Đoạn 6789

Tình yêu là đề tài muôn thuở trong thi ca. Trên thế giới đã có biết bao nhà thơ thành công với đề
tài này. Ở Việt Nam, nhắc đến đề tài tình yêu ta không thể bỏ qua “ông hoàng của thơ tình yêu”
– nhà thơ Xuân Diệu. Bên cạnh đó vẫn phải nhắc đến một nữ sĩ từng làm náo nức lòng người đọc
với những dòng thơ nữ tính, dịu dàng - thi sĩ Xuân Quỳnh. Có một sự trùng hợp đặc biệt giữa đặc
tính của sóng biển và tình yêu của con người, một sự đồng điệu giữa thiên nhiên và tâm hồn con
người đã là nguồn cảm hứng cho nữ sĩ này chấp bút viết nên bài thơ “Sóng”. “Sóng” đã khắc họa
thành công những cung bậc cảm xúc khác nhau trong tình yêu, đem đến hình tượng nhân vật trữ
tình thật gần gũi và cũng thật độc đáo, đặc biệt trong bốn khổ thơ cuối bài.
Xuân Quỳnh là một trong những nhà thơ tiêu biểu nhất của thế hệ các nhà thơ thời kì kháng
chiến chống Mỹ. Những dòng thơ của tác giả thể hiện trái tim phụ nữ đôn hậu, chân thành, giàu
đức hy sinh và lòng vị tha cùng khát vọng sống, khát vọng yêu chân thành, mãnh liệt luôn gắn
liền với những dự cảm, lo âu. Tiến sĩ Chu Văn Sơn từng nhận định: “Thơ Xuân Quỳnh là thơ của
một cánh chuồn chuồn bay tìm chỗ nương thân trong nắng nôi dông bão của cuộc đời ...” Và quả
thực, những vần thơ của Xuân Quỳnh là vậy. Với chị, mỗi dòng thơ hệt như những dòng nhật kí
bỏ ngỏ xuất phát từ trái tim về những khát khao, những cảm xúc, những suy nghĩ lo âu của người
phụ nữ khi đứng trước bao lo toan, hạnh phúc đời thường. Để rồi cứ thế, “Sóng” của Xuân
Quỳnh lặng lẽ đi vào lòng người như một “ nốt nhạc xanh giữa thời kì lửa cháy” với bao khát
vọng về tình yêu và tuổi trẻ. Tác phẩm là một bài thơ đặc sắc viết về tình yêu, tiêu biểu cho
phong cách thơ của nữ sĩ, được sáng tác năm 1967 trong chuyến đi thực tế ở vùng biển Diêm
Điền (Thái Bình) và được in trong tập ''Hoa dọc chiến hào''. Qua hình tượng sóng và trên cơ sở
khám phá sự tương đồng, hoà hợp giữa ''sóng'' và ''em'', bài thơ diễn tả tình yêu của người phụ nữ
thiết tha, nồng nàn, chung thuỷ, muốn vượt lên thử thách của thời gian và sự hữu hạn của đời
người.
Một điểm đặc sắc của thi phẩm “Sóng” là ở hình tượng nhân vật trữ tình khi bộc bạch nỗi niềm
trong tâm khản với sự giao hòa tuyệt vời giữa đặc tính của sóng biển thiên nhiên và tâm hồn
người phụ nữ khi yêu. Sau những mãnh liệt của khát vọng tự do và những da diết của nỗi nhớ
niềm thương, ta bắt gặp trong “Sóng” một nhân vật trữ tình ngọt ngào bộc lộ sự thủy chung:
“Dẫu xuôi về phương Bắc
Dẫu ngược về phương Nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh – một phương”
Nếu phương Bắc, phương Nam gợi những không gian xa xôi, cách trở, những không gian thường
được lấy làm biểu tượng cho sự xa cách trong tình yêu, trong cuộc đời thì các động từ ngược
hướng như xuôi, ngược lại thể hiện những vất vả gian khó, truân chuyên… Có một sự khác biệt
trong cách diễn đạt của Xuân Quỳnh so với quy ước cũng như tâm thế thông thường: không phải
ngược Bắc, xuôi Nam mà là xuôi Bắc, ngược Nam… sự khác biệt ấy hình như đã hé mở những
éo le, trắc trở có thể xuất hiện trong tình yêu nói chung, trong tình yêu của nữ sĩ nói riêng. Điệp
từ “dẫu” kết hợp với cách viết lạ hóa “xuôi Bắc”, “ngược Nam” như một sự khẳng định chắc
chắn thứ tình cảm bền chặt “em” dành cho “anh”, dù biên độ không gian và thời gian mở ra
mênh mông, vô tận. Và riêng với Xuân Quỳnh, khó khăn trong tình yêu hình như không chỉ là
những gian truân, vất vả mà còn là những trắc trở éo le. Ý thơ của Xuân Quỳnh có lẽ còn chứa
đựng một hàm ý: không dễ dàng để tới được bến bờ của hạnh phúc, nhưng khi con người có thể
vượt qua những thử thách, khó khăn thì tình yêu lại càng bền vững, bến bờ hạnh phúc của tình
yêu sẽ càng thêm quý giá. Xuân Quỳnh đã cho thấy một quan niệm thật đẹp khi khẳng định tình
yêu đích thực không phụ thuộc vào những không gian Nam, Bắc, những phương hướng ngược
xuôi, trái tim chỉ biết yêu thương mà không bận tâm đến những logic khách quan của cuộc đời.
Hai câu thơ tiếp theo đã làm hiện ra trọn vẹn bản lĩnh của người phụ nữ trong tình yêu, đó là sự
thủy chung son sắt bất chấp mọi thử thách, mọi khó khăn trắc trở:
“Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh - một phương”
Từ cuối cùng của khổ thơ lại là từ “phương”, một từ chỉ hướng trong không gian. Tình yêu của
người phụ nữ đã đem đến một sáng tạo mới mẻ, độc đáo cho ngôn từ: với tình yêu, không có
phương Nam hay phương Bắc, mọi không gian khách quan đều vô nghĩa trước không gian kì
diệu của tình yêu, người phụ nữ son sắt thủy chung chỉ duy nhất hướng về “phương anh”,
phương có người yêu dấu – giữa cuộc đời rộng lớn, giữa vũ trụ bao la, anh là bến bờ hạnh phúc
duy nhất để lòng em hướng tìm. Nỗi nhớ và sự thủy chung trong tình yêu khiến vũ trụ không còn
Nam Bắc Đông Tây mà như được chia đôi: phương trời anh đẹp đẽ, ấm áp, tươi sáng; mọi
phương không có anh đều trở nên lạnh lẽo, u buồn:
“Dẫu em biết chắc rằng anh trở lại
Ngọn gió buồn vẫn thổi phải không anh.”
(Xuân Quỳnh)
Nếu ở khổ thơ thứ năm, nhà thơ bộc lộ nỗi nhớ nồng nàn, sâu đậm trong tình yêu thì ở khổ thơ
sáu, sắc thái cảm xúc cơ bản vẫn là nỗi nhớ khi người phụ nữ một lòng thủy chung, tha thiết
hướng về anh, nhưng thay cho từ “nhớ” đã là “nghĩ” – trong “nghĩ” có cả yêu thương, cả mong
nhớ, cả trăn trở, lo âu, cả giận hờn, buồn bã…, Không chỉ là nỗi nhớ bất chợt, anh đã trở thành ý
nghĩ luôn canh cánh, thường trực trong lòng em. Nếu nhớ là xúc cảm tự nhiên, cảm tính thì nghĩ
là tình cảm lâu bền, lắng đọng những suy tư sâu sắc, chín chắn… Với sự tinh tế trong ngôn từ
biểu đạt như thế, Xuân Quỳnh đã thể hiện thành công những khát vọng tình yêu sôi nổi, cháy
bỏng, cách bày tỏ vừa mạnh mẽ, táo bạo, vừa chân thành, nữ tính, qua đó làm hiện lên vẻ đẹp
tâm hồn người phụ nữ vừa hiện đại, vừa truyền thống.
Tiếp mạch cảm xúc tha thiết trong tâm khản, đoạn thơ tiếp theo đem đến sự chiêm nghiệm của
nhân vật trữ tình hết sức tinh tế về hành trình của sóng và cũng là hành trình của tình yêu:
“Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng đó
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vời cách trở.”
Trước những thử thách, nghịch lý của cuộc đời, em chọn việc cố gắng theo đuổi, quyết tâm theo
đuổi anh, bởi em hiểu rằng, giống như con sóng ngoài đại dương, dẫu cách trở chừng nào, cuối
cùng cũng sẽ ôm vào bờ cát trắng, em nhất định cũng sẽ đến được với anh – tình yêu đích thực
trong cuộc đời của mình. Tứ thơ trước tiên đi từ quy luật của tự nhiên, những lẽ thường tình ai ai
cũng công nhận. Và từ tâm thế được thuyết phục như vậy, người ta cũng dễ dàng thấm thía hơn
khát khao thủy chung của nhân vật trữ tình. Đi từ những điều bình dị, từ lẽ tất yếu để rồi bộc
bạch suy tư, đó phải chăng đã trở thành phong cách riêng của nữ sĩ mang trong mình sứ mệnh
sinh ra để yêu và làm thơ:
“Chỉ có thuyền mới hiểu
Biển mênh mông nhường nào
Chỉ có biển mới biết
Thuyền đi đâu, về đâu
Những ngày không gặp nhau
Biển bạc đầu thương nhớ
Những ngày không gặp nhau
Lòng thuyền đau - rạn vỡ
Nếu từ giã thuyền rồi
Biển chỉ còn sóng gió
Nếu phải cách xa anh
Em chỉ còn bão tố”
(Xuân Quỳnh)
Trở về với nhân vật trữ tình trong khổ thơ của “Sóng”, cấu trúc đảo và đặc biệt câu kết đoạn “Dù
muôn vời cách trở” như một lời khẳng định chắc chắn về niềm tin trong tình yêu của nhân vật trữ
tình, về một kết thúc có hậu và bình ổn. Nhưng câu thơ ấy cũng như một nói thêm tự dặn lòng, tự
nhắc mình đừng mất niềm tin nhưng cũng đừng ngây thơ, ảo tưởng vào sự dễ dàng trong tình
yêu. Và cũng chính vì sự nếm trải ấy mà niềm tin của người phụ nữ vào tình yêu càng đáng quý,
đáng trân trọng.
Không dừng lại ở niềm tin vào tình yêu như một kết cục có hậu, trái tim nhạy cảm giàu suy tư
của Xuân Quỳnh tiếp tục mở ra những trăn trở khi dòng suy ngẫm hiện hữu những hình ảnh của
thời gian và không gian:
“Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa”
Thời gian và không gian được đặt trong hai bình diện đối lập: cuộc đời và năm tháng; biển cả và
mây trời. Cuộc đời chỉ quỹ thời gian ngắn ngủi của mỗi kiếp người, năm tháng là hoán dụ cho
dòng thời gian vô thủy vô chung; biển cả là một không gian mênh mông nhưng vẫn chỉ là hữu
hạn, còn mây trời lại gợi sự phiêu du trong vũ trụ vô cùng vô tận. Cuộc đời tuy dài, biển cả tuy
rộng nhưng năm tháng sẽ đi hết cuộc đời như mây kia sẽ bay qua biển rộng, sẽ đến với những
không gian bao la trong vũ trụ không cùng. Thông điệp sâu sa ấy được gửi gắm qua phép đối và
điệp từ “vẫn”. Đến với khổ thơ thứ tám này, liên tiếp vẫn là những chiêm nghiệm về quy luật của
tự nhiên trong mối tương quan với quy luật của đời người. Nhân vật trữ tình trong khổ thơ không
xuất hiện trực tiếp để cất lời thương yêu nhưng ở đây ta cảm nhận được chiều sâu tâm hồn với
bao lo âu, trăn trở đầy nữ tính. Đó là nỗi lo về những mong manh của tình yêu và sự hữu hạn của
kiếp người.
Để rồi, biến lo âu thành khát vọng, biến sự hữu hạn của kiếp người tưởng chừng chẳng thể đổi
thanh thành sự vĩnh cửu hóa một cách chắc chắn và lâu bền, nhân vật trữ tình trong khổ thơ cuối
cùng đã bày tỏ:
“Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.”
Câu thơ đầu tiên với từ “làm sao” mang sắc thái cầu khiến để diễn tả nỗi khát khao bất tử hóa
tình yêu của tác giả. Nếu như Xuân Diê ̣u khát khao “tắt nắng”, “buô ̣c gió” đễ giữ lại cho riêng
mình màu thắm của hoa, nồng nàn của hương và cũng là để giữ lại tuổi trẻ, thì Xuân Quỳnh đã
tìm ra một phương cách đầy nữ tính, đó là hi sinh, dâng hiến cho tình yêu mãi trường tồn. Xuân
Quỳnh ước mình có thể trở thành “trăm con sóng nhỏ”. Đó là khát vọng hóa thân, hóa thân thành
trăm nghìn con sóng nhỏ để “tan ra”, để ngày đêm và ngàn năm sau còn vỗ. “Trăm con sóng
nhỏ” là hình ảnh biểu trưng cho tình yêu cá nhân nồng cháy, tha thiết, cồn cào muốn hòa mình
vào “biển lớn tình yêu” để bất tử hóa thứ tình yêu ấy. Hàng ngàn, hàng vạn năm nay, biển vẫn
tồn tại, vẫn vô tận như thế và sóng vẫn cứ “mạnh mẽ”, “lặng lẽ”, “dịu êm”, “ồn ào” xô vào bờ.
Con sóng gắn với đời, còn đời, còn biển là còn những con sóng. Xuân Quỳnh muốn hóa thân
thành những con sóng nhỏ là cũng bởi lẽ đó, để hòa mình vào cuộc đời, để sống mãi với tình
yêu. Đặt vào trong thời điểm ra đời bài thơ, đây cũng chính là mong muốn mang tình yêu cá
nhân của mình hòa vào tình yêu Tổ quốc của nữ thi sĩ. Khao khát cháy bỏng, cao cả trong tình
yêu đã được nhà thơ bày tỏ chân thành, táo bạo mà cũng thật nhân hậu, vị tha. Ngay trong cái
hữu hạn, mỏng manh của đời người, tình yêu đã được vĩnh cửu hóa, tình yêu được nâng tầm
thành những sự hi sinh, dâng hiến hóa thân, hòa mình hết sức cao cả. Cảm xúc ấy cũng đồng
điệu với những vần thơ trong “Thơ tình cuối mùa thu” của nữ tác giả:
“Tình ta như hàng cây
Đã qua mùa gió bão
Tình ta như dòng sông
Đã yên mùa thác lũ
Thời gian như là gió
Mùa đi cùng tháng năm
Tuổi theo mùa đi mãi
Chỉ còn anh và em.”
Từ khát vọng thủy chung đến ước mong vĩnh cửu hóa tình yêu cao đẹp, bốn khổ thơ là những
cung bậc cảm xúc phong phú, hết sức bình dị nhưng cũng vô cùng sâu sa trong tâm khản người
phụ nữ đang yêu. Thể thơ năm chữ tạo nhịp điệu dạt dào như sóng vỗ, biện pháp đối và những
cặp từ sóng đôi đã tạo nên âm hưởng vừa mãnh liệt vừa dịu êm, thấm thía, góp phần thể hiện
thành công vẻ đẹp của nhân vật trữ tình. Đó là vẻ đẹp đến từ tư tưởng vừa mới mẻ, hiện đại, vừa
gần gũi, truyền thống và đặc sắc nhất là khát vọng sống, thủy chung cao cả trong tình yêu.
“Sóng” – bài thơ viết về tình yêu tiêu biểu của nữ sĩ Xuân Quỳnh. Đặc biệt, qua bốn khổ thơ cuối
bài, vẻ đẹp của nhân vật trữ tình lại càng ghi dấu bao ấn tượng khó phai trong lòng bạn đọc. Bạn
đọc yêu “Sóng”, hiểu “Sóng” và đặc biệt là bốn khổ thơ cuối sẽ luôn nhớ về một Xuân Quỳnh
với hình ảnh đôn hậu, gần gũi, dịu dàng cùng với sự sáng tạo khi xây dựng hình tượng thơ. Xin
mượn một lời thơ của nữ sĩ này thay cho lời kết, đây cũng chính là lí tưởng cả đời chị theo đuổi:
“Em trở về đúng nghĩa trái tim em
Là máu thịt đời thường ai chẳng có
Vẫn ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa
Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi”
 Đoạn 3456

Bài làm:
Nhà thơ Xuân Diệu đã từng tự bạch:
“Làm sao sống được mà không yêu
Không nhớ, không thương một kẻ nào?”
Giữa cuộc đời này, tình yêu luôn mang một màu sắc thật đẹp, một hương vị thật quyến rũ lòng
người. Trong vườn thơ ca tình yêu ấy, có ai mà chưa tình một lần xuyến xao trước những lời thơ
yêu của Xuân Quỳnh - nữ thi sĩ sinh ra để yêu, để thương nhớ. Đến với “Sóng”, người đọc như
được sống trong những giây phút của tình yêu, nhưng rung động, bồi hồi, những lo âu, trăn trở.
Qua bốn khổ thơ 3,4,5,6 người đọc cảm nhận được một Xuân Quỳnh “... thật chân thành, táo
bạo, không hề giấu giếm khát vọng tình yêu sôi nổi, mãnh liệt của người phụ nữ.”:
“Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
...
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh một phương”
Năm 1967, khi cuộc kháng chiến chống Mỹ đang diễn ra ác liệt nhất, giữa chiến trường ấy nở rộ
nên một bông hoa thật đẹp, thật dễ thương mang tên “Sóng”. Tác phẩm được in trong tập “Hoa
dọc chiến hào”, là kết quả của chuyến đi thực tế ở bãi biển Diêm Điền, đứng trước những con
sóng, trái tim yêu mãnh liệt của Xuân Quỳnh đã rung lên những hồi, những suy tư, trăn trở. Chỉ
qua bốn khổ thơ 3,4,5,6 Xuân Quỳnh như ôm trọn từng cơn sóng biển vào lòng, gửi gắm vào đó
tình yêu thương, nỗi niềm trăn trở. Mượn “sóng” để đan cài vào đó là những cung bậc, trạng thái
cảm xúc của người phụ nữ trong tình yêu, có lẽ vì thế mà Xuân Quỳnh được nhận xét: “Qua hình
tượng sóng và em, Xuân Quỳnh đã nói lên thật chân thành, táo bạo, không hề giấu giếm khát
vọng tình yêu sôi nổi, mãnh liệt của người phụ nữ.”
Xuân Diệu đã từng cố gắng lí giải, cắt nghĩa để đi tìm cội nguồn của tình yêu, thế nhưng, rồi lại
cũng đành thất vọng.
“Làm sao cắt nghĩa được tình yêu!
Có nghĩa gì đâu, một buổi chiều
Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt,
Bằng mây nhè nhẹ, gió hiu hiu...”
Và Xuân Quỳnh - người phụ nữ mang trái tim yêu mãnh liệt ấy, dù đang yêu và sống trong từng
khoảnh khắc ấy nhưng vẫn luôn trăn trở suy tư về tình yêu. Đó là niềm khắc khoải vì những câu
hỏi truy tìm nguyên nhân, ngọn nguồn của tình yêu, khám phá cái duyên cớ lạ lùng của đôi lứa:
Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên?
Giữa đại dương bao la rộng lớn, giữa khoảng trời bình yên ấy, em nghĩ về anh, nghĩ về em và về
tình yêu của chúng mình. Không còn giấu mình trong sóng, em tự tách mình ra để tự mình hạ lời
thì thầm hai tiếng “em-anh”. Dường như chỉ có không gian rộng lớn ấy mới đủ để trái tim yêu ấy
thỏa mình nói ra những tiếng lòng sâu kín. Ngay lúc này đây, trong lòng em đang dâng trào lên
những cảm xúc bồi hồi, những suy tư, trăn trở về tình yêu của chúng mình. Đứng trước biển khơi
rộng lớn bao la, tâm hồn nhạy cảm tinh tế của một trái tim yêu bỗng dưng trào lên những xúc
cảm mãnh liệt về người mình thương nhớ. Từ câu hỏi về cội nguồn của cơn sóng - biểu tượng
của sự sống, sự vĩnh cửu, bất tận, nhà thơ cất lên nỗi băn khoăn về nguồn gốc của tình yêu. Đi từ
thiên nhiên rộng lớn đầy những bí ẩn để gắn kết nó với nỗi niềm khắc khoải trong lòng người,
quả nhiên, cách diễn đạt của Xuân Quỳnh đã làm mềm đi rất nhiều tính chất nghi vấn trong lời
gõ cửa của trái tim. Câu thơ đã đặt cả người được nhớ và người đang nhớ vào trong một mạch
chảy, khiến cho cảm xúc thơ càng rạo rực, càng cho thấy tấm lòng của nhân vật trữ tình trong
tình yêu. Tự đặt ra câu hỏi cho lòng mình, truy tìm căn nguyên của sóng nhưng đó cũng là lúc
em muốn truy căn nguyên của tình yêu:
Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu
Em cũng chẳng biết nữa
Khi nào ta yêu nhau?
Mượn cớ đi tìm căn nguyên của sóng để đi tìm căn nguyên của tình yêu, Xuân Quỳnh đã tự lý
giải tình yêu cho bản thân mình một cách rất riêng. Cội nguồn của sóng hoàn toàn có thể lý giải
được dưới góc độ vật lý, thế nhưng, người con gái ấy lại lắc đầu, thủ thỉ “Em cũng chẳng biết
nữa”. Xuân Quỳnh đã thất bại trong cuộc truy tìm căn nguyên ấy, thế nhưng lại để lại ấn tượng
trong lòng người đọc bởi nét nữ tính rất riêng của mình. Tất cả đều là những câu hỏi thật khó để
trả lời hoặc có thể chẳng bao giờ trả lời được cả. Một cái lắc đầu thật dễ thương, người con gái
ấy đã thất bại trong cuộc truy tìm căn nguyên của tình yêu ấy. Quả thật, tình yêu là thế đấy, nó
không có bất cứ quy luật nào cả, bởi tình yêu thực sự là thứ tình cảm xuất phát từ sâu trái tim,
đúng như lời Pascal đã nói “Tình yêu là câu chuyện của trái tim mà ở đó lý trí không lên tiếng”.
Dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, trong bất cứ cơ duyên, khó khăn nào em cũng sẽ luôn yêu anh
một cách chân thành, yêu bằng tất cả cảm xúc đủ đầy nhất.
Trong tình yêu luôn có rất nhiều những câu hỏi, những câu chuyện rất đẹp, rất riêng. Em truy tìm
căn nguyên để lý giải cho tình yêu ấy và cũng là để lý giải cho những cảm xúc của mình trong
tình yêu. Có ai sống mà không yêu, có ai yêu mà không nhớ, ngay từ những câu ca dao xưa cũng
đã từng cất lên rằng:
“Nhớ ai bổi hổi bồi hồi
Như đứng đống lửa, như ngồi đống than”
Nỗi nhớ là tín hiệu đầu tiên báo hiệu tình yêu, yêu là thương, là nhớ vô cùng. Viết về nỗi nhớ,
trái tim yêu của Xuân Quỳnh như đang rung lên từng hồi mãnh liệt:
“Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức”
Đến với nỗi nhớ, biên độ khổ thơ được mở rộng ra, như để diễn tả cho đủ, cho thỏa, cho ngút
ngàn nỗi nhớ của em trong tình yêu. Gửi gắm vào từng câu thơ ấy là câu chuyện của “Sóng nhớ
bờ” và “Em nhớ anh”. Câu chuyện tình yêu về nỗi nhớ luôn là câu chuyện thật đẹp, thật kì bí.
Đến đây, nỗi nhớ như đang được trải dài ra, bao trùm lấy không gian, thời gian và tràn cả vào
trong vô thức. Hai hình tượng “sóng” và “em” đan xen vào nhau, khi thì hòa nhập vào nhau, khi
lại tách biệt ra để cất lên tiếng lòng của riêng mình. Nỗi nhớ bao trùm lấy không gian, đi vào
“dưới lòng sâu”, đi vào “trên mặt nước”, nỗi nhớ thường trực, ôm trọn cả thời gian, để dù đêm
hay ngày trái tim em luôn thường trực trong mình một nỗi nhớ mong vô cùng. Nỗi nhớ ấy thật
mới rộng lớn, mới ngút ngàn làm sao! Để rồi vượt lên mọi định luật của thời gian, của không
gian, nỗi nhớ ấy đi cả vào trong vô thức. Cái “thức trong mơ” là một hình hình ảnh nghệ nghệ
thuật độc đáo, một cách nói lạ hóa mà Xuân Quỳnh dùng để vẽ lên câu chuyện về nỗi nhớ, để rồi
vượt lên mọi định luật của thời gian, của không gian, nỗi nhớ ấy đi cả vào trong vô thức. Từ sâu
trong lòng em, trong trái tim em ấy là nỗi nhớ, nỗi nhớ thường trực, nỗi nhớ ấy cứ dậy sóng mãi.
Không chỉ riêng Xuân Quỳnh ta cũng đã từng bắt gặp rất nhiều tiếng thơ khác nhau cất lên vì nỗi
nhớ:
“Anh tiếng, anh nhớ hình, anh nhớ ảnh
Anh nhớ em, anh nhớ lắm, em ơi” (Xuân Diệu)
Câu chuyện của tình yêu muôn thuở luôn khiến lòng ta bồi hồi, xao xuyến thế đấy. Xuân Quỳnh
trải lòng mình ra với nỗi nhớ rồi lại ôm vào mình một niềm khát khao về một tình yêu thủy
chung:
“Dẫu xuôi về phương Bắc
Dẫu ngược về phương Nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh - một phương”
Xuân Quỳnh đã mượn cặp phạm trù đối lập “xuôi Bắc”, “ngược Nam” như một cách riêng để nói
về những khó khăn, những chông chênh, éo le trong cuộc đời. Người phụ nữ ấy đã từng trải qua
những đổ vỡ trong tình yêu, nhưng nghe vang lên trong từng câu, từng chữ, từng vần thơ của bà
vẫn luôn là niềm tin, khát vọng mãnh liệt trong tình yêu. Thi nhân mượn phương hướng của đất
trời để khẳng định lòng thủy chung, son sắt của người con gái trong tình yêu. Cuộc đời này còn
ẩn chứa nhiều ngang trái, éo le, cách trở là thế nhưng dẫu có ở nơi nào trái tim em vẫn luôn chỉ
có một phương để hướng về, đó chính là phương anh. Dẫu đất trời có bốn phương tám hướng,
cuộc đời này có nhiều vất vả, nhọc nhằn, chông gai thì trái tim em vẫn luôn hướng về anh, hướng
về phương của hạnh phúc, của tình yêu, khát vọng, của đợi, chờ, tin, yêu:
“Chỉ có thuyền mới hiểu
Biển mênh mông nhường nào
Chỉ có biển mới biết
Thuyền đi đâu về đâu” (Thuyền và biển)
Sóng là sự hóa thân của Xuân Quỳnh và cũng là sự hóa thân của người phụ nữ đang yêu. Xuyên
suốt bài thơ, hai hình ảnh sóng - em song hành, khi thì hòa nhập, khi thì tách biệt rồi có khi lại
hóa thân vào nhau để nói lên tiếng lòng mình, gửi gắm tình yêu của người phụ nữ. Tình yêu là
câu chuyện muôn thuở, dù trong bất kì hoàn cảnh nào cũng không thể ngăn cản nó. Lúc bấy giờ,
tưởng chừng những tiếng thơ yêu ấy khó có thể bộc bạch, giãi bày, thế nhưng Xuân Quỳnh
không hề giấu giếm, không còn là trong e, ngoài ấp, những tiếng thơ yêu của Xuân Quỳnh chân
thành mà táo bạo vô cùng, một tình yêu sôi nổi, mãnh liệt của người phụ nữ. Chính sự hóa thân
này đã giúp Xuân Quỳnh diễn tả được mọi cung bậc cảm xúc của người phụ nữ trong tình yêu,
phong phú mà tinh tế vô cùng. Dù đó có là tình cảm thầm kín nhất, sóng cũng đều có thể diễn tả
được. Với sự hoá thân này, không gian rộng lớn cũng đầy bí hiểm của sóng bể đã trở thành
không gian của tình yêu, sự vĩnh của sóng trở thành sự tuyệt đích của tình yêu. Có lẽ chính vì thế
mà những vần thơ “Sóng” của Xuân Quỳnh được nhận xét: “Qua hình tượng sóng và em, Xuân
Quỳnh đã nói lên thật chân thành, táo bạo, không hề giấu giếm khát vọng tình yêu sôi nổi, mãnh
liệt của người phụ nữ.”
Từ đoạn thơ, qua hình tượng sóng và em, Xuân Quỳnh đã diễn tả hết sức độc đáo quan niệm về
tình yêu. Đó là sự khao khát đi tìm nguồn gốc tình yêu, chân thành bộc lộ nỗi nhớ lạ lùng, đằm
sâu, sẵn sàng vượt qua mọi thử thách của cuộc đời để có một tình yêu thuỷ chung vô bờ. Nhịp
thơ 5 chữ nối tiếp nhau trùng điệp như những lớp sóng gợi liên tưởng thú vị: những lớp sóng
biển say sưa dồn về đại dương, những lớp sóng lòng say mê dồn về biển cả tình yêu. Tình yêu
của Xuân Quỳnh mộc mạc, giản dị như chính những vần thơ của mình vậy. Những tiếng thơ yêu
đại diện cho người phụ nữ, đọc những vần thơ ấy có ai nghĩ, người con gái ấy đã từng trải qua
những đổ vỡ trong tình yêu. Những lời thơ ấy vẫn thật đẹp, vẫn là những câu chuyện tình yêu
đẹp đẽ nhất, giản dị mà rất chân thành. Bởi lẽ, người phụ nữ ấy sinh ra là để yêu, để thương và
để nhớ.
“Trái tim nhỏ nằm trong lồng ngực
Giây phút nào chẳng đập vì anh”
(Chỉ có sóng và em - Xuân Quỳnh)
Vậy mới thấy giữa vườn thơ yêu ngọt ngào ấy, bông hoa tình yêu của “Sóng” thật đẹp, thật
quyến rũ lòng người. Sự suy tư về tình yêu, nỗi nhớ mãnh liệt của một tình yêu hết mình, khát
vọng về một tình yêu thuỷ chung, tuyệt đích, tất cả hoà nhập vào hình tượng sóng để khắc hoạ
tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu. Vậy mới thấy, Xuân Quỳnh đích thực là nhà thơ của tình
yêu đôi lứa và ngay cả khi phải đi tới tận cùng của sự sống, nữ sĩ ấy vẫn mãi thiết tha:
“Em trở về đúng nghĩa trái tim em
Là máu thịt đời thường ai chẳng có
Cũng ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa
Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi.”

đề bài: Sóng là bài thơ tình tiêu biểu của Xuân Quỳnh, thể hiện một
tâm hồn luôn luôn trăn trở, khát khao được yêu thương gắn bó.
Anh ( chị ) hãy bình giảng khổ thơ sau đây để làm sáng tỏ nhận định
trên:
"Con sóng dưới lòng sâu
.....
Hướng về anh - một phương"
Bài làm:
“Làm sao cắt nghĩa được tình yêu
Có nghĩa gì đâu, một buổi chiều
Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt
Bằng mây nhè nhẹ, gió đìu hiu”
Đã mấy thập kỉ trôi qua nhưng những vần thơ của tình của Xuân Diệu vẫn vang lên như một nốt
nhạc huyền ảo, vấn vương mãi trong tâm hồn độc giả. Thử hỏi tình yêu là gì? Tại sao tình yêu lại
có sức hút mãnh liệt đến vậy? Tình yêu không chỉ xuất hiện trong cuộc sống mà nó đã đi vào thơ
ca như một huyền thoại. Thơ ca Việt Nam hiện đại luôn dành một chỗ đứng ngất định cho đề tài
tình yêu. Cùng với ông hoàng thơ tình Xuân Diệu, nền văn học Việt Nam còn có nữ thi sĩ Xuân
Quỳnh với những bài thơ tình ấm áp, sâu sắc. Một thi phẩm không thể không kể đến là “Sóng”.
Sóng- Hoa dọc chiến hào là một bài thơ đặc sắc và tiêu biểu cho tài thơ và tình thơ của Xuân
Quỳnh, là lời tự bạch của trái tim người phụ nữ đang yêu, một cô gái có tâm hồn nồng hậu, luôn
trăn trở, khát khao yêu đương, một tình yêu vừa hồn nhiên, vừa mãnh liệt, sôi nổi. Tất cả những
điều đó được thể hiện rõ nhất trong khổ thơ:
“ Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức”.
Xuân Quỳnh là một trong những nhà thơ tiêu biểu nhất của thế hệ các nhà thơ thời kháng chiến
chống Mỹ. Với sứ mệnh để yêu và làm thơ, Xuân Quỳnh đã gây ấn tượng cho độc giả với những
tác phẩm được lấy cảm hứng từ hai đề tài chính đó là tình yêu và thiếu nhi. Những vần thơ của
thi sĩ bộc bạch tiếng lòng của một tâm hồn phụ nữ nhiều trắc ẩn, vừa hồn nhiên, tươi tắn, vừa
chân thành, đằm thắm và luôn da diết khát vọng hạnh phúc đời thường. Nhà thơ Lê Thành Nghị
từng nhận định: “Thơ Xuân Quỳnh chất chứa tình yêu thương con người, như một “bản năng
gốc”, từ đó làm nên chất thơ rất đậm nét ở chị. Xuân Quỳnh làm thơ dễ dàng, như lời “tự hát” ấp
ủ từ đâu đó, ngân nga mỗi khi có dịp, câu thơ trôi chảy kể cả những khi diễn đạt những điều tế
nhị, sâu kín. Những tình cảm được biểu hiện tự nhiên, chân thực, một cách đầy chất thơ”. Quả
thực, những vần thơ Xuân Quỳnh là như vậy. Nó bỏ ngõ xuất phát từ trái tim của một cô gái khát
khao hạnh phúc. Bằng những tài năng về nghệ thuật của mình, chị đã sáng tác ra nhiều bài thơ
hay và “Sóng” là một trong những tác phẩm như thế. Bài thơ được ra đời vào một ngày cuối năm
1967 trong một chuyến đi thực tế ở biển Diêm Điền của tỉnh Thái Bình và đây là bài thơ được
viết khi Xuân Quỳnh đang còn ở độ tuổi 25- là độ tuổi mà tác giả đã trải qua những đổ vỡ, những
bồng bột đầu tiên ở trong tình yêu của mình và bây giờ tình yêu ở trong trái tim của người con
gái ấy đã nồng nàn, tha thiết, cồn cào và sâu sắc hơn bao giờ hết. Thi phẩm Sóng là bài thơ tiêu
biểu cho hồn thơ của Xuân Quỳnh, thể hiện một tâm hồn luôn trăn trở, khát khao được yêu
thương, gắn bó và hai hình tượng song hành từ đầu cho đến cuối của tác phẩm này đó là hình
tượng Sóng và hình tượng Em. Thể thơ năm chữ ngắt nhịp rất linh hoạt, ngắn gọn tạo cho người
đọc có cảm giác như đang thưởng thức âm vang của con sóng ở ngoài đại dương.
Tình yêu cũng giống như những con sóng, khi rì rào sóng vỗ, khi lặng lẽ nhẹ nhàng nhưng không
ai biết rằng dưới đại dương sâu thẳm đó là những con sóng âm thầm và mãnh liệt:
“Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt đất”
Với hình thức lặp cấu trúc, đặt giữa hai không gian “dưới lòng sâu” và “trên mặt nước” câu thơ
đã tạo nên sự trùng điệp của từng đợt sóng vỗ khác nhau. Tâm hồn em luôn mang nỗi nhớ nhung,
khắc khoải về tình yêu và nó không chỉ được nhìn qua dáng vẻ bề ngoài mà còn từ tận đáy sâu
trong trái tim. Ca dao xưa từng có câu: “Nhớ ai bổi hổi bồi hồi/ Như đứng đống lửa như ngồi
đống rơm”. Những vần thơ của Xuân Quỳnh khiến cho độc giả có những cảm xúc suy tư, giãi
bày nỗi nhớ một cách nhẹ nhàng, ân tình mà thủ thỉ.
Cuộc sống này không thể thiếu đi tình yêu bởi con người sinh ra là để yêu, để thương, để nhớ.
Bởi thế từ những lời ca dân gian xưa trong chủ đề Ca dao yêu thương, tình nghĩa ta đã biết đến
thế giới cảm xúc ngọt ngào của những chàng trai cô gái thuở mới lớn mang trong mình những
cảm xúc yêu đương ngọt ngào của tầng lớp bình dân. Cho đến bây giờ các thi nhân cũng thế, họ
cũng có tình yêu như bao người khác, có những suy nghĩ và khát vọng yêu thương nồng cháy,
mãnh liệt sưởi ấm tâm hồn cho con người được thể hiện qua những vần thơ chất chứa những cảm
xúc. Cuộc sống nếu thiếu đi tình yêu thương thì sẽ không có nắng, không có bóng hoàng hôn
sưởi ấm trái tim bởi tình yêu tiếp thêm sinh lực, vực dậy tinh thần cho con người vượt qua mọi
thử thách của cuộc sống. Chúng ta khi yêu đều mang trong mình những cảm xúc suy tư, nỗi nhớ
nhung về người yêu. Trong cái nhìn của người đang yêu vạn vật ánh lên những sắc màu tươi vui,
ánh sáng tràn khắp thế gian. Không chỉ đơn thuần là tình yêu của cặp đôi, của anh, em mà tình
yêu ấy là tình yêu hướng tới khát vọng lớn lao. Tình yêu đó được thể hiện trong khổ thơ thứ 5
bao cả những nỗi nhớ và cảm xúc nhớ nhung những buổi hẹn hò nhau của những cặp đôi.
Có một nghệ sĩ đã từng viết trong thi phẩm của mình:
Em sẽ kể anh nghe
Chuyện con thuyền và biển
Từ ngày nào chẳng biết
Thuyền nghe lời biển khơi
Cánh hải âu sóng biếc
Đưa thuyền đi muôn nơi.
Hay nhà thơ Xuân Diệu- ông hoàng của thơ tình Việt Nam đã từng viết trong tác phẩm của mình:
Làm sao cắt nghĩa được tình yêu
Có khó gì đâu một buổi chiều
Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt
Bằng mây nhè nhẹ gió hiu hiu.
Trong nền văn học Việt Nam hiện đại, tình yêu luôn là chủ đề được các nhà văn, nhà thơ chọn để
viết trong những tác phẩm của mình. Các nhà thơ đã ví tình yêu cháy bỏng nồng nàn như những
ngọn lửa, mỏng manh như ngọn gió vút qua nhưng chỉ có sóng khiến ngực biển muôn đời thổn
thức với những nhịp đập cuồng loạn. Mỗi cặp đôi đều mang trong mình những nỗi nhớ nhung,
gửi gắm một tình cảm thiết tha cho nhau sau mỗi lần hẹn hò. Dù có cách xa nhau hàng ngàn cây
số thì tình cảm dành cho nhau vẫn không hề thay đổi. Như nhà thơ Chế Lan Viên đã có những
khám phá bất ngờ mà thấm thía:
“Anh cách em như đất liền xa cách bể
Nửa đêm sâu nằm lắng sóng phương em”
Xuân Quỳnh đã rất tinh tế và giàu cảm xúc khi mở rộng biên độ của câu thơ. Những khổ thơ
khác chỉ có bốn dòng nhưng với khổ thơ này tác giả lại diễn tả những cảm xúc, những nỗi nhớ
được thể hiện qua sáu dòng. Biên độ câu thơ được mở rộng cốt yếu là chỉ diễn tả cho thỏa, cho
đạt sự rộng lớn mênh mông, sự bao la, sự trút ngàn của nỗi nhớ và mức độ của cảm xúc trong nỗi
nhớ. Sóng nhớ bờ ngày đêm không ngủ được như lòng em nhớ đến anh cả trong mơ còn thức.
Sóng biển là sóng lòng em luôn rào rạc trong nỗi nhớ nồng nàn cháy bỏng. Nhớ nhung là hằng số
cảm xúc của tình yêu, là nỗi niềm muôn thuở của hạnh phúc lứa đôi. Thử hỏi có ai yêu mà không
nhớ, không vấn vương, không hoài niệm những kỉ niệm đẹp của tình yêu. Tâm trạng nhớ nhung,
khắc khoải của con sóng, cho dù ở bất cứ nơi đâu thì những con sóng luôn luôn vỗ bờ đi về cát
trắng:
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Thán từ “Ôi” được tác giả đặt lên đầu câu thơ thể hiện cảm xúc dạt dào, sâu lắng. Xuân Quỳnh
được mệnh danh là nữ hoàng thơ tình bởi hồn thơ luôn da diết với tình yêu và hạnh phúc. Trong
bài Thuyền và Biển, chị thấy lòng mình đau rạn nỡ vì xa cách, biển bạc đầu nhớ thương những
khắc khoải da diết:
“Lòng thuyền nhiều khát vọng
Và tình biển bao la
Thuyền đi hoài không nói
Biển vẫn xa còn xa”
Những rung động đầu tiên khi gặp một người ngày hôm ấy. Bởi vì lỡ uống một ánh mắt thế nên
cơn say đã theo đến cả đời và để rồi cũng bởi lỡ uống một ánh mắt mà để bây giờ biết bao nhiêu
niềm thương nỗi nhớ cứ luẩn quẩn ở trong đầu. Người ta bảo: “Quái lạ, làm sao cứ nhớ nhau”.
Đây chính là một trong những khía cạnh của tình yêu bởi vì người ta bảo tình yêu bao giờ cũng
bắt nguồn từ nỗi nhớ, một trái tim đang yêu là một trái tim đang nhớ, một trái tim ngừng nhớ là
dấu hiệu chắc chắn của một trái tim ngừng yêu bởi mấy ai yêu mà không một lần thương nhớ.
Nỗi nhớ như con sóng ào ạt dâng trào đã phá vỡ giới hạn trói buộc của ngôn từ. Chỉ với bốn câu
thơ ngũ ngôn là không thể đủ để Xuân Quỳnh bày tỏ nỗi nhớ nhung. Xuân Quỳnh còn dùng
nhiều nghệ thuật điệp: Con sóng dưới lòng sâu/ con sóng trên mặt nước/ Ôi con sóng nhớ bờ, gợi
tả nỗi nhớ như sóng mỗi lúc càng dâng cao như nước triều lên. Nỗi nhớ triền miên không dứt,
không nguôi, nỗi nhớ tràn ngập mỗi tầng bậc tâm hồn. Nỗi nhớ như con sóng dâng trên mặt
nước, tràn vào cõi thức. Nỗi nhớ như con sóng ngầm dưới lòng sâu ào ạt tràn vào cõi vô thức, cõi
mơ ở tận đáy sâu tâm hồn em. Cả ngày và đêm, cả thức và mơ, em đều dành trọn tâm hồn mình
cho nỗi nhớ.
Năm tháng trôi qua nhanh để tình yêu ở lại. Mỗi ngày trôi qua tâm hồn người con gái ấy lại nhớ
thương, khắc khoải trong mình những suy tư và cảm xúc về tình yêu. Xuân Quỳnh luôn sống hết
mình về tình yêu, coi tình yêu là điều tuyệt vời hạnh phúc và đáng trân quý nhất. Chị cũng hiểu
con người chỉ có một cuộc đời duy nhất, một cuộc đời vô cùng ngắn ngủi để sống và để yêu, một
cuộc đời hữu hạn, tháng năm lặng lẽ trôi qua và không bao giờ trở lại vậy nên chị không muốn
phí uổng thời gian. Chị chắt chiu, gom nhặt từng khoảnh khắc để dù cuộc đời có ngắn ngủi như
thế nào thì vẫn được cháy hết mình, chạm tới giới hạn cực đại của tình yêu lứa đôi.
Dường như khi mượn hình ảnh thao thức như bờ cát của sóng để diễn tả nỗi nhớ của mình Xuân
Quỳnh vẫn chưa cảm thấy thỏa mãn. Vì vậy chị đành bộc lộ trực tiếp:
“Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức”
Tình yêu hiện hữu trong cuộc sống ở mỗi con người và được bộc bạch qua trạng thái đầu tiên đó
là nỗi nhớ. Nếu như nỗi nhớ về người lính, về những cuộc chiến tranh lý tưởng cách mạng thể
hiện qua tác phẩm Tây Tiến “đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm” thì Xuân Quỳnh với lòng yêu
thương thiết tha mà đằm thắm đã cất lên tiếng nói tâm tình của hạnh phúc, ngay cả khi ở trong
mơ vẫn còn thức để được nhớ nhung, được đắm chìm trong niềm hạnh phúc ngọt ngào về tình
yêu của mình. Trái tim ấy chỉ là máu thịt đời thường ai cũng có nhưng khát vọng tình yêu mãnh
liệt của trái tim ấy bất diệt khiến cái chết cũng cúi đầu khuất phục. Cái chết có thể cướp đi sự
sống, nhưng không thể nào cướp được khát vọng tình yêu của Xuân Quỳnh.
Có thể nói rằng, khổ thơ trên đây là lời chất chứa giàu cảm xúc suy tư của một cô gái khát khao
về tình yêu, là một âm vang của tiếng sóng. Trái tim của người phụ nữ ấy nồng hậu và đằm thắm
biết bao. Xuân Quỳnh cũng mượn sóng, nhờ sóng thổ lộ những cảm xúc yêu đương nhưng điểm
nhấn tạo nên sự khác biệt trong thi phẩm “Sóng” Xuân Quỳnh đã sáng tạo nên một hình tượng
nghệ thuật đầy đặn, phức tạp và đa chiều. Vì thế sóng hiện lên quen thuộc mà vẫn bất ngờ, khác
lạ. Linh hồn của sóng được gợi nên từ nhạc điệu rất độc đáo và ấn tượng của bài thơ. Tác phẩm
được viết theo thể ngũ ngôn, sở trường của Xuân Quỳnh nên lời thơ tự nhiên, sống động. Với thể
thơ ngũ ngôn với nhịp thơ linh hoạt, giọng điệu chân thành, da diết phá vỡ khuôn khổ của khổ
thơ truyền thống. Bên cạnh đó, nhà thơ còn sử dụng những cặp phạm trù đối lập để cho hai hình
tượng sóng và em song hành cùng với nhau từ đầu cho đến cuối đoạn thơ, sử dụng các biện pháp
tu từ và cách nói lạ hóa để cho câu thơ thêm phần lôi cuốn, hấp dẫn người đọc.
Thi phẩm Sóng khép lại, vậy mà dư âm trong những vần thơ còn vang mãi trong trái tim của
những người bạn đọc. Đó là những cảm xúc trong trái tim của người con gái khi yêu, khao khát
yêu và muốn vĩnh viễn hóa tình yêu của mình. Những thanh âm cảm xúc mà sóng để lại trong
lòng bạn đọc đem tới một sức cuốn hút vô cùng mạnh mẽ. Một bài thơ nói lên khát vọng tình yêu
mãnh liệt, nỗi nhớ nhung da diết gây cảm xúc với bạn đọc, giọng thơ của Xuân Quỳnh không
còn phơi phới bốc men say nữa nhưng cái khát vọng tình yêu vẫn tồn tại mãi mãi trong trái tim
ngập tràn yêu thương của nhà thơ.
---