Harong Harong Beshie Angie. Edited Maam Angie

UNIVERSITY OF SAINT ANTHONY
(Dr. Santiago G. Ortega Memorial)

City of Iriga
GRADUATE STUDIES AND RESEARCH
1
KABANATA I
KALIGIRAN NG PAG-AARAL
Panimula
Ayon kay 1Bro. Azarias ang PANITIKAN ay nagsasabi o nagpapahayag ng
damdamin ng tao, sa lipunan, sa pamahalaan, sa kapaligiran, sa kapwa, at sa Dakilang
lumikha. Bawat panahong dumatal ay kailangan ang panitikan na sumabay sa anumang
kulay ng mundo. Ito rin ang pinakapayak na paglalarawan lalo na sa pagsulat ng
tuwiran o tuluyan at patula. Naging sandata rin ang panitikan upang masalamin ang
realidad lalo na kapag pinapaksa ang mga kalagayang panlipunan, pampolitikal at
maging karapatang pantao. Ang panitikan ay kabang-yaman ng pinakadakilang sandal
sa buhay ng sangkatauhan. Wala itong layunin na magturo ng mga kamalian kundi
humubog ng kaugaliang nagtataglay ng mga kapangyarihang pangkaisipan,
pandamdamin, at pangkaluluwa. Sa gayon, dapat itong ituro bilang sining. Ito ay
kasasalaminan ng problema ng bansa. Sa paglalahad ng problema, natural lamang na
may panig na kinakailangan ang mga manunulat.
Pinaunlad sa ilalim ng Kagawaran ng Edukasyon ang 2Kontekstuwalisasyon na
isinasaad sa Section 5 ng RA 10533 o Enhanced Basic Education Act of 2013 ng K to
12 Curriculum. Sa pamamagitan nito mas payayabungin ang kalinangang tumugon,
umugnay, umangkop at tumugma sa kulturang kinabibilangan ng mag-aaral. Ang
pagiging sensitibo at maugnay sa kultura ay magiging batayan sa pagtatamo ng

City of Iriga
2
pagkakaroon ng lokalisasyon na kung saan ito’y magpapakilala ng kanyang sarili. Sa
pagtuturo ng panitikang Filipino bilang bahagi ng kultura inaasahang tutuon ito sa
kabisaang magpapatibay ng nasabing saligang batas. Sa pamamagitan ng pagtukoy ng
mga akdang pampanitikan na talagang magkakaugnay ang mga mag-aaral at sa
pagbuo ng sariling akda na naglalaman ng sariling kaugalian. Ang pagtuturo ng Filipino,
wika man o panitikan ay mas pinauunlad sa ilalim ng saligang batas na ito sapagkat
kaugnay ng kultura mas maisasabuhay ng panitikan ang lokalisasyon ang pagtuturo
gamit ang sariling kapaligiran at karanasan.
Ang mga akdang pampanitikang ayon sa aklat ni 3Gloria P. San Juan,et.al, ito ay
nagiging salalayan ng isang tao sa kanyang pakikipag-ugnayan at maramdaman ang
halaga ng isang bagay sa kanyang buhay, nagiging puwersa rin ito ng damdaming
sumisiklab at patunay na ang damdamin ay hindi lamang panloob kundi maaaring
ibahagi sa kanyang kapuwa. Ang natatanging katangiang ito ng panitikan ay hindi
mamamatay sapagkat bahagi na ito ng ating pang-araw-araw na pamumuhay. Ang
maliit na bagay ay nagiging malaki kung ang panitikan ay dadaan sa pagsusuri,
gawaing magpapaangat sa pagkakaiba nito at nahihimay-himay ang hiwaga ng akdang
pampanitikan bilang isang anyo ng sining. Kung ang isang katha ay sumailalim sa
pagbibigay puna ay lubusang makikita ang kahinaan at kalakasan mayroon ang
konsepto ng katha.
Isa ang Harong-Harong na buhay na panitikang itinatanghal sa ilang bayan ng
Camarines Sur na ang katumbas sa Katagalugan ay Panunuluyan. Ang 4Panunuluyan

City of Iriga
3
ay isang kaugaliang Kristiyano ng mga Filipino na nagtatanghal ng masalimuot na
paglalakbay nina San Jose at ng Mahal na Birheng Maria mula sa Nazareth patungong
Bethlehem upang maghanap ng matutuluyan na mapagsisilangan kay Hesukristo. Ito ay
hango sa salitang-ugat na “tuloy” na isang magiliw na pag-anyaya o pagpapatuloy ng
panauhin sa loob ng tahanan. Noong panahon ng pananakop ng mga Kastila sa
Pilipinas ay namayagpag ang kalakalang galyong Maynila-Acapulco. Dala ng nasabing
matinding pakikipagkalakalan na hindi lamang mga kanluraning produkto, kundi maging
mga tradisyon at kaugalian. Mula sa Mehiko ay nakarating sa Pilipinas ang Pasadas
(nangangahulugang inn o hotel), isang tradisyon na nagdiriwang at nagbibigay-pugay
sa ginawang paghahanap ng banal na mag-asawa ng pasadas o hotel na matutuluyan
para mailuwal si Hesus. Batay sa mga naiwang tala, taong 1580 nang ipakilala ni San
Ignacio ng Loyola ang pagdadasal ng pamaskong nobena bilang pag-alala sa eksena
ng natibidad. Sinubukan namang gawing isang pagtatanghal ni San Juan dela Cruz ang
nasabing eksena at makalipas ang pitong taon ay pinagyaman ng mga misyonerong
Espanyol sa Mehiko ang nasabing pagtatanghal at tinawag itong pasadas.
Kaya ninais ng mananaliksik na mas mapanatili ang gandang taglay ng Harong-
Harong bilang kinagawian nang tradisyon ng mga Taga-Nabua at Bula, Camarines Sur
na isinasagawa tuwing sasapit ang panahon ng adviento na kinasasalaminan ng taos-
pusong inihahandog ang tahanan. Isasagawa ito tungo sa pagkaraoon ng
pagpapahalaga ang mga kabataan na maipagmalaki ang sariling kultura at tradisyong
kinabilangan.
City of Iriga
4
Balangkas Teoritikal
Sa pag-aaral at pagsusuri, nangangailangan ng mga teorya upang maging
batayan sa mga dapat gawin sa pananaliksik. Ang teoryang ito ang magsisilbing
modelo upang maisakatuparan ang anumang layuning itinakda. Ang mananaliksik ay
bumuo ng isang teorya at nakakuha ng tatlong teorya na ginamit sa pag-aaral.
Nasa Pigura 1 ang teoryang ginamit sa pag-aaral na ibinatay ng mananaliksik sa
teorya ni 5Manuel B. Dy Jr. na hindi natin maipagkakaila na sumasalipunan ang tao at
malaking bahagi ng kaniyang pagpapakatao ang pakikipagkapuwa at pagsasalipunan.
Ang pagsasalipunan ay pagsasakasaysayan din ng tao; mawawalang-saysay ang
buhay ng tao kung hindi siya mabubuhay sa lipunan at tutugon sa tawag ng panahong
kaniyang kinabibilangan.
Ayon sa teorya ni 6Karen Y. Ramos “ang kahulugan ng akda ay hindi iisa o
dalawa, maaaring magkaroon ito ng maramingkahulugan. Nagkakaiba-iba ng lebel ng
subhektibidad ang mga kritiko sa kanilang pagtingin sa mga teorya ng interpretasyon
tulad ng semiotika at hermenyutika. Sa teorya ng pagtanggap at pagbasa ay
binibigyang pokus ang pansariling ideolohiya ng mambabasa. Malayang
makapagbibigay-kahulugan ang indibidwal sa teoryang ito.
Sa teorya naman ni 7Rolando B. Tolentino na Teorya ng Kritikal na Buhay at
Lipunan. Ang lahat ng aktwal na karanasan ay natutunghayan na lamang sa
pamamagitan ng mediasyon ng global na kapitalismo na nanghihimok ng lifestyle shift

City of Iriga
5
Manuel B. Dy Jr.
Pagpapakatao
pakikipagkapuwa
pagsasalipunan
Bokalisas
yon
Karen Y. Ramos
Teorya ng Pagtanggap at
Pagbasa Iba’t ibang
ekspresyon
ng mukha
Rolando B. Tolentino Ko
ryograpiya
Teorya ng Kritikal na Buhay at at
Lipunan. aspektong
teknikal
Paraan ng
Pagsasadula
Mananaliksik
Teorya ng Karanasang
Pagkatok
PIGURA 1. Balangkas Teoritikal

City of Iriga
6
tungo sa gitnang uring panuntunan sa isang banda at higit na pagsasamantala sa uring
anakpawis, maralita, kababaihan at iba pang sexualidad, at mismong gitnang uri (sa
pamamagitan ng substansasyon ng uring ito ng higit at regular na konsumerismo) sa
kabilang banda; at ng mismong media na gamit ang tungkulin nitong magpalaganap ng
informasyon at itaas ang kalidad ng opinion-making ng mamamayan pero dahil sa
struktura ng pagmamay-ari nito at ang nesesidad ng pagpapalaki pa ng media
conglomorate (o ang politikal na ekonomiya ng pagmamay-ari ng media), ang
kasalukuyang infrastruktura na bumabalangkas ng kalidad ng informasyon at
ipinapalaganap na textong media, ang diin ay sa kita at hindi sa pagbabalita. Sa
katunayan, ang dating kalakaran na ang balita ang tampok sa broadcasting at
journalism ay nabago na, ginagamit na lamang ang balita dahil kahilingan ito para sa
franchise na ipinagkaloob ng gobyerno, at kung gayon, ito ay naging isang format na
lamang na mas mababa ang entertainment na kalidad kumpara sa iba pa, tulad ng
teleserye, sitcom, talent show, reality show, at global spectacle ng laban sa boxing,
Miss Universe, at Oscar Awards.
Ang nagawa ng pagmamay-ari ng media na ang diin ay kita ay ang
transformasyon ng media bilang daluyan ng entertainment o pagbibigay-aliw (na para
bang pagkatapos magtrabaho sa opisina at pabrika, o paaralan ay ang hanap ng
individual ay hindi higit pang balita ng consequence ng dinanas nila kundi ng aliw para
maibsan kundi man temporal na makaligtaan ang paggawa [labor] na ibinigay at
sinamantala sa kanila). Ang media ay repositoryo ng mismong kapital na komoditi – na

City of Iriga
7
magical na nagbubura ng anumang bahid ng paggawa, at sa efektibong branding ay
nakakapanghimok ng pagtangkilik sa dalawang antas, bilang aspirational na gitnang
uring panuntunan na maaring pagnasaan, at bilang gitnang uring panuntunan na mas
magiging pribilehiyado kaysa sa aktwal na mababang uring pinagmulan ng manonood
(na sa kalabisan at kabuuan ay nagreresulta sa pagtatatwa ng mababa't abang uri ng
manonood at “bilhin” ang lifestyle choice na inilalako sa kanya ng textong media) – ang
kaakibat na lifestyle na transformasyon tungo sa global na pagkamamamayan na ang
akses lamang ay sa pamamagitan ng pagpaloob at higit na intensifikasyon ng global na
kapitalismo.
Ang mananaliksik ay nakabuo ng isang teoryang magagamit sa pagsusuri ng
mga akdang pampanitikan ito ang tinatawag na Teorya ng Karanasang Pagkatok Ang
layunin ng teoryang ito ay ang malaman at mabatid kung ano ang mga pinagdadaan ng
mga ina sa anim na aspeto: emosyonal, espiritwal, mental, pinansyal, relasyonal at
sosyal. Ang sinabing pananaliksik ay sumailalaim sa quantitative method at ginamitan
ng nonrandom convenient sampling, kung saan ang mga respondente ay pinili ng
mananaliksik base sa “convenience”.
Sa kabuoan, magkakatulad ng paniniwala na nakasalalay sa malayang
karanasan ng lipunan ang proseso ng pagtuturo at pagkatuto. Ang kawilihan at interes
ay mahalaga sa epektibong pagkatuto ng mag-aaral ay nagbubunga ng kalinawan sa
mga paksang binibigyang pansin sa loob ng klasrom lalo pa’t kung ang mga
pagpapahalagang ito ay yayakaping buo-buo ng mga mag-aaral dahil ang panitikan ay

City of Iriga
8
nagtataglay ng iba’t ibang kawili-wiling karanasan na siyang nagiging kasangkapan ng
mga guro sa epektibong pagkatuto at dulot na rin ng pagpapatanto na ang mga mag-
aral ay may mahalagang papel na dapat gampanan sa kanyang lipunang ginagalawan.
Balangkas Konseptuwal
Ang balangkas ay nagsasaad at naglalarawan ng mga kailangan o varyabols kung
ano ang dapat matuklasan sa pananaliksik, sa proseso upang mabigyan ng kasagutan
ang isinasagawang pananaliksik at ang kinalabasang tumutukoy sa mga bagay na
maaaring mabuo gamit ang mga pangangailangang kagamitan sa mas mataas na
pagkatuto. Ang mga kailangan ay ang nais bigyang fokus ng pag-aaral: (1) Ano-ano
ang nilalaman at paraan sa pagtatanghal ng Harong-Harong? (2) Anong konseptong
panrelihiyon ang ipinakikita sa pagtatanghal ng Harong-Harong? (3) Paano ang
Harong-Harong na dulang panrelihiyon maging lunsaran sa pagbuo ng karagdagang
kagamitan batay sa: (a) Bokalisasyon; (b) Iba’t ibang ekspresyon ng mukha; (d)
koryograpiya; (e) aspektong teknikal, (4) Anong karagdagang kagamitan ang maaaring
mabuo batay sa kinakalabasan ng pag-aaral?, (5) Ang nabuo bang karagdagang
kagamitan ay curricularly valid sa pagsusuri ng nagpapakadalubhasa sa sining?
Ang mga varyabols na ito ang gagamitin upang higit na maging tiyak batay sa
suliranin ng pag-aaral. Ang proseso ay nagsasaad ng gagawing hakbang. Ang
pagsusuri na nakabatay sa munghahi ni Nenita Papa ay pinagbasihan. Ang
pagkakaroon ng
City of Iriga
9
MGA KAILANGAN PROSESO KINALABASAN
1. Ang nilalaman
ng Harong-Harong
bilang tradisyon
tuwing sasapit ang Dokumentasyon
Pasko.
2. Paano Pagsusuri at
isinasadula ng mga
Nabueños ang Dokumentaryo Harong-
Harong-Harong Hinggil Sa Harong- Harong:
tuwing sasapit ang
Pasko?
Harong Tradisyonal
3. Batay sa (panrelihiyonal na na
pagsusuri sa pantatahanghal sa Pagtatanghal
nilalaman at sa Bayan ng Nabua)
pagsasadula ng mga sa Pasko ng
Nabueños, anong
karagdagang
Pagsilang ng
kagamitang Nabueños
pampagtuturo ang
maaaring mabuo?
4. . Ang nabuo
bang karagdagang
kagamitang
pampagtuturo ay
balido ayon sa mga
gurong
nagpakadalubhasa sa
sining?
Pidbak
City of Iriga
10
PIGURA 2. BALANGKAS KONSEPTUWAL
pakikipanayam sa ilang mga bihasa at nagsasagawa ng Harong-Harong ang siyang
pagkukunan ng kakailanganing impormasyon, ang mananaliksik ay magdadala ng video
recording, journal, liham at iba pang mga kakailanganin upang mas maging pormal ang
pagsasagawa nito, ito ay kombinasyong integrasyonal at intektuwal sapagkat
papaibayuhin nito ang tunay na pakay at layunin ng pagsasagawa ng Harong-Harong
bilang tradisyonal na pagtatanghal tuwing Cuarisma. Gayudin ito’y dokumentasyon o
pagkuha ng aktuwal na kaganapan ng pagtatanghal upang maipreserba at mapanatili
ang gandang taglay ng Harong-Harong.
Ang kinalabasan ay tumutukoy sa mga angkop na gawaing magpapataas ng
kalinangan ng isang tao. Magkakaroon ng isang kagamitang makatutulong upang
mapanatili, maaaring ito’y isang dokumentaryo at isang aklat na naglalaman ng
pagtatanghal, paano isasagawa, ang porma kung paano ito aawitin, mga kagamitang
dala-dala sa pagtatanghal at kung ano ang layuning pagpunta sa bawat tahanan.
Ang pidbak ay ang mga tugon sa pagbuo ng pananaliksik, maaaring kasiyahan
ang tao sa ganitong pag-aaral dahil sa kagamitang pampagtuturo na isinaayos at
pinagplanuhan, ginawang may kawilihan dahil nakapagdagdag kaalaman sa mga tao.
Bagama’t ang pidbak ay walang katiyakan ninais ng mananaliksik na malaman
kung ano ang dulot nito matapos ang pananaliksik sapagkat mas magiging maganda
ang pag-aaral kung may tugon o pidbak sa isinasagawang pag-aaral.

City of Iriga
11
Paglalahad ng Suliranin
Nilalayon ng pag-aaral na tuklasin ang dulang panrehiyon ng mga Nabueños ng San
Antonio Ogbon, Nabua, Camarines Sur sa Harong-Harong bilang isang tradisyon.
Narito ang mga ispesipikong layunin ng pag-aaral:
1. Ano-ano ang nakapaloob ng Harong-Harong bilang tradisyon tuwing sasapit ang
Pasko?
2. Paano isinasadula ng mga Nabueños ang Harong-Harong tuwing sasapit ang
Pasko?
3. Batay sa pagsusuri sa nilalaman at pagsasadula ng mga Nabueños. Anong
karagdagang kagamitang pampagtuturo ang maaaring mabuo?
4. Ang nabuo bang karagdagang kagamitang pampagtuturo ay balido ayon sa mga
gurong nagpakadalubhasa sa sining?
Mga Hinuha
Nakabatay ang pananaliksik sa mga sumusunod na hinuha:
1. Na naisasadula ng mga Nabueños ang Harong-Harong tuwing sasapit ang Pasko.
2. Na nasuri ng buong husay ang nilalaman ng Harong-Harong.

City of Iriga
12
3. Na mayroong karagdagang kagamitang pampagtuturo ang maaaring mabubuo
batay sa kinakalabasan ng pag-aaral.
4. Na ang ginawang karagdagang kagamitang pampagtuturo ay mahusay kung
kaya’t ang pagtanggap ng mga mag-aaral sa pagpapahalagang sining pantanghalan ay
lubusang matatamo.
Saklaw at Delimitasyon ng Pag-aaral
Ang pag-aaral ay sumasaklaw sa Harong-Harong bilang panrelihiyonal na
pagtatanghal sa bayan ng Nabua, Camarines Sur. Ang paglikom ng mga datos ay
lilimitahan lamang sa San Antonio Ogbon, Nabua, Camarines Sur, isang barangay na
patuloy ang pagsasagawa ng ganitong tradisyon.
Nakabatay ang pag-aaral sa nilalaman, paano ang pagsasagawa ng mga
Nabueños ng Harong-Harong tuwing sasapit ang Pasko, ang Harong-Harong na dulang
panrelihiyon ay maging lunsaran sa pagbuo ng kagamitang pampagtuturo batay sa
bokalisasyon, iba’t ibang ekspresyon ng mukha, koryograpiya, aspektong teknikal at
pagpapakahulugan sa mga salita, taludtod, saknong.
Ang anumang malilikom na dokumentasyon ay magiging karagdagang
kagamitan sa pagtuklas ng lokalisasyong ambag sa panitikan sa baitang-7 ng Junior
High School.
Isasagawa lamang ang pag-aaral mula Agosto 2019 hanggang Hunyo 2021.
City of Iriga
13
Katuturan ng Pag-aaral
Upang lubos na maunawaan ang mga salitang gamit sa pag-aaral, binigyan ng
pagpapakahulugan ang mga salita at terminolohiya ayon sa pagkagamit sa pananaliksik
tulad ng mga sumusunod:
8
Antiponal. Ang pangkat sa uring antiponal ay hinahati sa dalawa ayon sa tinig;
mataas at mababa o malaki at maliit o lalaki at babae. Angkop ang uring ito sa akdang
may usapan. Ang usapan ay maaring anyong tanong-sagot o pakiusap. Ang unang
pangkat ang nagtatanong o nakikiusap at ang ikalawa ang sumasagot.
9
Aspektong Teknikal. (a) Tunog at Musika – Ang tunog at musika na ginamit sa
dokumentaryo ay bagay na bagay. Lalo nitong binibigyan ng kahulugan ang mga kwento.
Bagay din ito sa paksa o tema ng dokementaryo, (b). Sinematograpiya – Ang
sinematograpiya ng dokumentaryo ay maganda. Tama lang ang liwanag at dilim. Madali
mo malalaman ang mga nangyayari. Ngunit may mga eksenang madilim dahil gabi ito
kinuhan, (c) Daloy ng Pangyayari/Sequence Script – Ang pagkakasunod ng mga
pangyayari ay maayos. Hindi ito nakakalito. Madali itong intindihin, (d) Pananaliksik o
Riserts - Maganda ang panaaliksik ng dokumetaryo. Napapanahon ito ngayon dahil

City of Iriga
14
maraming mga estudyanteng kapos palad na nais makapag aral sa kolehiyo, (e)
Disensyong Pamproduksyon - Naisakatuparan ang disenyo na nag papakita ng realidad
ng kapaligiran p agdidirihe at pag-eedit – Maayos at mahusay ang pag didire at pag-eedit
ng dokumentaryo madling maintindihan na kakadala ng damdamin. Matagupay ang
director sa pagbigay ng buhay sa dokumentaryong ito

10
Dula. Ang dula ay isang uri ng panitikan. Nahahati ito sa ilang yugto na
maraming tagpo. Pinakalayunin nitong itanghal ang mga tagpo sa isang tanghalan o
entablado. Ang tagpo sa dula ay ang paglabas-masok sa tanghalan ng mga tauhan.
Ang mga taong dalubhasa sa larangan ng pagsusulat ng mga dulang itinatanghal ay
tinatawag na mga mandudula, dramatista, o dramaturgo.
11
Gramatika. Hanay ng mga panuntunan sa istruktura na namamahala sa
komposisyon ng mga clause, parirala, at mga salita sa anumang ibinigay na natural na
wika. Ang terminong ito ay tumutukoy din sa pag-aaral ng mga naturang patakaran, at
ang larangang ito ay may kasamang ponolohiya, morpolohiya, at sintaks. Kadalasang
ay kinumpeto ng ponetika, semantika at pragmatika.
36
Harong-Harong. Isang dulang panrelihiyon na isinasagawa ng mga taga-
Nabua, Camarines Sur. Ito ay isang kaugaliang Kristiyano na kung sa katagulugan ay
Panunuluyan, ito ay ang pagtatanghal ng masalimoot na paglalakbay nina Jose at
Mahal na Birheng Maria mula sa Nazareth patungong Bethlehem upang maghanap ng
matutuluyan na mapagsisilangan kay Hesukristo. Ito ay hango sa salitang “harong” na

City of Iriga
15
nangangauhulugang bahay, ang paghaharong-harong o pagbabahay-bahay na isang
magiliw na pag-anyaya o pagpapatuloy ng panauhin sa loob ng tahanan.
Kagawaran ng Edukasyon ang 12

Kontekstuwalisasyon na isinasaad sa
Section 5 ng RA 10533 o Enhanced Basic Education Act of 2013 ng K to 12
Curriculum. Sa pamamagitan nito mas payayabungin ang kalinangang tumugon,
umugnay, umangkop at tumugma sa kulturang kinabibilangan ng mag-aaral. Ang
pagiging sensitibo at maugnay sa kultura ay magiging batayan sa pagtatamo ng
pagkakaroon ng lokalisasyon na kung saan ito’y magpapakilala ng kanyang sarili. Sa
pagtuturo ng panitikang Filipino bilang bahagi ng kultura inaasahang tutuon ito sa
kabisaang magpapatibay ng nasabing saligang batas. Sa pamamagitan ng pagtukoy ng
mga akdang pampanitikan na talagang magkakaugnay ang mga mag-aaral at sa
pagbuo ng sariling akda na naglalaman ng sariling kaugalian. Ang pagtuturo ng Filipino,
wika man o panitikan ay mas pinauunlad sa ilalim ng saligang batas na ito sapagkat
kaugnay ng kultura mas maisasabuhay ng panitikan ang lokalisasyon ang pagtuturo
gamit ang sariling kapaligiran at karanasan.
13
Kapangyarihan. Ito ay ang kakayahan o kapasidad na patnubayan o
impluwensiyahan ang kilos at isip ng iba o takbo ng mga pangyayari. Mula sa UP
Diksiyonaryong Filipino, Binagong Edisyon, pahina 575.
Kritikal. Ito ay tinatawag ding pagsusuring kritikal na malinaw at makatuwirang
pag-iisip na kinasasangkutan ng pagpuna. Nagbabago ang kahulugan nito base sa

City of Iriga
16
taong nagbibigay ng kahulugan nito. Ayon kay 14
Barry K. Beyer (1995) ito ay paggawa
ng malinaw at mga makatuwirang paghuhusga.
15
Kumpas ng kamay at galaw ng Katawan. Ang iyong pagkumpas at ang
ekspresyon ng iyong mukha ay hindi dapat na maging artipisyal. Hindi mo kailanman
pinag-aralan kung paano tatawa o kung paano magagalit. Ang pagkumpas ay dapat
ding magpahayag ng iyong damdamin. Habang nagiging higit na natural ang iyong
pagkumpas, lalong mabuti. Ang pagkumpas ay nahahati sa dalawang pangkalahatang
kategorya: deskriptibo at empatiko. Ang pagkumpas na deskriptibo ay nagpapahayag
ng aksiyon o nagpapakita ng sukat at lugar. Sa paaralan, kapag pinasusulong mo ang
pagkumpas, huwag maging kontento sa paggamit ng isa o dalawa lamang nito.
Sikaping kumumpas sa natural na paraan sa buong pahayag mo. Kung nahihirapan ka
sa paggawa nito, baka makatulong sa iyo ang paghanap ng mga salita na nagpapakita
ng direksiyon, distansiya, sukat, lugar, o mga relatibong posisyon. Gayunman, sa
maraming kaso, ang kakailanganin mo lamang gawin ay ang magbuhos ng pansin sa
iyong pahayag, na hindi nag-aalala tungkol sa naibibigay mong impresyon, kundi
nagsasabi at gumagawa ng mga bagay kagaya ng gagawin mo sa pang-araw-araw na
pamumuhay. Kapag ang isang tao ay panatag, ang pagkumpas ay lumalabas nang
natural.
Ang pagkumpas na empatiko ay nagpapahayag ng damdamin at ng
kombiksiyon. Pinatitingkad, pinasisigla, at pinatitibay ng mga ito ang mga ideya. Ang
pagkumpas na empatiko ay mahalaga. Subalit mag-ingat! Ang pagkumpas na empatiko

City of Iriga
17
ay maaaring madaling maging pinagkagawian. Kapag ginagamit mo nang paulit-ulit ang
gayunding pagkumpas, maaaring ito na ang kumuha ng atensiyon sa halip na maging
pantulong sa iyong pahayag. Kapag ipinakita ng iyong tagapangasiwa sa paaralan na
problema mo ito, limitahan mo muna ang iyong sarili sa pagkumpas na deskriptibo sa
loob ng ilang panahon. Pagkatapos ng ilang panahon, magpasimulang gamitin muli ang
pagkumpas na empatiko.
Larawang-diwa. Ito ay nagsisilbing pandama habang binabasa ang isang akda.
Tumutukoy sa mga salitang kapag binabanggit sa akda ay nag-iiwan ng malinaw at
tiyak na larawan sa isipan ng bumabasa ayon sa aklat ng Panunuring Pampanitikan
nina 16Gloria P. San Juan pahina 27.
19
Pagbabasa. Ang proseso ng pagkuha at pag-unawa sa ilang anyo ng inimbak
o nakasulat na impormasyon o ideya. Kadalasang kinakatawan ng ilang uri ng wika ang
mga ideya na ito, bilang mga simbolo na sinisuri ng paningin,
o hipo (halimbawa Braille). Maaari na di nakasalig sa wika ang ibang uri ng pababasa,
katulad ng notasyon sa musika o piktogram. Sa paghahambing, sapangkompyuter,
tinatawag na pagbabasa ang pagkuha ng datos mula sa ilang uri ng imbakan ng
kompyuter.
20
Ang Pagbabasang may Madamdaming Pagpapakahulugan. Isang uri ito ng
madamdaming pagbabasa ng isang pangkat sa isang piyesa. Imunumungkahing idikit
ang piyesa sa isang polder na matigas at may iisang sukat. Isulat nang malinaw at
pare-pareho pamagat ng piyesa sa labas na bahagi ng polder na mababasa ng

City of Iriga
18
manonood/ nakikinig. Maaring bumuo ng dula buhat sa tula; may pangkat na
nagbabasa bilang tagapagsalaysay habang may tauhang nagsasadula na gumagamit
ng diyalogo o usapang patula.
Pagsusuri. Ito ay isang paraan ng paghihimay-himay sa maliliit na bahagi ng
anumang lubusang pag-aaral ang mga nilalaman nito ayon sa aklat ng Panitikang
Filipino, Kasaysayan at Pag-unlad Pangkolehiyo nina 21Erlinda M. Santiago et.al.
Pakikinig. Ayon kay 22Yagang (1993), ang pakikinig ay kakayahang
matukoy at maunawaan kung ano ang sinasabi ng ating kausap. Ayon naman kina
Howatt at Dakin (1974), nakapaloob sa kasanayang ito ang pag-unawa sa diin at
bigkas, balarila at talasalitaan at pagpapakahulugan sa nais iparating ng tagapagsalita.
Mahalaga ang pakikinig sa ating pang-araw-araw na pamumuhay. Ayon kay Wilga
Rivers (1981), makalawang beses tayong nakikinig kaysa sa pagsasalita, makaapat na
beses kaysa sa pagbabasa at makalimang beses kaysa sa pagsulat. Napakahalaga
nito sa paglinang ng kakayahan sa pagsasalita. Gaya ng sinabi ni Nida (1957), “Ang
pagkatuto sa pagsasalita ng isang wika ay nakasalalay nang malaki kung paano mo ito
napakinggan nang mabuti.” Ang pakikinig ay isang aktibong proseso ng pagtanggap ng
mensahe sa pamamagitan ng sensoring pandinig at pag-iisip.
Pananagisag (Symbolism). Ito’y paggamit ng isang salita o lipon ng mga
salitang tumutukoy sa isang bagay o pangyayari pagpapahiwatig ng ibang bagay, gaya
ng “leon” na “sagisag ng katapangan” o ng “pagsikat ng araw” na sagisag ng “bagong
buhay.” Sa masaklaw na kahulugan, ang paglalahad ng mga bagay, damdamin at

City of Iriga
19
kaisipan sa pamamagitan ng mga sagisag. Masasabing ito’y pagtutol sa tahasang
pagpapahayag ng realismo. Mayaman sa mga pahiwatig ng mga nakukubling
kahulugang pangkaluluwa at pangkaisipan ang pananalig na ito. Mahilig sa mga bagay
na mahiwaga at metapisika ayos sa aklat ng Panitikang Pilipino nina 23

Dr. Eduardo T.
Deveza et.al., pahina 24.
24
Panitikan. Kalipunan ng mga akdang hango sa kaisipan at damdamin ng isang
tao mula sa kanyang mga karanasan. Ito ay akdang pasulat o pasalita na may
kagandahan ng pagpapahayag, kadakilaan ng damdamin, katayuan ng pag-iisip at may
katangiang pandaigdigan. Ito ay ang nasusulat na tala ng pinakamabuting isipan at
damdamin ng tao. Ayon naman kay Padre Miguel Bernard, ang panitikan ay kaisipan at
nagpapahayag; di-malilimot na kaisipan sa di-malilimot na paraan ng pagpapahayag.
Ang panitikan ay kabang-yaman ng mga pinakadakilang sandal sa buhay ng
sangkatauhan. Wala itong layunin na magturo ng mga kamalian kundi humubog ng
kaugaliang nagtataglay ng mga kapangyarihang pangkaisipan, pandamdamin, at
pangkaluluwa. Sa gayon, dapat itong ituro bilang sining. Ito ay kasasalaminan ng
problema ng bansa. sa paglalahad ng problema, natural lamang na may panig ng
kinakailangan ang mga manunulat.
25
Panunuluyan. Ang panunulúyan ay tradisyonal na dula sa bisperas ng Pasko
hinggil sa paghahanap ng matutuluyan nina Birheng Maria at San Jose sa Herusalem at
pagsisilang kay Hesus sa isang sabsaban. Mula ito sa kulturang Espanyol, partikular
City of Iriga
20
mula sa bansang Mexico, na posadas—isang tradisyon ng pagdiriwang sa ginawang
paghahanap ng mag-asawa ng posada o taberna na matutuluyan. Tinatayang
pinasimulan ito ni San Ignacio de Loyola noong siglo 16 nang imungkahi niya ang
pagdaraos ng isang nobena sa Pasko na magpupugay sa paglalakbay nina Maria at
Jose. Ang mga bahay na dalawin ay naghahandog ng pagkain, kakanin, at iba pa sa
mga táong nanonood. Magwawakas ito sa isang malaking belen sa harap o altar ng
Simbahan at doon isisilang ang sanggol na si Hesus. Pagkatapos nitó isinusunod ang
espesyal na misa sa Pasko.
26
Panunuring Pampanitikan. Ito ay pagsusuring hindi na makikiayon lamang
ang kritiko sa kalakaran. Kung hinihingi ng pagkakataon at pangyayari, dapat
magkaroon ng lakas ng loob na pagpuna sa pagpapahayag ng bagay na natuklasan
niya. Taglay ng kanyang gawain ang propetikong pananagutan na ang ipinahayag ay
hindi ang kinagigiliwang marinig ng madla, hindi ang pangkaisipan lamang ang
nakakarami at makapangyayari, kakailanganin ng makabuluhang kritiko, kung gayon,
hindi lamang ang pambihirang talino at pang-unawa ng takot na maiba o di-makabilang
na ipinaliwaanag ayon sa aklat ng Panunuring Pampanitikan nina Gloria P. San Juan.
27
Pagsulat. Ang pagsulat ay isang anyo ng komunikasyon kung saan ang
kaalaman o mga ediya ng tao ay isinasalin sa pamamagitan ng mga titik at simbolo. Ito
ay nagbibigay-daan para maihayag ng mga tao ang kanilang mga saloobin sa
pamamagitan ng tekstuwal na pamamaraan. Ang pagsulat ay isang mental at pisikal na
aktibidad na isinasakatuparan para sa iba’t-ibang layunin. Ito ay mental na aktibidad

City of Iriga
21
sapagkat pinapairal dito ang kakayahan na ng isang tao na mailabas ang kanyang mga
ediya sa pamamagitan ng pagsasatitik sa mga ito. Ito naman ay matuturing na pisikal
na aktibidad sapagkat ginagamitan ito ng paggalaw ng kamay.
28
Pagsasalita. Ang pagsasalita ay naka-tinig na anyo ng komunikasyon ng tao.
Ginagamit karaniwan ang pagsasalita sa araw-araw na pamumuhay. Dahil sa
pagsasalita nabibigyan ng mga posibilidad ang mga pangyayari o ang mga nais
ipabatid o ipahiwatig sa iba. Nakakatulong din ito sa pamamagitan ng pakikipag-
ugnayan sa kapwa.
Pagtalakay Panlipunan. Ang pagtalakay na ang tinitingnan ay ang interaksiyon
ng tao sa tao, ng tao sa lipunan. Dito susuriin ang kilos ng tauhan sa kanyang
interasyon sa kanyang kapaligiran. Dito matatalakay ang mga suliraning panlipunang
may malaking kaugnayan sa kanyang pagtatagumpay o pagkabigo ayon sa aklat ng
Mapanuring Pag-aaral ng Panitikang Filipino ni 29Jose A. Arrogante.
30
Pagtalakay Pangkaisipan. Ang pagtalakay na ito’y magagamit kung ang nais
bigyang-diin ay ang pakikipagtunggali ng tauhan sa kanyang sarili. Nagtatalo ang isipan
niya sa kung tama nga o mali ang kanyang ginawa. Pinipilit niyang unawain ang
kaniyang kapaligiran o maaari ring namang nais ng sumusuri na patunayan na hindi
naman mali ang inaasal ng tauhan. Na nagawa lamang niya ang isang bagay dahil ay
iyon ay udyok ng kaniyang natatagong kamalayan o di lantad na kamalayan
(subconscious).
City of Iriga
22
31
Pagtalakay Pangmoral. Ang pagtalakay na ito’y batay sa kombensiyon ng
lipunan o relihiyon. Pakatandaan lamang na ang pagsusuri ng isang akda’y hindi
inihihiwalay sa panahon, sapagkat iba ang kombensyon noon at iba ngayon.
32
Pagtalakay Pang-anyo. Ang pagtalakay na ito’y sa kaanyuan ng mga akda,
halimbawa sa tula, o sa maikling kuwento, tradisyunal ba? O makabago? Sa tula,
paaano ang sukat, ang tugma. Sa maikling kuwento, sunod-sunod ba ang pangyayari o
panumbalik, atbp. Sa nobela, ganoon din, sunod-sunod ba ang pangyayari? Mahahaba
ba o maiikli ang pangungusap.
33
Pagtalakay pang-arketipo. Ayon sa aklat ng Mapanuring Pag-aaral ng
Panitikang Filipino ni Jose A. Arrogante. Ang pagtalakay na kasisinagan ng mga tauhan
buhay sa Bibliya, sa mga Klasiko ng Romano at Griyego, sa mga akdang popular tulad
ng akda ni Rizal. Sa bibliya’y karaniwang kinukuha ay ang mga pangunahing tauhan
tulad ng “Maria, ang Iyong Anak” ni W. Virtuoso. Ang ibig-sabihin ito ang mga tauhan ay
arketipo nina Jesus at Maria ang makikita sa “Pieta”. Karaniwan ding kinukuha ang
papel ni Magdalena, bilang makasalanang nagsisi.
Part Arrangement. Ang uring part arrangement ang pinakamahirap isaayos
ngunit ito ang pinakakawili-wiling pakinggan. Asng bawat tinig ng korista ay inuuri ayon
sa taas o baba (pitch) at laki o liit (timbre) gaya ng halimbawa ng sumusunod: lalaki –
tenor, baho; babae – soprano, alto. Kadalasan ang mga taludtod/pahayag na
katatagpuan ng maraming patinig I ay para sa mga soprano at yaong may a at o ay

City of Iriga
23
para sa may mababa o malaking tinig. Isinasaalang-alang din ang kalagayan (mood) at
pinapaksa ng akda. Ang masayang bahagi ng akda ay ipinabibigkas sa mga babae.
Ang tungkol sa lagim, kapangyarihan, karahasan, ay ibinibigya sa may malalaki o
malalakas na tinig.
Refrain. Pinakapayak ang uring refrain sa pagsasaayos at angkop para sa mga
nagsisimulang bumigkas nang panabayan. Ang akda ay pinaghati-hati. May mga
taludtod o pahayag para sa isa o mahigit pang soloista at mayroon ding para sa koro.
Kadalasan, ang taludtod/pahayag para sa koro ay inuulit na taludtod/pahayag.
Sabayang Bigkas na may Maliliit na Angkop na Kilos. Hindi angkop dito ang
paggamit ng riser sapagkat ang koro ay gagawa na ng maliliit na kilos. Sa uring ito ng
gawain, ang piyesa ay magkakaroon na ng higit na pagkamasining na
pagpapakahulugan sapagkat bukod sa mahusay at madamdaming pagbigkas ay may
kaangkop na kilos at galaw na maaring isahan o pangkatan (blaking) upang lalong
mabigyang diin at kulay ang mensahe ng mga salita, linya o taludturan. Itinatagubiling
iwasan ang napakaraming galaw na maaring makasira lamang sa pagpapakahulugan.
Sabayang Bigkas na Walang Kilos. Dito ay saulado ang piyesa. Sa ganitong
pagtatanghal limitado lamang ang gawain/kilos ng koro maliban sa pagbibigay
damdamin sa pamamagitan ng angkop na tinig, ekspresyon ng mukha, mga kibit ng
balikat, payak na kumpas ng kamay, mga iling at tango ng ulo. Malaki ang maitutulong
sa pagbibigay ng mensahe sa piyesa sa manonood ng mga nabanggit na payak na

City of Iriga
24
mga kilos. Higit na magiging mabisa kung gagamit ng riser o tuntungan ang koro lalo
na’t kung ito ay binubuo ng tatlong hanay.
35
Talasalitaan. Tinatawag ding vocabulary o bukabularyo, ay ang pangkat ng
mga salita na nasa loob ng isang wika na pamilyar sa isang tao. Ang talasalitaan ay
karaniwang umuunlad na kaalinsabay ng edad, at nagsisilbing gamitin at pundamental
na kasangkapan para sa komunikasyon at pagkakamit ng kaalaman. Pagkatuto ng
isang pangalawang wika. Sa pangkaraniwan, ang talasalitaan ay binibigyang kahulugan
bilang ang "lahat ng mga salitang nalalaman at ginagamit ng isang partikular na
tao". Sa kasawiang palad, ang kahulugang ito ay hindi sumasaklaw sa mga paksang
kasangkot sa pag-alam ng isang salita.
35
Tauhan (Character). Ito ay mga tauhang binubuhay sa isang akdang
pampanitikan, nagsasalita, tumatawa, nag-iisip o nananangis ayon sa aklat ng
Panitikang Filipino, Kasaysayan at Pag-unlad Pangkolehiyo nina Erlinda M. Santiago
et.al.
Kahalagahan ng Pag-aaral
Ang pag-aaral ay magbibigay kahalagahan o benipisyo sa mga sumusunod:
Mag-aaral. Ang pananaliksik ay makatutulong sa mga mag-aral upang maipakita
ang katangian ng Harong-Harong bilang isang tradisyonal na praktis sa mga tagapa-
Nabua at Bula na bahagi ng kanilang pamumuhay tuwing kapaskuhan. Mas
napapahalagahan ang matagal nang ginagawa at maipasa sa kanila ang ganitong

City of Iriga
25
gawain. Magkaroon ng matalinong pagreserba sa pamamagitan ng pagkakaroon pa ng
ibang pananaliksik na may kaugnayan sa ganitong tradisyon.
Guro. Ang pananaliksik ay makatutulong sa lahat ng kaguruan lalo na sa Filipino
na nagtuturo ng panitikan na nagkakaroon ng integrasyon sa kultura, paniniwala, at
pamumuhay ng mga Pilipino. Maaaring maging lunsaran ito sa kanilang pagtuturo at
makabuo ng mabisang estratehiyang angkop sa paksang tumutungkol sa lipunan at
relihiyon. Nagiging mas malayunin ang pagtanggap ng kaalaman kung magiging
salalayan ng guro ang bisa ng pananaliksik sa kanilang pagpapaunlad ng propesyon.
Ulongguro. Malaking tulong ito sapagkat malaya niyang mabibigyan ng payo
ang kanyang nasasakupang guro lalo na sa pagtukoy ng magandang pagtalakay gamit
ang iba’t iabang estratehiya sa pagtuturo. Naipapabatid din niya na mas gumamit ng
lokal na kagamitan upang mas maramdaman ng mga mag-aaral ang ganda ng
kaniyang lugar na kinabibilingan.
Paaralan. Magiging instrumento ang paaralan sa pagtatamo ng kahusayan ng
isang indibiduwal, mas nalilinang sa paaralan ang mga kaugaliang nasyonalismo at
kaagapay ng tahanan upang maging epektibong mamamayan. Maaaring gumawa ang
paaralan ng mga programang maaaring paunlarin ang mga akdang relihiyon tulad ng
paggawa ng organisayon na nagpapahalaga sa mga ito, maaaring sa pagtatanghal,
pagbibigkas tuwing may okasyon at kaugnayan nito. Sa paraang ito mas

City of Iriga
26
masusubaybayan at mapapanatiling mulat ang kabataan sa kanitong gawaing
pangtanghalan.
Pangasiwaan ng mga paaralan at tagagawa ng kurikulum. Ang maaaring
kakalabasan ng pag-aaral ay ng pag-aaral isang mahusay na nakahandang batayan sa
pagtuturo ng panitikan, kasaysayan sa sekondarya at ito ay mapagkukunan ng mga
mamamayan, ng sosyo-kultural na gawain.
Nasyunal, panlalawigan at lokal na opisyal, pamayanan o kumunidad. Batay
sa isasagawang pag-aaral ay maaaring makaepekto sa aspektong pang-ekonomiya ng
bayan, maaaring magbigay impormasyon upang paunlarin at sikaping mapatingkad,
mapatatag at mapanatili ang sosyo-kultural ng bayan, ang pagkakaisa at pagbubuklod-
buklod ng pag-unlad at kaginhawaan ng mamamayan.
Mga Turista. Ito ay makahihikayat ng mga dayuhan upang masilayan at
masaksihan ang ganitong gawain na isang madulang pagtatanghal. Makatutulong rin ito
sa pagsulong ng ekonomiya ng bayan. Ang pagtangkilik ng mga dayuhan sa ating mga
produktibong Bikol at sa pagtaas ng pinagkakakitaan ng pamilya.
Manunulat. Malayang gamitin ang pananaliksik upang magbigay pa ng mas
malalim na pag-unawa sa mga akdang panrelihiyonal tulad ng Harong-Harong. Ang
ganitong pagtatangka ay kinasasalaminan ng mahusay na pagpapahalaga at
pagkakaroon ng pagkakataong matuto sa tradisyonal na una pa’y naging bahagi na ng

City of Iriga
27
rituwal. Mainam nap ag-alam sa mga bahagi, kasangkapang ginagamit at layunin nito at
kung paano mas kumakapit ang mga tao sa pamamaraang ito.
Kagawaran ng Edukasyon. Bilang isang ahensiya ng pamahalaan na
nagtataguyod at nagpapahalaga ng edukasyon ng tao makatutulong ang pag-aaral na
ito upang mas mapagtibay ang kanilang layuning ang edukasyon ay para sa lahat lalo
na’t sa pagpapa-unlad ng K to 12 Kurikulum na ang magiging karamitang pampagtuturo
na mabubuo sa pag-aaral ay maaaring maging lunsaran ng Kagawaran ng Edukasyon.
Magulang. Ang pananaliksik ay makatutulong sa mga magulang sa paraang
pagtugon sa pangangailangan ng anak tulad ng suporta at mabisang pagpapaliwag ng
mga kaganapang dapat maipabatid sa bata. Matapos ang gawain sa paaralan ay
naroon ang pag-agapay ng magulang sa mga paksang may pagkasensitibo lalo na sa
mga nilalaman ng akda. Gayunpaman mas maipaliliwanag ng magulang ang Harong-
Harong bilang nakaranasan ng ganitong pagtatanghal.
Lipunan. Ang pananaliksik ay matutulong upang maipabatid ang mga
kaganapang nangyayari sa kasalukuyan, ang pagkakaroon ng mas mataas na
kalinangan ng mga tao hinggil sa mga konseptong nagpapahalaga sa mga usaping sa
lipunan at sa pagpapahalaga sa mga dulang pantanghalan tulad ng Harong-Harong.
Maging bukas sa pagbabago subalit huwag kaligtaang makalimot sa kung ano ang
tradisyonal na mga yaman ng pagtatanghal.

City of Iriga
28
Mananaliksik. Lubos na nakatulong ang pananaliksik sa pagpapalalim ng
kanyang kaisipan hinggil sa ganitong tradisyon, napahalagahan ang integrasyon ng
kultura sa pagtuturo. Malinaw niyang nalaman ang kahalagahan ng pananaliksik sa
pagpapaunlad ng komunidad, sistemang pang-edukasyon at pang-akademiko.
Mga susunod na Mananaliksik. Ang pananaliksik ay makatutulong sa mga
susunod na mananaliksik sa paraang magiging basehan nila sa pagkakaroon pa ng
pag-aaral halimbawa ang dulang pantanghalan at iba pang Bagaman sa lahat ng mga
manunuri ay malaking tulong ito upang gawing sanligan at basehan ng mga datos.
Nagiging maganda ang pag-aaral kung ito’y may suporta at ginagamit sa lahat ng
pagkakataon.
Kaugnay na Pag-aaral at Literatura
Ang bahaging ito ay kinapalooban ng akademiko at propesyonal na mga
babasahing naglalaman sa isinagawang pag-aaral. Nagbigay ito ng higit na kalinawan
at patunay sa mga literatura at pag-aaral na inilakip sa pananaliksik upang maglahad ng
karagdagang kaalaman sa mga mambabasa lalo na sa mga nabanggit na
magbebenispisyo ng pananaliksik.
Bawat lalawigan sa bansa ay may kanya-kanyang tawag sa tradisyon na ito,
panunuluyan, pananawagan at pananapatan. Ito ay isang pagsasadula ng paghahanap
ng bahay na matutuluyan ni Maria at Jose mula sa malayong paglalakbay sa gitna na
malamig na gabi. Si Maria ay kagampanan noon at naghahanap kung saan maaaring

City of Iriga
29
manganak, subalit wala man lamang sa kanilang magpatuloy sapagkat pawang ang
mga bahay-panuluyan ay puno na. May mga nagtataboy sa mag-asawa at
nagaalipusta. Hanggang sa makatagpo ng isang maliit na bahay, isang kulungan ng
mga alagang hayop at ipinanganak ang Sanggol sa isang sabsaban.
Ang panunuluyan ay karaniwang ginagawa sa kalsada, naglalakad ang mga tagapag-
ganap na Jose at Maria. Kung minsan, si Maria ay nakasakay sa isang kalabaw o
kabayo. Sila ay tatapat sa isang bahay at magmamakaawa sa pamamagitan ng mga
awit, sasagot naman ang mga nasa bahay na pa-awit rin. Tatlong bahay ang kanilang
daraanan. Hanggang sumapit sa loob ng Simbahan kung saan may naka-gayak na
Belen at doon sila tutuloy upang ipanganak ang sanggol. Ang palabas ay tatapusin sa
pagdiriwang ng Misa ng Bisperas ng Pasko. Noong bata pa ako, hindi ko pinalalampas
na panoorin ang panunuluyan at talagang inaabangan ko ang Misa sa Bisperas ng
Pasko, sapagkat sa Misang yaon ay may malaking parol na pinalilipad sa loob ng
simbahan at tatapat sa may altar kung saan ang belen ay nakalagay.
Ayon kay 38
Nathanielle Punay sa kanyang artikulong pinamagatang Panunuluyan
2017, “Hope and Love can prevail, December 13, 2017. The Loyola Schools community of
the Ateneo de Manila University held its annual Panunuluyan with the theme “Buhay ang
Pag-asa ng Pasko (Christmas Hope is Alive)!” at the Ateneo’s Red Brick Road on
Thursday, Dec. 7. The Panunuluyan depicts the story of Jesus’ birth, when Joseph and
Mary searched in vain for a room in which to spend the night. Turned away at the inn, they
settled for the stable where Jesus was born. Dr. Maria Luz Vilches, Ateneo’s vice president
for Loyola Schools, said this year’s procession was being held in honor of Filipinos who
continue with their journey despite facing closed doors. “Isang magandang paalala ang
City of Iriga
30
Panunuluyan na kahit masadlak man tayo sa kaguluhan, hindi pagkakaunawaan, o
pagkalugmok, mananaig pa rin ang pag-asa at pag-ibig (The Panunuluyan is a good
reminder that despite the chaos, misunderstandings or misfortunes, hope and love will still
prevail),” Vilches said in her message to the LS community. “Kagaya ng hindi pag-inda nina
Jose at Maria sa lahat ng mga pintong nagsara, patuloy lang ang paglalakbay (Just as
Joseph and Mary never gave up at every door that closed, they still go on),” she added.”
Sa aklat ng Bikol Pastora ni 37

Eden K. Nasayao, Ph.D.. Nabua. “Two known
organizers in Lapurisima, Nabua, are Veneranda Ballon, 69, and Eugolia Bombase, 45.
Vereranda organized pastores in the past but she is no loger active at this time of
writing. Eulogia Bombase, who comes from sitio Burias of Barangay La Purisima, keeps
alive the Pastora tradition by training young girls to sing and dance. The transfer of this
practice can be traced back to a very religious woman who handled it down to her
daughet-in-law named Diga Dagarat, 69. Diga has passed it on her daughter, Eulogia.”
Ayon kay Reynaldo G. Alejandro, et.al., Ang panunuluyan o pagsasabi ng
papapatuloy ay isang dramatikong pagsasadula tuwing Pasko ng Pagsilang na
isinasadula ng isang pamilya na sina Jose at Maria sa Bethelem upang isilang ang
batang tagapagligtas na si Hesus. Ito ay nagmula sa Mexican na mayroon ding
pagtatanghal sa loob ng siyam na araw na tinatawag na Posadas. Ang pagkakaiba
lamang nito, ang panunuluyan ay isinasagawa tuwing gabi. Nakuha ang ganitong
tradisyon higit sa lahat ng mga lalawigang Tagalog at Bikol. Sang-ayon rin sa
ipinaliwanag ni 40
Tiongson ang ritwal panunuluyan, isinasagawa tuwing gabi. Ang
prosesyon ay magsisimula sa imahe ni San Jose at Maria na napapalamutian ang
karosa. May mga mang-aawit na siyang nagbibigay-buhay sa tradisyon, nahahati ito sa

City of Iriga
31
dalawa na sinasaliwan ng mga musekero. Ito’y humihinto sa tatlo hanggang apat na
bahay sa buong barangay o barrio. Bawat bahay ay nag-aalay ng awiting pagpapatuloy,
na may kanya-kanyang katangian na nagrerepresenta sa bahay mula sa Bethelem. Ang
pagmamakaawa ni Jose at Maria na patuluyin ang pinakangpangunahing rason ng
panunuluyan. Napalilibutan ito ng napakaraming tao upang masaksihan ang
pagtatanghal. Ang unang bahay ay hindi nagpatuloy dahil ang tahanan ay walang
puwang sa mahirap, ang ikalawa ay hindi rin nagpatuloy dulot na marami rin sila sa
bahay, at ang ikatlong bahay ay hindi rin nagpatuloy dulot na ayaw nilang magambala
ang kanilang matiwasay na tulog. Sa huling bahagi maaaring makapunta sa bahay
upang awitin ang “Gloria” awit na isinilang na ang sanggol na tagapagligtas.
Ayon kay 41
Momar G. Visaya sa kanyang artikulong pinamakagatang
Panunuluyan: Reviving a Filipino Christmas tradisyon in New York. Ang Archediocese
ng New York ay nagpalabas na isang ordenansa na pinatitigil ang mga grupo ng
Pilipino sa Simbang Gabi sa Konsulado (Dawn Mass at the consulate) na gaganapin
sana sa Philippine Center. Nagsagawa sila ng desisyon na ang Panunuluyan ay
maisabuhay dahil ito’y nagpapakita ng kanilang matinding pananalig sa pagsilang ng
Dakilang Tagapaligtas na isang tradisyon ng ilang bayan sa Pilipinas. Dadaluhan ito ng
mga Filipino-American upang masaksihan ang pagsasadula, ito rin ay gaganapin nila sa
siyam (9) na gabing sunod-sunod. Naniniwala sila na malaking bagay na maisabuhay
ang ganitong tradisyon dahil nais pa rin nilang buhay ang kanilang paniniwala.
City of Iriga
32
Ayon sa pagreview ni 42
Angelo Lorenzo ng isang dulang TXS presents Manal’s
‘Panunuluyan’: ‘Birth of Jesus the greatest story ever told’. Ang Pasko ay ipinadiriwang
dahil sa pagsalubong sa kapanganakan ng ating Dakilang Mesiyas. Sa banal na
kasulatan mula sa sulat ni Mark at Luke sa New Tesmament na ipinakikita ang istorya
ng Anunciation to the Nativity o ang mahal na Belen na mukha ng isang pamilyang
kinaharap ang malaking hamon ng paglalakbay. Si Linda Manalo ay kinuha ang
ganitong konspeto upang magkarron ng malaking pagsasadula hinggil sa paghihirap ni
Jose at Maria, isinadula ito ng mga mandudula mula sa Xavier Stage noong Disyembre
14 hanggang 15, 2017 sa loob ng Xavier Ateneo’s Little Theater na ipakikita ang tunay
na kahulugan kung bakit ipinagdiriwang ang pasko. Matapos ang pagsasadula,
binanggit ng ilan na ito ang pinakamahusay na pagsasadula ng Panunuluyan mula sa
promotional article. Malaking bagay sa kanila na maisadula ito dahil naniniwala sila sa
tunay na aspekto ng pagmamahalan mula sa Diyos.
Ayon naman sa grupo ng 43

Urban Poor Association (2018) na isinadula ang
Panunuluyan ng mga Maralitang taga-lungsod. Ang panunuluyan ay muling pagbalik-
tanaw sa naranasan ng banal na Pamilya, na si Jose at Maria upang isilang ang
sanggol na tagapagligtas mula sa Bethelem. Taong 2018, tampok nila ang pagsasadula
ng Panunuluyan na may paksang’ Lakas at Kapangyarihan, nasa Mamayan” na kung
saan isinagawa sa street at sa harap ng simbahang Manila Cathedral na hindi
mawawala ang magsisipagganap na sina Maria, Jose, Hesus at Karing Herodes at
kasama rin ang mga inutusang pantas, ang karahasan, ebiksiyon, at kagutuman. May
City of Iriga
33
kababihang magbibigay ng regalo ng kapayapaan, kasiguruhan ng paninirahan at
kasaganahan na siyang kumuntra at nagtaksil rin kay Haring Herodes. Galit ang
naramdaman nito kaya lahat ng sanggol sa Bethelem ay ipapapatay, dalawang gulang
pababa. Ang dulang ito ay nagsimula sa Bonifacio Shrine at natapos sa Manila
Cathedral na dinaluhan ng libo-libong mga tao at kasama rin ang mga katuwang na
pangkat tulad ng Community Organizers Multiversity-CO Multiversity at UPA. Ang
Philippine Educational Theater association (PETA) ay sumuporta rin sa gawain.
Ayon sa pinost sa social media ng 44Parish Admin ng St. Peregrine laziosi Parish,
2018 na artikulong pinamagatang Jesus, Come Enter Our Heats-Panunuluyan 2018.
Inihayag dito na ang Panunuluyan, ay matagal ng tradisyon ng mga Pilipino at
binubuhay nito ang diwa ng Kapaskuhan. Ang tradisyong ito ay mula sa Mexico na
ipinagdiriwang nila siyam na araw na tinatawag na Las Posadas, na may kahulugang
“the inns”. Natatapos nito ng ika siyam na araw na inirerepresenta ay ang siyam na
buwang pagdadalang tao ni Maria ng sanggol na tagapagligtas. Ang dulang ito ay
nagsasalaysay ng pahihirap ni Jose at Maria. Si Hesus ay dumating na dalawang libong
taon na ang nakararaan, taon-taon itong ipinapadama sa bawat tao upang malaman ng
buong bayan ng Diyos na siya ay dumating sa ating mga puso.
Sintesis ng Estado ng Pag-aaral
Ang pag-aaral, masasabing ang pagsasadula ng Panunuluyan ay isa sa mga
pinayman ng Pilipinas. Magkakaugnay ang kanilang aspekto hinggil sa ginamit na

City of Iriga
34
pagsusuri, nagkakaiba rin sa ilang pamantayan at kung paano ito pinapahalagahan ng
ilang bayan sa bansa.
Magkatulad ang sinabi ng Parish Admin ng St. Peregrine laziosi Parish, 2018 na
artikulong pinamagatang Jesus, Come Enter Our Heats-Panunuluyan 2018 at Reynaldo
G. Alejandro, et.al., Ang panunuluyan o pagsasabi ng papapatuloy ay isang
dramatikong pagsasadula tuwing Pasko ng Pagsilang na isinasadula ng isang pamilya
na sina Jose at Maria sa Bethelem upang isilang ang batang tagapagligtas na si Hesus.
Ito ay nagmula sa Mexican na mayroon ding pagtatanghal sa loob ng siyam na araw na
tinatawag na Posadas.
Ang panunuluyan ayon sa tinuran ng lahat ng pag-aaral at ilang pangkat na
nagsipagdula ay pinapahalagahan ang Panunuluyan bilang isang gawaing panrelihiyon
tuwing pasko, nagkakaiba ng pamamaraan, ang iba ay isinasagawa sa lansangan, sa
harap ng simbahan at ang iba naman ay nagtatanghal mismo sa baryo o chappel.
Biblikal ang gawaing ito dahil sina rin ni Angelo Lorenzo na mula ito sa pagsilang
ng Panginoong may Likha, sa Aklat ni Mateo at Lukas ng Bagong Tipan matatagpuan
ang buhay at pagsilang ni Hesus. Ang Pagsilang, Ang pagdalaw ng mga Pantas at
maging ang paghahanap ng Sanggol na magiging hari ng sanlibutan.

City of Iriga
35
TALANG PANGWAKAS
1
Erlinda M. Santiago et.al.,(2010) Panitikang Filipino, Kasaysayan at Pag-
unlad Pangkolehiyo, National Book Store, quad Aplha Centrum Bldg. 125 Pioneer
Street, Mandaluyong City, pahina 27.
21
Ibid
35
Ibid
2
https://www.officialgazette.gov.ph./2013/05/15/batas-republica.blg.10533/
12
Ibid
3
Gloria P. San Juan, et.al (2005), Panunuring Pampanitikan, Booklore
Publishing Corp. 1231-C Quiricada St. Sta. Cruz, Manila, pahina 32-33.
16
Ibid
18
Ibid
19
Ibid
20
Ibid
26
Ibid
4
https;//www.tagaloglang.com/panunuluyan/
City of Iriga
36
5
Manuel B. Dy., (2014) Napapanahong Panlipunang Pilosopiya salin ni
Michael M.Coroza, Komisyon sa Wikang Filipino (KWF), Gusaling Watson, Kalye J.P.
Laurel. 1005 San Miguel, Manila, pahina 5.
6
https://www.teoryaniKeven.Ramos.com/kritiko/panitikan/
7
Ronaldo Tolentino (2015). Mga Teorya ng Akdang Pampanitikan, Kalayaan
press Mktg.Inc. 58 kalayaan St. Diliman Quezon City, pahina 34.
8
https://www.Merriam.webster.com/dictionary/antiphonal/
9
https://www.coursehero.com/fire/61157372/Mga-Aspektong-Teknicaldocs/
10
https://www.tl.wikipedia.org/wiki/Dula
11
Virgilio S. Almario, Punong Editor (2010) , UP Diksiyonaryong Filipino,
Biagong Edisyon 2010, UP Sentro ng Wikang Filipino, Diliman Anvill Publishing Inc.,
pahina 408
13
Ibid
35
Ibid
14
Barry K. Beyer (1995) https://www.wikipedia.org/kritikal/Barry-Beyer
David
15
Michael M. San Juan, et.al., (2018), Piglas-Diwa,
Kontekstuwalisadong Komunikasyon sa Filipino (Teksbuk sa Bagong
Asignaturang Filipino sa Kolehiyo), Mutya Publishing Hourse, Inc. 105, Engeneering
Road, Araneta University Village, Potrero City, pahina 91.
27
Ibid
28
Ibid
https://www.wkapitbisig.com/philippines/tagalog-version-of-sabayang-
17
pagbigkas-apat -na-anyo-ng-sabayang-pagbigkas_1408.html
22
Yayang (1993) https://www.pakikiig-yayang-1993/listening
23
Dr. Eduardo t. Deveza et. al., (2000) Panitikang Pilipino, Mutya Publishing
House. Inc. 105, Engineering Road, Araneta University Village, Ptrero, Malabon City
pahina 24.
24
Ibid
25
https://www.flickr.com/photos/nccaofficial/180071404
Jose A. Arrogante, Mapanuring Pag-aaral ng Panitikang Filipino, Kalayaan
29
Press Mktg. Ent., Inc. 58 Kalayaan St., Diliman, Q.C, pahina 34.
City of Iriga
37
30
Ibid
31
Ibid
32
Ibid
33
Ibid
Abad (1996) Sabayang Pagbigkas https://www.flickr.com/photos/nccaofficial/
34
180071404
Gabarda (2020) HARONG-HARONG Tradisyonal na Pagtatanghal sa Pasko
36
ng Pagsilang- Karagdagang Kagamitan, pahina 1

37
Eden K. Nasayao, Ph.D (2013) Bikol Pastora, pahina 45.
38
Nathanielle Punay (2017) Panunuluyan 2017, httpa://www.Catholic
andcultures
.org/Philippines/Christmas-epiphany/noche-buena-chritsmas-day.
Reynaldo G. Alejandro, et.al, Panunuluyan, The Philipine Chritmas.
39
Discovering the Old Philippines: People, Places, Historical Events.

40
Tiongson, Nicanor G. (1994) “Panunuluyan” in CCpP Encyclopedia of
Philippines Art. Vol.7, Manila; Cultural Center of the Philippines.
41
Moman G. Visaya, (2012) Panunuluyan: Reviving a Filipino Christmas
tradition in New York.
https://www.com/amp/s/globalnation,inquirer.act/60287/panunuluyan-reviving-a-filipino-
christmas-tradition-in-new-york/amp.
42
Angelo Lorenzo (2017) TXS presents Manalo’s “Panunuluyan” ‘Birth of
Jesus the Greatest Story ever Told York. https://www.xv,edu.ph/xavier-news/63-
20172018/3046-fxt-presents-manalo-s-panunuluyan-birth-of-jesus-the-greatest-story-
ever-told.
43
Urban Poor Association (2018) Panunuluyan ng mga maralitang taga-
lungsod 2018. Paksa: Lakas at Kapangyarihan Nasa Mamamayan.
44
S. Peregrine Laziosi Parish, Diocesan Shrine of St. Peregrine Laziosi, National
Road, Tunasan, Muntinlupa City. https://www.stperegrineparish.org/jesus-come-enter-
our-hearts-panunuluyan-2018/
City of Iriga
38
KABANATA II
METODOLOHIYA
Sa kabanatang ito na naglalaman at pagtalakay ng metodolohiya ng pag-aaral,
saklaw nito ang disenyo ng pananaliksik, paraan ng pagkuha ng datos, pagsusuri sa
nilalaman, pamantayan sa pagsusuri, paghahanda ng karagdagang kagamitan,
pagsusuri ng dokumento, at istadistikang ginamit.
Disenyo ng Pananaliksik
Ang pag-aaral ay gagamit ng disenyong deskriptiv o palarawang proseso ng
pananaliksik dahil gagamitin ang buong nilalaman ng akda at magkakaroon ng
dokumentaryong pagsusuri ng Harong-Harong bilang tradisyonal na paraan ng
paghahanap ni Maria at Jose ng panganganakan kay Hesus. Ang palarawang paraan

City of Iriga
39
ay nagbibigay kahulugan, hugis, anyo, relasyong ginawa, pag-uugali na dapat bigyang
diin sa harap ng madla. Sa pag-aaral ni 1Almendras (2019) naitala niya sa disenyo ng
pananaliksik ang mga tinuran ng mga sumusunod: Ayon kay Taverse ang pamaraang
ito ay ginagamit kung ang gagawing pag-aaral ay naglalayong makakuha ng
napapanahong impormasyon at kaalaman. Tulad din ni 2Best na nagsasabing ang
pamamaraang ito ay naaayon sa mga magkakaugnay o napapanahong paksa tulad ng
gawi at asal ng tao, paniniwala at kalakaran sa lipunan, napapanahong pangyayari ng
makikita at nagaganap
Pinagkunan ng Datos
Matiyagang paglikom ng mananaliksik ang mga datos na gagamitin sa pag-aaral.
Nagkaroon ng isang dokumuntaryo hinggil sa kung paano isinasagawa ang Harong-
Harong. Nagkaroon ng masusing pagsusuri hinggil sa nilalaman. Ito ay ninais na
makakuha ng kinakailangang kabatiran na pumili ng mga dalubhasa sa larangan na
nagtataglay ng ganap na kaalaman sa nais nating mabatid.
Ang mahusay na pagkritik sa kagamitang nabuo ay tunay na naging balido sa
sining ng pagtatanghal na nakapokus sa bokalisayon, iba’t ibang ekpresyon ng mukha,
pagpapakahulugan ng salita, taludtod at saknong mula sa nilalaman ng Harong-Harong,
koryograpiya at aspektong teknikal.

City of Iriga
40
Ang bawat nilalaman, sangkap at elemento ng Harong-Harong ay nagtataglay ng
mga kaalamang maaaring maipreserba ang tradisyon at maisalin sa susunod na
henerasyon at tungo sa pag-unawa at pagpapayaman ng kaalaman sa wika at panitikan
ng mga mag-aaral sa mataas na paaralan.
Paraan ng pagkuha ng Datos
Ang mga sumusunod na hakbang ay ang paraan ng pagkuha ng datos: una,
bibigyang pansin ang Harong-Harong sa bayan ng Nabua, Camarines Sur na siyang
sentro ng dokumentasyon, pangalawa, mangangalap ng ilang naisulat na piyesa na
ginagamit sa pag-awit ng Harong-Harong , pangatlo, pagsusuri ng nilalaman ng
ganitong tradisyon, pang-apat, itatala ang natuklasan halimbahang ang nilalaman, kung
paano isasagawa, paano awitin at kung anong pagkakasunod-sunod na paraan ito
isasagawa, panlima, gamit ang video recording at diyornal ay maitatala ang
mahahalagang detalye, mga elemento at sangkap ng ganitong pagtatanghal
panrelihiyon.
Pagsusuri sa Nilalaman
Binigyang pansin ang pagsusuri ng nilalaman ng Harong-Harong bilang isang
dulang panrelihiyon tuwing sasapit ang pasko. Sinuri ang isang daan tatlongpu (130) na
saknong na may dayalogo o sagutan ni Maria at Jose bilang pangunahing tauhan sa
Harong-Harong, ang kanilang paghahanap ng mapapanganakan ni Maria kay Jesus.
Pamantayan sa Pagsusuri
City of Iriga
41
Sa aklat ng Panunuring Pampaitikan nina 3
Gloria P. San Juan, et.al. ay
matatagpuan ang pamantayan kung paano ang pagsusuri ng isang akda kaya ginamit
ng mananaliksik ang pamantayan sa pagsusuri ni Nenita Papa na kinabibilangan ng
pagsusuri ng nilalaman.
Paghahanda ng Karagdagang Kagamitan
Ang mananaliksik ay naghanda ng karagdagang kagamitang pampagtuturo na
makatutulong sa pagpapahalaga sa kulturang Harong-Harong. Ang isang aklat na may
pamagat na HARONG-HARONG tradisyonal na Pagtatanghal sa Pasko ng Pagsilang
ng Nabueños na nagpapakita ng madulang pagtatanghal ng Nabueños, kung paano ito
pinapahalagahan, pagsasagawa ng inilalapit sa Diyos, pag-awit ng pagmamakaawa
upang patuluyin at higit sa lahat ang pagpapatuloy sa tahanan at isang script kabilang
ang piyesa ng musikong gagamitin sa Harong-Harong. Ayon nga sa aklat ni 5Virgilio S.
Almario, Pambansang Alagad ng Sining sa Panitikan, higit na wastong nasasagot ang
mga naturang tanong at marami pang suliranin sa pag-aaral ng panitikan kung may
patnubay tayo ng masusing pag-unawa sa mga sangkap pampanitikan sa bawat
sangkap at ng panitikan sa kabuoan. Gamit ang mabubuong aklat ito’y magiging gabay
na rin sa mga guro at mga mag-aaral sa lubusang pag-unawa sa paraan.
Pagsusuri ng Dokumento
City of Iriga
42
Sinuri ang iba’t ibang aklat at pananaliksik (tesis at desirtasyon) na ginawang
sanggunian at iba’t ibang magasin tungkol sa pagtatanghal. Ang ilang sanggunian ay
nakasulat sa Ingles at ang iba naman ay mismong bidyu.
Sa mga katanungan na nakabatay sa suliranin ng pag-aaral ay tungkol sa iba’t
ibang pananaw, suliranin at mungkahi sa pagtatanghal ng Harong-Harong bilang
panrelihiyonal na pagtatanghal tuwing panahon ng Adviento.
Istadistikang Ginamit
Ang mananaliksik ay gumamit ng istadistika upang makalap ang datos. Ang mga
kasagutan ng respondente ay iniuri at inilagay sa talahanayan na may kaakibat na
pagsusuri. Ang istadistikang ginamit ay curricularly valid, gumamit ng Weighted Mean.
Ang pormula ay:
WM = ____TWF___
N
Kung saan:
WM = Weighted Mean
TWF =Total Weighted Frequency
N = Kabuoang Respondente
City of Iriga
43
Five Point Rating Scale. Upang makuha ang mean percentage ng bawat
katanungan, ginamit sa interval scale ang sumusunod:
Iskala Weighted Mean Interpretasyon

5 4.20 - 5.00 Napakahusay (NM)
4 3.40 – 4.19 Mahusay-husay (MM)
3 2.60 – 3.39 Mahusay (MH)
2 1.80 – 2.59 Katamtamang-husay (KH)
1 1.00 – 1.70 Mahina (M)
TALANG PANGWAKAS
Almendras, (2019) Kritikal na Pagsusuri sa Piliping Kuwento sa Babasahing

1
Liwayway: Batayan sa Malikhaing Pagbasa at Pagsulat para sa Senior High

School University of Saint Anthony, Graduate School and Studies, pahina 48.
Best (1984) The Theory of Literature, (New York, Handcourt, Brace and
2
Campony),pahina 65.
City of Iriga
44
3
Publishing Corp. 1231-C Quiricada St. Sta. Cruz, Manila, pahina 43.
Prof. Nenita P. Papa, (1991) Mapanuring Pag-aaral ng Panitikang Filipino ni

4
Jose A. Arrogante, (Kalayaan Press Mktg. Ent., Inc. 58 Kalayaan St., Diliman, Q.C),
21.
5
Virgilio S. Almario, (2016) Balagtasismo Versus Modernismo- Panulaang
Tagalog sa Ika-20 Siglo, Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) Gusaling Watson, Kalye
JP Laurel, San Miguel, Maynila 1005., pahina 87.
KABANATA III
HARONG-HARONG SA BAYAN NG NABUA, CAMARINES SUR: LUNSARAN NG

MADULANG PAGTATANGHAL
City of Iriga
45
Sa kabanatang ito ay binigyan ng pansin kung paano ang pagtatanghal ng
Harong-Harong bilang isang panrelihiyong gawain tuwing sasapit ang pasko, ang
pagsusuri ng nilalaman ng Harong-Harong, ang mga sangkap ng madulang pagtatanhal
gamit ang tradisyong ito at ang karagdagang kagamitang nabuo batay sa pag-aaral.
Dokumentaryo hinggil sa Pagsasadula at Nilalaman ng Harong-Harong
Binigyang pansin ang mahusay na pagrereserba ng tradisyonal na gawaing
pangrelihiyon tuwing sasapit ang pasko. Upang lubos na mapanatili nakabuo ng isang
dokumentaryo hinggil sa pagsasadula ng Harong-Harong na nakabatay sa
madamdaming pagtatanghal ni Jose at Maria sa paghahanap ng matutuluyan o
mapapanganakan kay Hesus. Ginagawa ito siyam (9) na gabi bago ang pagsapit ng
pasko ng pagsilang. Makikita sa ginawang dokumentaryo ang sumusunod: (1)
nilalaman ng Harong-Harong; (2) ang pagsasadula ng Harong-Harong bilang
tradisyonan ng mga taga-San Antonio Ogbon, Nabua, Camarines Sur; (3) Ang tamang
paraan ng pag-awit; (4) ang musikang ginamit; at (5) ang mga nagsisipagtanghal sa
Harong-harong.
DOKUMENTARYO HINGGIL SA PAGSASADULA AT NILALAMAN NG HARONG-
HARONG NG SAN ANTONIO OGBON, NABUA, CAMARINES SUR

City of Iriga
46
Pagsusuri ng Nilalaman ng Harong-Harong bilang Dulang Panrelihiyon sa Bayan
ng Nabua, Camarines Sur

City of Iriga
47
Batay sa masusing pagsusuri sa isang daan tatlumpung saknong na dalit
(binubuo ng wawaluhing sukat na may tugma sa bawat saknong), malinaw na
kinapalolooban ito ng tunay na paghihirap ni Jose at Maria sa paghahanap ng
matutuluyan upang isilang ang Sanggol na Tagapagligtas. Narito ang kabuoang pag-
alam ng nilalaman hinggil sa Harong-Harong: JOSE
(1)
ESPOSA CONG CAGURANGNAN
MARIANG IGINAGALANG
DAKULA AN KASAKITAN
NA NAG-ABOT SAKO NGONIAN
Sa unang pag-awit mababakas ang pagpapakilala ni Jose kay Maria hindi
lamang isang asawa kundi pinagpala sa lahat, iginagalang kaya kinurunahan bilang
reyna ng mga reyna, siya ay itinalaga ng langit na ipanganak ang Sanggol na
Tagapagligtas at Mesias. Ngunit sa pagkakataong ito ang pagdadamhati sa puso ni
Jose na nakikita niyang si Maria ay nakararanas ng lubos sa paghihirap na hindi niya
akalaing mararanasan niya. Isang malaking hamon para kay Jose na maialintana o
maalis ang hirap na nararanasan ni Maria.
(2)
MAY BANDONG BAGONG MAGDATONG
PAGBOOT NIN EMPERADOR
NA AN GABOS MAGPAPADRON
MAGTAO NING BUHIS LAYON
Ang dahilan ng paglisan ni Jose at Maria na ipinapakita rin sa aklat ni Mateo na
nabalitaan ni Haring Herodes na isisilang ang batang magiging hari, nagalit ito kaya
City of Iriga
48
ipinahanap sa mga pantas. Nagdisesyon ang mag-asawa na lisanin ang Nazareth ay
pumunta sa Bethelem.
(3)
PINAPAGPOLI PA NAMAN
KITANG MGA NASASAKPAN
SA SADIRI TANG BANWAAN
TA DUMAN AN PAG-ASENTAR
Ang lubos na kalungkutan at pagkataranta ni Jose na ilayo sa kaniyang bayan -
Nazareth ang kanyang mag-ina sapagkat lubos na panganib ang matutunghayan.
Paglayo kahit kabuwanan na ni Maria, anoman ang mangyari si Jose bilang esposo
gagampanan ang nararapat, sa bayan sanang doon isisilang si Jesus na tagapagligtas
na nakasaad sa kasulaan ay ipapanganak na puno ng pangaba.
(4)
TARA HULING GUICAN KITA
KI DAVID NA DESCENDENCIA
SA BELEN MAGPULI KITA
SA PAGSUNOD NA TALAGA
Ang pag-anyaya sa mga taong nasasakupan sa lugar para matunghayan ang
pagtatanghal. Isang malaking saksi ito ng paghihirap ni Jose at Maria na maipakita sa
mga tao na hindi madali ang pinagdaanan. Sa kanila ng unos ng panahon, aawit ng
maluwalhating mga angel sa lahit upang ipamalita ang pagsilang ng tagapagligtas. Ang
Belen na simbolo ng sagradong pamilya ay simula ng ating pagsunod sa mga salita na
mula pa kay David (mga unang tao na nagpatututo na ang Diyos ay nabuhay noon
hanggang ngayon). Kitang mga dakilang tagapagsunod ay makakasaksi na hindi

City of Iriga
49
alintana ang pagkatok sa mga tahanan upang tayo ay pagbuksan, nababakas nito ang
pagtanggap sa may mga sakuna o unos ng buhay.
(5) (6)
CUTANA MAHIHIMO MAN DAI TACA IKAWALAT
NA AKO SANANG PAGDUMAN NA AKO MAKAPAG GANYAK
CUNDI DI KO MABAYAAN TA HARANI NANG MAMUNDAG
AN SAIMONG CAMUGTACAN AN SAIMONG NASA TULAK
Si Jose bilang esposo ni Maria ay patuloy na gagawa ng paraan, ang kanyang
pag-alis upang maghanap ng tahanan ay hindi niya kayang gawin, kasama niya sa
paglalakbay kaya hindi niya kayang iwanan, sa kabila nito ay isang masayang misteryo
ang bubungad ito ay ang pagsilang ni Jesus. Ang hindi pag-iwan ng asawa ay tanda ng
kanyang dalisay na pagmamahal, si Jose ay tumanggap sa tungkuling maisakatuparan
ang ninanais ng Diyos, kahit sa una’y imposeble para sa kanya na isisilang ni Maria ang
isang sanggol kahit hindi dumaan sa pagtatalik. Ito’y isang magandang balita na
kailangang maipadama sa mga tao.
(7) (8)
IYONG IKINASASAKIT KO CUN IKA SAKONG BAYAAN
KAMUGTAKAN TANG INIHO ANO MATITIOS KO DAW
PIRIT MAG OOTOB AKO LABI PA CUN IKA ABTAN
SA KAALANGANAN CUN PAANO NA KAN OMBOY MAMUNDAGAN
Si Jose ay nagsasalaysay ng kanyang lubos na pangamba, paghihirap sa loob at
pagkabagabag, ang kanyang pagtupad sa kanyang tugkulin ay hindi niya bibitawan
kahit sa kanyang loob-loob ay patuloy ang pagtanong ng paano. Walang puwang sa
kanya ang pag-iwan sa gitna ng paghihirap ni Maria, tanda ito na kapit-kamay nilang
City of Iriga
50
aakuin ang nakasaad sa kasulatan ang pagsilang ng sanggol na tagapagligtas. Hindi
mawawala sa isang ama na makita ang kanyang asawa na nahihirapan, sumasalalim
ito sa pangakong isinumpa sa harap ng damdana- ang magsama sa hirap at ginhawa.
(9)
CUN IIBA TA KA NAMAN
KA INING HAROYONG PAGLAKAW
ANONG MAGIGIBO KA DAW
CUN DIYAN KA MAMUDAGAN
Magsisimula ang tunay na paglalakbay ng Harong-Harong, si Jose bilang esposo
ay tanggap na isasama si Maria sa lalakbaying buhay sa nakapalayong paglalakbay,
minsan sa buhay na nakakaramdam ng pagkabahala, sa sitwasyong nasa matinding
pangangailangan, sumasanib ang pangamba at takot, bahala ang tanging nasasambit.
Bibigyan niya si Maria ng magandang pagsilang ng sanggol, pipilitin niyang maglakbay
kaysa makita niyang isa ang sanggol sa ipapatay.
(10) (11)
OH, DIOS NA KAGURANGNAN KO ESPOSANG IGINAGALANG
HILINGA KAN MGA MATA MO SA IMO NGANI IARANG
KAMING MGA ORIPON MO SA DIYOS NA MAKAKAMHAN
NA TABANGAN KAN GRACIA MO INING SAKONG KAPIOTAN
Kung mayroon tayong tinatahak na buhay anomang mga maaari nating
kaharapin ay una nating humihingi ng gabay sa Poong May Likha, ang panalanging
ihatid sa tamang landas ay isang magandang pakikipag-ugnayan sa Diyos sapagkat
isinasadiyos natin ang mga dhikain sa buhay. Katulad rin ito sa mga unang saknong ng
Ibong Adarna na humihingi ang manunulat ng gabay sa pagtalak ng koriko. Kung

City of Iriga
51
ilalagay natin sa sentro ng buhay ang Diyos sa nomang paglalakbay sa karagatan ay
atin nitong malalampasan, tulad ng panibugho ni Jose na isinasadiyos niya ang lahat ng
kanyang nararamdaman sa paglalakbay mula sa kanyang bayan patungo sa takdang
panahon ng pagsilang ng sanggol na tagapagligtas.
MARIA
(12) (13)
ESPOSO HARI KASAKITAN KITA NIYA EEROKON
HALIA AN PAGKAHADIT DIYAN SA SATONG PAGLAKAW
TA AN DIYOS NA MABAGSIK NGANING MATIOS TANG ANAN
MAGTATABANG SA TAONG PIRIT AN GABOS NA KASAKITAN
Sa dalit na ito si Maria ang aawit, hinihiling niya sa kanyang esposo na alisin ang
pighating nasa puso, magtiwala sa Diyos na tagapaligtas ng lahat, handing tulungan,
alalayan at gumabay sa paglalakbay. Tunay na si Maria ay handang isilang ang
sanggol, ito ay tunay na pagtanggap, walang puwang sa paghihirap na ito ang takot na
kailangang malampasan. Pagtitiwala ay salitang matibay, ang Diyos ay makakapitan sa
lahat ng sakit. Si Maria at Jose sa loob-loob may takot subalit kailangan nilang maging
malakas dahil may Dakilang Ama na patuloy na nagbabantay.
(14) (15)
IGO LAMANG NA MAGKOYOG KAYA CUN BOOT MO BAGA
KITA KAN IPINAGBOOT SA PAGGAYAK MAG ANDAM CA
TA DAI SUKAT MAROROP MANTA IYO AN TALAGA
AN SA DIYOD NA PAOROG NIN DIYOS KAGURANGNAN TA
City of Iriga
52
Ang pagsunod sa kagustuhan ng Diyos ay isang pagtupad sa kanyang ninanais,
ang pagsilang ay nakatadhana, ito ay patututo na may tutubus sa kasalanan ng mundo.
Sa pag-awit nito ni Maria mababas ang matayog niyang pagkadakila sa Poong May
Likha. Walang sukatan ang ligaya, lungkot at pighati ngunit normal ito sa lahat ng
pagkakataon. Tinuturan niya si Jose na gumayak na may matinding pananampalataya
na nariyan lang siya nanatiling nagbibigay lakas at kalinga. Sa buhay ng tao madalas
na nakakalimot sa Diyos, ipinapakita ni Maria na makakatagpo tayo ng kaligayahan sa
pagtatapos ng kalungkutan.
JOSE
(16) (18)
MANTA NGONIAN NAANDAM NA AN GABOS NA KASAKITAN
AN BOOT MO SA PAGLAKAW NA SATONG PAG AAGIHAN
SAKONG PINASASALAMATAN DIYAN SA SATONG PAGLAKAW
AN SAIMONG CAIMBUDAN SATONG PAGTIOSAN LAMANG
(17) (19)
TABANGAN IKA NIN DIYOS MAKADATONG KITA LAMANG
PAKOSGON AN SAIMONG BOOT SA BELEN NA SATONG LUGAR
SAIMO LUGOD MATIOS DAKUL KITANG PINSAN DUMAN
PAGAL INIT ASIN LIPOT NA SATUYANG MASASACTAN
Sa apat na dalit na ito ni Jose mababakas ang pagtanggap at pag-alis ng takot
sa kanyang dibdib. Mula sa mga tinuran ni Maria, nagpagaan sa kanyang damdamin,
lubos ang pasasalamat na Nakita niyang walang takot sa puso ni Maria, patututo ito na
ang ina ay handa sa pagsilang. Ngayon si Jose naman ang nananalig na nawa’y
tulungan at panatilihing malakas ang loob ni Maria na kanyang matiis ang pagal at
City of Iriga
53
lamig. Ang lahat ng momento ng paglalakbay kailangang pagtiisan upang marating ang
Belen na simbolo ng kaligayahan na naghihintay ang mga taong saksi ng pagsilang.
(20) (21)
KAYA NGANI PAGHIMO NA INING SATONG PAYAG-PAYAG
NGONIAN PAG SARAY SARAY NA SATONG IPAKIKIWALAT
KAN SATUYANG MADADARA CAINING SATONG CANATAD
NGANING GUMAYAK NA KITA SAGKOD KITANG UMULI LIWAT
Sa kanilang munting tahanan si Jose akay-akay si Maria na nangungusap na
umpisahan na ang pagsasaayos ng mga kakailanganin sa paggayak, ang payag ay
maliit lamang na bahay na pansamantalang lilinisanin ni Jose at Maria, ipapakiusap sa
kanyang mga katabing bahay na muli rin silang babalikan. Sa pag-awit na ito
mababakas ang lakas ng loob, sa unang mga awit ay puno ng pangamba. Sa
pagkaktaong ito magsisimula na ang dalit ng paglalakbay.
(22)
AKO NGUNA MAGHAHANAP PA
MANONOBLI NIN JUMENTA
NGANING MAY MALUNADAN KA
SAGCOD SATONG DARO-DARA
Sa pag-awit na ito ni Jose, responsibilidad niyang makahanap ng maaaring
masakyan, na maaaring magamit sa kanilang paglalakbay, isang dongkey (kabayong
maliit) na sasakayan patungo sa isang bayan, patututo ito na malaki ang
pangangailangan ni Jose sa maalagaan si Maria sa tatahaking paglalakbay.
MARIA
(23) (24)
City of Iriga
54
SACUYA NANG SASARAYON UYA MAN INING TINAPAY
GABOS MING DARODARAHON ASIN INING SIRANG ALANG
SAFCOD KANING BACOL-BACOL MAY BINADI MAY HINIRAM
LALAGAAN CAN SAMONG BALON MGA BUNGANG KAHOY PA MAN
(25)
SACO MAN PAPATUSON NA
INING MGA MANTELLENA
SA SACONG NATATALAGA
SA OMBOY CAN MAMUNDAG NA
Si Maria ay aawit na may buong paghahanda, sa kanya nang dadalhin ang lahat
ng pangangailangan, isang sisidlan na maaaring mapaglagyan ng mga baon. Ang
tinapay, binadi (isang pagbuburo ng isda na karaniwang hinati at binilad sa napakainit
na araw), babalutin din ni Maria ang isang telang maaaring gamitin sa panganganak,
anomang sasapitin sa paglalakbay si Maria ay masayang sasalubungin ang unang
tangis ng kanyang sanggol. Aawit ang mga anghel sa langit, magbubukas ang liwanag
sa pagdating ng tagapagligtas.
JOSE
(26) (27)
UYA NA ESPOSA KO CUN NAKA PANHIMOS KA NA
INING SARONG JUMENTILLO GABOS MALAKAW NA KITA
NA SUCAT MALUNADAN MO SA PAG NGARAN NIN DIOS AMA
ASIN KAIYAN CESTILLO. NA KAG GIBO NIN GABOS NA.
Si Jose ay aawit ng pagkagalak, iprenesenta ni Jose kay Maria ang isang
Jumentillo na kanyang sasakyan at ang lahat ng mga pangangailangan. Kung lubusan
nang nakapaghanda si Maria, ang pagharong-harong ay magsisimula na, isina-Diyos ni
Jose na proteksiyonan, gabayan at kalingain sa kanilang pag-awit ng paglalakbay.
MALUHOD SI MARIA
City of Iriga
55
(28) (29)
SALAMAT NIN DAING BILANG KUNDI ESPOSO KONG MAHAL
CAN SAIMONG PANGATAMAN ANTIS KITA NA LUMAKAW
IKA MAN LUGOD PAGBALSAN AKO MUNA SIMONG TAWAN
KAINING OMBOY NA MAHAL KAN BENDISYON MONG MABANSAY
Ang paghingi ng basbas o pagtawag ng pasasalamat ay isang gabay tungo sa
maayos at panatag na paglalakbay, idinadalangin ni Maria na maayos at walang kahit
anomang kapahamakan ang maganap, ang kahulugang pagpapatuloy sa puso ng tao.
Si Maria ay aawit ng pasasalamat na ipinagkakaloob ni sa kanyang esposo na si Jose
na hindi matatawaran ang kanyang lubos na pangangalaga, pagpapalata mula sa
sanggol ang alam at batid ni Maria na ipagkakaloob kay Jose. Pakiusap ni Maria na
handa ng maglakad ngunit bago ito ang kanyang paghingi ng bendisyon sa kanyang
esposo, lumuhod si Maria na galak sa kanyang damdamin.
JOSE MARIA
(30) (31)
DAI SUCAT ESPOSA KO DAI MANGYAYARI IYAN
MAGBENDISYON AKO SAIMO ESPOSO KONG KAGURANGNAN
AKO AN IYONG TAWAN MO IKA NANGGAD KANIGOAN
SA PAGKA-ORIPON MO AKO NA AKO MO BENDISYONAN
JOSE
(32)
UYA MAGKOKOYOG AKO
MAGBENDISYON SA SAIMO
MINSAN ALANG-ALANG AKO
TA IKA INA IN VERBO
Sa awit na ito ni Jose nababakas ang malaking pagtanggi niya kay Maria sa
pagbendisyon sapagkat wala siyang kapangyarihang gawin ito, ibinigay niya rin ang
pagbebendisyon kay Maria dahil alam niyang siya ay pinagpala sa lahat ng babae. Ang
City of Iriga
56
pagsilang ng sanggol na sinugo ng Diyos ay malaking pagkakataon kay Maria.
Pagdadala ng sanggol na tagapagligtas ng sanlibutan. Si Jose ay dama ang pag-awit
ng pagtanggap. Si Maria na ang nagturan na kahit sino ay maaring magbendisyon
basta’t nasa kanya ang tunay na esperitu. Si Jose ay handang lumuhod upang
pagpalain si Maria bilang isang Berhin.
JOSEPH MALUHOD
(33) (34)
ESPOSANG KAGURANGNAN KO LINALAOM KO SA IYA
INA NIN DIVINA VERBO AN SAIYANG MGA GRACIA
PATAWAD IKAMIT MO AKO ASIN AN PAGSUROG MO PA
SA NINIGONG NASA TULAC MO SA ORIPON MONG TALAGA
Nakaluhod si Jose habang awit ang dalit ng bendisyon. Sa kanyang esposong
Ina at Berhin ng mga Berhin na pinagpala ng Dakilang Lumikha, hawak ang
sinapupunan ramdam ang panalanging babaonin sa paglalakbay na may biyaya mula
sa sanggol. Ipinapalagay ni Jose ang buong pagpapala at grasya bilang isang
tagasunod. Mababakas na ang awit ng bendisyong ito ay isang mensaheng dapat
dalhin ng mag-asawa na sa kabila ng mga dagok, may iisang Diyos na maaaring
makapitan sa gitna ng mga pagsubok. Ito ay malaking ugnayang espirituwal na sa
kanya lang mararanasan.
MABENDISYON MATINDOG AN DUWA

(35) (36)
INING MAHAL NA BENDISYON NGONIAN KITA NA LUMAKAW
NIN TRINIDAD SATONG POON IKA NA NGANI SUMANGKAY
IYONG SAKONG LINALAOM KANING UYANG NAANDAM
NA SATUYANG MAG-AAMPON NA SAIMONG LULUNADAN
City of Iriga
57
MARIA
(37)
AKO SAN MAGKOKOYOG
SA BALANG SIMONG PAGBOOT
AKO SANA MAGCOCOYOG
SA BALANG SIMONG PAGBOOT
Makapangyarihang Ama, Mahabaging Hesukristo, at Banal na Espiritu, ito ay
ang Santisima Trinidad, sa pagbendisyong ito sa Diyos tanging mararamdaman ang
kalinis-linisang pagpupuri, si Maria at Jose na kanilang sinasamba, nagbibigay kulay sa
sandaigdigan at nagdudulot ng sigla at buhay sa bawat nilikha, na naghahain ng walang
hanggang liwnag sa di matarok na kadiliman. Inihahandog ni Maria at Jose ang puso at
kaluluwa at maging ang buong pagkatao sa oras nag kanilang paglalakbay, upang
tuwiran nilang mabigyan ng ganap na papuri ang maluwalhati at marangal na pangalan
ng Diyos.
JOSE MADICHO
(38) (39)
ESPOSANG GINAGALANG INING TIEMPONG MALIPUTON
IKA LUGOD PAG-EROTAN CABANGGIHAN MADICLOMON
NIN DIOS NA MACACAMHAN TIG-ORAN INING PANAHON
SA PAGTIOS KAPAGALAN HA-LAWIG PANG LALAKAWON
(40) (41)
HARAYO AN DUDUMANAN TA AWOT PANG PACACOSOGON
LABING DUWANG PULONG LIGWA BOOT MO PACARIGONON
TIBAAD CON MADARA TA NIN DIYOS NA SATONG POON
NA MAGLIMANG ALDAW SANA SAGCOD KITANG MACADATONG
(42)
CUN IKA NA MASAKITAN
NA MANGANAAN NA NIN PAGAL
MAKI HAPIT KITA DIYAN
NIN SUCAT PAGHINGALOAN
City of Iriga
58
Sa awit na ito ni Jose ay mababakas ang labis na pagdulog sa Diyos, paulit-ulit
ni Jose na bigyan ng matayog na lakas ng loob at pagtubay sa pagsisimula ng
paglalakbay na kanilang lalandasin. Kung sa kanilang pagdaraanan ay may mga
nagkalat na sagabal, huwag sanang itulot na sila ay madapa at mawalan ng pag-asa.
Bahaginan ng Diyos ng mga pagpapalang kinakailangan sa paglalakad, upang sa
gayon ay malayang makagawa ng kabutihan ang mag-asawa sa gitna ng paglalakbay.
Sa napakalayong patutunguhan panalangi’y madala lang nila bago sumapit ang
bukang-liwayway. Ang timpong nababalutan ng lamig sa gitna ng napakadilim na gabi,
sumasabay pa ang napakalakas ng ulan ang pangambang maglakbay ay nababalutan
ng matinding pagsubok. Kung datnan ng pagot huwag mag-atubiling magpahinga
sapagkat ang pag-iingat sa sanggol ay mas mahalaga. Magpahinga kung kailangan
dahil kailangan ito ng katawan.
MARIA MADICHO
(43) (44)
ESPOSO CONG CAGURANGNAN CON MAMARHAYON MO BAGA
EGWA AKONG NATATANAW MAKI SAKAT NGONA KITA
DIYAN SA ERO-ENOTAN MAKI PAHINGALO NGUNA
NA SARONG HARONG SA DALAN TA AN BANGGI HARAROM NA
JOSE DICHO
(45)
OHO IYO AN MARAHAY
KAYA DAGOS KITANG LAKAW
OHO IYO AN MARAHAY
KAYA DAGOS KITANG LAKAW
Sa dalit na ito ni Maria mababakas ang unang pagtanaw sa unang bahay, sa
gitna ng malalim na gabi ninais na makatagpo ng isang tahnang magpapatuloy,

City of Iriga
59
nakiusap si Maria na huminto sandali sa isang bahay upang magpahinga. Kung
nanaisin ni Jose ang pabor na ito ni Maria ay mabigyan ng pagtugon. Huwag ialintana
ang gabing madilim. Agad ang pagsang-ayon ni Jose sa kahilingang ito ni Maria na
tumigil pansamatala sa isang bahay na natanaw. Mabuti ito sa malalim na gabi, inuna
ni Jose ang kapakanang ito ni Maria na nagdadalang-tao.
MARCHA
-HARONG 1-
JOSEPH AT MARIA
(46)
O CAGHARONG AY CAGHARONG
KAMI SA SAINDONG LILINGON
MAHERACAN NA PAGSACATON
ASIN PAPAHINGALOON
Sabay ni Jose at Maria na aawitin ang linyang ito, unang pagkatok sa unang
bahay. Upang mas mabatid dalawang beses itong aawitin. Naglalaman ang kanilang
awit hinggil sa pagtawag sa may-ari ng bahay, pakikiusap ni Maria at Jose na sila’y
pagbuksan, maawa at patuluyin dahil malayo ang kanilang nilakbay. Naroon ang pag-
asa ni Maria at Jose na pagbubuksan at tanggapin sila upang makapagpahinga lamang
sandali.
AN CAGHARONG
(47) (48)
SI ISAY CAMO DIYAN DALI PAGHALI NA CAMO
NA NAGRIRIBOK SA DALAN DAI MAGRIBOK DIGDIHO
DAI NINDO NAARAMAN TA NAPOPORISAW NINDO
TOROROG AN KATAOHAN INING MGA BISITA KO
City of Iriga
60
Sa awit na ito ng may-ari ng bahay, mababakas ang matinding pagngangambala
ni Maria at Jose, nakakalikha ng matinding ingay na maaring makaisturbo sa mga tulog
na, ang ingay na ito ay maaari ring makapangambala sa kanyang mga bisitang nasa
loob ng bahay. Dali-daling pinaalis si Maria at Jose at nakiusap na huwag na lamang sa
kanyang bahay lumikha ng ingay. Hindi pinatuloy ang mag-asawa sa unang bahay.
JOSE AT MARIA
(49) (50)
PATAWARA MGA TUGANG CON SUCAT SA SAINDONG BOOT
KA INING PAG-APOD MI NGONIAN KAMI NGONA MAKI SANGPOT
HULING KAMI NABANGGIHAN CUNDI NOODMA TOLOS
NA MATANGAAN CANING DALAN MAHALI KAMING PADAGOS
(51)
SAMONG PALIHISON LAMANG
INING BANGGING CADICLOMAN
MACURI PANG CALIPUTAN
KAYA KAMI CAHIRAKAN
Humihingi ng patawad si Maria at Jose sa pangangambalang naidulot mula sa
ingay na kanilang nalikha, ang pagtawag at ingay ng mag-asawa ay isang pakiusap ng
pagapatuloy dulot na sila ay kailangang magpahinga sa malalim na paglalakbay, kung
ang paiusap ay binigyan ng magandang tugon ito’y lubusan nilang ipagpapasalamat,
pagtanaw ng utang na loob sapagkat pambihira itong pagpapaunlak sa bisita, bukas -
loob nila itong tinanggap at nirespeto ang desisyong hindi pagpapatuloy. Sila ay aalis
na lamang upang hindi na muling makapagdulot ng ingay ngunit kahit saglit lamang ay
patuluyin pa rin maibsan lamang ang gabing madilim at malamig.
CAGHARONG
(52) (53)
City of Iriga
61
DAI KAMONG DIG-DINGLUGAR LAKAW CON MAY GUSTO KAMO
NA SUCAT PAHINGALOAN DIYAN SA COROCOBACHO
TA DACUL DIG-DING MAYAMAN IYONG PAHINGALOAN NINDO
SA SAINDONG ALANG-ALANG TA IYO MAN SA SAINDO.
Muling sumagot ang may-ari ng bahay na may mababang tingin kay Maria at
Jose, ipinamukha ng may-ari ng bahay na walang lugar ang mag-asawa sa kanilang
bahay upang magpahinga, isa pang punto ay ang mga nakatira ay mayayaman, isang
hamak na pobre lamang ang mag-asawa kaya huwag nilang ipagpumilit ang kanilang
pabor. Ngunit kung nais nila talagang magpanghinga may isang corocobacho na
maaring tuluyan, isang sira at hindi maayos at doon magpapalalim ng gabi. Ang hindi
pagpatuloy sa unang pagkatok ay buong pusong tinanggap ng mag-asawa.
Nakalulungkot ang sinapit ngunit may buwang pa rin ang liwanag sa kanila.
JOSE AT MARIA JOSE DICHO

(54) (55)
CON SIRING PAARAM CAMI SATONG PAGTIOSAN LAMANG
TAWAN NIN MARHAY NA BANGGI INING MGA CADULHAAN
CON SIRING PAARAM KAMI MANTANG IYO ANG CABUTAN
TAWAN NIN MARHAY NA BANGGI NIN DIOS POON TANG MAHAL
Sabay ang pag-awit ni Jose at Maria na sa kabila ng malalim na gabi bigyan pa
rin sila ng lamparang magbibigay liwanag sa kanilang paglalakbay. Dumulog si Jose sa
Diyos na pagtiisan lamang ang danas na ito dahil naniniwala siyang didigan ng Diyos
ang kanilang paghihirap. Papawiin ng Diyos ang mapait na luha at huwag pagmasdan
ang sala ng di nagpapatuloy, patawarin sila, unawain at palinawin ang isipan. Ang
anumang plano ng Diyos sa paglalakbay ng mag-asawa ay kanilang tatanggapin ng
malulwahati.
City of Iriga
62
MARIA DICHO
(56) (57)
AY MAHERAC MACAHEHERAC IYO NA INING KINABAN
CAN MGA TAWONG LAGALAG NA DAI PANG KALIWANGGAN
NA DI SATO NAPASACAT DAING BOOT NA MAHUSAY
HULI CAMING SATONG BUGTAC AN MARAOT MIMAMARHAY
(58)
AN VANIDAD CAINING MUNDO
AN NANGYAYARI SA TAWO
IYO LAMANG ESTIMADO
AN MAYAMAN MAGINOO
Mababakas sa awit na ito ni Maria ay hind imaging madali ang maging
nakakaawa sapagkat ipapadama saiyo ng mga tao na ikaw’y nakakaawa. Ligaw ang
isip ng mga tao na ang sukatan ng pagiging mabuti ay yaong nagbibigay ng tulong sa
kanyang kapuwa, mahirap itong makita sa lahat ng pagkakataon. Ngunit kaya ng unang
hindi nagpatuloy na tiningnan ang sitwasyon na isang mahirap lamang nawa’y
liwanagan siya ng Diyos. Totoo ang sabi ni Maria sa awit na ang mundo ay minsan
lamang matutunghayan ang kaliwagan na ang intensiyon mo’y kabutihan titingnan ng
tao na masama, walang puwang sa kanila ang lubos nap ag-unawa kundi mas
naghahari ang pansariling kagustuhan. Ang reyalidad na ito sa mundo na mas malaki
ang pabor sa mayayaman kaysa mahirap.
(59) (60)
AWOT PA INING MESIAS SINDA LUGOD MAHERACAN
NA NASA SAKUYANG TULAK MACAMIDMID NIN MAHUSAY
IYONG MACAPALIWANA NGANI SINDANG MAKINABANG
CAN MAISIP NA CABLAS CAN PAGTUBOS NIN KINABAN
(61)
O OMBOY NA NASA TULAC CO
MAHAL NA DIVINO VERBO
PA TAWARA MAN AN TAWO
City of Iriga
63
NA DAI NAPASACAT SAIMO
Malaki ang pag-asa ni Maria na liliwanag ang isip ng mga tao. Higit sa lahat alam
niyang magtuturo ng magagandang salita mula sa Diyos ang sanggol na kanyang
minamamalas sa kanyang sinapupunan. Ang Mesias na sinugo ng Diyos na
magpapatutoo na ang mga tao’y kailangang mahanap ang tunay niyang adhikain sa
buhay, ang paghindi pagtanggap sa mas nangangailangan, ang hindi pagbukas sa mga
kumakatok, sa mga hindi nagpapainom sa mga pahang tao ay walang puwang sa
kagustuhan ng Diyos. Hiling ni Maria na makilala nila ang Mabuti upang sila’y
makapasok sa kaharian ng Diyos. sa awit ring ito ni Maria na hawak-hawak ang tiyan
nangungusap sa sanggol bilang magandang mukha ng Diyos na patawarin ang lahat ng
tao sapagkat hindi nila alam ang kanilang ginagawa.
JOSE DICHO
(62) (63)
ESPOSA CONG CAGURANGNAN KITANG ENOT NA DECIPOLO
SATONG PAGPASALAMATAN CAN MESIAS SA TULAK MO
TA KITA NACACADAMAY NAG PADIGDING MAG-MAESTRO
CAN SA VERBONG CADUCHAAN SA GABOS NA MGA TAWO
Ipinakita ni Jose sa awit na ito na lubos pa rin ang pasasalamat ni Jose sapagkat
ang sanggol na Mesias o sinugo ng Diyos ay kanilang makakapiling itinakda ng
magturo at magpatutuo sa mga salita ng Diyos na magiging banal na pilosopiya ng mga
tao, hindi pagbabaliwala sa mga turo dahil magagamit ito sa pang-araw-araw na
pakikipamuhay sa mundo. Ang mukhang nagpapatunay kay Jose at Maria na ang
kanilang paglalakbay ay wala ng pangamba dahil kapiling niya ang sanggol na
tagapagligtas.
City of Iriga
64
(64) (65)
SIYA IYONG MAGPATOTOCDO NAGPADIGDI SIYA SA DAGA
MAGPAPATANOS CAN BIYO SA PAGPADARA SA SATUYA
MATANOM SA SATONG PUSO NIN MGA PAGPACOMBABA
CAN CABANALAN NA BIYO PAGTIOS PAGCADUKHA
(66)
CAYA MANTANG IYO IYAN
AN PARASUROG NIYANG MAHAL
GABOS NA KITANG PAGLACAW
TA BANAAG NA AN ALDAW
Ang pagtuturong ito ay tungo sa kabanalan, puspos ng kaginhawaan kung
malalasap ang espiritu. Lahat kung itatanim sa puso ay magbubunga ng magandang
pag-uugali, salamin ito na pakinggan ang tunay na diwa ng pagtanggap bilang
ipinapakita sa dulang ito. Ang sanggol na isisilang ay magtuturo ng pagiging makatao
tungo sa kabanalan na kahit anoman ang kakahantungan buo ang isip na may Diyos na
aagapay at gagabay. Ang ipagtanghal ang kabanal-banalang Diyos sa puso na naglikha
ng langit at lupa, ang Diyos ay nananahan sa bawat tao.
MARIA DICHO
(67)
UYA ACO NAANDAM
SA MGA PAGTIOS LAMANG
UYA ACO NAANDAM
SA MGA PAGTIOS LAMANG
Marubdub ang awit na ito ni Maria sa dinaras nil ani Jose sa unang bahay na di
sila pinatuloy na nawa’y ang kanilang paglalakbay ay mapagtiisan lamang, siya mas
lubos na nanalig na mas bigyan pa ng lakas sapagkat ang tiis ay kakambal ng
kaginhawaan, kakambal rin ito ng katiwasayan sapagkat natamo ang adhikaing sa

City of Iriga
65
buhay. Ito ay ang kahulugan ng tunay na paglalakbay. Pagtitiis dahil sa bandang huli
makakamtan din ni Jose at Maria ng liwanag mula sa kalangitan.
JOSE DICHO
(68) (69)
ESPOSA VERGIN MARIA IYAN SATONG NA NATATANAW
NGONIAN MADATONG NA KITA NA MGA CAHARONG-HARONG
SA LUGAR NA GINICANAN TA DAING IBA IYO IYON
SA BELEN CAINING HUDIYA AN SATONG PAGPAPADRONAN
(70) (71)
CAYA DAGOS SANA KITA DIYAN CONDUMATONG NA KITA
TA AN ALDAW MASOLNOP NA MAKAPAHINGALO CANA
OROG PANG LIMANG ALDAW NA CAIYAN PAGAL MO LABI NA
INIHONG PAGLAKAW TA TA OROG PANG BADOS IKA
Sa awit na ito ni Jose, sa ikalimang araw na kanilang paglalakbay natanaw n ani
Jose ay Belen na pagsisilangan ng sanggol na tagapagligtas, buong pusong ipinahayag
na ang mga bahay na kanyang natatanaw ay tunay na tatanggap sa kanila na kanila
ring tutunguhin. Kaya pakiusap ni Joase kay Maria na tuloy lamang sila sa paglalakad
sapagkat malapit na nilang masilayan ang pagbubukang liwayway. Kung sakaling
dumating na sila, mas makakapagpahinga na si Maria sa kabila ng lubos na pagod lalo
pa’t nagdadalang tao ito.
MARIA DICHO
(72)
OHO IYO AN MARAHAY
HUMARI KITANG PAGLAKAW
OHO IYO AN MARAHAY
HUMARI KITANG PAGLAKAW
Ang pagsang-ayon ni Maria na atuloy sa paglakbay dahil muli silang may pag-
asang patutuluyin sila ng mga may-ari ng bahay, umaawit si Maria na dala ang ligaya,
City of Iriga
66
siya at si Jose positibong makakatagpo ng pamilyang tatanggap sa kanila sa kabila ng
malamig na gabi, pinagtiisan ang maulan, at pagod ng katawan. Sa kanilang natanaw
nawa’y sila’y pagbuksan.
HARONG 2
JOSEPH AT MARIA CAGHARONG
(73) (74)
OH CAGHARONG NA MAPALAD SI ISAY CAMO YAON DIYAN
TAWAN NIN MARHAY NA ORAS NA NAGAAPOD SA DALAN
CAMI NAKIKIMAHIRAC DI CAMO MAGRIBOC DIYAN
PASACTON NINDO CON SUCAT TA CAMI NAPOPORISAW
(REPEAT 2X)

(75) (76)
CAMI POBRING NABANGGIHAN SA INOTAN DAGOS CAMO
HARAYO AN HINALIAN TA PANO NA DIG-DING TAWO
CON SUCAT NA MAHERACAN CAYA MAGHALI NA CAMO
PASACTON CON EGWANG LUGAR TA DAING LUGAR DIGDIHO
Humantong na sila Jose at Maria sa ikalawang bahay na kanilang kinakatok
upang humihingi ng saglit na panahon ng pagpapahinga sa kabila ng matinding
paglalakbay, ang maipagkakaloob na oras ng pagpapahinga ay lubos nilang
ipagpapaslamat, maawa na patuluyin lalo pa’t matindi ang pagod at buntis pa. Tugon ng
may may-ari ng bahay, na muli huwag magdulot ng ingay na dapat panatilihin ang
tahimik na gabi. Tugon ni Maria at Jose na sila’y patuluyin kahit mahirap lamang kung
sakaling maawa bigyan sana ng sapat na oras upang patuluyin upang
makapagpahinga. Ngunit hindi pinakinggan ang hiling ng mag-asawa na patuluyin dahil

City of Iriga
67
puno na rin ng tao ang bahay, umalis sapagkat walang puwang ang mag-asawa sa
bahay na iyon. Sa ikalawang pagkakataon hindi pinatuloy si Maria at Jose.
JOSEPH AT MARIA
(77)
CON SIRING KAMI PAARAM
DIOS SAINDO MAGBANTAY
PATAWAD CAMI LAMANG
CON NABUYO MING PAG-ARANG
Sa awit na ito ni Jose at Maria ramdam nila ang pagkalungkot dahil sa ikalawang
pagkakataon ay hindi siya pinatuloy, aalis sila na maluwag sa kanilang puso. Nagbigay
pa rin sila ng basbas na biyayaan at tugunan pa rin sila ng Diyos ng magandang
pamumuhay. Bakas pa rin sa kanila ang pasasalamat at paghingi ng patawad kung
sakaling napilitan silang kumatok sa bahay. Mababakas na kanilang lubos na
paghihirap. Muling tumungo sa ibang bahay upang kumatok, makakuha lamang ng
sapat na oras ng pamamahinga.
HARONG 3
JOSEPH AT MARIA
(78) (79)
OH CAGHARONG NA PALADAN CON SUCAT NA PASACTON
CAMI NGANI CAHERACAN NA CAMI PAHINGALOON
CADIKIT NA ORAS LAMANG TA AN BANGGI MADICLOMON
NA CAMI PAHINGALOON LAMANG AN ORAS PA MALIPOTON
CAGHARONG JOSE AT MARIA

(80) (81)
PATAWAD O MGA TUGANG CON SIRING O MGA TUGANG
DIGDI MAYONG LUGAR CAMING SAINDONG PAARAM
PANO NA INING SAMONG BIDANG TAWAD AN HANGAD MI LAMNG
DAI KAMING MAMUGTUCAN DIOS SAINDO MAGBANTAY
City of Iriga
68
Sa ikaltong pagkakataon sa tagpo ng paglalakbay ni Jose at Maria ay muli
silang kumatok sa ibang munting bahay, muli nilang isinalaysay na sila ay maawaan
upang patuluyin kahit kunting oras lamang ng pamamahiya, sa labis na pagod, madilim
na gabi, ang panahon ay napakalamig kaya kung sila’y pagbubuksan, pagtanaw ng
malaking utang na loob. Tugon ng may-ari ng bahay na humihingi ng paumanhin dahil
ang marami na rin silang nakatira, walang puwang at espasyo para sa kanila. Bukas-
loob na tumugon ang mag-asawa na humihingi ng patawad sa kanilang nalikhang
panggamgambala, sila’y nagpaalam na may lungkot. Sa ikaltong pagkakataon walang
nagpatuloy sa kanila.
HARONG 4
JOSEPH & MARIA CAGHARONG
(82) (83)
O SAMUYANG MGA TUGANG MGA SIISAY BAGA CAMO
TAWAN NIN BANGGING MABANSAY NA NAGRIRIBOK DIGDI HO
CON SUCAT NA MAHERACAN ANO DAI ARAM NINDO
CAMI PAHINGALOON DIYAN NATUTUROG NA AN TAWO
JOSEPH & MARIA

(84) (85)
CAMI SAINDONG PARIENTES CUNDI CAMI NABANGGIHAN
MGA HALI SA NAZARETTE PAG-ABOT CANING BANWAAN
NAGPADIGDING MAPAGOHIT CAYA CON MAHERACAN
ASIN MATAO NIN BUHIS NA PASACTAN NGONA DIYAN
CAGHARONG
(86)
DAI PA NIN LUGAR CAMO
NA PASACTON PA DIGDI HO
TA DACUL NA DIGDING TAWO
MGA MAHAL PA SAINDO
City of Iriga
69
Sa ikaapat na pagkakataon si Jose at Maria ay muli na namang kumatok upang
humingi ng tulong pamamahiya, hindi naging madali para sa kanila na gawin ito dahil
ikatlong beses na silang tinanggihan ngunit buo pa rin ang kanilang loob at may pag-
asang patutuluyin sa kabila ng matinding paglalakbay. Sa kanilang pagkatok na
umaasang patuluyin muli nilang ipinahayag na maawa ang may ari ng bahay upang
mamahinga. Sumagot ito, tinanong kung anong mga pangalan na kusang nagbigay
ingay sa bahay na sa gitna ng matinding dilim di ba batid ni Jose at Maria na marami na
ang tulog. Tugon ng mag-asawa na sila sana’y patuluyin upang mamahinga dulot na
malayo ang kanilang pinanggalingan-sa Nazareth, na kung patutuluyin magbibigay na
sila ng buwis bilang palit ng pagpapatuloy. Katulad din ng iba hindi sila pinatuloy dulot
na marami na rin ang nasa loob ng bahay. Sa ikaapat na pagkakataon ang pagkatok ng
pagpapatuloy ay ipinagkait sa mag-asawa.
MARIA SOLO
(87) (88)
AY CON MAHEHERACAN PA BAGA IKA LIMA NA INING ALDAW
TA CAMI NAPAPAGAL NA CANING SAMUYANG PAGLAKAW
ASIN BAGA MAMOMONDAG NA CAYA SAMONG MGA PINSAN
AN SAKUYANG DINADARA LILINGYA NIN PAGKAUGAY
Sa awit na ito ni Maria mababakas ang pagkadismaya, pinagkaitaan sila ng
pagkakataong mamahiya sa kabila na siya ay nagdadalang tao, naghihimutok sa
tunong ito dahil ni isa ay hindi sila pinatuloy, napagod, naulanan at nakaramdam ng
pagkabagabag lalo pa’t nararamdaman na niyang isisilang na iya ang sanggol.

City of Iriga
70
Ikalimang araw na ito ng kanilang paglalakbay kaya sa mga taong kanilang nadaratnan
sila’y patuluyin na bukas-palad.
CAGHARONG
(89) (90)
ANONG UGAY ANONG BADOS DAI NA NIN LUGAR
PAGHALI NA KAMO TOLOS MINSAN KAMO MGA PINSAN
SIISAY SAIDONG CAGBOOT PAGHALI NA CAMO DIYAN
NA MAGLAKAW CAMONG BOBOS CAMO DIGDI ALANG-ALANG
(91)
DAKUL NA DIGDI MGA TAWO
MAYAYAMAN PA SAINDO
KAYA PAGHALI NA CAMO
TA MAPOPORISAW PA NINDO
Sa awit na ito hindi na naman sila pinatuloy, wala sa kanya kung buntis si Maria,
pinaalis ang mag-aswang alang pakundangan na naririnig pa sa kanyang tuno ng
pananalita na alam n ani Mariang buntis pa saka lamang sila naglakbay ng ganoon
kalayo. Walang lugar sa mag-asawa ang bahay na kanilang kinatok sapagkat tulad din
ng iba maraming tao na rin ang nakatira na maituturing na mayaman pa sa kanila kaya
umalis na lamang dahil ingat lang ang naidulot ng mag-asawa. Ipinakita sa awit na ito
ng cagharong na mas pinapaburan ang mayaman kaysa sa isang dukha lamang.
Makikita ito sa kahit anomang pagkakataon at panahon.
JOSE AT MARIA
(92)
CON SIRING CAMI PAARAM
O SAMUYANG MGA TUGANG
CAMI PATAWARON LAMANG
CAN NABUYONG MING PAG-ARANG
City of Iriga
71
Pagpapatawad ang nais nilang ipadama sa kanilang kinatok sa nalikhang
pangangambala, nagpakumbaba pa rin nilang ipinagkaloob kahit na hindi sila pinatuloy,
ang anomang hindi pagtupad sa kanilang pabor ay hindi sila nagtatanim ng sama ng
loob sapagkat mas mabuting isa-Diyos na lamang nila ito. Ang mabisang paghingi ng
patawad sa anomang nalikhang sala o pangambala mas binigyan nila ng pansin.
JOSE DICHO
(93) (94)
HERAC MAN MAKAHEHERAC O MABOOT NA MARIA
CANING SAMONG PAGKAMUGTAK VIRGIN NA OROG CAOGMA
MINSAN SIISAY DAI SUCAT SATO SANANG PAGTIOSAN
MAMOOT SATONG PASACAT KAGBOOT NIN DIOS AMA
(95) (96)
DAGOS KITA SA ENOTAN SADI NA KITA MAGBALIK
SA PAG-SUKI CANING DALAN DAGOS KITANG MAGPAGUHIT
TIBAAD AN HARONG DIYAN ASIN MATAO NIN BUHIS
IYOO AN PAGPADRONAN SA PAGKUYOG TANG PIRIT
Si Jose ay umaawit na may pighati sa kanyang pakiramdam, kung sino ang ang
nakakaawa ay mas tinitingnan pa ng tao na nakakaawa, kung sino ang mas
nakaaangat ay siya pang hindi makaunawa ng pagpapatuloy, ito ay isang patutoo sa
buhay ng tao minsa’y humingi ka ng tulong sa sampung tao isa o minsa’y wala sa
sampu ang tutulong. Nakiusap siya kay Maria bilang kanyang esposa na pagtiisan
lamang ang paghihirap at dumulog sa Diyos na mahal. Yaong matinding
pananampalataya ang ang lubos nilang pinanghahawakan. Mababakas pa rin ang pag-
asang pagbubuksan sila ng pinto kaya ninais ni Jose na muling kumatok sa ikalimang
City of Iriga
72
pagkakataon na baka’y pagkalooban na sila ng sigla. Upang patuluyin nagpresenta
silang magbigay ng buwis.
HARONG 5
JOSE AT MARIA CAGHARONG
(97) (98)
MGA TAWONG MAGINOO SI ISAY CAMONG YAON DIYAN
PAG EROTAN LOGOD CAMO NA NAG-AAPOD SA DALAN
AN GRACIA MAPASAINDO CANING BANGGING ALANG-ALANG
NIN DIOS HADING SUPREMO ANO BAGANG CATUYUHAN
Ang Diyos ay nagbibigay ng kapangyarihan sa tao upang maunawaan niya ang
lahat ng nasa paligid, kaya ang pahayag na ito ni Jose ay pagmamakaawang
pagbuksan sila ng pinto ng pagpapatuloy, ang kanyang muling pag-asa ay kailangan
niya ng maranasan upang maipadama kay Maria na kailangan niya ng magpahinga.
Ang gabing madilim kung pagmamasdan ay hindi dapat maranasan ng isang
nagdadalang tao. Kaya ang grasya na nagmumula sa Diyos ay mapapasakanila. Agad
tumugon ang may-ari ng bahay kung ano ang kanilang sadya sa malalim na gabi. Ang
pagbubukas na ito ay kakikitaan ng pag-asa ng mag-asawa.
JOSE AT MARIA
(99) (100)
CAMI HALI SA NAZARETTE HULI CAMI NABANGGIHAN
NAGPADIGDING MAPAGUHIT ASIN DAING MASACTAN
ASIN MATAO NIN BUHIS SAGKOD CAINING ORAS NGONIAN
KAYA CAMI MINAHAPIT CAYA NAGKA ALANG-ALANG
(101) (102)
GABOS NA MGA KALSADA KAYA CON MAHEHERAKAN
ANAN NALILIBOT MI NA INING SAMONG PAGPRISENTAR
DAI CAMING NACOCOA NA IKA GUHIT NA LAMANG
HARONG NA MASAKTAN BAGA AN SAMUYANG MGA NGARAN
City of Iriga
73
(103)
NGANING CON ICA GUHIT NA
AN BUHIS IKA INTRIGA
CAMI MAKADADAGOS NA
NA DI NA MAGBALIK BAGA
Sa awit na ito ni Maria at Jose ipinahayag nila na kailangan nila ng bahay na
matutuluyan na sa kabila ng malayong paglalakbay mula sa Nazarette at kung sakaling
patutuluyin ay handing magbigay ng buwis kaya sila’y nagpumilit na kumatok. Dahil sa
nagabihan na sa paglalakad. Lahat ng mga kalsada at bahay ay kanila nang tinungo na
nangibabaw ang subrang lamig na nagbabakasali na may tahanang magpapatuloy.
Kaya labis ang pakiusap ni Jose at Maria na kaawaan sila at nawa’y isulat na sa papel
ang kanilang pangalan nang sa gayo’y maibigay na rin nila ang karampatang buwis. Ito
ay huling pakiusap nila na kung patutuluyin hindi na magbabalik.
CAGHARONG JOSEPH & MARIA

(105) (106)
SI ISAY AN SAINDONG NGARAN NGARAN MARIA, JOSE
SA ISAY NINDO GINICANAN NA MGA GIKAN KI DAVID
TA IYONG NAIIPOHAN CUNDI KAMI NAGPAPAGUHIT
NA IBOGTAC SA LISTAHAN NIN PAG EROK SA
NAZARETTE
(107)
TARA HULING TUBO DIGDI
SA BELEN SA GINICANAN MI
CAYA NGANI UYA CAMI
NA MINAPADRON DIGDI
Sa awit na ito ay matutunghayan ang usapan ng cagharong at ng mag-asawa.
Tinanong hinggil kung anong pangalan, saan nagmulang angkan at ang rason kung
City of Iriga
74
bakit kailangang ilista. Mariing sagot ng mag-asawa ang paglalahad ng kanilang
pangalan- Jose at Maria na mula sa angkan ni David na mula sa Nazarette. Naroon ang
pag-asa nilang patutuluyin ng marapat. Ang pag-asang ito na mamahinga sa isang di-
kilalang tao ay pagpupugaran ng magandang biyaya mula sa Dakilang Lumikha. Ang
bahay na ito ay Belen na pagsisilangan ng sanggol na tagapagligtas kung sakanila
sana’y mamarapatin na isilang ang sanggol. Aawit ng pasasalamat.
CAGHARONG JOSE AT MARIA

(108) (109)
MANTANG IKINASURAT NA CON SIRING PAARAM NA KAMI
MA NGARAN NINDONG DUWA TAWAN NIN MARHAY NA BANGGI
SAGKOD KIYAN DESCENDENCIA CON SIRING PAARAM NA KAMI
CAMO MAKAKALAKAW NA TAWAN NIN MARHAY NA BANGGI
Ipinahahag sa awit na ito na hindi pinatuloy sa ikalimang pagkakataon ang mag-
asawa, muling nagpaalamn maluwalhati pa rin ang kanilang gabi, bitbit ang pag-asang
may magpapatuloy sa gitna ng madilim at malamig na gabi. May Diyos na nagmamahal
sa kanila, tinanggap ang pag-ibig at pasasalamat sa Mabathalang tatak ng proteksiyon.
Yumuyuko sa harapan nang may kababaang loob at pag-aalay ng marubdob nap ag-
ibig at katapatan sa Diyos.
HARONG 6
(110) (111)
O CAGHARONG OY CAGHARONG SI ISAY CAMO YAON DIYAN
CAMI SAINDONG PASACTON NA NAGREREBOK SA DALAN
CANING BANGGI MADICLOMON PANGAGHALI CAMO DIYAN
MAKURI PANG OORANON TA KAMI NAPOPORISAW

City of Iriga
75
(112) (113)
CAMI POBRENG NABANGGIHAN MAHEHERAK NA ANO
HARAYO AN HINALIAN ANONG SAMUYA SA SAINDO
NAGHAHANAP NIN MASAKTAN LAKAW PAGHALI NA KAMO
TIBAAD CON MAHERACAN DAI MAGREBOK DIGDIHO
JOSE AT MARIA
(114)
CON SIRING KAMING PAARAM
DIOS SAINDONG MAGBANTAY
CAMI PATAWARON LAMANG
CAN NABUYO MING PAGPOCAW
Sa Ikaanim na pagharong ng mag-asawa nawa’y pagbuksan na sa kabila ng
gabing kadiliman maabakin sanang patuluyin. Sa awit na ito ng mag-asawa ay
nagnanais na patuluyin higit pang nakakaramdam na si Maria ng hirap dulot na unti-unti
nang sumasakit ang tiyan. Sagot ng Cagharong na kung sino ang yaong kumakatok na
nagbibigay ingay sa lugar, pilit na pinaalis ng may-ari ng bahay sina Maria at Jose dulot
na labis ang kanilang pangambala. Pilit paring ipinahayag ng mag-asawa ang kanilang
layunin na patuluyin sa kabila ng napakalayong pinagmulan. Ang paghahanap ng lugar
na pagpapahingahan ay hindi pa rin nila nararanasan. Ito ang tangi lamang nilang hiling
ang tumugon sa pangangailangan, kaya kung sakaling maawa ipagkaloob ang hiling.
Agaran din tumugon ang may-ari ng bahay na anong klaseng awa ang nais sa kanilang
ibigay, anong pakialam niya sa awa, pinaalis na walang pakundangan at pinamukhang
walang pakialam, ang pag-iingay ni Jose at Maria ay malaking gulo lamang ito para sa
kanila. Sa ikaanim na pagkakataon ay hindi na naman sila pinatuloy. Pasasalamat pa
rin ang handog ng mag-asawa kahit ganoon na lamang ang turing sa kanila. Ang Diyos
ang bahala sa kanila.

City of Iriga
76
JOSE DICHO
(115) (116)
ESPOSA VIRGEN MARIA MAY LABI NG LIMANG PULO
ANO DAW INING TALAGA HARONG NA DINOLOC NIATO
NA PINAG-AAGIHAN TA DAI LAMANG MINSAN SARO
CAHADITAN KO LABI NA MAHERAK PASACAT SATO
(117)
IYONG PAGGIGIROMDOM KO
OMBOY NA NASA TULAC MO
ASIN AN CAPAGALAN MO
IYONG IKINAOORASAN
Muling mababakas sa awit na ito ni Jose ang labis ang kanyang pagtatanong
hinggil sa kanilang nararanasan sa paglalakbay. Ipinahayag niya kay Maria kung ano
daw talaga ang nangyayari at sasapitin nila na sa kanilang paglalakbay ito ang
naranasan nila sapagkat ang kanyang labis na paghikbi ay lubos-lubos na. Marami na
silang pinagdaanan tulad ng maraming bahay na ang kinatok at nakiusap na patuluyin n
ani isa sa kanila ay walang tumutulong. Sapagkat isinaalang-alang lamang ni Jose ang
sanggol na iluluwal at labis-labis na pagod ang namayani kay Maria.
(118) (119)
INING BANGGING HARAROM NA SA LUBA KO MISTERIO INI
CAHARONGAN NAUBOS NA NA SATONG NANGYAYARI
MINSAN SARO LAMANG DAI MINSAN SARO LAMANG DAI
NAPASACAT SATO DIGDI NAPASACAT SATO DIGDI
(120) (121)
SACONG NAGIGIGIROMDOMAN CON MAMARHAYON MO BAGA
NASA LUWAS KANING BANWAAN DUMAN MAGDAGOS NA KITA
IGWANG SARONG CUEBA DUMAN NGANING MAHINGALOAN KA
SIRONGAN NIN KAHAYOPAN CAPAGALAN MONG LABI NA
Ang gabing payaba at madilim, wala ng bahay ang natatanaw, nadaaang mga
bahay ay hindi pumayag na silang pagayakin, nakahanda ang buwis subalit tingin sa
kanila’y dukkha, mahirap kay Joase na yaong dinaras, hiling na mapawi ang pagod
City of Iriga
77
dulot ng pamamahiya na wagas. Tinuran ni Jose na ito’y isang misteryo na wala ni
isang nagpaunlak. Naalala ni Jose na may kuweba sa kabilang bayan na kaniyang
natunghayan, sapat na iyon para doon tumuloy, mga hayop na naninirahan
makakasama nila’t masisilayan. Iyon ay isang solusyon sa kanilang kahilingan na may
lugar man lamang na matutuluyan. Nakiusap si Jose kay Maria na doon na lamang
tumuloy upang makapagpahinga ng lubusan si Maria sapagkat hindi na biro ang
kanilang pagod na nararamdaman mula nang silang mag-umpisang maglakbay.
MARIA DICHO
(122) (123)
ESPOSO HALIA SA BOOT IYO IYAN ANTINODAN MO
AN CAHADITAN MONG SAYOD OROG NA MINAMAWOT MO
CAN DAI MO PAGKABOOT HULING IYO MAN AN TUYO
CAN MABANSAY MONG PAGMAWOOT CAINING DIVINO VERBO
(124) (125)
AN CASAKITAN TANG LABAT NAGDIGDI SIYA SA KINABAN
SATUYANG IPAGPASALAMAT SA PAGTIOS CADUCHAAN
SA OMBAY NA MALIWANAG BOOT NIYAN MAMUNDAGAN
NA UYA SA SACONG TULAC MAKADURODUKHANG MAHAL
(126) (127)
CAYA VAMOS DAGOS KITA MINSAN BAGA DAI ANGAY
SA PINAGSASABI MONG CUEBA SA SAIYANG KAMAHALAN
MANTANG IYO AN TALAGA SATUYANG PAGSUNDAN
MAMUMUNDAGAN NIYA TA IYO NIYANG CABUTAN
Si Maria naman ang aawit ng dalit na ito na ipinaaabot niya sa kanyang mahal
na esposo alisin ang takot at kirot sa kanyang dibdib sapagkat narian lamang ang iisang
Diyos na nagbabantay at patuloy na gumagabay. Malaking instrument o upang alisin

City of Iriga
78
ang anomang balakaid na humarang sa dibdib. Alam ni Maria ang layunin sa kanilang
paglalakbay at kung hindi naman sila umalis ay papatayin din ang kanyang sanggol.
Ang mga paghihirap imbis na ipagsabi ay dapat na ipagpasalamat, ipagtangi at
pahalagahan dahil kasama nila ang batang magliligtas ng daigdig. Napararito siya sa
daigdig upang kapilingan ang kabutihan, ang salita ng Diyos na pagkaing pang-
espirituwal. Kaya ang hiling ni Maria na magpatuloy sa paglakbay dalhin siya sa
kuwebang tinutukoy ni Jose na alam niyang nakatadhana na doon niya ipapanganak
ang sanggol. Ipinahayag din ni Maria na plano ito ng May Kapal, siya ang may
kagustushan kaya pakapakinggan.
JOSE DICHO
(128) (129)
SALAMAT SAKONG ESPOSA NGONIAN NATATALASRASAN CO
MAHAL NA VIRGEN MARIA AN MGA PINAHAYAG MO
TA IKA NATATALAGA INING DACULANG MESTERIO
SA MGA PAGTIOS SANA SA PAGCAMUNDAG CAN VERBO
(130)
UYA MAN KITANG MAGCOYOG
KAINING SAIYANG PAGBOOT
CAYA KITA MAGPADAGOS
NGANING MAOTOB TANG SAYOD
Sa huling pag-awit na ito ni Jose natuklasan niya ang kaluwalhatian sa kanyang
puso – ang ‘di mawalan ng pag-asa, isa lamang itong pagsubok para sa kanila na
kailangan nilang kaharapan. Malaking prebelihiyo para sa kanila na kapilingin ang
sanggol na tagapagligtas at simbolo ng pamilyang nagmamahalan o sagrada familia.
Pasasalamat ni Jose kay Maria bilang Berhin ng mga Berhin na itinalaga ng Diyos na
City of Iriga
79
magtiis ng labis-labis. Ngayon alam na ni Jose na nakasaad ito sa kasulatan na sila
mismo’y nagpatutoo sa misteryo sa pagsilang ng sanggol. Kaya ang kanilang pagsunod
sa kagustuhan ng Diyos kaya muli nilang iginayak ang kanilang paglalakad patungo sa
sabsabang iluluwal ni Maria ang sanggol na tagapagligtas, Si Hesus.
Ang Pagsasadula ng mga Nabueños ng Harong-Harong bilang Dulang
Panrelihiyon tuwing sasapit ang Pasko ng Pagsilang
Nakalikha ng isang dokumentaryo na nakalagay sa isang CD na may pamagat
“HARONG-HARONG NG NABUEÑOS: ISANG DOKUMENTASYON, na naglalaman
ng pagsasagawa ng Harong-Harong. Sa unang bahagi ng bidyu ay inilarawan ang
kahulugan ng Harong-Harong, saan ito nagmula, ang inspirasyon kung bakit ito
isinasadula, ang kahulugan sa buhay ng bawat Pilipino at kung bakit naging sikat itong
itanghal sa Pilipinas. Naging tampok sa bidyu ang barangay ng San Antonio Ogbon, sa
bayan ng Nabua, lalawigan ng Camarines Sur bilang isang lugar na patuloy na
isinasagawa ang ganitong tradisyon. Ipinakita rito kung paano ang pagsasadula ng
Harong-Harong, ang mismong pagtatanghal ni Jose at Maria sa iba’t ibang bahay o
cagharong, may kinapanayam na ilang mga may idad na hinggil sa kanilang karanasan
at konspeto ng pagsasadula.
HARONG-HARONG: MISTERYO NG PAGLALAKBAY
ISANG DULA
City of Iriga
80
MGA TAUHAN
JOSE- esposo ni Maria, mapag-arugang asawa sa gitna ng paglalakbay
MARIA- berhin ng mga berhin, isinugo ng Diyos upang isilang ang Mesias o ang
sanggol na tagapagligtas.
CAGHARONG 1,2,3,4,5,6 – mga may-ari ng bahay na kinatukan ni Jose at
Maria sa gitna ng kanilang paglalakbay.
CHRISTINE- ang batang nasa unang at huling yugto, Grade 6, masayang bata,
sabik na matuto
MOMMY SHINE- mommy ni Christine, isang guro sa High School
TANGHALAN
Ang entablado ay mataas na abot-tanaw ng mga tagapanood higit sa
bahaging kanan na pinaglalagyan ng sabsaban (bahaging panganganakan kay Maria)
ito ay may dalawang baitang ang taas. Mula sa kaliwa ay nakatayo ang anim na mga
munting harong o kubo na may nakapalamuting Christmas light, parol, o ibang mga
dekorasyon. Ito ay ang mga harong na kakatukin ni Jose at Maria. Sa bawat harong o
bahay ay may nakatutok na spotlight, mga nakatuon ito sa mga may-ari ng bahay
upang mas makita ang mga ekspresyon ng magsisispagtanghal. Si Jose ay nakasoot
pangdesipolo at Maria naman ay buntis, may dongkey na pagsasakyan ng mag-asawa
sa paglalakbay. Ang mga may-ari ng bahay naman ay nakasuot ng mahahabang damit
na maaring nakabelo ( mga damit sa panahon ni Hesus). Iba’t ibang kulay ng ilaw na
mistulang makakalikha ng ulan, kidlat at usok.
UNANG TAGPO
City of Iriga
81
TAGAPAGSALAYSAY
Isang nag-aalab na latag-dilim sa inyong lahat matutunghayan natin sa
mga sandaling ito, ang isang madulang pagtatanghal ni Jose at Maria sa
kanilang paglalakbay. Sa gabing ito ating pagninilayan ang Harong-Harong, ang
dulang panrelihiyon ng mga Nabueños tuwing sasapit ang pasko ng pagsilang.
Halina sabay-sabay nating saksihan ang isang pagtatanghal ng mga piling mag-
aaral ng Pambansang Mataas na Paaralan ng Nabua. Ang Harong-Harong.
Bubukas ang telon. Nakatayo si Christine sa bandang kaliwa at

pupuntahan niya ang kanyang Inang guro na abala sa kanyang mga gawaing
pampaaralan. Sa simula sila ay hindi gumagawa, nakatutok sa kanila ang
spotlight habang nagsisimulang tumugtog ng musikang nakakaaliw.
CHRISTINE
Mommy! Busy ka pa ba? Magpapatulong sana ako sa aking module. Hindi
ko kasi maintindihan itong isang activity namin.
MOMMY SHINE
Anak, tungkol saan ba ang activity mo?
CHRISTINE
Mommy, dahil daw malapit na ang pasko, e aalamin at isusulat daw po
namin ang mga palabas sa barangay natin ngayong papalapit ang pasko. Diba
Mommy, last year may pinanood tayo, yong maraming bahay na pinupuntahan
nong mag-asawa. Anon gang pangalan non Mommy?
MOMMY SHINE
Oo anak, naalala ko ‘yon. Harong-Harong ang tawag doon. Magandang
dula tuwing sasapit ang kapaskuhan. Alam mo anak, matindi ang pinagdaanan ni
Jose at Maria sa kanilang paglalakad upang maghanap ng mapapagsilangan kay
Papa Jesus. Gusto mo pa bang malaman ang tungkol sa Harong-Harong?
City of Iriga
82
CHRISTINE
Oo naman Mommy! Excited ako na kuwentuhan mo.
MOMMY SHINE
Sige anak, tumabi ka sa akin. Anak nakikita mo ba ang Belen na katabi ng
Christmas tree? Bago pinanganak si Hesus ay marami munang pinagdaanan si
Jose at Maria sa kanilang paglalakbay. Sa kanilang bayan sa Nazareth ay doon
sila unang nagsimulang maglakay.
(Titigil sandali. Itutuon ang spothlight kay Jose at Maria sa kanilang munting bahay
habang abalang nag-uusap habang pinapatugtog ang malumanay na musika)
JOSE
Aking mahal na asawa, hindi ko maipaliwanag ang hirap na aking
nadarama, kahapon ko pa ito nararamdaman, nababagabag ako may kaugnayan
ito sa iyong pagbubuntis.
MARIA
Jose, huwag kang mabahala, maayos ang aking pagbubuntis, wala kang
dapat na ipangamba, anoman ang hirap sa iyong dibdib, mawawala ito, manalig
ka lang Jose.
JOSE
Maria, nakatadhana ngayong gabi ang isang misteryo, habang maaga
pa’y lumikas na tayo, nabalitaan kong lahat ng sanggol na isisilang sa bayang ito
ay papatayin, ipapanganak na ang Mesias. Ang sanggol na tagapagligtas.
MARIA
City of Iriga
83
Jose na aking esposo, hindi ko kayang mawala ang sanggol na aking
dala-dala, anomang paghihirap sa ating paglalayag akin itong titiisin, huwag kang
mag-aalala, may Diyos na gagabay sa atin.
TAGAPAGSALAYSAY
Ang gabing iyon ay nababalot ng takot sa puso ni Jose, bilang asawa
responsibilidad niyang bigyan ng kaligtasan ang kanyang pamilya.
JOSE
Maria, tandaan mo’y hindi kita kayang iwan lalo pa’t isisilang mo sugo ng
Diyos, na kahit alam kong isa sa aking pangamba ang iyong kalagayan. Kung
iiwan kita, hindi ko matitiis, dahil gusto kong makapiling ang sanggol. Maria sa
malalim at gabing malamig, isasama kita sa paglalakbay.
MARIA
Isama mo ako Jose sa paglalakbay, magkasama tayo, kagustuhan ito ng
Diyos na kahit anomang mangyari gagabayan niya tayo. Plano ito ng Diyos,
kailangan nating tupdin. Alam kong sa anomang tahanang ating madadaanan
tayo’y kanilang patutuluyin lalo pa’t ako’y buntis. Maniwala ka sa akin Jose.
JOSE
Aking mahal na esposa, ipinaramdam mo sa akin ang lakas,
nagpapasalamat ako sa iyong kabutihan. Tutulungan tayo ng Poong May Kapal,
Siya ang ating lakas at agapay. Maria, ipangako mo sa akin na kaya mong tiisin
ang lamig, pagot at init sa ating paglalakbay.
MARIA
Ipinapangako ko Jose, kaya kong tiniisin ang anomang lamig sa gabing
madilim, akayin moa ko. Ikaw ang bisig ko Jose.
(Si Jose ay titingin sa paligid, nagmamadaling sinirhan ang lahat ng bentanang animo’y
walang dapat makapasok at makakita)
JOSE
City of Iriga
84
Itong ating munting tahanan, alin munang lilisanin, atin muna itong ibibilin
sa ating mga katabing bahay. Hayaan mo akong makahanap ng maaari mong
masakyan, hindi ka maaaring maglakad Maria.
MARIA
Salamat Jose, tunay ngang ikaw ay maalaga, hinirang kang maging ama
ng sanggol na aking dala-dala.
(umalis si Jose pansamantala para maghanap ng masasakyan ni Maria na gagamitin
sa paglalakbay, habang si Maria nakatayong umaawit, lumuluha si Maria habang
nililigpit ang mga gamit na matutulong sa kanilang paglalakbay, ang tinapay, isda, tubig
at ang isang telang gagamitin sa panganganak niya)
MARIA
Akin munang ililigpit
Lahat ng aming dadalhin
Isang tampiping kakailanganin
Lalagyan ng baon sa daan
Itong tinapay na tatagal
Itong isdang malaman
Yakap ko ngayon isang kapirasong tela
Na aking ibabalot sa sanggol na sinta
Yakap ka ng tela, maging bisig na kumakalinga
Aking sanggol, ang Inay nanaghoy
(hihinto si Maria sap ag-awit, luluhod habang yakap-yakap ang telang puti, agad
papasok si Jose dala-dala ang isang kartong maliit na kabayo na de-gulong-ito ay ang
pagsasakyan ni Maria sa paglalakbay)
JOSE
City of Iriga
85
Ito na Maria ang ipinangako ko saiyo, isang Jumentillo na iyong sasakyan
at lahat ng ating kagamitan. Kung handa kana Maria bigyan moa ko ng hudyat
para sa pag-alis.
MARIA
Salamat Jose, gagantihan ka ng Panginoon ng magandang pangangalaga
dahil sa iyong kabutihan. Handa na ako Jose, tayo na ay gumayak. Ngunit bago
tayo maglakad humihingi ako saiyo ng isang bendisyon.
(si Maria ay muling luluhod sa harap ni Jose)
JOSE
Tumayo ka Maria, wala akong basbas mula sa Panginoon na
magbendisyon lalo pa’t ikaw Maria ang hinirang na Berhin ng mga Berhin at tala
sa umagang nagniningning.
MARIA
Jose, ang iyong bendiyon bilang aking esposo ay dakila, sa basbas mo’y
ako’y giginhawa at maaalis ang anomang sakit sa dibdib.
JOSE
Maria, ako’y susunod sa iyong kahilingan, na bendisyonan kita sa ngalan
ng Panginoon, ako’y isang hamak lamang na tagasunod ngunit dahil ikaw ay
pinili na magsilang ng sanggol na Mesias.
(luluhod si Jose sa harap ni Maria)
Maria, umaasa akong ang grasya ay mapapasatin, itong mahal na
bendisyon na Santsima Trinidad na Iisang Diyos.
MARIA
Jose, tayo na ay magsimulang maglakbay ang gabi ay lumalalim na.
JOSE
City of Iriga
86
Napakalayo ng ating pupuntahan Maria, nawa’y kayanin lamang natin ng
limang araw, ang kailangan ko lamang ay lakas ng loob. Maria kung ikaw ay
nakakaramdam ng pagot, uhaw at lamig huwag kang mag-atubing magsabi sa
akin dahil marami tayong bahay na madadaanan, tayo’y kanilang patutuluyin.
(sasara ang telon habang pinapatugtog ang isang awit paglalakbay)
TAGAPAGSALAYSAY
Sa malalim na gabi mababanaag ang luha, pangamba at takot.Kung ito’y
aalisin sa dibdib magiging panatag ang paglalakbay. Napagdisyonan ngang
umpisan na ang paglalakbay ni Jose at Maria. Ano ang kanilang kapalaran sa
paglalakbay? Samahan natin si Jose at Maria sa kanilang paglalakbay.
IKALAWANG TAGPO
(magbubukas ang telon sa bahaging kaliwa ng entablado, nakatutok kay Joase at
Maria ang spotlight habang nakahanda nang maglakbay, si Maria ay nakasakay sa
Jumentillo)
JOSE
Maria pagod kana ba? Aking ramdam ang lamig na gabi.
MARIA
Jose, kung nanais mo sana na tayo muna ay saglit na magpahinga.
Mayroon akong natatanaw na mga bahay. Tayo’y magpatuloy Jose sa
paglalakad.
(magpapatuloy ang kanilang paglalakad hanggang sa marating nila ang
isang bahay, kakatok si Jose ng makatatlong beses)
JOSE
Tao po! Magandang gabi po, kami po’y humuhingi ng tulong na sana’y
pagbuksan, malayo po ang aming nilakbay kaya nais naming magpahinga saglit.
City of Iriga
87
(pagbubuksan ng Cagharong 1 ang bintana upang silayan kung sino ang
kumakatok)
CAGHARONG 1
Anong klaseng ingay ito, hindi niyo ba alam na marami na ang tulog sa
bahay na ito, napakaingay. Umalis na lamang kayo at huwag nang mag-ingay,
isturbo lamang kayo lalo pa’t may mga bisita ako.
MARIA
Patawad po, ang aming pagkatok ay paghingi ng sapat na oras na
patuluyin sa inyong bahay upang sandaling magpahinga, malamig ang gabi,
nakikiusap po kami.
CAGHARONG 1
Pasensiya! Wala kayong lugar sa bahay na ito kaya umalis na lang kayo,
alam niyo ba na ang mga bisita ko’y mayayaman, (titingin ang Cagharong 1 mula
ulo hanggang paa kay Jose at Maria) Mabuti pa’y umalis na lang kayo.
(magpapatuloy ang paglalakad ni Jose at Maria, ipiplay ang musika na
malungkot)
JOSE
Maria, atin lang pagtiisan, makakahanap din tayo ng lugar na puwedi kang
magpahinga, ito ay plano ng Diyos kaya huwag tayong mawalan ng pag-asa.
MARIA
Tama ka Jose. Pero ganon ba talaga ang mga tao, wala bang puwang sa
kanila ang awa. Bakit hindi nila ipakita na may malasakit sila sa kapuwa. Isang
realidad Jose sa mundong ito na kung sino ang mayaman ay tunay na
pinapaburan samantalang tayong mga dukha ay hindi nila pinapankinggan.
JOSE
City of Iriga
88
Pagpapalain tayo ng Diyos, higit sa lahat ang gabay ng sanggol sa iyong
sinapupunan Maria, ang Mesias ang sinugo ng Diyos sa sanlibutan. Ang sanggol
na iyan ang siyang magtuturo ng mahuhusay na salita ng Diyos. Isisilang siya
dito sa lupa na isang mapakumbaba kahit isa lamang na dukha.
MARIA
Salamat Jose, wala akong takot sa paglalakbay na ito, kasama kita at ang
sanggol.
JOSE
Maria, tayo’y magpatuloy sa ating paglalakbay, tiyak na marami pa tayong
bahay na madadaanan, nawa’y isa sa kanila tayo ay patuluyin. Tayo na Maria.
(muling magpapatuloy sa paglalakad ang mag-asawa, ipiplay ang huni ng
mga kuliglig sa kailaliman ng gabi, hanggang dumating sila sa isang bahay,
kinatok ito ni Jose)
JOSE
Maria, makakapagpahinga kana, hintay muna at kakatukin ko lamang ang
bahay na ito. Magandang gabi po sa inyo. Ako po’y nakikiusap na pagbuksan
niyo, ang aking asawa ay buntis na kailangan magpahinga.
(bubuksan ang pinto ng Cagharong 2 upang silayan kung sino ang
kumakatok)
CAGHARONG 2
Dis-oras ng gabi ay talagang nagawa ninyong kumatok at isturbuhin ang
aming tulog, may sanggol sa loob, napuyat ako sa kaaalaga sa kanya, wala pa
akong tulog. Kailangan ko ring magpahinga at bukas ng maaga ay gagawa pa
ako ng tinapay. Mabuti pang umalis na lamang kayo.
JOSE
City of Iriga
89
Pakiusap ko po’y kahit saglit lamang ay patuluyin muna kami, kailangang
magpahinga ng aking asawa, kung manatili ang kanyang pagod baka’y abutan
siya ng panganganak.
CAGHARONG 2
At bibigyan niyo pa ako ng responsibilidad, kung dito yan manganak, ako
ngayon ang mag-aasikaso ng komadrona, magpapakain at ibibigay ang inyong
pangangailangan. May sanggol pa ako ayaw kong dumagdag pa kayo. Alis!
MARIA
Patawad sa aming pangangambala, kami na lama’y aalis. Pagpalain nawa
kayo ng Poong may-likha.
(isasara ang pinto ng Cagharong 2 samantalang si Joase at Maria ay
malungko na nilisan ang bahay na iyon, sa katabing bahay ay muli silang
kumatok)
JOSE
Magandang gabi. Humihingi kami ng tulong nawa’y kaming pagbuksan.
Malalim at malamig ang gabi. Nakikiusap po kami’y patuyin,
CAGHARONG 3
Sino yan? Tumahimik kayo, marami kami sa loob ng bahay na ito ayaw
kong magising sila dahil sa ingay ninyo. Kayo rin ay ayaw niyong magambala
ang pagtulog!
(galit na tugon ng Cagharong 3, kakapa si Jose sa kanyang bulsa upang
magpresenta ng buwis upang patuluyin lamang sila)
JOSE
Nakikiusap sana kami na kami’y saglit na patuluyin, bigyan niyo po sana
ng pagkakataong makapagpahinga ang aking asawa, malayo-layo na rin ang
aming nilakbay. Tanggapin sana ang buwis bilang kapalit ng pagpapatuloy.
City of Iriga
90
CAGHARONG 3
May sapat kaming salapi, hindi na naming yan kailangan. Kaya umalis na
lamang kayo. Huwag kayong umasa na makakapsok kayo sa aking bahay. Isa
lamang kayong isturbo.
(dahan-dahang tumalikod si Jose at Maria sa Cagharong 3)
TAGAPAGSALAYSAY
Maslalong lumamig ang gabi sa karanasang iyon ni Jose at Maria, pagod, lamig
at gutom. Walang naaawa sa kanila, walang nagpapatuloy. Ang kanilang paglalakbay
ay napupuno ng paghihirap.
MARIA
Jose, bakit walang naaawa sa atin, pagod na ako sa ating ilang araw na
paglalakbay, ramdam kong isisilang ko na ang sanggol.
JOSE
Kunting tiis na lamang Maria, huwag tayong mawalan ng tiwala sa Diyos.
May natatanaw pa akong mga bahay, susubukan ko muling tumatok. Hintay lang
Maria.
(sa ikaapat na pagkakataon, kakatok si Jose sa isang bahay na nadaan
nila)
JOSE
Magandang gabi po. Kami po’y humihingi ng tulong na sana’y patuloyin sa
inyong tahanan, malayo po ang aming pinagmulan.
CAGHARONG 4
Sino yan? Tumahimik kayo, marapat na ngayon palang umalis na kayo!
JOSE
Ang aming pakiusap na sana’y patuluyin, asahan na maaga kaming aalis,
kung may liwanag na. Buntis ang aking asawa at anomang oras ay maaari na
siyang manganak.
City of Iriga
91
CAGHARONG 4
Alam mo ng buntis ang iyong asawa. Bakit naisipan niyo pang maglakbay,
hindi mob a naisip ang kanyang kalagayan. Di sana’y sa inyong tahanan na
lamang kayo namalagi. Di ba kayo nag-iisip. Umalis na kayo!
JOSE
Kung gayon po ay humihingi kami ng patawad sa aming pangangambala.
Kami na po’y magpapaalam at asahan ninyong hindi na kami papablik pa.
Maraming Salamat po.
MARIA
Jose, nakakaawa na ang ating kalagayan, saan sasapit ang gabing
ito,walang naaawa sa ‘tin. Ni isang bahay ay hindi tayo pinatuloy.
JOSE
Maria, atin lamang na pagtiisan ang gabing ito. Alam kong hindi mo na
kaya, hayaan mong gumawa ako ng paraan. Tumuloy lang tayo Maria, may
natatanaw pa akong bahay, baka sakaling tayo pagbuksan at patuluyin.
(kakatok si Jose sa isang bahay na kanilang pinuntuhan, tatlong beses
niyang kinatok ang pinto)
JOSE
Magandang gabi po. Kami po’y humuhingi ng tulong. Ang inyong bukas
palad na pagtanggap ay aming kailangan. Nawa’y matulungan ninyo ang aking
asawa na pagpahingahin kahit saglit lamang. Ako po’y nakikiusap, wala na po
kaming ibang mahingiian ng tulong kundi kayo lamang.
CAGHARONG 5
Sa gabing ito bakit pinili ninyong bahay ko’y katukin. Dapat tayo ay
nagpapahinga. Buntis pa ang iyong asawa. Saan kayo galing?
JOSE
Kami’y galing pa sa Nazarette. Ilang araw na kami naglalakbay at ni isang
bahay ay hindi kami pinatuloy, manganganak na ang aking asawa. Kailangan
City of Iriga
92
niya ng pahinga. Nakikiusap kami. Parang-awa niyo na. Tanggapin niyo sana
ang aming buwis kapalit ng pagpapatuloy.
CAGHARONG 5
Anong mga pangalan ninyo?
JOSE
Ako si Jose, siya si Maria ang aking esposa.
CAGHARONG 5
Jose at Maria, paumanhin, napakaliit lang ng bahay naming, silipin ninyo
ang aming sahid, lahat ay nakahiya, kung papasukin ko kayo, hindi niyo rin
kayang magpahingang nakatayo. Paumanhin, hindi ito ang bahay na dapat ang
asawa mo’y magpahinga. Kung malaki lang sana ang bahay ko ay puwedi kayo.
MARIA
Maraming Salamat po, ang inyong kabutihan ay walang katulad. Kung
gayon po ay paumanhin sa aming isturbo. Bumalik na kayo sa inyong tulog.
Kami na po’y magpapaalam.
(magpapatuloy sa paglalakbay si Jose at Maria, ipiplay ang tunog ng mga
kuliglig at hanging nababalutan ng lamig, sa huling pagkakataon muli silang
kumatok, pupunta si Jose sa isang bahay, tatlong beses na kakatok)
JOSE
Magandang gabi po. Kami po’y humuhingi ng tulong. Bigyan niyo po sana
ng pagkakataong makapagpahinga ang aking asawa.
CAGHARONG 6
Anong klaseng ingay ito, hindi niyo ba alam na marami na ang tulog sa
bahay na ito, napakaingay. Umalis na lamang kayo at huwag nang mag-ingay,
isturbo lamang kayo lalo pa’t may mga bisita ako.
MARIA
City of Iriga
93
Patawad po, ang aming pagkatok ay paghingi ng sapat na oras na
patuluyin sa inyong bahay upang sandaling magpahinga, malamig ang gabi,
nakikiusap po kami.
CAGHARONG 6
Pasensiya! Wala kayong lugar sa bahay na ito kaya umalis na lang kayo,
alam niyo ba na ang mga bisita ko’y mayayaman, (titingin ang Cagharong 6 mula
ulo hanggang paa kay Jose at Maria) Mabuti pa’y umalis na lang kayo.
JOSE
Kung gayon po ay humihingi kami ng paumanhin. Maraming Salamat.
(umalis na lamang si Jose sa bahay na iyon)
MARIA
Anong klaseng kapalaran Jose ay ating sinapit sa gabing ito, wala ni isa
man sa kanila ay ang nagpatuloy sa atin. Manganganak na ako.
JOSE
Maria, kunting tiis na lamang, sa kabilang bayan ay may natanaw akong
isang kuweba, tirahan ng mga hayop tulad ng baka, doon tayo mamalagi, ito’y
isang misteryo, mangyayari na ang pagsilang ng sanggol na Mesias. Tayo na
Maria bago kapa abutan ng panganganak.
MARIA
Salamat Jose, sa kabila ng ating hirap, pagod at gutom sa paglalakbay
nariyan ka upang ako’y alalayan. Maraming bahay ang kinatok, walang
nagpatuloy. Sa gabing ito, saksi ang mga bituwin n ani minsa’y hindi tayo
pinagbigyan. Totoo ngang misteryo ito Jose, na talagang mangyayari. Kaya Jose
tanggalin mo na ang lumbay sa iyong sarili.
JOSE
Salamat Maria na aking esposa, kung gayon halika na, natatanaw ko na
ang isang kuweba. Doon mo isisilang ang sanggol na Mesias na papangalanan
nating Hesus.
City of Iriga
94
(unti-unting sasara ang telon, tapos na ang kanilang pag-Harong-Harong,
babalik ang eksena sa mag-ina,sila’y magkatabing nakaupo sa dati niyang
puwesto)
CHRISTINE
Mommy! Napakaganda ng Harong-Harong.
MOMMY SHINE
Tama anak. Sige nga para makompleto muna ang activity sa module mo.
Ano ang iyong realization anak?
CHRISTINE
Napakahirap po ng pinagdaan ni Jose at Maria. Kung isa po ako sa
Cagharong papatuyin ko po sila. Alam ko Mommy na kailangan nila ng tulong.
Maging mabait tayo sa kapuwa. Isa iyon sa aking natutuhan mommy.
MOMMY SHINE
Ang galing talaga ng anak ko. Sige na matulog kana anak.
(magyayakapan ang mag-ina, unti-unting magdidilim ang entablado)
TAGAPAGSALAYSAY
Ngayon ay nasaksihan natin ang paglalakbay ni Jose at Maria upang
isilang ang sanggol na Tagapagligtas. Lagi lamang nating alalahanin na ang
pagtanggap ng isang panauhin sa tahanan na hindi kinikilala ang katayuan sa
buhay, mahirap man o mayaman kailangang bukas tayo sa pagtanggap. Iyon ay
lubos na itinuturo sa dulang ito. Muli ang dulang Harong-Harong. Maraming
Salamat at magandang gabi sa inyong lahat.
(magpapatugtog ng isang awit pamasko)
-Wakas-
City of Iriga
95
Harong-Harong: Tradisyonal na Pagtatanghal sa Pasko ng Pagsilang ng
Nabueños
Ang karagdagang kagamitang pampagtuturo na ito ay ginawa upang magkaroon
ng batayang nakasulat kung ano ang konsepto ng Harong-Harong bilang isang dulang
panrelihiyon tuwing pasko ng mga taga-Nabua, Camarines Sur. Mainam na gamitin ang
kagamitang ito upang mas maipabatid, malaman at maipreserba ang tradisyong ito.
Layunin ng aklat na ito na mas lalong magamit sa larangan ng edukasyon lalong
higit sa lahat sa mga baitang na pinagyayaman ang lokalisasyon, na ipinagyayaman sa
bagong kurikulum ng bansa ang Enhanced Basic Education o R.A 10533. Kaugnay nito,
masusing inihanay, binalangkas, inisa-isa ang nilalaman ng aklat na may pamagat na
HARONG-HARONG: TRADISYONAL NA PAGTATANGHAL SA PASKO NG
PAGSILANG NG NABUEÑOS: (1) Ang Kahulugan ng Harong-Harong, sa bahaging ito
binigyang diskripsyon ng katangian at pangkabuoang tingin ng tradisyon bilang
pagpapahalaga ng pagsasadulang ito tuwing panahon ng Adviento, (2) Hinggil sa
Bayan ng Nabua, Camarines Sur, ipinakilala sa bahaging ito ang Nabua bilang pokus
ng pag-aaral, ang lokasyon, mga distrito, ang pagkadeklara ng bayan, mga produkto, at
ang pagtatampok ng mga gawaing panrelihiyon tulad ng Harong-Harong, (3) Ang
piyesa ng Harong-Harong, makikita sa bahaging ito ang mismong piyesa na naisaayos
sa mga saknong at katudtod kung paano ang pagkakasunod-sunod nito,
pinangungunahan ng tauhang sina Jose, Maria at ang mga Cagharong (may-ari ng
bahay), ito ay binubuo ng limang daan dalawampu (520) na taludtod at isang daan
City of Iriga
96
tatlumpu (130) na saknong. Makikita rin ang tamang paggalaw ng mga tauhan dahil
hayag ang mga salitang luluhod, tatayo at magmamarcha, (4) Ang Pagsusuri ng
Nilalaman ng Harong-Harong, makikita sa bahaging ito ng aklat ang aktuwal na
pagsusuri na naging pamantayan ang minungkahi ni Nenita Papa, may isa, dalawa,
tatlo, apat at limang pinagsama-samang saknong ang sinuri batay sa pagkakagrupo
nito, (5) Isang Iskrip ng Harong-Harong, gumawa ang mananaliksik ng isang iskrip na
may pamagat na HARONG-HARONG: MISTERYO NG PAGLALAKBAY, ISANG
DULA , ito’y maaaring gamitin sa pagsasadula sa entablado, naglalaman ito ng
paghihirap ni Jose at Maria sa paglalakbay upang isilang si Hesus, may dalawang
tagpo na ginamitan ng paglalarawan sa kagamitan, musika, at galaw ng mga tauhan,
(6) Kasuotan ng Harong-Harong, pinaliwanag sa bahaging ito ang tamang kasuotan ni
Maria, Jose at ang mga Cagharong (may-ari ng bahay) na nakabatay sa biblikal na
paniniwala, (7) Ang Piyesa sa Musika ng harong-Harong, malugod na lumikha ng isang
piyesa sa kabuoang musikang gagamitin sa Harong-Harong na naglalaman ng Paso o
Marcha, Introduction, pag-awit ni Maria, Jose at mga Cagharong at Decho, kalakip rin
ang mga musikang maaaring gamitin sa pagtatapos ng pagsasadula, at (8) Mga
Dokumentasyon.
City of Iriga
97
City of Iriga
98
City of Iriga
99
City of Iriga
100
City of Iriga
101
City of Iriga
102
City of Iriga
103
City of Iriga
104
City of Iriga
105
City of Iriga
106
City of Iriga
107
City of Iriga
108
City of Iriga
109
City of Iriga
110
City of Iriga
111
City of Iriga
112
City of Iriga
113
City of Iriga
114
City of Iriga
115
City of Iriga
116
City of Iriga
117
City of Iriga
118
City of Iriga
119
City of Iriga
120
City of Iriga
121
City of Iriga
122
City of Iriga
123
City of Iriga
124
City of Iriga
125
City of Iriga
126
City of Iriga
127
City of Iriga
128
City of Iriga
129
City of Iriga
130
City of Iriga
131
City of Iriga
132
City of Iriga
133
City of Iriga
134
City of Iriga
135
City of Iriga
136
City of Iriga
137
City of Iriga
138
City of Iriga
139
City of Iriga
140
City of Iriga
141
Balidasyon ng Karagdagang kagamitang Pampagtuturo

City of Iriga
142
Ang balidasyon ng isang karagdagang kagamitang pampagtuturo ay kailangan
upang masigurong akma sa interes, hulig at baitang ng mga mag-aaral. Ito’y isinagawa
ng sampung (10) katao na dalubguro na nagtuturo ng asignaturang Filipino sa Junior
High School, Ulongguro, at ilang kaguruan na matagal na sa serbisyo na nagtuturo sa
pampublikong paaralan ng Sangay ng camarines Sur. Makikita sa Talahanayan 1 ang
bilang nagvalideyt, tatlong (3) na dalubguro o master teacher sa Pambansang Mataas
na Paaralan ng Nabua; isang (1) dalubguro sa Departamento ng Filipino ng
Pambansang Mataas na Paaralan ng Nabua; apat (4) na Guro III na mahigit dalawang
dekada nang nagtuturo sa pambansang Mataas na Paaralan ng Nabua; isang (1)
mahusay na guro na tapos na rin ng kanyang masteral degree mula sa Tandaay High
School; at isang (1) retaired Supervisor sa Filipino ng Sangay ng Camarines Sur.
Talahayanan 1
Mga Nagvalideyt ng Karagdagang Kagamitang Pampagtuturo
Katungkulan Bilang Bahagdan
Retaired Filipino Supervisor sa 1 10

DedEd Cam. Sur
Ulongguro 1 10
Dalubguro 3 30
Guro 5 50
Kabuoan 10 100
KURIKULAR NA EBALWASYON NG KARAGDAGANG KAGAMITANG
PAMPAGTUTURO
City of Iriga
143
Ang anomang gawain ay kailangang dumaan sa isang balidasyon at
pagsusuri nang sa gayon ay magkaroon ng magandang mungkahi at rekomendasyon
para sa lalong ikauunlad, mapaganda at maging maayos ang kinalabasan ng pag-aaral.
Talahanayan 2
Kurikular na Ebalwasyon ng Karagdagang Kagamitang Pampagtuturo
HARONG-HARONG- Tradisyonal na Weighted Interpretasyon

Pagtatanghal sa Pasko ng Pagsilang ng Mean
Nabueños
1. Pabalat 4.83 Napakahusay

2. Paunang Salita 4.93 Napakahusay
3. Talaan ng Nilalaman 4.83 Napakahusay
4. Diskripsiyon ng Harong-Harong 4.73 Napakahusay
5. Hinggil sa Bayan ng Nabua, Camarines 4.93 Napakahusay
Sur- Diskripsiyon ng Lugar ng Pag-aaral
6. Piyesa ng Harong-Harong 4.80 Napakahusay
7. Harong-Harong: Misteryo ng Paglalakbay
Isang Dula (Iskrip)
a. Nilalaman 4.93 Napakahusay
b. dayalogo 4.80 Napakahusay
C. Tiknik sa pagsulat ng Iskrip 4.77 Napakahusay
8. Kauotan ng mga Tauhan sa Harong-Harong 4.67 Napakahusay
9. Musikang Ginamit sa Harong-Harong 4.93 Napakahusay
Kabuoan 4.83 Napakahusay
Legends: 4.20 - 5.00- Napakahusay; 3.40 – 4.19- Mahusay-husay; 2.60 – 3.39-

Mahusay; 1.80 – 2.59- Katamtamang-husay; at 1.00 – 1.70 -Mahina.
Makikita sa Talahanayan 2, ang buod ng resulta ng kurikular na ebalwasyon ng
karagdagang kagamitang pampagtuturo na may pamagat na HARONG-HARONG:
Tradisyonal na Pagtatanghal sa Pasko ng Pagsilang ng mga Nabueños. Sa

City of Iriga
144
talahanayang ito, makikita ang kabuoang weighted mean 4.84 na may interpretasyon
na napakahusay.
Ang mga sumusunod na kriterya ay napakahusay: Paunang Salita, Hinggil sa
Bayan ng Nabua, Camarines Sur- Diskripsiyon ng Lugar ng Pag-aaral, Nilalaman ng
Harong-Harong batay sa isinulat na iskrip ng dula, at musikang gagamitin sa
pagtatanghal ng dula na may kabuoang puntos mula sa kalahok na pag-aaral na 4.93;
ang Pabalat at Talaan ng Nilalaman ay may kabuoang puntos na 4.83; ang Piyesa ng
Harong-Harong at Dayalogo batay sa isinulat na iskrip ng dula na may kabuoang
puntos na 4.80; ang tiknik sa pagsulat ng Iskrip batay sa isinulat na iskrip ng dula ay
may kabuoang puntos na 4.77; samantalang nakakuha naman ng 4.73 na puntos ang
Diskripsiyon ng Harong-Harong; at ang Kasuotang dapat gamitin sa pagtatanghal ay
may kabuoang puntos na 4.67.
Nangangahulugan lamang na ang karagdagang kagamitang pampagtuturo ay
ginagawa ng mahusay.
City of Iriga
145
KABANATA IV
BUOD, NATUKLASAN, KONKLUSYON AT REKOMENDASYON
Sa kabanatang ito, ipinapahayag ang buod ng pananaliksik. Ang kinalabasan o
mga natuklasan sa pag-aaral na ito ay nakatala. Batay sa natuklasan, nabuo ang
konklusyon at mga rekomendasyon para sa karagdagang kaalaman ng mga taong may
kaugnayan sa isinagawang pananaliksik.
Buod
Pangunahing layunin ng pag-aaral ang pagsusuri ng nilalaman ng Harong-Harong
bilang relihiyonal na tradisyon tuwing sasapit ang Pasko ng Pagsilang. Sinagot ng
pananaliksik ang sumusunod na tiyak na katanungan: (1) Ano-ano ang nakapaloob ng
Harong-Harong bilang tradisyon tuwing sasapit ang Pasko? (2) Paano isinasadula ng
mga Nabueños ang Harong-Harong tuwing sasapit ang Pasko? (3) Batay sa pagsusuri
ng nilalaman at sa pagsasadula ng mga Nabueños. Anong karagdagang kagamitang
pampagtuturo ang maaaring mabuo? (4) Ang nabuo bang karagdagang kagamitang
pampagtuturo ay balido ayon sa mga gurong nagpakadalubhasa sa sining?
Sinaklaw ng pag-aaral ay Harong-Harong bilang panrelihiyonal na pagtatanghal
sa bayan ng Nabua, Camarines Sur. Ang paglikom ng mga datos ay lilimitahan lamang
sa San Antonio Ogbon, Nabua, Camarines Sur, isang barangay na patuloy ang
pagsasagawa ng ganitong tradisyon. Nakabatay ang pag-aaral sa nilalaman, paano
ang pagsasagawa ng mga Nabueños ng Harong-Harong tuwing sasapit ang Pasko, ang
Harong-Harong na dulang panrelihiyon ay maging lunsaran sa pagbuo ng kagamitang

City of Iriga
146
pampagtuturo batay sa bokalisasyon, iba’t ibang ekspresyon ng mukha, koryograpiya,
aspektong teknikal at pagpapakahulugan sa mga salita, taludtod, saknong.
Pamamaraan
Ginamit ang palarawang pagsusuri upang matukoy ang nilalaman ng Harog-
Harong. Binigyang pansin ang pagsusuri ng nilalaman ng Harong-Harong bilang isang
dulang panrelihiyon tuwing sasapit ang pasko. Sinuri ang isang daan tatlumpu (130) na
saknong na may dayalogo o sagutan ni Maria at Jose bilang pangunahing tauhan sa
Harong-Harong, ang kanilang paghahanap ng mapapanganakan ni Maria kay Jesus. Sa
aklat ng Panunuring Pampaitikan nina Gloria P. San Juan, et.al. ay matatagpuan ang
pamantayan kung paano ang pagsusuri ng isang akda kaya ginamit ng mananaliksik
ang pamantayan sa pagsusuri ni Nenita Papa na kinabibilangan ng pagsusuri ng
nilalaman. Ang mga sumusunod na hakbang ay ang paraan ng pagkuha ng datos: una,
bibigyang pansin ang Harong-Harong sa bayan ng Nabua, Camarines Sur na siyang
sentro ng dokumentasyon, pangalawa, mangangalap ng ilang naisulat na piyesa na
ginagamit sa pag-awit ng Harong-Harong , pangatlo, pagsusuri ng nilalaman ng
ganitong tradisyon, pang-apat, itatala ang natuklasan halimbahang ang nilalaman, kung
paano isasagawa, paano awitin at kung anong pagkakasunod-sunod na paraan ito
isasagawa, panlima, gamit ang video recording at diyornal ay maitatala ang
mahahalagang detalye, mga elemento at sangkap ng ganitong pagtatanghal
panrelihiyon.
City of Iriga
147
Mga Natuklasan
Batay sa pagsusuring ginawa, ang mga sumusunod na konsepto ay natuklasan:
1. Natuklasan na ang pagsasadula ng Harong-Harong ay nakabatay sa
Harong-harong.
2. Ang masusing pagsusuri sa isang daan tatlumpung saknong na dalit (binubuo
ng wawaluhing sukat na may tugma sa bawat saknong), malinaw na kinapalolooban ito
ng tunay na paghihirap ni Jose at Maria sa paghahanap ng matutuluyan upang isilang
ang Sanggol na Tagapagligtas, mahahati sa labing-tatlong bahagi ang paglalahad nito
bilang pagpapaliwanag, sa bawat bahagi ay mayroong sampung saknong mula sa
Harong-harong:
2.a. Natuklasan sa Saknong 1-10 ang unang pag-awit mababakas ang
pagpapakilala ni Jose kay Maria hindi lamang isang asawa kundi pinagpala sa lahat,
iginagalang kaya kinurunahan bilang reyna ng mga reyna, siya ay itinalaga ng langit na
ipanganak ang Sanggol na Tagapagligtas at Mesias. Ngunit sa pagkakataong ito ang

City of Iriga
148
pagdadamhati sa puso ni Jose na nakikita niyang si Maria ay nakararanas ng lubos sa
paghihirap na hindi niya akalaing mararanasan niya. Isang malaking hamon para kay
Jose na maialintana o maalis ang hirap na nararanasan ni Maria. Ang dahilan ng
paglisan ni Jose at Maria na ipinapakita rin sa aklat ni Mateo na nabalitaan ni Haring
Herodes na isisilang ang batang magiging hari, nagalit ito kaya ipinahanap sa mga
pantas. Nagdisesyon ang mag-asawa na lisanin ang Nazareth ay pumunta sa
Bethelem. Ang lubos na kalungkutan at pagkataranta ni Jose na ilayo sa kaniyang
bayan -Nazareth ang kanyang mag-ina sapagkat lubos na panganib ang
matutunghayan. Paglayo kahit kabuwanan na ni Maria, anoman ang mangyari si Jose
bilang esposo gagampanan ang nararapat, sa bayan sanang doon isisilang si Jesus na
tagapagligtas na nakasaad sa kasulaan ay ipapanganak na puno ng pangaba. Ang pag-
anyaya sa mga taong nasasakupan sa lugar para matunghayan ang pagtatanghal.
Isang malaking saksi ito ng paghihirap ni Jose at Maria na maipakita sa mga tao na
hindi madali ang pinagdaanan. Sa kanila ng unos ng panahon, aawit ng maluwalhating
mga angel sa lahit upang ipamalita ang pagsilang ng tagapagligtas. Ang Belen na
simbolo ng sagradong pamilya ay simula ng ating pagsunod sa mga salita na mula pa
kay David (mga unang tao na nagpatututo na ang Diyos ay nabuhay noon hanggang
ngayon). Kitang mga dakilang tagapagsunod ay makakasaksi na hindi alintana ang
pagkatok sa mga tahanan upang tayo ay pagbuksan, nababakas nito ang pagtanggap
sa may mga sakuna o unos ng buhay.

City of Iriga
149
2.b. Natuklasan sa Saknong 11-20 ay naglalaman ng masidhing pag-alis ng takot
sa dibdib ni Maria at Jose sa kanilang pagsisimulang magkalakbay. Sa dalit na ito si
Maria ang aawit, hinihiling niya sa kanyang esposo na alisin ang pighating nasa puso,
magtiwala sa Diyos na tagapaligtas ng lahat, handang tulungan, alalayan at gumabay
sa paglalakbay. Tunay na si Maria ay handang isilang ang sanggol, ito ay tunay na
pagtanggap, walang puwang sa paghihirap na ito ang takot na kailangang malampasan.
Pagtitiwala ay salitang matibay, ang Diyos ay makakapitan sa lahat ng sakit. Si Maria at
Jose sa loob-loob may takot subalit kailangan nilang maging malakas dahil may
Dakilang Ama na patuloy na nagbabantay. Ang pagsunod sa kagustuhan ng Diyos ay
isang pagtupad sa kanyang ninanais, ang pagsilang ay nakatadhana, ito ay patututo na
may tutubus sa kasalanan ng mundo. Sa pag-awit nito ni Maria mababakas ang
matayog niyang pagkadakila sa Poong May Likha. Walang sukatan ang ligaya, lungkot
at pighati ngunit normal ito sa lahat ng pagkakataon. Tinuturan niya si Jose na gumayak
na may matinding pananampalataya na nariyan lang siya nanatiling nagbibigay lakas at
kalinga. Sa buhay ng tao madalas na nakakalimot sa Diyos, ipinapakita ni Maria na
makakatagpo tayo ng kaligayahan sa pagtatapos ng kalungkutan.
2.c. natuklasan sa saknong 21-30 na Ipinakita sa sampong saknong ang
kanilang muling paghahanda. sa unang mga awit ay puno nang pangamba. Sa
pagkaktaong ito magsisimula na ang dalit ng paglalakbay. Si Jose responsibilidad
niyang makahanap ng maaaring masakyan, na maaaring magamit sa kanilang
paglalakbay, isang dongkey (kabayong maliit) na sasakyan patungo sa isang bayan,

City of Iriga
150
patututo ito na malaki ang pangangailangan ni Jose sa maalagaan si Maria sa
tatahaking paglalakbay. Si Jose ay aawit ng pagkagalak, iprenesenta ni Jose kay Maria
ang isang Jumentillo na kanyang sasakyan at ang lahat ng mga pangangailangan.
Kung lubusan nang nakapaghanda si Maria, ang pagharong-harong ay magsisimula na,
isina-Diyos ni Jose na proteksiyonan, gabayan at kalingain sa kanilang pag-awit ng
paglalakbay.
2.d. Natuklasan sa saknong 31-40 ay na sa awit na ito ni Jose nababakas ang
malaking pagtanggi niya kay Maria sa pagbendisyon sapagkat wala siyang
kapangyarihang gawin ito, ibinigay niya rin ang pagbebendisyon kay Maria dahil alam
niyang siya ay pinagpala sa lahat ng babae. Ang pagsilang ng sanggol na sinugo ng
Diyos ay malaking pagkakataon kay Maria. Pagdadala ng sanggol na tagapagligtas ng
sanlibutan. Si Jose ay dama ang pag-awit ng pagtanggap. Si Maria na ang nagturan na
kahit sino ay maaring magbendisyon basta’t nasa kanya ang tunay na esperitu. Si Jose
ay handang lumuhod upang pagpalain si Maria bilang isang Berhin.
2.e. (Saknong 41-50) Sa awit na ito ni Jose ay mababakas ang labis na pagdulog
sa Diyos, paulit-ulit ni Jose na bigyan ng matayog na lakas ng loob at pagtubay sa
pagsisimula ng paglalakbay na kanilang lalandasin. Kung sa kanilang pagdaraanan ay
may mga nagkalat na sagabal, huwag sanang itulot na sila ay madapa at mawalan ng
pag-asa. Sa gitna ng malalim na gabi ninais na makatagpo ng isang tahanang
magpapatuloy, nakiusap si Maria na huminto sandali sa isang bahay upang

City of Iriga
151
magpahinga. Kung nanaisin ni Jose ang pabor na ito ni Maria ay mabigyan ng
pagtugon. Huwag ialintana ang gabing madilim. Agad ang pagsang-ayon ni Jose sa
kahilingang ito ni Maria na tumigil pansamatala sa isang bahay na natanaw. Mabuti ito
sa malalim na gabi, inuna ni Jose ang kapakanang ito ni Maria na nagdadalang-tao.
Mababakas ang matinding pagngangambala ni Maria at Jose sa bahay na kanilang
pinakiusapan, nakakalikha ng matinding ingay na maaring makaisturbo sa mga tulog
2.f. (Saknong 51-60) Humihingi ng patawad si Maria at Jose sa
pangangambalang naidulot mula sa ingay na kanilang nalikha, ang pagtawag at ingay
ng mag-asawa ay isang pakiusap ng pagapatuloy dulot na sila ay kailangang
magpahinga sa malalim na paglalakbay, kung ang paiusap ay binigyan ng magandang
tugon ito’y lubusan nilang ipagpapasalamat, pagtanaw ng utang na loob sapagkat
pambihira itong pagpapaunlak sa bisita, bukas -loob nila itong tinanggap at nirespeto
ang desisyong hindi pagpapatuloy. Sila ay aalis na lamang upang hindi na muling
makapagdulot ng ingay ngunit kahit saglit lamang ay patuluyin pa rin maibsan lamang
ang gabing madilim at malamig. Sabay ang pag-awit ni Jose at Maria na sa kabila ng
malalim na gabi bigyan pa rin sila ng lamparang magbibigay liwanag sa kanilang
paglalakbay. Dumulog si Jose sa Diyos na pagtiisan lamang ang danas na ito dahil
naniniwala siyang didigan ng Diyos ang kanilang paghihirap. Papawiin ng Diyos ang
City of Iriga
152
mapait na luha at huwag pagmasdan ang sala ng di nagpapatuloy, patawarin sila,
unawain at palinawin ang isipan. Ang anumang plano ng Diyos sa paglalakbay ng mag-
asawa ay kanilang tatanggapin ng malulwahati. Totoo ang sabi ni Maria sa awit na ang
mundo ay minsan lamang matutunghayan ang kaliwagan na ang intensiyon mo’y
kabutihan titingnan ng tao na masama, walang puwang sa kanila ang lubos nap ag-
unawa kundi mas naghahari ang pansariling kagustuhan. Ang reyalidad na ito sa
mundo na mas malaki ang pabor sa mayayaman kaysa mahirap.
2.g. (Saknong 61-70) Malaki ang pag-asa ni Maria na liliwanag ang isip ng mga
tao. Higit sa lahat alam niyang magtuturo ng magagandang salita mula sa Diyos ang
sanggol na kanyang minamamalas sa kanyang sinapupunan. Ang Mesias na sinugo ng
Diyos na magpapatutoo na ang mga tao’y kailangang mahanap ang tunay niyang
adhikain sa buhay, ang paghindi pagtanggap sa mas nangangailangan, ang hindi
pagbukas sa mga kumakatok, sa mga hindi nagpapainom sa mga pahang tao ay
walang puwang sa kagustuhan ng Diyos. Hiling ni Maria na makilala nila ang Mabuti
upang sila’y makapasok sa kaharian ng Diyos. sa awit ring ito ni Maria na hawak-hawak
ang tiyan nangungusap sa sanggol bilang magandang mukha ng Diyos na patawarin
ang lahat ng tao sapagkat hindi nila alam ang kanilang ginagawa. Marubdub ang awit
na ito ni Maria sa dinaras nil ani Jose sa unang bahay na di sila pinatuloy na nawa’y
ang kanilang paglalakbay ay mapagtiisan lamang, siya mas lubos na nanalig na mas
bigyan pa ng lakas sapagkat ang tiis ay kakambal ng kaginhawaan, kakambal rin ito ng
katiwasayan sapagkat natamo ang adhikaing sa buhay. Ito ay ang kahulugan ng tunay
City of Iriga
153
na paglalakbay. Pagtitiis dahil sa bandang huli makakamtan din ni Jose at Maria ng
liwanag mula sa kalangitan.
2.h. (Saknong 71-80) Sa ikalimang araw na kanilang paglalakbay natanaw na ni
Jose ay Belen na pagsisilangan ng sanggol na tagapagligtas, buong pusong ipinahayag
na ang mga bahay na kanyang natatanaw ay tunay na tatanggap sa kanila na kanila
ring tutunguhin. Kaya pakiusap ni Jose kay Maria na tuloy lamang sila sa paglalakad
sapagkat malapit na nilang masilayan ang pagbubukang liwayway. Kung sakaling
dumating na sila, mas makakapagpahinga na si Maria sa kabila ng lubos na pagod lalo
pa’t nagdadalang tao ito. Humantong na sila Jose at Maria sa ikalawang bahay na
kanilang kinakatok upang humihingi ng saglit na panahon ng pagpapahinga sa kabila
ng matinding paglalakbay, ang maipagkakaloob na oras ng pagpapahinga ay lubos
nilang ipagpapaslamat, maawa na patuluyin lalo pa’t matindi ang pagod at buntis pa.
Tugon ng may may-ari ng bahay, na muli huwag magdulot ng ingay na dapat panatilihin
ang tahimik na gabi. Tugon ni Maria at Jose na sila’y patuluyin kahit mahirap lamang
kung sakaling maawa bigyan sana ng sapat na oras upang patuluyin upang
2.i. (Saknong 81-90). Sa ikaltong pagkakataon sa tagpo ng paglalakbay ni Jose
at Maria ay muli silang kumatok sa ibang munting bahay, muli nilang isinalaysay na sila
ay maawaan upang patuluyin kahit kunting oras lamang ng pamamahiya, sa labis na

City of Iriga
154
pagod, madilim na gabi, ang panahon ay napakalamig kaya kung sila’y pagbubuksan,
pagtanaw ng malaking utang na loob. Tugon ng may-ari ng bahay na humihingi ng
paumanhin dahil ang marami na rin silang nakatira, walang puwang at espasyo para sa
kanila. Bukas-loob na tumugon ang mag-asawa na humihingi ng patawad sa kanilang
nalikhang panggamgambala, sila’y nagpaalam na may lungkot. Sa ikaltong
pagkakataon walang nagpatuloy sa kanila. Sa ikaapat na pagkakataon si Jose at Maria
ay muli na namang kumatok upang humingi ng tulong pamamahiya, hindi naging madali
para sa kanila na gawin ito dahil ikatlong beses na silang tinanggihan ngunit buo pa rin
ang kanilang loob at may pag-asang patutuluyin sa kabila ng matinding paglalakbay. Sa
kanilang pagkatok na umaasang patuluyin muli nilang ipinahayag na maawa ang may
ari ng bahay upang mamahinga. Sumagot ito, tinanong kung anong mga pangalan na
kusang nagbigay ingay sa bahay na sa gitna ng matinding dilim ‘di ba batid ni Jose at
Maria na marami na ang tulog. Tugon ng mag-asawa na sila sana’y patuluyin upang
mamahinga dulot na malayo ang kanilang pinanggalingan-sa Nazareth, na kung
patutuluyin magbibigay na sila ng buwis bilang palit ng pagpapatuloy. Katulad din ng iba
hindi sila pinatuloy dulot na marami na rin ang nasa loob ng bahay. Sa ikaapat na
pagkakataon ang pagkatok ng pagpapatuloy ay ipinagkait sa mag-asawa.
2.j. (Saknong 91-100) Pagpapatawad ang nais nilang ipadama sa kanilang
kinatok sa nalikhang pangangambala, nagpakumbaba pa rin nilang ipinagkaloob kahit
na hindi sila pinatuloy, ang anomang hindi pagtupad sa kanilang pabor ay hindi sila
City of Iriga
155
nagtatanim ng sama ng loob sapagkat mas mabuting isa-Diyos na lamang nila ito. Ang
mabisang paghingi ng patawad sa anomang nalikhang sala o pangambala mas
binigyan nila ng pansin. Umawit na may pighati sa kanyang pakiramdam, kung sino ang
ang nakakaawa ay mas tinitingnan pa ng tao na nakakaawa, kung sino ang mas
nakaaangat ay siya pang hindi makaunawa ng pagpapatuloy, ito ay isang patutoo sa
buhay ng tao minsa’y humingi ka ng tulong sa sampung tao isa o minsa’y wala sa
sampu ang tutulong. Nakiusap siya kay Maria bilang kanyang esposa na pagtiisan
lamang ang paghihirap at dumulog sa Diyos na mahal. Yaong matinding
pananampalataya ang ang lubos nilang pinanghahawakan. Mababakas pa rin ang pag-
asang pagbubuksan sila ng pinto kaya ninais ni Jose na muling kumatok sa ikalimang
pagkakataon na baka’y pagkalooban na sila ng sigla. Upang patuluyin nagpresenta
silang magbigay ng buwis.
2.k. (Saknong 101-110) Sa awit na ito ni Maria at Jose ipinahayag nila na
kailangan nila ng bahay na matutuluyan na sa kabila ng malayong paglalakbay mula sa
Nazareth at kung sakaling patutuluyin ay handing magbigay ng buwis kaya sila’y
nagpumilit na kumatok. Dahil sa nagabihan na sa paglalakad. Lahat ng mga kalsada at
bahay ay kanila nang tinungo na nangibabaw ang subrang lamig na nagbabakasali na
may tahanang magpapatuloy. Kaya labis ang pakiusap ni Jose at Maria na kaawaan
sila at nawa’y isulat na sa papel ang kanilang pangalan nang sa gayo’y maibigay na rin
nila ang karampatang buwis. Ipinahahag sa awit na ito na hindi pinatuloy sa ikalimang
pagkakataon ang mag-asawa, muling nagpaalamn maluwalhati pa rin ang kanilang

City of Iriga
156
gabi, bitbit ang pag-asang may magpapatuloy sa gitna ng madilim at malamig na gabi.
May Diyos na nagmamahal sa kanila, tinanggap ang pag-ibig at pasasalamat sa
Mabathalang tatak ng proteksiyon. Yumuyuko sa harapan nang may kababaang loob at
pag-aalay ng marubdob nap ag-ibig at katapatan sa Diyos.
2.l. (Saknong 111-120) Sa Ikaanim na pagharong ng mag-asawa nawa’y
pagbuksan na sa kabila ng gabing kadiliman maabakin sanang patuluyin. Sa awit na ito
ng mag-asawa ay nagnanais na patuluyin higit pang nakakaramdam na si Maria ng
hirap dulot na unti-unti nang sumasakit ang tiyan. Sagot ng Cagharong na kung sino
ang yaong kumakatok na nagbibigay ingay sa lugar, pilit na pinaalis ng may-ari ng
bahay sina Maria at Jose dulot na labis ang kanilang pangambala. Pilit paring
ipinahayag ng mag-asawa ang kanilang layunin na patuluyin sa kabila ng napakalayong
pinagmulan. Ang paghahanap ng lugar na pagpapahingahan ay hindi pa rin nila
nararanasan. Ito ang tangi lamang nilang hiling ang tumugon sa pangangailangan, kaya
kung sakaling maawa ipagkaloob ang hiling. Agaran din tumugon ang may-ari ng bahay
na anong klaseng awa ang nais sa kanilang ibigay, anong pakialam niya sa awa,
pinaalis na walang pakundangan at pinamukhang walang pakialam, ang pag-iingay ni
Jose at Maria ay malaking gulo lamang ito para sa kanila. Sa ikaanim na pagkakataon
ay hindi na naman sila pinatuloy. Pasasalamat pa rin ang handog ng mag-asawa kahit
ganoon na lamang ang turing sa kanila. Ang Diyos ang bahala sa kanila.
2.m.(Saknong 121-130) Sa huling pag-awit na ito ni Jose natuklasan niya ang
kaluwalhatian sa kanyang puso – ang ‘di mawalan ng pag-asa, isa lamang itong
City of Iriga
157
pagsubok para sa kanila na kailangan nilang kaharapan. Malaking prebelihiyo para sa
kanila na kapilingin ang sanggol na tagapagligtas at simbolo ng pamilyang
nagmamahalan o sagrada familia. Pasasalamat ni Jose kay Maria bilang Berhin ng mga
Berhin na itinalaga ng Diyos na magtiis ng labis-labis. Ngayon alam na ni Jose na
nakasaad ito sa kasulatan na sila mismo’y nagpatutoo sa misteryo sa pagsilang ng
sanggol. Kaya ang kanilang pagsunod sa kagustuhan ng Diyos kaya muli nilang
iginayak ang kanilang paglalakad patungo sa sabsabang iluluwal ni Maria ang sanggol
na tagapagligtas, Si Hesus.
3. Ginamit ang nilalaman ng sinuring Harong-Harong upang makabuo ng isang
karagdagang kagamitang pampagtuturo na may pamagat na Harong-Harong:
Tradisyonal na Pagtatanghal sa Pasko ng Pagsilang ng Nabueños, ito ay ginawa
upang magkaroon ng batayang nakasulat kung ano ang konsepto ng Harong-Harong
bilang isang dulang panrelihiyon tuwing pasko ng mga taga-Nabua, Camarines Sur.
Mainam na gamitin ang kagamitang ito upang mas maipabatid, malaman at
maipreserba ang tradisyong ito.
4. Natuklasan sa ginawang balidasyon at pagsusuri ng sampung (10)
mahuhusay na guro, dalubguro, ulongguro at supervisor sa Filipino ang karagdagang
kagamitang pampagtuturo na may pamagat na HARONG-HARONG: Tradisyonal na
Pagtatanghal sa Pasko ng Pagsilang ng mga Nabueños. Ang mga sumusunod na
kriterya ay napakahusay: Paunang Salita, Hinggil sa Bayan ng Nabua, Camarines Sur-
Diskripsiyon ng Lugar ng Pag-aaral, Nilalaman ng Harong-Harong batay sa isinulat na

City of Iriga
158
iskrip ng dula, at musikang gagamitin sa pagtatanghal ng dula na may kabuoang puntos
mula sa kalahok na pag-aaral na 4.93; ang Pabalat at Talaan ng Nilalaman ay may
kabuoang puntos na 4.83; ang Piyesa ng Harong-Harong at Dayalogo batay sa isinulat
na iskrip ng dula na may kabuoang puntos na 4.80; ang tiknik sa pagsulat ng Iskrip
batay sa isinulat na iskrip ng dula ay may kabuoang puntos na 4.77; samantalang
nakakuha naman ng 4.73 na puntos ang Diskripsiyon ng Harong-Harong; at ang
Kasuotang dapat gamitin sa pagtatanghal ay may kabuoang puntos na 4.67. Sa
pangkabuoan ay may 4.83 na puntos na nangangahulugan lamang na ang
karagdagang kagamitang pampagtuturo ay ginagawa ng mahusay.
Kongklusyon
Batay sa natulasan ang sumusunod ay nabuong kongklusyon:
1. Naipakita na ang pagsasadula ng Harong-Harong ay nakabatay sa
Harong-harong.
City of Iriga
159
2. Nagtataglay ng isang daan tatlumpung saknong na dalit (binubuo ng
wawaluhing sukat na may tugma sa bawat saknong), malinaw na kinapalolooban ito ng
tunay na paghihirap ni Jose at Maria sa paghahanap ng matutuluyan upang isilang ang
Sanggol na Tagapagligtas, mahahati sa labing-tatlong bahagi ang paglalahad nito
bilang pagpapaliwanag, sa bawat bahagi ay mayroong sampung saknong mula sa
Harong-harong:
2.a. Naipakita sa saknong 1-10 ang unang pag-awit mababakas ang
pagpapakilala ni Jose kay Maria hindi lamang isang asawa kundi pinagpala sa lahat,
iginagalang kaya kinurunahan bilang reyna ng mga reyna, siya ay itinalaga ng langit na
ipanganak ang Sanggol na Tagapagligtas at Mesias. Ngunit sa pagkakataong ito ang
pagdadamhati sa puso ni Jose na nakikita niyang si Maria ay nakararanas ng lubos sa
paghihirap na hindi niya akalaing mararanasan niya. Isang malaking hamon para kay
Jose na maialintana o maalis ang hirap na nararanasan ni Maria. Ang dahilan ng
paglisan ni Jose at Maria na ipinapakita rin sa aklat ni Mateo na nabalitaan ni Haring
Herodes na isisilang ang batang magiging hari, nagalit ito kaya ipinahanap sa mga
pantas. Nagdisesyon ang mag-asawa na lisanin ang Nazareth ay pumunta sa
Bethelem. Ang lubos na kalungkutan at pagkataranta ni Jose na ilayo sa kaniyang
bayan -Nazareth ang kanyang mag-ina sapagkat lubos na panganib ang
matutunghayan. Paglayo kahit kabuwanan na ni Maria, anoman ang mangyari si Jose
bilang esposo gagampanan ang nararapat, sa bayan sanang doon isisilang si Jesus na
tagapagligtas na nakasaad sa kasulaan ay ipapanganak na puno ng pangaba. Ang pag-

City of Iriga
160
anyaya sa mga taong nasasakupan sa lugar para matunghayan ang pagtatanghal.
Isang malaking saksi ito ng paghihirap ni Jose at Maria na maipakita sa mga tao na
hindi madali ang pinagdaanan. Sa kanila ng unos ng panahon, aawit ng maluwalhating
mga angel sa lahit upang ipamalita ang pagsilang ng tagapagligtas. Ang Belen na
simbolo ng sagradong pamilya ay simula ng ating pagsunod sa mga salita na mula pa
kay David (mga unang tao na nagpatututo na ang Diyos ay nabuhay noon hanggang
ngayon). Kitang mga dakilang tagapagsunod ay makakasaksi na hindi alintana ang
pagkatok sa mga tahanan upang tayo ay pagbuksan, nababakas nito ang pagtanggap
sa may mga sakuna o unos ng buhay.
2.b. Naipakita sa saknong 11-20 ay naglalaman ng masidhing pag-alis ng takot
sa dibdib ni Maria at Jose sa kanilang pagsisimulang magkalakbay. Sa dalit na ito si
Maria ang aawit, hinihiling niya sa kanyang esposo na alisin ang pighating nasa puso,
magtiwala sa Diyos na tagapaligtas ng lahat, handang tulungan, alalayan at gumabay
sa paglalakbay. Tunay na si Maria ay handang isilang ang sanggol, ito ay tunay na
pagtanggap, walang puwang sa paghihirap na ito ang takot na kailangang malampasan.
Pagtitiwala ay salitang matibay, ang Diyos ay makakapitan sa lahat ng sakit. Si Maria at
Jose sa loob-loob may takot subalit kailangan nilang maging malakas dahil may
Dakilang Ama na patuloy na nagbabantay. Ang pagsunod sa kagustuhan ng Diyos ay
isang pagtupad sa kanyang ninanais, ang pagsilang ay nakatadhana, ito ay patututo na
may tutubus sa kasalanan ng mundo. Sa pag-awit nito ni Maria mababakas ang
matayog niyang pagkadakila sa Poong May Likha. Walang sukatan ang ligaya, lungkot
City of Iriga
161
at pighati ngunit normal ito sa lahat ng pagkakataon. Tinuturan niya si Jose na gumayak
na may matinding pananampalataya na nariyan lang siya nanatiling nagbibigay lakas at
kalinga. Sa buhay ng tao madalas na nakakalimot sa Diyos, ipinapakita ni Maria na
makakatagpo tayo ng kaligayahan sa pagtatapos ng kalungkutan.
2.c. naipakita sa saknong 21-30 na Ipinakita sa sampong saknong ang kanilang
muling paghahanda. sa unang mga awit ay puno nang pangamba. Sa pagkaktaong ito
magsisimula na ang dalit ng paglalakbay. Si Jose responsibilidad niyang makahanap
ng maaaring masakyan, na maaaring magamit sa kanilang paglalakbay, isang dongkey
(kabayong maliit) na sasakyan patungo sa isang bayan, patututo ito na malaki ang
pangangailangan ni Jose sa maalagaan si Maria sa tatahaking paglalakbay. Si Jose ay
aawit ng pagkagalak, iprenesenta ni Jose kay Maria ang isang Jumentillo na kanyang
sasakyan at ang lahat ng mga pangangailangan. Kung lubusan nang nakapaghanda si
Maria, ang pagharong-harong ay magsisimula na, isina-Diyos ni Jose na proteksiyonan,
gabayan at kalingain sa kanilang pag-awit ng paglalakbay.
2.d. Naipamalas sa saknong 31-40 ay na sa awit na ito ni Jose nababakas ang
malaking pagtanggi niya kay Maria sa pagbendisyon sapagkat wala siyang
kapangyarihang gawin ito, ibinigay niya rin ang pagbebendisyon kay Maria dahil alam
niyang siya ay pinagpala sa lahat ng babae. Ang pagsilang ng sanggol na sinugo ng
Diyos ay malaking pagkakataon kay Maria. Pagdadala ng sanggol na tagapagligtas ng
sanlibutan. Si Jose ay dama ang pag-awit ng pagtanggap. Si Maria na ang nagturan na

City of Iriga
162
kahit sino ay maaring magbendisyon basta’t nasa kanya ang tunay na esperitu. Si Jose
ay handang lumuhod upang pagpalain si Maria bilang isang Berhin.
2.e. Naipakita sa saknong 41-50 ang pag-awit na ito ni Jose ay mababakas ang
labis na pagdulog sa Diyos, paulit-ulit ni Jose na bigyan ng matayog na lakas ng loob at
pagtubay sa pagsisimula ng paglalakbay na kanilang lalandasin. Kung sa kanilang
pagdaraanan ay may mga nagkalat na sagabal, huwag sanang itulot na sila ay madapa
at mawalan ng pag-asa. Sa gitna ng malalim na gabi ninais na makatagpo ng isang
tahanang magpapatuloy, nakiusap si Maria na huminto sandali sa isang bahay upang
magpahinga. Kung nanaisin ni Jose ang pabor na ito ni Maria ay mabigyan ng
pagtugon. Huwag ialintana ang gabing madilim. Agad ang pagsang-ayon ni Jose sa
kahilingang ito ni Maria na tumigil pansamatala sa isang bahay na natanaw. Mabuti ito
sa malalim na gabi, inuna ni Jose ang kapakanang ito ni Maria na nagdadalang-tao.
Mababakas ang matinding pagngangambala ni Maria at Jose sa bahay na kanilang
pinakiusapan, nakakalikha ng matinding ingay na maaring makaisturbo sa mga tulog
2.f. Naipamalas sa saknong 51-60ang paghingi ng patawad si Maria at Jose sa
pangangambalang naidulot mula sa ingay na kanilang nalikha, ang pagtawag at ingay
ng mag-asawa ay isang pakiusap ng pagapatuloy dulot na sila ay kailangang
magpahinga sa malalim na paglalakbay, kung ang paiusap ay binigyan ng magandang

City of Iriga
163
tugon ito’y lubusan nilang ipagpapasalamat, pagtanaw ng utang na loob sapagkat
pambihira itong pagpapaunlak sa bisita, bukas -loob nila itong tinanggap at nirespeto
ang desisyong hindi pagpapatuloy. Sila ay aalis na lamang upang hindi na muling
makapagdulot ng ingay ngunit kahit saglit lamang ay patuluyin pa rin maibsan lamang
ang gabing madilim at malamig. Sabay ang pag-awit ni Jose at Maria na sa kabila ng
malalim na gabi bigyan pa rin sila ng lamparang magbibigay liwanag sa kanilang
paglalakbay. Dumulog si Jose sa Diyos na pagtiisan lamang ang danas na ito dahil
naniniwala siyang didigan ng Diyos ang kanilang paghihirap. Papawiin ng Diyos ang
mapait na luha at huwag pagmasdan ang sala ng di nagpapatuloy, patawarin sila,
unawain at palinawin ang isipan. Ang anumang plano ng Diyos sa paglalakbay ng mag-
asawa ay kanilang tatanggapin ng malulwahati. Totoo ang sabi ni Maria sa awit na ang
mundo ay minsan lamang matutunghayan ang kaliwagan na ang intensiyon mo’y
kabutihan titingnan ng tao na masama, walang puwang sa kanila ang lubos nap ag-
unawa kundi mas naghahari ang pansariling kagustuhan. Ang reyalidad na ito sa
mundo na mas malaki ang pabor sa mayayaman kaysa mahirap.
2.g. Naipakita sa saknong 61-70 ang pag-asa ni Maria na liliwanag ang isip ng
mga tao. Higit sa lahat alam niyang magtuturo ng magagandang salita mula sa Diyos
ang sanggol na kanyang minamamalas sa kanyang sinapupunan. Ang Mesias na
sinugo ng Diyos na magpapatutoo na ang mga tao’y kailangang mahanap ang tunay
niyang adhikain sa buhay, ang paghindi pagtanggap sa mas nangangailangan, ang
hindi pagbukas sa mga kumakatok, sa mga hindi nagpapainom sa mga pahang tao ay
City of Iriga
164
walang puwang sa kagustuhan ng Diyos. Hiling ni Maria na makilala nila ang Mabuti
upang sila’y makapasok sa kaharian ng Diyos. sa awit ring ito ni Maria na hawak-hawak
ang tiyan nangungusap sa sanggol bilang magandang mukha ng Diyos na patawarin
ang lahat ng tao sapagkat hindi nila alam ang kanilang ginagawa. Marubdub ang awit
na ito ni Maria sa dinaras nil ani Jose sa unang bahay na di sila pinatuloy na nawa’y
ang kanilang paglalakbay ay mapagtiisan lamang, siya mas lubos na nanalig na mas
bigyan pa ng lakas sapagkat ang tiis ay kakambal ng kaginhawaan, kakambal rin ito ng
katiwasayan sapagkat natamo ang adhikaing sa buhay. Ito ay ang kahulugan ng tunay
na paglalakbay. Pagtitiis dahil sa bandang huli makakamtan din ni Jose at Maria ng
liwanag mula sa kalangitan.
2.h. Naipabatid sa saknong 71-80 ang ikalimang araw na kanilang paglalakbay
natanaw na ni Jose ay Belen na pagsisilangan ng sanggol na tagapagligtas, buong
pusong ipinahayag na ang mga bahay na kanyang natatanaw ay tunay na tatanggap sa
kanila na kanila ring tutunguhin. Kaya pakiusap ni Jose kay Maria na tuloy lamang sila
sa paglalakad sapagkat malapit na nilang masilayan ang pagbubukang liwayway. Kung
sakaling dumating na sila, mas makakapagpahinga na si Maria sa kabila ng lubos na
pagod lalo pa’t nagdadalang tao ito. Humantong na sila Jose at Maria sa ikalawang
bahay na kanilang kinakatok upang humihingi ng saglit na panahon ng pagpapahinga
sa kabila ng matinding paglalakbay, ang maipagkakaloob na oras ng pagpapahinga ay
lubos nilang ipagpapaslamat, maawa na patuluyin lalo pa’t matindi ang pagod at buntis
pa. Tugon ng may may-ari ng bahay, na muli huwag magdulot ng ingay na dapat
City of Iriga
165
panatilihin ang tahimik na gabi. Tugon ni Maria at Jose na sila’y patuluyin kahit mahirap
lamang kung sakaling maawa bigyan sana ng sapat na oras upang patuluyin upang
2.i. Naipamalas sa saknong 81-90 ang ikaltong pagkakataon sa tagpo ng
paglalakbay ni Jose at Maria ay muli silang kumatok sa ibang munting bahay, muli
nilang isinalaysay na sila ay maawaan upang patuluyin kahit kunting oras lamang ng
pamamahiya, sa labis na pagod, madilim na gabi, ang panahon ay napakalamig kaya
kung sila’y pagbubuksan, pagtanaw ng malaking utang na loob. Tugon ng may-ari ng
bahay na humihingi ng paumanhin dahil ang marami na rin silang nakatira, walang
puwang at espasyo para sa kanila. Bukas-loob na tumugon ang mag-asawa na
humihingi ng patawad sa kanilang nalikhang panggamgambala, sila’y nagpaalam na
may lungkot. Sa ikaltong pagkakataon walang nagpatuloy sa kanila. Sa ikaapat na
pagkakataon si Jose at Maria ay muli na namang kumatok upang humingi ng tulong
pamamahiya, hindi naging madali para sa kanila na gawin ito dahil ikatlong beses na
silang tinanggihan ngunit buo pa rin ang kanilang loob at may pag-asang patutuluyin sa
kabila ng matinding paglalakbay. Sa kanilang pagkatok na umaasang patuluyin muli
nilang ipinahayag na maawa ang may ari ng bahay upang mamahinga. Sumagot ito,
tinanong kung anong mga pangalan na kusang nagbigay ingay sa bahay na sa gitna ng
matinding dilim ‘di ba batid ni Jose at Maria na marami na ang tulog. Tugon ng mag-
City of Iriga
166
asawa na sila sana’y patuluyin upang mamahinga dulot na malayo ang kanilang
pinanggalingan-sa Nazareth, na kung patutuluyin magbibigay na sila ng buwis bilang
palit ng pagpapatuloy. Katulad din ng iba hindi sila pinatuloy dulot na marami na rin ang
nasa loob ng bahay. Sa ikaapat na pagkakataon ang pagkatok ng pagpapatuloy ay
ipinagkait sa mag-asawa.
2.j. Naipakita sa saknong 91-100 ang pagpapatawad ang nais nilang ipadama sa
kanilang kinatok sa nalikhang pangangambala, nagpakumbaba pa rin nilang
ipinagkaloob kahit na hindi sila pinatuloy, ang anomang hindi pagtupad sa kanilang
pabor ay hindi sila nagtatanim ng sama ng loob sapagkat mas mabuting isa-Diyos na
lamang nila ito. Ang mabisang paghingi ng patawad sa anomang nalikhang sala o
pangambala mas binigyan nila ng pansin. Umawit na may pighati sa kanyang
pakiramdam, kung sino ang ang nakakaawa ay mas tinitingnan pa ng tao na
nakakaawa, kung sino ang mas nakaaangat ay siya pang hindi makaunawa ng
pagpapatuloy, ito ay isang patutoo sa buhay ng tao minsa’y humingi ka ng tulong sa
sampung tao isa o minsa’y wala sa sampu ang tutulong. Nakiusap siya kay Maria bilang
kanyang esposa na pagtiisan lamang ang paghihirap at dumulog sa Diyos na mahal.
Yaong matinding pananampalataya ang ang lubos nilang pinanghahawakan.
Mababakas pa rin ang pag-asang pagbubuksan sila ng pinto kaya ninais ni Jose na
muling kumatok sa ikalimang pagkakataon na baka’y pagkalooban na sila ng sigla.
Upang patuluyin nagpresenta silang magbigay ng buwis.

City of Iriga
167
2.k. Naipamalas sa saknong 101-110 ang awit na ito ni Maria at Jose ipinahayag
nila na kailangan nila ng bahay na matutuluyan na sa kabila ng malayong paglalakbay
mula sa Nazareth at kung sakaling patutuluyin ay handing magbigay ng buwis kaya
sila’y nagpumilit na kumatok. Dahil sa nagabihan na sa paglalakad. Lahat ng mga
kalsada at bahay ay kanila nang tinungo na nangibabaw ang subrang lamig na
nagbabakasali na may tahanang magpapatuloy. Kaya labis ang pakiusap ni Jose at
Maria na kaawaan sila at nawa’y isulat na sa papel ang kanilang pangalan nang sa
gayo’y maibigay na rin nila ang karampatang buwis. Ipinahahag sa awit na ito na hindi
pinatuloy sa ikalimang pagkakataon ang mag-asawa, muling nagpaalamn maluwalhati
pa rin ang kanilang gabi, bitbit ang pag-asang may magpapatuloy sa gitna ng madilim at
malamig na gabi. May Diyos na nagmamahal sa kanila, tinanggap ang pag-ibig at
pasasalamat sa Mabathalang tatak ng proteksiyon. Yumuyuko sa harapan nang may
kababaang loob at pag-aalay ng marubdob nap ag-ibig at katapatan sa Diyos.
2.l. Naipakita sa saknong 111-120 ang Ikaanim na pagharong ng mag-asawa
nawa’y pagbuksan na sa kabila ng gabing kadiliman maabakin sanang patuluyin. Sa
awit na ito ng mag-asawa ay nagnanais na patuluyin higit pang nakakaramdam na si
Maria ng hirap dulot na unti-unti nang sumasakit ang tiyan. Sagot ng Cagharong na
kung sino ang yaong kumakatok na nagbibigay ingay sa lugar, pilit na pinaalis ng may-
ari ng bahay sina Maria at Jose dulot na labis ang kanilang pangambala. Pilit paring
ipinahayag ng mag-asawa ang kanilang layunin na patuluyin sa kabila ng napakalayong
pinagmulan. Ang paghahanap ng lugar na pagpapahingahan ay hindi pa rin nila

City of Iriga
168
nararanasan. Ito ang tangi lamang nilang hiling ang tumugon sa pangangailangan, kaya
kung sakaling maawa ipagkaloob ang hiling. Agaran din tumugon ang may-ari ng bahay
na anong klaseng awa ang nais sa kanilang ibigay, anong pakialam niya sa awa,
pinaalis na walang pakundangan at pinamukhang walang pakialam, ang pag-iingay ni
Jose at Maria ay malaking gulo lamang ito para sa kanila. Sa ikaanim na pagkakataon
ay hindi na naman sila pinatuloy. Pasasalamat pa rin ang handog ng mag-asawa kahit
ganoon na lamang ang turing sa kanila. Ang Diyos ang bahala sa kanila.
2.m. Naipabatid sa Saknong 121-130 ang huling pag-awit na ito ni Jose
natuklasan niya ang kaluwalhatian sa kanyang puso – ang ‘di mawalan ng pag-asa, isa
lamang itong pagsubok para sa kanila na kailangan nilang kaharapan. Malaking
prebelihiyo para sa kanila na kapilingin ang sanggol na tagapagligtas at simbolo ng
pamilyang nagmamahalan o sagrada familia. Pasasalamat ni Jose kay Maria bilang
Berhin ng mga Berhin na itinalaga ng Diyos na magtiis ng labis-labis. Ngayon alam na
ni Jose na nakasaad ito sa kasulatan na sila mismo’y nagpatutoo sa misteryo sa
pagsilang ng sanggol. Kaya ang kanilang pagsunod sa kagustuhan ng Diyos kaya muli
nilang iginayak ang kanilang paglalakad patungo sa sabsabang iluluwal ni Maria ang
sanggol na tagapagligtas, Si Hesus.
3. Nakabuo ng isang karagdagang kagamitang pampagtuturo na may pamagat
na Harong-Harong: Tradisyonal na Pagtatanghal sa Pasko ng Pagsilang ng
Nabueños, ito ay ginawa upang magkaroon ng batayang nakasulat kung ano ang
konsepto ng Harong-Harong bilang isang dulang panrelihiyon tuwing pasko ng mga

City of Iriga
169
taga-Nabua, Camarines Sur. Mainam na gamitin ang kagamitang ito upang mas
maipabatid, malaman at maipreserba ang tradisyong ito.
4. Naipabatid sa ginawang balidasyon at pagsusuri ng sampung (10)
mahuhusay na guro, dalubguro, ulongguro at supervisor sa Filipino ang karagdagang
kagamitang pampagtuturo na may pamagat na HARONG-HARONG: Tradisyonal na
Pagtatanghal sa Pasko ng Pagsilang ng mga Nabueños. Ang mga sumusunod na
kriterya ay napakahusay: Paunang Salita, Hinggil sa Bayan ng Nabua, Camarines Sur-
Diskripsiyon ng Lugar ng Pag-aaral, Nilalaman ng Harong-Harong batay sa isinulat na
iskrip ng dula, at musikang gagamitin sa pagtatanghal ng dula na may kabuoang puntos
mula sa kalahok na pag-aaral na 4.93; ang Pabalat at Talaan ng Nilalaman ay may
kabuoang puntos na 4.83; ang Piyesa ng Harong-Harong at Dayalogo batay sa isinulat
na iskrip ng dula na may kabuoang puntos na 4.80; ang tiknik sa pagsulat ng Iskrip
batay sa isinulat na iskrip ng dula ay may kabuoang puntos na 4.77; samantalang
nakakuha naman ng 4.73 na puntos ang Diskripsiyon ng Harong-Harong; at ang
Kasuotang dapat gamitin sa pagtatanghal ay may kabuoang puntos na 4.67. Sa
pangkabuoan ay may 4.83 na puntos na nangangahulugan lamang na ang
karagdagang kagamitang pampagtuturo ay ginagawa ng mahusay.
Rekomendasyon
City of Iriga
170
Narito ang ilang mungkahi batay sa natuklasan sa ginawang pagsusuri at
nabuong konklusyon na may kaugnayan Harong-Harong bilang tradisyonal na
ginagawa tuwing sasapit ang pasko:
1. Itanghal pa ang Harong-Harong dahil ito’y naglalaman ng magandang
pagbabalik-tanaw sa mga pinagdananan ni Jose at Maria sa paghahanap ng
matutuluyan o mapapanganakan kay Hesus. Bumuo ng mga dokumentaryo ng mga
tradisyonal na gawaing panrelihiyon upang mas mapanatili at mapaunlad pa ito.
2. Magkaroon pa ng pagsusuri sa iba pang mga tradisyonal na ginagawa sa
ilang bayan ng Nabua na tinatalakay ang nilalaman upang mas maging lunsaran sa
pagbuo ng mga lokal na karagdagang kagamitang pampagtuturo; at
3. Maglimbag ng mga karagdagang kagamitang pampagtuturo gamit ang ilang
mga tradisyonal na gawain na matatagpuan sa iyong bayan, ito’y aangkop sa hinihingi
ng Kagawaran ng Edukasyon na pagtangkilik sa lokal na kaugalian at kultura.
4. Sa lahat ng mga ililimbag na mga karagdagang kagamitang pampagtuturo ay
mainam na ipasuri o ivalideyt ito sa mga mahuhusay na guro upang mas maging balido
at kapakipakinabang ang pag-aaral.
Mungkahing Pananaliksik.
Upang mas mapaunlad ang mga tradisyonal na kultura at paniniwala,
iminumungkahi para sa mga susunod na mananaliksik ang sumusunod na pamagat na
nakatuon rin sa pagpapayaman ng edukasyon:

City of Iriga
171
1. Aurora- Isang Pagbabahay-bahay na Tradisyon ng Nabueños: Lunsaran sa
Pagbuo ng Sabayang Pagbigkas;
2. Mga Kuwentong Suanoy sa Bayan ng Nabua, Camarines Sur: Batayan sa
Malikhaing Pagsulat para sa Junior High School; at
3. Mga Awiting Bayan ng mga Nabueños: Lunsaran sa Pagbuo ng mga
Modernong Tula.
BIBLIOGRAPIYA
Aklat
Almario, Virgilio S. (2014) Si Balagtas at ang Panitikan Para sa Kalayaan-

Ikalawang Edisyon Aklat ng Bayan (Komisyon ng Wikang Filipino, Palimbagan).
Almario, Virgilio S. (2006) Pag-unawa sa ating Pagtula- Pagsusuri at
Kasaysayan ng Panulaang Filipino (ANVIL Publishing, Inc. 8007-B Pioneer St., Brgy.
Kapitolyo, Pasig City 1603 Pilipinas).
Almendras, (2019) Kritikal na Pagsusuri sa Piliping Kuwento sa Babasahing
Liwayway: Batayan sa Malikhaing Pagbasa at Pagsulat para sa Senior High
School University of Saint Anthony, Graduate School and Studies
Arrogante, Jose A., (1991) Mapanuring Pag-aaral ng Panitikang Filipino,
(Kalayaan Press Mktg, Inc. 58 Kalayaan St., Diliman Quezon City).
Best (1984) The Theory of Literature, (New York, Handcourt, Brace and
Campony).
Coroza, Michael M. (2014) Napapanahong Panlipunang Pilosopiya (ANVIL
Publishing, Inc. 8007-B Pioneer St., Brgy. Kapitolyo, Pasig City 1603 Pilipinas).
Dayag, Alma M. et.al, (2015) Ang Bagong Baitang 7- Pinagyamang Pluma
(Phoenix Publishing House, Inc. 927 Quezon Ave., Quezon City).
David Michael M. San Juan, et.al., (2018), Piglas-Diwa, Kontekstuwalisadong
Komunikasyon sa Filipino (Teksbuk sa Bagong Asignaturang Filipino sa
City of Iriga
172
Kolehiyo), Mutya Publishing Hourse, Inc. 105, Engeneering Road, Araneta University
Village, Potrero City, pahina 91.
Delupio, Marlon S. (2016) Tulang Sakdal Aral at Diwa ng Sakdalismo (ANVIL
Publishing, Inc. 8007-B Pioneer St., Brgy. Kapitolyo, Pasig City 1603 Pilipinas).
Devera, Eduardo T. et.al (1979) Panitikang Pilipino (G.M.S. Publishing
Corporation Quezon City).
Gasne, Kenny, (1984) Psychology of Personal Contact, (New York: Hautonm).
Dr. Eduardo t. Deveza et. al., (2000) Panitikang Pilipino, Mutya Publishing
House. Inc. 105, Engineering Road, Araneta University Village, Ptrero, Malabon City
pahina 24.
Eden K. Nasayao, Ph.D (2013) Bikol Pastora.
Erlinda M. Santiago et.al.,(2010) Panitikang Filipino, Kasaysayan at Pag-
unlad Pangkolehiyo, National Book Store, quad Aplha Centrum Bldg. 125 Pioneer
Street, Mandaluyong City.
Gabarda (2020) HARONG-HARONG Tradisyonal na Pagtatanghal sa Pasko
ng Pagsilang- Karagdagang Kagamitan.
Publishing Corp. 1231-C Quiricada St. Sta. Cruz, Manila.
Jose A. Arrogante, Mapanuring Pag-aaral ng Panitikang Filipino, Kalayaan
Press Mktg. Ent., Inc. 58 Kalayaan St., Diliman, Q.C.
Manuel B. Dy., (2014) Napapanahong Panlipunang Pilosopiya salin ni
Michael M.Coroza, Komisyon sa Wikang Filipino (KWF), Gusaling Watson, Kalye J.P.
Laurel. 1005 San Miguel, Manila.
Prof. Nenita P. Papa, (1991) Mapanuring Pag-aaral ng Panitikang Filipino ni
Jose A. Arrogante, (Kalayaan Press Mktg. Ent., Inc. 58 Kalayaan St., Diliman, Q.C).
Santiago, Erlinda M. et.al, (2010) Panitikang Filipino Kasaysayn at Pag-unlad
Pangkolehiyo (National Book Store, Quad Alpha Centrum Bldg. 125 Pioneer Street).
Ronaldo Tolentino (2015). Mga Teorya ng Akdang Pampanitikan, Kalayaan
press Mktg.Inc. 58 kalayaan St. Diliman Quezon City.
Reynaldo G. Alejandro, et.al, Panunuluyan, The Philipine Chritmas.
Discovering the Old Philippines: People, Places, Historical Events.
Tiongson, Nicanor G. (1994) “Panunuluyan” in CCpP Encyclopedia of
Philippines Art. Vol.7, Manila; Cultural Center of the Philippines.
City of Iriga
173
Urban Poor Association (2018) Panunuluyan ng mga maralitang taga-lungsod
2018. Paksa: Lakas at Kapangyarihan Nasa Mamamayan.
Virgilio S. Almario, Punong Editor (2010) , UP Diksiyonaryong Filipino,

Biagong Edisyon 2010, UP Sentro ng Wikang Filipino, Diliman Anvill Publishing Inc.,
pahina 408
Sangguniang Elektroniko
Abad (1996) Sabayang Pagbigkas https://www.flickr.com/photos/nccaofficial/

180071404
Angelo Lorenzo (2017) TXS presents Manalo’s “Panunuluyan” ‘Birth of
Jesus the Greatest Story ever Told York. https://www.xv,edu.ph/xavier-news/63-
20172018/3046-fxt-presents-manalo-s-panunuluyan-birth-of-jesus-the-greatest-story-
ever-told
Moman G. Visaya, (2012) Panunuluyan: Reviving a Filipino Christmas
tradition in New York.
https://www.com/amp/s/globalnation,inquirer.act/60287/panunuluyan-reviving-a-filipino-
christmas-tradition-in-new-york/amp.
Nathanielle Punay (2017) Panunuluyan 2017, httpa://www.Catholic andcultures
.org/Philippines/Christmas-epiphany/noche-buena-chritsmas-day.
S. Peregrine Laziosi Parish, Diocesan Shrine of St. Peregrine Laziosi, National
Road, Tunasan, Muntinlupa City. https://www.stperegrineparish.org/jesus-come-enter-
our-hearts-panunuluyan-2018/
City of Iriga
174
APPENDECES
City of Iriga
175
Apendiks A

City of Iriga
ELLA D. MIRANDILLA, EdD.

Punongguro IV
Pambansang Mataas na Paaralan ng Nabua
San Miguel, Nabua, Camarines Sur
Mahal naming Punongguro,
Mapagpala at maaliwalas na araw po!
Bilang bahagi ng pangangalap ko ng datos sa aking kasalukuyang pag-aaral na may

pamagat na “HARONG-HARONG SA BAYAN NG NABUA, CAMARINES SUR:
LUNSARAN SA MADULANG PAGTATANGHAL” ninanais ko pong humingi ng
pahintulot na magamit ang mga sanggunian sa paaralan lalo na po ang silid-aklatan,
mga gurong makatutulong sa pag-aaral upang mas maging balido at katanggap-
tanggap.
City of Iriga
176
Maraming salamat po sa taos pusong pagsang-ayon sa aking kahilingan.
Matapat na sumasainyo,
(Lgd)
ANGELICA S. GABARDA
Mananaliksik
Pinagtibay,
(Lgd)
ELLA D. MIRANDILLA, EdD.
Punongguro IV
Apendiks B

City of Iriga
MOISES C. CABIDA, PhD

Punongguro IV
San Miguel, Nabua, Camarines Sur
Mahal naming Punongguro,

City of Iriga
177
tanggap.
(Lgd)
ANGELICA S. GABARDA
Mananaliksik
Pinagtibay,
(Lgd)
MOISES C. CABIDA, PhD
Punongguro IV
Apendiks C

City of Iriga
DOMINGO R. ORTEGA, JR., EdD

Dekano
University of Saint Anthony
Paaralan ng mga Nagtatapos at Pananaliksik
Mahal kong Dekano,

City of Iriga
178
tanggap.
(Lgd)
ANGELICA S. GABARDA
Mananaliksik
Pinagtibay,
(Lgd)
DOMINGO R. ORTEGA, JR., EdD
Dekano
University of Saint Anthony
Paaralan ng mga Nagtatapos at Pananaliksik
Apendiks D

City of Iriga
Disyembre 12, 2019
BARANGAY PASTORAL COUNCIL

San Antonio Ogbon,
Nabua, Camarines Sur
City of Iriga
179
Minamahal kong Pastoral Council ng San Antonio, Ogbon;

pahintulot na makapag-vedio sa darating na Disyembre 20, 2019 ng inyong
pagtatanghal ng Harong-Harong sa ating barangay, ito po’y sasapat o pupuno sa aking
gagawing dokumentaryo hinggil sa Harong-Harong.
Maraming Salamat po sa inyong positibong tugon sa aking kahilingan.

Pagpalain nawa tayo ng Poong May Likha.
(Lgd)
ANGELICA S. GABARDA
Mananaliksik
Apendiks E

City of Iriga
TALATANUNGAN
Sa aking mga minamahal na kinauukulan;
Ang karagdagang kagamitang pampagtuturo na may pamagat na HARONG-

HARONG- Tradisyonal na Pagtatanghal sa Pasko ng Pagsilang ng Nabueños ay
City of Iriga
180
nabuo para sa mga mag-aaral sa lahat ng baitang sapagkat tumutungkol ito sa
pagpapayaman ng tradisyon at kultura ng bayan ng Nabua, Camarines Sur.
Nakapaloob sa karagdagang kagamitang pampagtuturo ang lubos na pagsusuri ng
nilalaman ng Harong-Harong bilang isang tradisyonal na itinatanghal tuwing sasapit ang
Pasko ng Pagsilang. Mangyaring suriin ang pagkakabuo ng kagamitang ito at bigyan ng
karampatang puntos o marka sa pamamagitan ng pag-check ayon sa inyong
ebalwasyon.
Maraming Salamat po at pagpalain nawa tayo ng Dakilang May Likha!
Pangalan: _______________________________________Posisyon: ______________

Paaralang Tinuturauan: __________________________________________________
PAMPAGTUTURO
5 Nakapahusay
4 Mahusay
3 Mahusay-husay
2 Katamtamang husay
1 Mahina
Mga Bahagi ng Karagdagang kagamitang 5 4 3 2 1

Pampagtuturo
HARONG-HARONG- Tradisyonal na Pagtatanghal
sa Pasko ng Pagsilang ng Nabueños
A. PABALAT
1. Mahusay ang pagkakaayos ng pamagat at
nagsasaalang-alang ng kabuoang nilalaman ng
kagamitan.
2. Maganda ang larawang ginagamit at akma sa
ipinapakita ng Harong-harong.
3. Simple lamang at nakakaakit sa mata.
City of Iriga
181
AVERAGE: ___
B. PAUNANG SALITA
1. Nakasaad ang mensahe ng awtor para sa
magbabasa ng kagamitan
2. Makikita ang kapakinabangan ng kagamitan sa
mga mag-aaral bilang karagdagang kagamitan sa
lahat ng baitang.
mga guro bilang karagdagang kagamitan sa lahat
ng baitang.
AVERAGE: ___
C. TALAAN NG NILALAMAN
1. Maayos ang pagkakasunod-sunod na nakabatay
sa nilalaman sa bilang ng pahina nito.
2. Nailahad ng maayos at maganda ang
presentasyon
3. Naibigay ang lahat ng bahagi na naitala sa talaan
ng nilalaman.
AVERAGE: ___
D. DISKRIPSIYON NG HARONG-HARONG
1. Mahusay na natalakay ang nilalaman ng Harong-
Harong bilang tradisyonal na ginagawa tuwing
sasapit ang pasko.
Pampagtuturo
HARONG-HARONG- Tradisyonal na
Pagtatanghal sa Pasko ng Pagsilang ng
Nabueños
2. Isinaalang-alang ang implikasyon sa buhay ng
mga taong nasa barangay ng pag-aaral sa dulang
Harog-Harong.
3. Maayos ang paglalarawan at makikita ang
pagpapayaman ng tradisyonal na gawaing ito ng
mga taga Nabueños.
AVERAGE: ___
E. HINGGIL SA BAYAN NG NABUA, CAMARINES

SUR- Diskripsiyon ng Lugar ng Pag-aaral
1. Mahusay na ipinaliwanag ang diskripsiyon ng
City of Iriga
182
lugar napinukos ng kagamitan.
2. Naipakilala ang Nabua, Camarines Sur bilang
isang bayang nagpapayaman ng Harong-Harong
bilang tradisyon.
3. Nakagaganyak sa mambabasa na puntahan ang
lugar batay sa mahusay na paglalarawan ng
AVERAGE: ___
F. PIYESA NG HARONG-HARONG
1. Maayos ang presentasyon ng piyesa ng Harong-
Harong batay sa tamang pagkakasunod-sunod ng
saknong.
2. Wasto ang bilang ng pantig sa bawat taludtod-
nagtataglay ng wawaluhing pantig.
3. Wasto ang bilang ng tauldtud-apat na taludtod sa
isang saknong
AVERAGE: ___
G. HARONG-HARONG: MISTERYO NG
PAGLALAKBAY – ISANG DULA (Iskrip)
NILALAMAN
1. Lubos na naipakita ang maayos na
pagkakasunod-sunod ng pangyayari sa dula
Mga Bahagi ng Karagdagang kagamitang Pampagtuturo 5 4 3 2 1
2. Naisalang-alang kasimplehan ng mga
pangyayari batay sa kayang maunawaan ng
mga tagapanood
3. Nagpakita ng tunay na pagpapahalaga sa
Harong-harong bilang tradisyonal na gawain
tuwing sasapit ang pasko ng pagsilang.
AVERAGE: ___
DAYALOGO
1. Mahusay ang linya o dayalogo na binanggit
ng pangunahing mga tauhan
2. Naipakita ang damdamin sa pagbigkas ng
mga dayalogo
City of Iriga
183
3. Madaling bigkasin ng mga mag-aaral ang
linya o dayalogo dahil sa mga salitang ginamit.
AVERAGE: ___
TIKNIK SA PAGSULAT NG ISKRIP
1. May mga kapanapanabik na mga pangyayari
sa dula.
2. Makikita sa iskrip ang makatotohanan at
kapani-paniwalang pagkakaganap ng mga
tauhan.
3. Gumamit ng mga simbolismo o mga
pananagisag at mga pahiwatig sa dula
AVERAGE: ___
H. KASUOTAN NG MGA TAUHAN SA HARONG-
HARONG
1. Naipaliwanag ang wastong kasuotan ng mga
magsisipagganap sa dula.
2. Naisaalang-alang ang pagpili ng tamang kulay na
isusuot ni Jose at Maria.
3. Naipaliwanag ang mga hindi dapat maging
palamuti sa kasuotan.
AVERAGE: ___
Pampagtuturo
HARONG-HARONG- Tradisyonal na
Pagtatanghal sa Pasko ng Pagsilang ng
Nabueños
I. MUSIKANG GINAMIT SA HARONG-HARONG
1. Wasto ang tono at paglalapat ng musika sa
Harong-Harong
2. Maayos ang presentasyon ng musika upang
mabasa nang gagamit nito sa pagtatanghal ng
Harong-Harong.
3. Naisaalang-alang ang angkop na tuno para sa
angkop rin na range ng boses ng aawit.
AVERAGE: ___
City of Iriga
184
Maraming Salamat po!
Apendiks F
TALLY SHEET
HARONG-HARONG- Tradisyonal na Pagtatanghal sa Pasko ng Pagsilang ng Nabueños
Bahagi Kalahok ng Pag-aaral Kabu-
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 oan
1. Pabalat 4.67 4.33 5 5 4.67 5 5 4.67 5 5 4.83
2. Paunang Salita 5 5 4.67 5 5 5 5 5 5 5 4.93
3. Talaan ng 4.67 5 4.67 5 4.33 5 5 4.67 5 5 4.83

Nilalaman
4. Diskripsiyon ng 5 4.67 4.67 4.33 5 5 4.33 4.67 5 4.67 4.75
Harong- Harong
5. Hinggil sa Bayan ng 5 5 5 5 5 5 4.67 4.67 5 5 4.93
Nabua, CamarinesSur-
Diskripsiyon ng Lugar
ng Pag-aaral
City of Iriga
185
6. Piyesa ng 4.67 5 4.67 4.33 4.33 5 5 5 5 5 4.80
Harong-Harong
7. Harong-Harong:
Misteryo ng
Paglalakbay Isang Dula
(Iskrip)
Nilalaman 5 5 5 4.67 5 5 5 5 5 4.67 4.93
Dayalogo 4.67 5 4.33 5 5 4.33 5 5 4.67 5 4.80
Tiknik sa 4.33 4.33 4.67 5 5 5 5 4.67 4.67 5 4.77

pagsulat
ng Iskrip
Kauotan ng mga 4.33 4.33 5 5 5 5 4.67 4.67 4.33 5 4.67
Tauhan sa
Harong-Harong
Musikang Ginamit 5 4.67 4.67 5 5 5 5 5 5 5 4.93
sa Harong-Harong
Kabuoan 4.83
Legends: 4.20 - 5.00- Napakahusay; 3.40 – 4.19- Mahusay-husay; 2.60 – 3.39-

Mahusay; 1.80 – 2.59- Katamtamang-husay; at 1.00 – 1.70 -Mahina.
TALATANUNGAN
Sa aking mga minamahal na kinauukulan;
Ang karagdagang kagamitang pampagtuturo na may pamagat na HARONG-

HARONG- Tradisyonal na Pagtatanghal sa Pasko ng Pagsilang ng Nabueños ay
nabuo para sa mga mag-aaral sa lahat ng baitang sapagkat tumutungkol ito sa
pagpapayaman ng tradisyon at kultura ng bayan ng Nabua, Camarines Sur.
Nakapaloob sa karagdagang kagamitang pampagtuturo ang lubos na pagsusuri ng
nilalaman ng Harong-Harong bilang isang tradisyonal na itinatanghal tuwing sasapit ang
Pasko ng Pagsilang. Mangyaring suriin ang pagkakabuo ng kagamitang ito at bigyan ng
karampatang puntos o marka sa pamamagitan ng pag-check ayon sa inyong
ebalwasyon.
Maraming Salamat po at pagpalain nawa tayo ng Dakilang May Likha!
Pangalan: _______________________________________Posisyon: ______________

City of Iriga
186
Paaralang Tinuturauan: __________________________________________________
PAMPAGTUTURO
5 Nakapahusay
4 Mahusay
3 Mahusay-husay
2 Katamtamang husay
1 Mahina

Pampagtuturo
A. PABALAT
1. Mahusay ang pagkakaayos ng pamagat at
nagsasaalang-alang ng kabuoang nilalaman ng
kagamitan.
2. Maganda ang larawang ginagamit at akma sa
ipinapakita ng Harong-harong.
3. Simple lamang at nakakaakit sa mata.
AVERAGE: ___
B. PAUNANG SALITA
1. Nakasaad ang mensahe ng awtor para sa
magbabasa ng kagamitan
mga mag-aaral bilang karagdagang kagamitan sa
lahat ng baitang.
mga guro bilang karagdagang kagamitan sa lahat
ng baitang.
AVERAGE: ___
C. TALAAN NG NILALAMAN
1. Maayos ang pagkakasunod-sunod na nakabatay
sa nilalaman sa bilang ng pahina nito.
2. Nailahad ng maayos at maganda ang
presentasyon
3. Naibigay ang lahat ng bahagi na naitala sa talaan
City of Iriga
187
ng nilalaman.
AVERAGE: ___
D. DISKRIPSIYON NG HARONG-HARONG
1. Mahusay na natalakay ang nilalaman ng Harong-
Harong bilang tradisyonal na ginagawa tuwing
sasapit ang pasko.
2. Isinaalang-alang ang implikasyon sa buhay ng
mga taong nasa barangay ng pag-aaral sa dulang
Harog-Harong.
3. Maayos ang paglalarawan at makikita ang
pagpapayaman ng tradisyonal na gawaing ito ng
mga taga Nabueños.
AVERAGE: ___
E. HINGGIL SA BAYAN NG NABUA, CAMARINES

SUR- Diskripsiyon ng Lugar ng Pag-aaral
1. Mahusay na ipinaliwanag ang diskripsiyon ng
lugar napinukos ng kagamitan.
2. Naipakilala ang Nabua, Camarines Sur bilang
isang bayang nagpapayaman ng Harong-Harong
bilang tradisyon.
3. Nakagaganyak sa mambabasa na puntahan ang
lugar batay sa mahusay na paglalarawan ng
AVERAGE: ___
F. PIYESA NG HARONG-HARONG
1. Maayos ang presentasyon ng piyesa ng Harong-
Harong batay sa tamang pagkakasunod-sunod ng
saknong.
2. Wasto ang bilang ng pantig sa bawat taludtod-
nagtataglay ng wawaluhing pantig.
3. Wasto ang bilang ng tauldtud-apat na taludtod sa
isang saknong
AVERAGE: ___
G. HARONG-HARONG: MISTERYO NG
PAGLALAKBAY – ISANG DULA (Iskrip)
NILALAMAN
1. Lubos na naipakita ang maayos na
City of Iriga
188
pagkakasunod-sunod ng pangyayari sa dula
2. Naisalang-alang kasimplehan ng mga
pangyayari batay sa kayang maunawaan ng
mga tagapanood
3. Nagpakita ng tunay na pagpapahalaga sa
Harong-harong bilang tradisyonal na gawain
tuwing sasapit ang pasko ng pagsilang.
AVERAGE: ___
DAYALOGO
1. Mahusay ang linya o dayalogo na binanggit
ng pangunahing mga tauhan
2. Naipakita ang damdamin sa pagbigkas ng
mga dayalogo
3. Madaling bigkasin ng mga mag-aaral ang
linya o dayalogo dahil sa mga salitang ginamit.
AVERAGE: ___
TIKNIK SA PAGSULAT NG ISKRIP
1. May mga kapanapanabik na mga pangyayari
sa dula.
2. Makikita sa iskrip ang makatotohanan at
kapani-paniwalang pagkakaganap ng mga
tauhan.
3. Gumamit ng mga simbolismo o mga
pananagisag at mga pahiwatig sa dula
AVERAGE: ___
H. KASUOTAN NG MGA TAUHAN SA HARONG-
HARONG
1. Naipaliwanag ang wastong kasuotan ng mga
magsisipagganap sa dula.
2. Naisaalang-alang ang pagpili ng tamang kulay na
isusuot ni Jose at Maria.
3. Naipaliwanag ang mga hindi dapat maging
palamuti sa kasuotan.
AVERAGE: ___
I. MUSIKANG GINAMIT SA HARONG-HARONG
1. Wasto ang tono at paglalapat ng musika sa
Harong-Harong
City of Iriga
189
2. Maayos ang presentasyon ng musika upang
mabasa nang gagamit nito sa pagtatanghal ng
Harong-Harong.
3. Naisaalang-alang ang angkop na tuno para sa
angkop rin na range ng boses ng aawit.
AVERAGE: ___
Maraming Salamat po!
Apendiks G
Pastora: Isang Katutubong Sayaw sa Panahon ng Cuarisma

City of Iriga
190
PAGSAYAW NG PAGSILANG NI HESUS. Magsisipagsayaw ng Pastora ang mga
dalaga ng barangay pagkatapos ang Harong-Harong, isinasagawa rin ito siyam na gabi
bago ang pagtatapos. Nakasumbrero at nakadamit papastora, ito’ysayam papuri sa
pagsilang ng sanggol na tagapagligtas na si Hesus.
City of Iriga
191
PAG-AWIT NA MAY PANATA. Si Domingo B. Hermoso bilang Jose at si Emma
Bandalis bilang Maria na taga-San Antonio Ogbon, Nabua, Camarines Sur. Ang
kanilang malaking panata sa tradisyong ito ay nagdala sa kanila upang maging Jose at
Maria. Umaawit sila batay sa pinagdaanan ni Jose at Maria sa paglalakbay mula
Nazareth patungong Herusalem.
AWIT NG HINDI PAGPAPATULOY. Sila ang mga sumasagot sa paraang paawit

habang pumupunta at patungo si Jose at Maria sa mga Harong (bahay) upang
maghanap ng matutuluyan. Sila rin ang nagsisilbing cagharong o may-ari ng bahay. Sa
kanilang pagsagot ramdam ang pagtutol sa pagpapaunlak sa kahilingang
makapagpahinga.
City of Iriga
192
Ang Harong-
Harong bilang isang tradisyonal na gawain tuwing panahon ng pasko ng pagsilang. Ang
buong barangay ng San Antonio Ogbon, Nabua, Camarines Sur, ang patuloy na
binubuhay. Ito’y tanda ng kanilang marubdob na pananampalataya sa pagsilang ni
Hesus na tagapagligtas.
CURRICULUM VITAE
City of Iriga
193
Si Bb. ANGELICA SOLERA GABARDA ay

mula sa San Antonio Ogbon, Nabua, Camarines Sur,
ipinanganak noong ika-13 ng Hunyo taong 1990.
Siya ay anak nina Romeo Beloro Gabarda at Nina
Vargas Solera.
Taong 2003 siya ay nagtapos ng elementarya

sa Mababang paaralan ng Ogbon, tapos din ng
sekondarya sa Pambansang Mataas na Paaralan ng
Nabua taong 2007. Dahil sa kanyang dedikasyon na
makapagtapos at makatulong sa pamilya, taong
2011 tinapos niya ang kursong Bachelor of AB
Audio-Visual Communication sa Bicol University sa
ilalim ng College of Arts and Letters. Dahil sa pagmamahal sa pagtuturo kumuha siya
ng Methods of Teaching sa University of Northeartern University, Iriga City at natapos
nang taong 2014. Nang taong 2021 tapos na rin siya ng Master of Arts in Education,
Major in Filipino sa University of Saint Anthony (USANT) sa ilalim ng Graduate Studies
and Research. Pinatunayan niyang ang pananaliksik ay mahalagang gawain bilang
isang mag-aaral na nasa akademya kaya pokus ng kanyang pananaliksik ang
HARONG-HARONG SA BAYAN NG NABUA, CAMARINES SUR: LUNSARAN SA
MADULANG PAGTATANGHAL.
Sa kasalukuyan siya ay isang guro na nagtuturo ng mga asignatura sa Filipino sa

Pambansang Mataas na Paaralan ng Nabua, Sangay ng Camarines Sur. Anomang
pagbabago sa edukasyon ang maganap, handa siyang suungin ito, dahil ang
edukasyon ay mas mahalaga sa anomang yaman sa mundo.

Harong Harong Beshie Angie. Edited Maam Angie

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Harong Harong Beshie Angie. Edited Maam Angie

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UNIVERSITY OF SAINT ANTHONY

(Dr. Santiago G. Ortega Memorial)

Ayon kay 1Bro. Azarias ang PANITIKAN ay nagsasabi o nagpapahayag ng

damdamin ng tao, sa lipunan, sa pamahalaan, sa kapaligiran, sa kapwa, at sa Dakilang

lumikha. Bawat panahong dumatal ay kailangan ang panitikan na sumabay sa anumang

kulay ng mundo. Ito rin ang pinakapayak na paglalarawan lalo na sa pagsulat ng

realidad lalo na kapag pinapaksa ang mga kalagayang panlipunan, pampolitikal at

maging karapatang pantao. Ang panitikan ay kabang-yaman ng pinakadakilang sandal

sa buhay ng sangkatauhan. Wala itong layunin na magturo ng mga kamalian kundi

humubog ng kaugaliang nagtataglay ng mga kapangyarihang pangkaisipan,

pandamdamin, at pangkaluluwa. Sa gayon, dapat itong ituro bilang sining. Ito ay

kasasalaminan ng problema ng bansa. Sa paglalahad ng problema, natural lamang na

may panig na kinakailangan ang mga manunulat.

Pinaunlad sa ilalim ng Kagawaran ng Edukasyon ang 2Kontekstuwalisasyon na

isinasaad sa Section 5 ng RA 10533 o Enhanced Basic Education Act of 2013 ng K to

12 Curriculum. Sa pamamagitan nito mas payayabungin ang kalinangang tumugon,

umugnay, umangkop at tumugma sa kulturang kinabibilangan ng mag-aaral. Ang

pagiging sensitibo at maugnay sa kultura ay magiging batayan sa pagtatamo ng

pagtuturo ng panitikang Filipino bilang bahagi ng kultura inaasahang tutuon ito sa

kabisaang magpapatibay ng nasabing saligang batas. Sa pamamagitan ng pagtukoy ng

mga akdang pampanitikan na talagang magkakaugnay ang mga mag-aaral at sa

pagbuo ng sariling akda na naglalaman ng sariling kaugalian. Ang pagtuturo ng Filipino,

kaugnay ng kultura mas maisasabuhay ng panitikan ang lokalisasyon ang pagtuturo

gamit ang sariling kapaligiran at karanasan.

nagiging salalayan ng isang tao sa kanyang pakikipag-ugnayan at maramdaman ang

sumisiklab at patunay na ang damdamin ay hindi lamang panloob kundi maaaring

ibahagi sa kanyang kapuwa. Ang natatanging katangiang ito ng panitikan ay hindi

mamamatay sapagkat bahagi na ito ng ating pang-araw-araw na pamumuhay. Ang

maliit na bagay ay nagiging malaki kung ang panitikan ay dadaan sa pagsusuri,

gawaing magpapaangat sa pagkakaiba nito at nahihimay-himay ang hiwaga ng akdang

pagbibigay puna ay lubusang makikita ang kahinaan at kalakasan mayroon ang

Isa ang Harong-Harong na buhay na panitikang itinatanghal sa ilang bayan ng

Camarines Sur na ang katumbas sa Katagalugan ay Panunuluyan. Ang 4Panunuluyan

Bethlehem upang maghanap ng matutuluyan na mapagsisilangan kay Hesukristo. Ito ay

hango sa salitang-ugat na “tuloy” na isang magiliw na pag-anyaya o pagpapatuloy ng

panauhin sa loob ng tahanan. Noong panahon ng pananakop ng mga Kastila sa

Pilipinas ay namayagpag ang kalakalang galyong Maynila-Acapulco. Dala ng nasabing

matinding pakikipagkalakalan na hindi lamang mga kanluraning produkto, kundi maging

mga tradisyon at kaugalian. Mula sa Mehiko ay nakarating sa Pilipinas ang Pasadas

(nangangahulugang inn o hotel), isang tradisyon na nagdiriwang at nagbibigay-pugay

sa ginawang paghahanap ng banal na mag-asawa ng pasadas o hotel na matutuluyan

Ignacio ng Loyola ang pagdadasal ng pamaskong nobena bilang pag-alala sa eksena

nasabing eksena at makalipas ang pitong taon ay pinagyaman ng mga misyonerong

Espanyol sa Mehiko ang nasabing pagtatanghal at tinawag itong pasadas.

Kaya ninais ng mananaliksik na mas mapanatili ang gandang taglay ng Harong-

na isinasagawa tuwing sasapit ang panahon ng adviento na kinasasalaminan ng taos-

pusong inihahandog ang tahanan. Isasagawa ito tungo sa pagkaraoon ng

pagpapahalaga ang mga kabataan na maipagmalaki ang sariling kultura at tradisyong

Sa pag-aaral at pagsusuri, nangangailangan ng mga teorya upang maging

modelo upang maisakatuparan ang anumang layuning itinakda. Ang mananaliksik ay

bumuo ng isang teorya at nakakuha ng tatlong teorya na ginamit sa pag-aaral.

Nasa Pigura 1 ang teoryang ginamit sa pag-aaral na ibinatay ng mananaliksik sa

teorya ni 5Manuel B. Dy Jr. na hindi natin maipagkakaila na sumasalipunan ang tao at

malaking bahagi ng kaniyang pagpapakatao ang pakikipagkapuwa at pagsasalipunan.

Ang pagsasalipunan ay pagsasakasaysayan din ng tao; mawawalang-saysay ang

Ayon sa teorya ni 6Karen Y. Ramos “ang kahulugan ng akda ay hindi iisa o

dalawa, maaaring magkaroon ito ng maramingkahulugan. Nagkakaiba-iba ng lebel ng

subhektibidad ang mga kritiko sa kanilang pagtingin sa mga teorya ng interpretasyon

tulad ng semiotika at hermenyutika. Sa teorya ng pagtanggap at pagbasa ay

binibigyang pokus ang pansariling ideolohiya ng mambabasa. Malayang

makapagbibigay-kahulugan ang indibidwal sa teoryang ito.

Sa teorya naman ni 7Rolando B. Tolentino na Teorya ng Kritikal na Buhay at

Lipunan. Ang lahat ng aktwal na karanasan ay natutunghayan na lamang sa