednika upale, manji broj stanica na mjestu upale, smanjena sinteza prostaglandina, smanjena
ekspresija COX-2, velike doze smanjuju stvaranje protutijela, smanjena propusnost kapilara, vazokonstrikcija)

glukoneogeneza, povećane konc. glukoze u krvi, lipoliza i povećane konc. MK i glicerola u krvi,
katabolizam: veziva, mišićja, kosti, kože, masti, redistribucija masnog tkiva (facies lunata, buffalo hump)

visoke koncentracije: poremećaji raspoloženja, povećan intrakranijalni tlak (pseudotumor), peptični ulkus, smanjena apsorpcija Ca

90% vezan na CBG u plazmi, 10% u slobodnom obliku; t1/2=1-1,5h; konjugacija u jetrima, pretvorba u kortizon u bubregu, izlučivanje u urinu u obliku 17-
hidroksisteroida
1. Akutna i kronična (Addisonova bolest) insuficijencija nadbubrežne žlijezde (hidrokortizon)
2. Kongenitalna hiperplazija kore nadbubrežne žlijezde (smanjena aktivnost 21beta-hidroksilaze koja skreće u metabolički put sinteze androgena
(virilizacija)) (hidrokortizon – prvo iv, zatim oralno)
3. Cushingov sindrom (povišen ACTH dovodi do obostrane hiperplazije kore nadbubrežne žlijezde i povišenih endogenih glukokortikoida) – za vrijeme
kirurškog zahvata i nakon moraju primati velike nadomjesne doze glukokortikoida u obliku hidrokortizona
4. Dijagnostička uporaba – test supresije deksametazonom – omogućuje razlikovanje Cushingove bolesti (suprimirano ACTH lučenje) od Cushingova
sindroma uzrokovanoga tumorom kore koji stvara kortziol ili ektopičnom tumoru koji stvara ACTH. Učinak supresije procjenjuje se određivanjem
koncentracije kortizola i njegovih metabolita u urinu nakon određenog vremena (Liddleov test)
5. Poticanje sazrijevanja pluća u fetusa i stvaranja surfaktanta (im.betametazon; manje se veže za plazmatske proteine pa se bolje dostavlja kroz placentu)
6. Sprječavanje odbacivanja presatka
7. Potiskivanje upale i imunoloških reakcija u raznim indikacijama – reumatoidne bolesti (RA, psorijatični artritis), razne autoimune bolesti (SLE), astma i
alergijske reakcije (konjuktivitis, rinitis, urtikarija…), edem mozga, multipla skleroza, razne kožne bolesti, sepsa, poremećaji vezivnog tkiva…
NEŽELJENI UČINCI PRIMJENE GLUKOKORTIKOIDA

primjena < 2 tjedna:

nesanica, hipomanija, akutni peptički ulkus; akutni pankreatitis

duža primjena i dulje djelujući pripravci:

ijatrogeni Cushingov sindrom
peptički ulkusi
osteoporoza, hiperglikemija (dijabetes), skrivene infekcije
depresija/akutna psihoza, katarakta, glaukom, intrakranijalna hipertenzija – obavezne psihijatrijske i oftalmološke kontrole
supresija kore nadbubrežne žlijezde- povraćanje, anoreksija, letargija, vrućica, mijalgija, posturalna hipotenzija – izbjegava se postepenim smanjivanjem
doza!

pripravci s visokom mineralokortikoidnom aktivnosti mogu dovesti do hipertenzije, hipokalijemije i, u rizičnih bolesnika, do srčanog zatajenja

OPREZ I KONTRAINDIKACIJE
peptični ulkus, srčane bolesti, hipertenzija, infekcije (tuberkuloza), psihoza, dijabetes, osteoporoza, glaukom
PREDNIZON PREDNIZOLON BETAMETAZON DEKSAMETAZON

kratko do srednjedugo djelovanje nakon oralne primjene dugo djelovanje nakon oralne primjene

oralno oralno, injekcije oralno, topički, injekcije

izrazito mala mineralokortikoidna aktivnost nema mineralokortikoidne aktivnosti

protuupalna aktivnost (5) najveća protuupalna aktivnost (30-40)

Beklometazon dipropionat, budesonid, flunisolid – inhalatori (astma) i raspršivači za nos (alergijski rinitis)
 ANTAGONISTI ANTAGONISTI
MINERALOKORTIKOIDI
MINERALOKORTIKOIDA GLUKOKORTIKOIDA
ALDOSTERON SPIRONOLAKTON
FLUDROKORTIZON
sinteza u zoni glomerulozi, pod slabim utjecajem EPLERENON MIFEPRISTON
sintetski steroid
ACTH, a većim utjecajem RAAS sustava DROSPIRENON
kompetitivni antagonizam
mineralokortikoidni receptor – aktivacija vodi u mineralokortikoidnih
farmakološki antagonist
MD promjenu genske ekspresije – povećana ekspresija receptora
steroidnih receptora
Na/K ATP-aze i epitelnog kanala za Na (ENaC)
antagonizam androgena
pospješenje reapsorpcije natrija iz distalnih
antiprogestinska aktivnost
zavijenih i kortikalnih sabirnih kanalića
jak mineralokortikoid
izlučivanje K i H iona
UČINCI inhibira disocijaciju Hsp-
slab glukokortikoid glukokortikoidni receptor
povećana Na reapsorpcija u žlijezdama
kompleksa
znojnicama
hipertenzija
NU hipokalijemija
metabolička alkaloza
t1/2=15 min oralno
izlučuje se bubrezima dijelom u obliku t1/2 = 20h
FK oralno oralno
glukuronida, dijelom nepromijenjen, a dijelom kao visoki postotak vezanja za
tetrahidroaldosteron plazmatske proteine
primarni aldosteronizam
hipertenzija (diuretik) Cushingov sindrom s
liječenje insuficijencije
hirzutizam u žena inoperabilnim tumorom
nadbubrežne žlijezde s
KP
deficitom
hipertenzija (diuretik) pilula za dan poslije (rani
mineralokortikoida
abortiv)
oralni kontraceptiv
 INZULIN
MD djeluje putem aktivacije heterodimernog transmembranskog inzulinskog receptora koji se sastoji od alfa (mjesto vezanja) i beta podjedinice
(sadrži tirozin-kinazu); aktivacija receptora dovodi međusobne fosforilacije unutarstaničnih receptorskih domena i citoplazmtskih proteina
koji posreduju učinke inzulina u stanici (npr. povećanje izražaja GLUT nosača na staničnoj membrani i povećanje unosa glukoze u stanice)
UČINCI anabolički hormon: skladištenje glukoze (indukcija glukokinaze i glikogen-sintaze), skladištenje masti (indukcija lipoprotein-lipaze koja
razgrađuje lipoproteine do triglicerida i omogućuje njihovo skladištenje), sinteza proteina (povećan transport aminokiselina)
inhibira enzime koji sudjeluju u katabolizmu tvari (inhibicija glikogenolize, ketogeneze, glukoneogeneze, unutarstanične lipaze)
PRIPRAVCI BRZODJELUJUĆI, sc. KRATKODJELUJUĆI, sc. i iv. INZULINI SREDNJEG I DUGOG DJELOVANJA
INZULINA brz nastup djelovanja (15min), vršni REGULARNI INZULIN
učinak (1h), kratko djelovanje (<5h) rekombinatnim tehnikama dobiven NPH (neutralni protamin Hagedorn, izofan) sc.
oponašaju fiziološke učinke lučenja humani inzulin srednjedugo djelovanje
endogenog inzulina prandijalno – koriste protamin omogućuje odgođeno djelovanje
se u kontroli glukoze za vrijeme obroka i nastup djelovanja unutar 30min nastup djelovanja nakon 2-5h
daju se neposredno prije jela vršni učinak nakon 2h trajanje učinaka 4-12h
mala varijabilnost u apsorpciji trajanje djelovanja 5-8h velika varijabilnost apsorpcije, rijetka primjena
nizak rizik od kasne hipoglikemije zbog početak i trajanje djelovanja ovise o
kratkog djelovanja veličini doze GLARGIN 1xdn., sc.
velika varijabilnost u apsorpciji (heksameri zamjena za bazalnu sekreciju inzulina
INZULIN LISPRO koji se moraju raspasti da bi se apsorbirali) dodani arginin omogućuje kristalinično taloženje
pripravak niske sklonosti stvaranja nakon sc. primjene te sporo otpuštanje koje
dimera koji bi ometali apsorpciju zbog povišen rizik od rane postprandijalne omogućuje niske i kontinuirane razine u krvi
zamjene prolina i lizina u B-lancu hiperglikemije i kasne postprandijalne spor nastup djelovanja
stabilizira se krezolom u heksamere koji hipoglikemije – jer je teško uskladiti maksimalni učinak nakon 5h
se raspadaju na monomere nakon adekvatnu dozu sa trenutnim trajanje učinaka 24h
injekcije metaboličkim potrebama zbog ne smije se miješati s drugim inzulinima u štrcaljki
INZULIN ASPART farmakokinetskih značajki! DETEMIR 2xdn., sc.
prolin zamjenjen aspartatom zamjena za bazalnu sekreciju inzulina
jedini koji se rabi intravenski – liječenje trajanje učinaka >24h
INZULIN GLARGIN dijabetičke ketoacidoze i nakon operacija najreproducibilniji učinak od svih inzulina
asparagin zamjenjen lizinom niski rizik od hipoglikemijskih epizoda
MJEŠAVINE INZULINA NPL (neutralni protamin lispro) i NPA (neutralni protamin aspart) imaju značajke NPH inzulina, a mogu se miješati u stabilne
kombinacije sa lispro i aspart inzulinom

glargin i detemir uvijek se daju u odvojenim injekcijama

SUSTAVI ZA PRIMJENU 1. PRIJENOSNA (pen) INZULINSKA ŠTRCALJKA, sc.
2. KONTINUIRANA SUPKUTANA INFUZIJA – automatizirana i individualizirana terapija za veoma točnu glikemijsku kontrolu
koja najčešće sadržava kratkodjelujuće inzuline – omogućuje cjelodnevnu kontrolu bazalne, ali i postprandijalne koncentracije
glukoze
KOMPLIKACIJE LIJEČENJA 1. HIPOGLIKEMIJA
INZULINOM nastaje zbog prevelikih doza i neadekvatne potrošnje ugljikohidrata
obilježena autonomnom hiperaktivnosti (tahikardija, znojenje, drhtavica, mučnina, glad), a može napredovati do konvulzija i
kome
liječi se primjenom glukoze (tekući oblik) ili intravenski/im/sc
2. ALERGIJSKE REAKCIJE (tip 1 preosjetljivosti)
3. IMUNOLOŠKA REZISTENCIJA
4. LIPODISTROFIJA
ORALNI LIJEKOVI ZA LIJEČENJE DIJABETESA
INZULINSKI SEKRETAGOZI BIGVANIDI
DERIVATI
METFORMIN
DERIVATI SULFONIRUREJE: PRVA SULFONILUREJE: MEGLITINIDI DERIVATI D-
GENERACIJA DRUGA FENILALANINA
„euglikemijski lijekovi“
GENERACIJA
povećano otpuštanje inzulina iz gušterače zatvaranjem kalijskih kanala ovisnih o ATP-u smanjenje razina glukoze ne
MD 3. vlastito vezno obnavljaju početni ovisi o funkciji beta stanica
smanjenje koncentracije glukagona u serumu gušterače kao sa
mjesto inzulinski odgovor
TOLBUTAMID GLIBENKLAMID REPAGLINID NATEGLINID sekretagozima!
t1/2=5h (GLIBURID) inhibiraju glukoneogenezu,
najsigurniji za bolesnike starije dobi; KI: oštećenje kontrola kontrola usporavaju apsorpciju
nizak rizik od produljene hipoglikemije jetara ili bubrega postprandijalnog postprandijalnog glukoze, stimuliraju glikolizu,
porasta glukoze porasta glukoze povećavaju unos glukoze u
tkiva
KLORPROPAMID GLIPIZID CYP3A4 interakcije terapija izbora za dijabetes
t1/2=30h t1/2=2h tipa 2
KI: starija dob, oštećenje jetre ili bubrega KI: oštećenje CYP3A4 interakcije siguran u osoba sa
NU: hematotoksičan jetara ili bubrega poremećajem bubrežne - smanjen rizik od
TOLAZAMID GLIMEPIRID funkcije vaskularnih bolesti
t1/2=7h 1xdnevno - nema debljanja
sporiji nastup učinaka najmanja doza za NU: hipoglikemija, ali - štedi inzulin
najbolji učinak najmanji rizik među - ne uzrokuje hipoglikemiju
svim sekretagozima probavni problemi (20%)
moraju se pažljivo rabiti kod KV bolesnika laktacidoza
druga generacija lijekova ima manje štetnih učinaka i manje
interakcija s drugim lijekovima pa se češće koristi potrebna redovna kontrola
prva generacija ne smije se koristiti s alkoholom za osobe alergične na derivate sulfonilureje razina B12 vitamina

KI: bubrežne bolesti,

Nuspojava svih je HIPOGLIKEMIJA – rizik je manji što je kraće poluvrijeme eliminacije (dakle najmanji sa glipizidom) alkoholizam, bolesti jetre,
Ovi se lijekovi koriste u liječenju DIJABETESA TIPA 2 jer trebaju funkcionalne beta stanice gušterače za poticanje kronični kardiopulmonalni
lučenja inzulina. Svi uzrokuju debljanje zbog anaboličkih učinaka inzulina na masti. poremećaj (laktacidoza)
 TIAZOLIDINDIONI (GLITAZONI) LIJEKOVI NA BAZI INKRETINA (GLP)
INHIBITORI ALFA GLUKOZIDAZA
„euglikemici“ PRAMLINDIT EKSENATID
SITAGLIPTIN
PIOGLITAZON ROSIGLITAZON AKARBOZA MIGLITOL analog amilina analog GLP-1
ligandi za nuklearni receptor PPAR-gama inhibiraju enzime potrebne u inhibitor DPP-4
veže se za veže se za GLP-1
MD (aktivator proliferacije peroksisoma gama) razgradnji polisaharida u crijevu (dipeptidil-
receptora amilina receptore
spor nastup učinaka i prestanak djelovanja! (sukraze, maltaze…) peptidaza)
masno tkivo – potiču unos i iskorištavanje
glukoze, te izražaj proteina uključenih u usporena probava i apsorpcija antihiperglikemija,
regulaciju energije i metabolizam, reguliraju oralno unesenih šećera i pojačano smanjuje
UČINCI antihiperglikemija
diferencijaciju adipocita smanjenje porasta glukoze nakon otpuštanje razgradnji GLP-1
anoreksija
imaju druge brojne učinke u mišićnom tkivu i obroka - „štede inzulin“ inzulina, – ima iste
smanjenje
jetri anoreksija, učinke kao
glukagona
smanjuje smrtnost od smanjenje eksenatid
vaskularnih događaja glukagona
(infarkti)
FK oralno 1xdnevno oralno prije obroka sc. i oralno prije obroka oralno 1xdn
postprandijalna
prevencija i liječenje dijabetesa tipa 2 dijabetes tipa 2 kontrola glukoze postprandijalna kontrola glukoze
IND
monoterapija i kombinirana terapija monoterapija i kombinirana dijabetes tipa 1 i dijabetes tipa 2
2
CYP3A4
povećan rizik od
utječe na bioraspoloživot prilagodba D u
kardiovaskularnih i smanjiti D drugih pripravaka za
INT kontraceptiva i zahtjeva bubrežnim
cerebrovaskularnih dijabetes zbog rizika od hipoglikemije
dodatne metode bolestima
bolesti!!!
kontracepcije
trudnoća upalne bolesti crijeva ne miješati sa
KI bolesti jetre bubrežna insuficijencija inzulinom u istoj
zatajenje srca oprez kod bolesti jetre štrcaljki
edemi flatulencija, proljev, abdominalna mučnina, mučnina,
infekcije gornjih
porast tjelesne težine bol povraćanje, povraćanje,
NU dišnih puteva,
prijelomi kostiju u žena hipoglikemija u kombiniranoj anoreksija, anoreksija,
glavobolja
terapiju (liječiti SAMO glukozom) hipoglikemija pankreatitis
 KOMBINIRANA TERAPIJA – DIJABETES TIPA 2 početna terapija je BIGVANID, a ako nije uspješna dodaje se inzulin ili neki
oralni lijek (često derivati sulfonilureje).
dodatak BIGVANID-DERIVATI SULFONILUREJE kombinaciji ako ona nije
EKSENATID
uspješna
uz INZULIN ili DERIVATE SULFONILUREJE za bolji kontrolu postprandijalnih
PRAMLINTID
koncentracija glukoze
dodatak oralnoj terapiji, posebno prije spavanja za bolju noćnu kontrolu
INZULIN
glukoze, a ponekad i tijekom cijelog dana
KOMBINIRANA TERAPIJA – DIJABETES TIPA 1 SAMO PRAMLINTID od oralnih lijekova uz inzulinsku terapiju za
postprandijalnu kontrolu glukoze
Kombinacije terapije često zahtjevaju prilagodbe doze jednog lijeka radi smanjenja rizika od hipoglikemije!

peptidni hormon sintetiziran u alfa stanicama gušterače

enteroglukagoni luče se u stanicama tankog crijeva,a tu spada i glicentin (sadrži sekvencije glukagona) te GLP (glukagon like peptidi) koji
posreduju lučenje inzulina i inhibiraju lučenje glukagona iz pankreasa

povećava glukoneogenezu i ketogenezu u jetri, povećava razinu glukoze u krvi, stimulira lučenje inzulina -> TEŠKA HIPOGLIKEMIJA (DT1)
inotropni i kronotropni učinak na srce putem vlastitih receptora! -> PREDOZIRANJE BETA-BLOKATORIMA
GLUKAGON
RADIOLOŠKE PRETRAGE CRIJEVA
TEST SEKRETORNE REZERVE BETA-STANICA GUŠTERAČE U DT1

NU: mučnina i povraćanje – izrazito blago

peptidni hormon sintetiziran u beta-stanicama gušterače

otpušta se zajedno s inzulinom u omjeru 10:1=inzulin:amilin
AMILIN
inhibicija sekrecije glukagona, anoreksija, usporeno pražnjenje želudca

analog mu je PRAMLINTID
 GLAVNI HORMONSKI REGULATORI HOMEOSTAZE MINERALA KOSTI
ČIMBENIK RASTA FIBROBLASTA 23
VITAMIN D
PARATIROIDNI HORMON (FGF23)
D3 kolekalciferol – stvara se u koži
jednolančani peptid jednolančani protein sintetiziran u
D2 ergokalciferol – biljni ekvivalent
osteoblastima i osteoklastima
MD i UČINCI putem osteoblasta aktivira RANK ligand koji zatim receptori za vit D reguliraju transkripciju
aktivira osteoklaste, rezultat je povećano gena
remodeliranje kosti uz neto učinak resorpcije kosti crijevo– smanjena apsorpcija Ca i P,
crijevo – povećana apsorpcija Ca i P smanjeno svaranje vit D
bubreg – povećano lučenje fosfata, smanjeno bubreg – smanjeno lučenje Ca i P bubreg - povećano izlučivanje P
lučenje Ca, stimulira stvaranje aktivnih metabolita kost – remodeliranje kosti kost – smanjena mineralizacija
vit D (kalcitriol)
konačan učinak – povećane koncentracije konačan učinak – snižene serumske
povećanje serumskog kalcija kalcija i fosfata u serumu razine fosfata
sniženje serumskih fosfata
inhibicija lučenja PTH
FK sinteza u koži
luči se kad su razine Ca niske; djeluje u minutama i
jetreni klirens
metabolizira se bubregom i jetrima
pohrana u masnom tkivu
LIJEK- prirodni metabolit – kalcitriol
EKVIVALENT sintetski analozi
U UPORABI kalcipotrien (psorijaza)
doksekalciferol (prolijek)
parikalcitol
TERIPARATID
aflakalcidol
male doze potiču stvaranje kosti i povećavaju
gustoću kosti
UPORABA prevencija rahitisa
KU: osteoporoza
osteoporoza, osteomalacija, sekundarna
ŠU: hiperkalcijemija
hiperparatireoza u kroničnoj bubrežnoj
insuficijenciji (kalcitriol!), hipoparatireoza
(kalcitriol!), malapsorpcija, crijevna
osteodistrofija
ŠU hiperkalcijemija, hiperkalciurija
 SEKUNDARNI REGULATORI HOMEOSTAZE MINERALA KOSTI
ESTROGENI
KALCITONIN
GLUKOKORTIKOIDI i češće SERM (selektivni modulatori
jednolančani peptid; parafolikularne stanice štitnjače
estrogenskih receptora)
MD kalcitoninski G spregnuti receptori
UČINCI kost – inhibicija resorpcije kost – blokiraju stvaranje kosti povećavaju gustoću kosti
bubreg – smanjena reapsorpcija Ca i P bubreg – stimuliraju lučenje Ca antagoniziraju djelovanje PTH na
crijevo – antagonizam apsorpcije Ca kost
smanjenje serumskih razina Ca i P
smanjenje razine Ca u serumu
razna djelovanja na promet iona te gastrina u
gastrointestinalnom sustavu
FK t1/2=10min
kalcitonin lososa koristi se zbog sporije eliminacije
KU Pagetova bolest hiperkalcijemija izazvana limfomom,
prevencija i liječenje
hiperkalcijemija u malignim bolestima (akutno) sarkoidozom
postmenopauzalne osteoporoze
osteoporoza otrovanje vitaminom D
NU osteoporoza
 NEHORMONSKE TVARI KOJE UTJEČU NA HOMEOSTAZU MINERALA KOSTI
BISFOSFONATI po/iv
etidronat, pamidronat,
alendronat, risedronat,
zoledronat, ibrandronat,
tiludronat
inhibiraju koštanu resorpciju i
otapanje kristala
hidroksiapatita djelovanjem na
osteoklaste; dugotrajan učinak IND: sekundarna
uzimaju se na prazan želudac
zbog niske oralne
bioraspoloživosti
50% lijeka nakuplja se u kosti, a
ostatak luči nepromijenjen
bubrezima
IND: hiperkalcijemija u
malignim bolestima, Pagetova
bolest, osteoporoza
KI: bubrežne bolesti, peptični
ulkus
ŠU: nadražaj jednjaka, želuca i
osteonekroza čeljusti, hipoCa
PLIKAMICIN
KALCIJMIMETICI TIAZIDI
(MITRAMICIN)
cinakalcet citotoksični antibiotik u distalnom tubulu povećavaju
reapsorpciju Ca u krv
aktivacija CaR prekida transkripciju
receptora (receptor smanjuju kamence i hiperkalciuriju
osjetljiv na Ca) IND: Pagetova bolest,
hiperkalcijemija
blokira sekreciju PTH
STRONCIJ RANELAT FLUORID
hiperparatireidoza u
kroničnoj bubrežnoj
bolesti, karcinom inducira apoptozu akumulacija u zubima i kosti gdje
paratiroidne žlijezde osteoklasta i potiče stabilizira kristale hidroksiapatita
stvaranje i gustoću
ŠU: mučnina kosti IND: profilaksa zubnog karijesa
IND: osteoporoza
 LIJEČENJE OSTEOPOROZE

 BISFOSFONATI  TERIPARATID (PTH analog)

 KALCITONIN  VITAMIN D
 ESTROGENI  CINAKALCET

BLOKIRAJU KOŠTANU RESORPCIJU POTENCIRAJU FORMACIJU KOSTI