8

Filipino
Ikalawang Markahan
Modyul 2
Panitikan sa Panahon ng
Amerikano
Panitikan: Sarsuwela
“Walang Sugat” ni Severino Reyes
Wika: Kaantasan ng Pang-uri
PANIMULA
Sa araling ito ay matutunghayan mo ang Sarsuwelang “Walang Sugat” na
isinulat ni Severino Reyes. Isang akdang pampanitikan na namayani noong
Panahon ng Amerikano. Isinisigaw nito ang pagmamahal sa bayan at
paghihimagsik laban sa mga mananakop na dayuhan. Ang kathang pantanghalang
ito ay naiiba sa mga dramang napapanood mo sa kasalukuyan dahil may mga
bahagi o diyalogong inaawit dito.

Bukod dito ay pag-aaralan mo rin ang pagkilala at paggamit ng mga

kaantasan ng pang-uri sa pagsulat ng mga pangungusap.

MGA PINAKAMAHALAGANG KASANAYANG PAMPAGKATUTO:

F8PU-lle-f-26 Nasusuri nang pasulat ang papel na ginagampanan ng sarsuwela sa

pagpapataas ng kamalayan ng mga Pilipino sa kultura ng ibat-ibang
rehiyon sa bansa.
F8PD-llf-g-26 Naiuugnay ang tema ng napanood na programang pantelebisyon sa
akdang tinatalakay.

Subukin
Panuto: Basahin at unawain ang mga katanungan / pahayag. Piliin ang titik ng
tamang sagot at isulat sa sagutang papel.

1. Ano ang Sarsuwela?

A. Isang awit na may kasamang sayaw

B. Nagpapakita ng pag-usad ng kwento mula simula hanggang wakas.
C. Isang komedya o melodramang may kasamang awit at tugtog
D. Sunod-sunod na pangyayari ng isang bagay
2. Sino ang sumulat ng “Walang Sugat”?

A. Pascual Poblete C. Francisco Baltazar

B. Severino Reyes D. Lope K. Santos
3. Isang dulang musical na umunlad noong ika-7 siglo

A. Miss Saigon B. Balagtasan C. Sarsuwela D. Walang Sugat

4. Sino ang babaeng nagbuburda ng panyo ?

A. Juana B. Julia C. Xandra D. Monica

5. Sino ang nanay ni Julia?

A. Susan B. Juana C. Monica D. Xandra

6. Sino ang utusan ni Tenyong ?

A. Mga Kawal B. Padre Teban C. Lucas D. Mga Bilanggo

1
7. Sino ang ama ni Miguel ?

A. Tenyong B. Padre Teban C. Tadeo D. Inggo

8. Ano ang dahilan ng pagtatampo ni Tenyong kay Julia ?

A. Hindi pagkakaunawaan mula sa kanilang mga magulang sa pagbuburda

ng panyo.
B. Pagseselos kay Miguel
C. Hindi ipinapakita ni Julia ang binuburdahan niyang panyo
D. Pagloloko ni Julia
9. Tungkol saan ang ibabalita ni Lucas kay Julia?

A. Sa pagpatay sa pamilyang Juana

B. Ang pagkasawi ng mga tao mula sa bayan
C. Ang pagdating ng mga kalaban kaya mapapalaban si Tenyong
D. Pagpigil sa Kasal
10. Ano ang ibig sabihin ng eskomulgado ?
A. Mga taong itinakwil sa kanilang relihiyon
B. Mga taong mahihirap
C. Mga taong masayahin
D. Mga taong tumiwalag sa rebilyon

Aralin 2.1 MGA ELEMENTO NG SARSUWELA

Alamin

Layunin :

A.Napapalawak ang sariling kaalaman sa kaligirang pangkasaysayan ng sarsuwela.

B. Natutukoy ang mga elemento ng Sarsuwela.
C. Nakapagbibigay katangian sa itinuturing na Ama ng Sarswela.

Balikan / Pagganyak
Nasa larawan ang mga taong may kinalaman sa kasaysayan ng panitikan
sa Pilipinas na namayani hanggang sa kasalukuyan. Hanapin mo sa Hanay B, ang
akdang isinulat ng mga manunulat sa Hanay A.

2
Hanay A. Hanay B.

Jose Corazon de Jesus

Severino Reyes

Aurelio Tolentino

Tuklasin

Alam mo ba …
Si Severino Reyes, mas kilala bilang Lola Basyang ay itinuturing na Ama
ng Sarsuwela. Isa siyang mahusay na direktor at manunulat ng dula. Nang itinatag
ang Liwayway noong 1923, si Reyes ang naging unang patnugot nito. Siya rin ay nagsilbing
pangulo ng Aklatang Bayan at ginawang kasapi ng Ilaw at Panitik, kapwa mga samahan ng
mga manunulat.
Kinalaunan, si Reyes ay naging kilala sa mga kuwentong isinulat niya tungkol kay
Lola Basyang. Nagsimula ang Lola Basyang noong siya ay naging punong-patnugot sa
Liwayway. Nang sinabihan siya ng kaniyang mga patnugot na wala ng natitirang
materyales upang punuin ang isang maliit na espasyo sa isang pahina ng magasin,
kinailangan niyang magsulat ng isang kuwento upang umabot sa takdang oras. Matapos na
maisulat ang kuwento, nag-isip siya ng ibang pangalan na maaaring ilagay bilang may-akda
kuwentong ito.
Naalala niya ang matandang babae na kapitbahay ng kaniyang kaibigan sa Quiapo,
Maynila. Ang pangalan ng babae ay Gervacia Guzman de Zamora o mas kilala sa Tandang
Basyang. Tuwing alas-4 ng hapon, magsasama-sama ang mga kabataan sa kanilang lugar at
makikinig sa mga kuwento ni Tandang Basyang. Kaya naman, matapos nito, ang mga
kuwento na naisulat ni Reyes ay may pirma na Lola Basyang. Unang nailathala ang
kuwento ni Lola Basyang sa Liwayway noong 1925. Siya ay nakasulat ng 26 na Sarsuwela.

3
 Ang Sarsuwela ay isang anyo ng dulang musikal na unang umunlad sa España
noong ika-17 siglo. Binubuo ito ng mga pagsasalaysay na sinamahan ng mga sayaw at
tugtugin at may paksang mitolohikal at kabayanihan. Hinango ang taguring Sarsuwela sa
maharlikang palasyo

ng La Zarzuela na malapit sa Madrid, España. Sa Pilipinas, dinala ito ni Alejandro Cubero

noong 1880 kasama ni Elisea Raguer. Itinatag nila ang Teatro Fernandez, ang unang
grupo ng mga Pilipinong Sarsuwelista sa Pilipinas.

Ang sarsuwela bagamat ipinakilala noong panahon ng Español ay namulaklak noong

Panahon ng Himagsikan at ng Amerikano sa pamamayani nina: Severino Reyes na kilala sa
taguring Lola Basyang sa kaniyang “Walang Sugat”, Hermogenes Ilagan “Dalagang –
Bukid”, Juan K. Abad “Tanikalang Ginto”, Juan Crisostomo Sotto “Anak ng Katupunan”,
at Aurelio Tolentino “Kahapon, Ngayon, at Bukas.”

Ang Sarsuwela o dula ay isang uri ng panitikan na ang pinakalayunin ay itanghal

sa tanghalan. Mauunawaan at matutuhan ng isang manunuri ng panitikan ang tungkol sa
isang dula sa pamamagitan ng panonood. Nahahati ito sa ilang yugto na maraming tagpo.
Pinakalayunin nitong itanghal ang mga tagpo sa isang tanghalan o entablado. Ang tagpo sa
dula ay ang paglabas-masok sa tanghalan ng mga tauhan.

Gaya ng ibang panitikan, ang karamihan sa mga dulang itinatanghal ay hango sa

totoong buhay maliban na lamang sa iilang dulang likha ng malikhain at malayang
kaisipan.Lahat ng itinatanghal na dula ay naaayon sa isang nakasulat na dula na tinatawag
na iskrip. Ang iskrip ng isang dula ay iskrip lamang at hindi dula, sapagkat ang tunay na
dula ay yaong pinanonood na sa isang tanghalan na pinaghahandaan at batay sa isang
iskrip.

Suriin/Talakayin
Mga Elemento ng Sarsuwela
1. Iskrip o nakasulat na dula – Ito ang pinakakaluluwa ng isang dula; lahat ng bagay na
isinasaalang-alang sa dula ay naaayon sa isang iskrip; walang dula kapag walang iskrip.
2. Gumaganap o aktor – Ang mga aktor o gumaganap ang magbibigay-buhay sa iskrip. Sila ang
bumibigkas ng diyalogo, at nagpapakita ng iba’t ibang damdamin.
3. Tanghalan – Anumang pook na pinagpasyahang pantanghalan ng isang dula ay tinatawag na
tanghalan. Maaaring hindi lamang entablado ang tanghalan ang daan, sa loob ng siid-aralan,
at iba pa ay nagiging tanghalan din.
4. Tagadirehe o Direktor – Ang direktor ang nagpapakahulugan sa isang iskrip; siya ang
nagpapasya sa itsura ng tagpuan, ng damit ng mga tauhan hanggang sa paraan ng pagganap at
pagbigkas ng mga tauhan ay dumidepende sa interpretasyon ng direktor sa iskrip.
5. Manonood – Ang nagpapahalaga sa dula. Sila ang pumapalakpak sa galing at husay ng
nagtatanghal. Pinanonood nila nang may pagpapahalaga ang bawat tagpo , yugto at bahagi ng
dula.
6. Eksena at tagpo- Ang eksena ay ang paglabas-masok sa tanghalan ng mga tauhan
samantalang ang tagpo nama’y ang pagpapalit ng tagpuan.

4
 Unawain Mo!
Na ang isang sarsuwela ay hindi ganap o buo kung ito ay hindi
sumusunod sa mga elemento nito, dahil ang mga elemento ng sarsuwela ang
nagsisilbing ugat kung saan dito nakasalalay ang buhay ng isang sarsuwela.

Ano ang kaibahan ng Sarsuwela sa isang tradisyunal na Dula?

“ Ang Sarsuwela ay isang anyo ng dulang musical na sinamahan ng

sayaw at tugtugin at ang isang tradisyunal na dula naman ay dulang
pantanghalan sa pamamagitan ng kilos ng katawan, dayalogo at iba
pang aspekto nito.”

Isaisip

Isaisip at tandaan natin palagi na ang Sarsuwela ay isang anyong pampanitikan na

itinatanghal sa isang entablado, nagbibigay aliw at mahalagang aral sa mga
manonood.

Isagawa
Gawin Mo…

Sa tulong ng dayagram, ibigay ang hinihinging kaalaman tungkol sa sarsuwela.

Isulat ang sagot sa sagutang papel.

SARSUWELA
Ang sarsuwela ay:
(magbigay ng tatlong
impormasyon batay sa kaligirang
pangkasaysayan nito)
1. Ang ama ng ELEMENTO
Sarsuwela ay si: NG
SARSUWELA
_____________
_____________ (Ibigay lamang
2. ang mga
elemento)

3.

5
 Pagyamanin/Karagdagang Gawain

Magbigay ng tatlong katangian ni Severino Reyes ang itinuturing na ama ng

Sarsuwela basi sa iyong nabasa. Isulat ang sagot sa sagutang papel.

Si Severino Reyes ay isang…..

1.___________________________
2.___________________________
3.___________________________

ARALIN 2.2: “WALANG SUGAT” ( Sarsuwela)

ni Severino Reyes

Alamin
Layunin:
A.Nabibigyang-kahulugan ang mga mahihirap na salita at nasasagot ang mga
katanungang napapaloob sa akda.
B.Naibubuod ang sarsuwelang nabasa sa tulong ng “story board”.
C.Naisusulat sa isang dyornal ang damdaming napapaloob sa dulang nabasa.
D.Napapahalagahan ang kulturang Pilipinong masasalamin sa sarsuwelang
“Walang Sugat”.

Balikan/Pangganyak
Sa unang aralin nalaman natin na ang Sarsuwela ay isang anyo ng
dulang musical na sinamahan ng sayaw at tugtugin at ito ay may anim na
elemento.

Awitin natin ang Koro ng “Pusong Bato”

Di mo alam dahil sa‟yo ako‟y di makakain

Di rin makatulog buhat ng iyong lokohin
Kung akoy muling iibig , sana‟y di maging katulad mo
Tulad mo na may pusong bato.

Anong naramdaman mo habang inaawit ang koro ng pusong bato?

“ Ako habang inaawit ko ang awiting ito ay nasasaktan ako at nasusugatan ang
aking puso. Walang Sugat man na nakikita ngunit sa kaloob-looban ko ay
napakasakit na parang tinusok ng karayom”.

6
 Tuklasin
Alam Mo Ba…

Na ang sarsuwela na “Walang Sugat” ni Severino Reyes na nasulat sa unang

bahagi ng panahon ng mga Amerikano ang itinuturing na kanyang obra maestra.
Ito ay pumapaksa sa kapangyarihan ng pag-ibig sa mga taong tunay na
magmamahalan.

Suriin/Talakayin
Bago mo basahin ang Sarsuwelang isinulat ni Severino Reyes na “Walang Sugat” ay
pansinin muna ang paglinang ng talasalitaan upang lubos mong maunawaan ang
akda.
Gawain A. Hanap –Salita

Panuto : Pagtapat – tapatin ang mga sumusunod na salita ayon sa

kasingkahulugan nito. Isulat ang titik ng tamang sagot sa sagutang papel.
Hanay A Hanay B

___1. kaparangan a. apihin

___2. maglilo b. kabukiran
___3. makitil c. nalungkot
___4. nalumbay d. awit-panalangin
___5. dalit e. magtaksil
f. mamatay

Walang Sugat
ni Severino Reyes

UNANG BAHAGI
I Tagpo :

(Tanggapan ng bahay ni Julia. Si Julia at ang mga bordador. Musika)

Koro : Ang karayom kung iduro

Ang daliri‟y natitibo,
Kapag namali ng duro
Burda nama‟y lumiliko
Julia : Anong dikit, anong inam
Ng panyong binuburdahan,
Tatlong letrang nag-agapay
Na kay Tenyong na pangalan
Koro : Ang karayom kung itirik
tumutimo hanggang dibdib.
Julia : Piyesta niya‟y kung sumipot

7
 Panyong ito‟y iaabot,
Kalakip ang puso‟t loob,
Ng kaniyang tunay na lingkod.
Si Tenyong ay mabibighani
Sa dikit ng pagkagawa
Mga kulay na sutla,
Asul, puti at pula.
Julia : Panyo‟t dito ka sa dibdib,
Sabihin sa aking ibig
Na ako‟y nagpapahatid
Isang matunog na halik.
Koro : Ang karayom kung iduro
Ang daliri‟y natitibo.
Hoy tingnan ninyo si Julia
Pati panyo‟y sinisinta,
Kapag panyo ng ibig Tinatapos ng pilit
Nang huwag daw mapulaan
Ng binatang pagbibigyan:
Ang panyo pa‟y sasamahan
Ng mainam na pagmamahal
At ang magandang pag-ibig
Kapag namugad sa dibdib
Nalilimutan ang sakit
Tuwa ang gumigiit.
Mga irog natin naman
Sila‟y pawang paghandugan
Mga panyong mainam
Iburda ang kanilang pangalan.
Julia : Piyesta niya‟y kung sumipot
Panyong ito‟y iaabot
Kalakip ang puso‟t loob
Ng kaniyang tunay na lingkod.
Koro : Nang huwag daw mapulaan
Ng binatang pagbibigyan
Ang panyo pa‟y sasamahan
Ng mainam na pagmamahal.
Salitain:

Julia : Ligpitin na ninyo ang mga bastidor at kayo‟y mangagsayaw

na.
(Papasok ang magkasintahan). (Lalabas si Tenyong ).
II TAGPO
(Tenyong at Julia…)
Tenyong : Julia, tingnan ko ang binuburdahan mo…
Julia : Huwag na Tenyong, huwag mo nang tingnan, masama ang
pagkakayari, nakakahiya.
Tenyong : Isang silip lamang, hindi ko na hihipuin, ganoon lang?… ay…
Julia : Sa ibang araw, pagkatapos na, oo, ipakikita ko sa iyo.
Tenyong : (Tangan si Julia sa kamay) Ang daliri bang ito na hubog

8
 kandila, na anaki‟y nilalik na maputing garing, ay may yayariin
kayang hindi mainam? Hala na, tingnan ko lamang.
Julia : Huwag mo na akong tuyain, pangit nga ang mga daliri ko.
Tenyong : (Nagtatampo) Ay!…
Julia : Bakit Tenyong, napagod ka ba? (Hindi sasagot). Masama ka
palang mapagod.
Tenyong : Masakit sa iyo!
Julia : (Sarili) Nagalit tuloy! Tenyong, Tenyong…(sarili) Nalulunod
pala ito sa isang tabong tubig!
Tenyong : Ay!
Julia : (Sarili) Anong lalim ng buntunghininga! (Biglang ihahagis ni
Julia ang bastidor). (Sarili) Lalo ko pang pagagalitin.
Tenyong : Pupulutin ang bastidor at dala). Julia, Julia ko. (Luluhod)
Patawarin mo ako; Hindi na ako nagagalit.
Julia : Masakit sa aking magalit ka at hindi. Laking bagay!
Tenyong : Lumalaganap sa dibdib ko ang masaganang tuwa, narito at
nakikita ko na minarapat mong ilimbag sa panyong ito ang
pangalan ko.
Julia : Hindi ah, nagkakamali ka, hindi ukol sa iyo ang panyong iyan.
Tenyong : Sinungaling! At kaninong pangalan ito? A. Antonio; N. Narciso,
at E. ay Flores.
Julia : Namamali ka, hindi mo pangalan iyan.
Tenyong : Hindi pala akin at kanino nga?
Julia : Sa among! Iya‟y iaalay ko sa kanya ngayong kaarawan ng pasko.
Tenyong : Kung sa among man o sa demonyo, bakit ang letra‟y A, N, at
F?
Julia : Oo nga sapagkat ang A, ay Among, ang N, Natin
at ang F ay Frayle.
Julia : Nakaganti na ako! (Dudukutin ni Tenyong sa kanyang bulsa ang
posporo at magkikiskis ng maraming butil at nag-aalab na
magsasalita).
Tenyong : Julia, magsabi ka ng katotohanan, para sa kura nga ba? Kapag
hindi ko sinilaban, ay … sinungaling ako… mangusap ka.
Susulsulan ko na? (Anyo nang sisilaban)
Musika No. 2
Julia : Huwag mong silaban ang tunay mong pangalan.
Tenyong : Sa pagkakasabi mong sa kurang sukaban nagising ang galit at
„di mapigilan.
Julia : Hindi maghahandog sa lahi ni Satan, ang panyong iyan ay
talagang iyo, sampu ng nagburdang si Juliang iniirog mo.
Tenyong : Salamat, salamat, Juliang poon ko.
Julia : Oh, Tenyong ng puso, Oh, Tenyong ng buhay ko.
Tenyong : Pag-iibigan ta‟y kahimanawari lumawig na tunay at di mapawi
paglingap mo sa akin kusang mamalagi huwag malimutan sa
tuwi- tuwi…
Tenyong : Julia ko‟y tuparin adhikain natin.
Julia : Tayo‟y dumulog sa paa ng altar.
Tenyong : Asahan mo.
Sabay : „Di mumunting tuwa dito‟y dumadalaw, ano pa‟t wari „di na

9
 mamamatay sa piling mo oh! (Tenyong) niyaring buhay (Julia)
maalaalang may kabilang buhay… (Lalabas si Juana).
III TAGPO
(Tenyong, Julia, at Juana mamaya‟y Lukas ) Salitain
Juana : Julia, Julia, saan mo inilagay ang baro kong makato?
(Nagulat si Julia at si Tenyong.) (Lalabas si Lukas.)
Lukas : Mamang Tenyong, Mamang Tenyong…!
Tenyong : Napaano ka, Lukas?
Lukas : Dinakip po ang Tatang mo ng Boluntaryo ng Santa Maria.
Tenyong : Diyata dinakip si Tatang?
Lukas : Opo.
Tenyong : Saan kaya dinala?
Lukas : Sa Bulakan daw po dadalhin.
Tenyong : Tiya, ako po paparoon muna‟t susundan si Tatang.
Juana : Hintay ka sandali at kami‟y sasama. Julia, magtapis ka…
(Magsisipasok sina Juana, Julia, at Lukas ).
Tenyong : Oh, mundong sinungaling! Sa bawat sandaling ligayang
tinatamo ng dibdib, ay tinutuntungan kapagdaka ng matinding
dusa! Magdaraya ka! Ang tuwang idinudulot mo sa amin ay
maitutulad sa bango ng bulaklak, at sa sandaling oras ay
kusang lumilipas.
(Telong Maikli) Kalye
IV TAGPO
(Musika)
Koro at Lukas
Lukas : Tayo na‟t ating dalawin mga tagarito sa atin.
Koro : Dalhan sila ng makakain at bihisan ay gayundin.
Isang Babae : Naubos na ang lalaki.
Lahat ng Babae : Lahat na‟y hinuhuli mga babae kami.
Lukas : Marami pang lalaki
Lahat ng Lalaki : Huwag malumbay…kami ng nasasa bahay at nakahandang
tunay, laan sa lahat ng bagay.
Lahat ng Babae : (Sasalitain) Mga lalaking walang damdam, kaming mga
babae‟y pabayaan, di namin kayo kailangan.
Isang Lalaki : Makikita ko si Tatang.
Isang Lalaki : Kaka ko‟y gayundin naman.
Isang Babae : Asawa‟y paroroonan.
Isang Babae : Anak ko‟y nang matingnan.
Lahat : Tayo na‟t sumakay sa tren bumili pa ng bibilhin at sa
kanila‟y dalhin masarap na pagkain.
Mga Babae : Tayo na, tayo na.
Lahat : Sumakay na sa tren.
Mga Lalaki : Doon sa estasyon.
Lahat : Ating hihintuin. (Papasok lahat) (Itataas ang telong
maikli)
V TAGPO
(Bilangguan sa Bulakan, patyo ng Gobyerno, maraming mga bilanggong
nakatali sa mga rehas).
Salitain

10
Relihiyoso 1.0 : Ah, si Kapitan Luis! Ito tagaroon sa amin; maraming tao
ito…
Marcelo : Mason po yata, among?
Relihiyoso 1.0 : Kung hindi man mason, marahil filibustero, sapagka‟t
kung siya‟y sumulat maraming K, cabayo K.
Marcelo : Hindi po ako kabayo, among!
Relihiyoso 1.0 : Hindi ko sinasabing kabayo ikaw, kundi, kung isulat niya
ang kabayo may K, na lahat ng C pinapalitan ng K.
Masamang tao iyan, mabuti mamatay siya.
Relihiyoso 2.0 : Marcelo, si Kapitan Piton, si Kapitan Miguel, at ang
Juez de Paz, ay daragdagan ng rasyon.
Marcelo : Hindi sila makakain eh!

Relihiyoso 1.0 : Hindi man ang rasyon ang sinasabi ko sa iyo na

dagdagan, Ay ang pagkain, hindi, ano sa akin kundi sila
kumain?Mabuti ngang mamatay silang lahat. Ang rasyon
na sinasabi ko sa iyo ay ang palo, maraming palo ang
kailangan.
Marcelo : Opo, among, hirap na po ang mga katawan nila at
nakaaawa po namang magsidaing; isang linggo na pong
paluan ito, at isang linggo po namang walang tulog sila!
Relihiyoso 2.0 : Loko ito! Anong awa-awa? Nayon wala awa-awa, duro
que duro-awa-awa? Ilang kaban an rasyon?
Ang rasyon nan palo, ha!
Marcelo : Dati po‟y tatlong kaban at maikatlo sa isang araw na
tinutuluyan,ngayon po‟y lima ng kaban, at makalima po
isang araw.
Relihiyoso 2.0 : Samakatuwid ay limang bese 25, at makalimang 125, ay
Huston 526 (binibilang sa daliri ). Kakaunti pa! (Bibigyan
si Marcelo ng kuwalta at tabako).
Marcelo : Salamat po, among!
Relihiyoso 1.0 : Kahapon ilan ang namatay?
Marcelo : Wala po sana, datapwa‟t nang mag-uumaga po ay pito
lamang.
Relihiyoso1.0 : Bakit ganoon? (gulat)
Marcelo : Dahil po, ay si Kapitan Inggo ay pingsaulan ng hininga.
Relihiyoso 1.O : Si Kapitan Inggo pinagsaulan ng hininga! Narito si
Kapitana Putin, at ibig daw makita si Kapitan Inggo na
asawa niya. Kung ganoon ay hindi mamamatay si Kapitan
Inggo.
Marcelo : Mamamatay pong walang pagsala: wala na pong laman
ang dalawang pigi sa kapapalo, at ang dalawang braso
po‟y litaw na ang mga buto, nagigit sa pagkakagapos.
Relihiyoso 1.0 : May buhay-pusa si Kapitan Inggo! Saan naroroon
ngayon?
Marcelo : Nariyan po sa kabilang silid, at tinutuluyan uli ng limang
kaban.
Relihiyoso 1.0 : Mabuti, mabuti, Marcelo huwag mong kalilimutan, na si
Kapitan Inggo ay araw-araw papaluin at ibibilad at
buhusan ng tubig ang ilong, at huwag bibigyan ng
mabuting tulugan, ha?
Marcelo : Opo, among (Sa mga kasama niya) Companeros, habeis

11
 traido el dinero para el Gobernador?
Relihiyoso 2,3,4 : Si, si, hemos traido.
Relihiyoso 1.0 : Marcelo, dalhin dito si Kapitan Inggo.
Marcelo : Hindi po makalakad, eh!
Relihiyoso 1.0 : Dalhin dito pati ang papag.
Relihiyoso 2.0 : Tonto.
Tadeo : Bakit ka mumurahin?
Juana : Kumusta po naman kayo, among?
P. Teban : Masama, Juana, talaga yatang itong pagkabuhay namin
ay lagi na lamang sa hirap, noong araw kami ay walang
inaasahan kundi kaunting sweldo dahil sa kami‟y alipin
ng mga prayle; ngayon nga, kung sa bagay ay kami na ang
namamahala, wala naman kaming kinikita; wala nang pamisa,
mga patay at hindi na dinadapit; ngayon napaglirip na ang
mga kabanalang ginawa ng mga tao noong araw ay pawing
pakunwari at pakitang-tao lamang alinsunod sa malaking
takot sa mga prayle.

Juana : Totoo po ba ang sabi mo.

P.Teban : Kaya, Juana, di-malayong kaming mga lklerigo ay mauwi

sa pagsasaka, tantuin niyong kaming mga pari ay hindi
mabubuhay sa panay na hangin.

Juana : Bakit dami mo pong mga pinakaing mga pamangking

dalaga?
P. Teban : Siya nga, ulilang inaampon ko.
Miguel : Ay! Aling Julia… ay… ma… ma… malapit na po… Alin po
ang malapit na?
Miguel : Ang… ang… ang…
Julia : (Sarili) Ano kaya ang ibig sabihin nito?
Tadeo : Miguel, tayo na‟t nagkayari na kami ng kaniyang ina.
Miguel : Ay… salamat (tuwang-tuwa.)
Julia : (Sarili) Ipinagkayari na pala ako ni Inang?
Tadeo : Ano ba ang sinabi mo?
Miguel : Sinabi ko pong … ay Julia! Ay! Aling Julia! Ay, Julia ko!
Tadeo : Wala ka nang nasabi kundi pulos na “ay”? Hindi ka
nagpahayag ng pagsinta mo?
Miguel : Sinabi ko pong malapit na…
Tadeo : Malapit na ang alin?
Miguel : Itinatanong nga po sa akin kung alin ang malapit na eh,
hindi ko po nasagutan…
Tadeo : Napakadungo ka! Ay Ige, tayo na‟t baka ka pa
mahalata…
Relihiyoso 1.0 : Kapitana Putin, mana dalaw, parito kayo. (Magsisilabas
ang mga dalaw).
Tadeo : Napakadungo ka! Ay Ige, tayo na‟t baka ka pa
mahalata…
Relihiyoso 1.0 : Kapitana Putin, mana dalaw, parito kayo. (Magsisilabas
ang mga dalaw).
VI TAGPO

12
(Mga Relihiyoso, Putin, Juana, Julia, Tenyong, at mga dalaw, babae
at lalaki).
Salitain
Relihiyoso 1.0 : Kapitana Putin, ngayon makikita ma na ang tao mo,
dadalhin dito, at sinabi ko sa Alkalde na huwag nang
paluin, huwag nang ibibilad at ipinagbilin ko na bibigyan
na ng mabuting tulugan…
Putin : Salamat po, among.
Relihiyoso 1.0 : Kami ay aakyat muna sandali sa Gobernador, at sasabihin
namin na pawalan, lahat ang mga bilanggo, kaawa-awa
naman sila.
Putin : Opo, among, mano na nga po… Salamat po, among.
(Magsisihalik ng kamay, si Tenyong ay hindi at ang mga ibang lalaki).
Relihiyoso 1.0 : (Sa mga kasama) Despues de ver el Gobernador.. a
Manila, cogemeros el tren la Estacion de Guiguinto, es
necesario deciral General que empiece ya a fusilar a los
ricos e ilustrados de la provincia, porque esto va mal.
Relihiyoso 2.0 : Ya lo creo que va mal.
Los 3 : Si, si a fusilar, a fusilar. (Papasok ang mga pari).
VII TAGPO
(Sila rin, wala na lamang ang mga relihiyoso)

Salitain
Putin : Tenyong, kaysama mong bata, bakit ka hindi humalik ng
kamay sa among?

Tenyong : Inang, ang mga kamay pong… namamatay ng kapwa ay hindi

dapat hagkan, huwag pong maniniwalang sasabihin niya sa
Gobernador na si Tatang ay pawalan, bagkus pa ngang
ipagbibiling patayin na ngang tuluyan. (Sarili) Kung nababatid
lamang ng mga ito ang pinag-usapan ng apat na lilo!
Nakalulunos ang kamngmangan!
(Ipapasok si Kapitan Inggo na nakadapa sa isang papag na makitid).
Putin : Inggo ko!
Tenyong : Tatang!
Julia : Kaawa-awa naman!
Tenyong : Mahabaging Langit!
Musika
Tenyong : Ang dalawang braso‟y gitgit na ang laman, naglabas ang mga
buto sa mga tinalian, lipos na ang sugat ang buong katawan,
nakahahambal! Ay! Ang anyo ni Amang! Ang lahat ng ito‟y
gawa ng pari na sa Pilipinas siyang naghahari lalang ni Lucifer
sa demonyong lahi kay Satang malupit nakikiugali… Ah, kapag
ka namatay oh, ama kong ibig, asahan mo po at igaganting
pilit kahit na ano ang aking masapit, sa ulo ng prayle isa sa
kikitil.
Salitain
Tenyong : Tatang, ikaw po‟y ititihaya ko nang hindi mangalay…
Inggo : Huwag na … anak ko… hindi na maaari… luray-luray na ang
katawan…Tayo‟y maghihiwalay na walang pagsala! Bunso ko,

13
 huwag mong pababayaan ang Inang mo! Putin, ay Putin …
Juana Julia.. kayo na lamang ang inaasahan kong kakalinga
sa kanila…Ang kaluluwa ko‟y inihain ko na kay Bathala.
Tenyong : Diyos na may kapangyarihan! Ano‟t inyong ipinagkaloob ang
ganitong hirap? (Dito lamang ang pasok ng kantang “Ang
dalawang braso‟y…)
Musika No.2
Tenyong : Ang dalawang braso‟y gitgit na ang laman, naglabas ang buto
sa mga tinalian, lipos na ng sugat ang buong katawan,
nakahahambal, ay! Ang anyo ni Amang! Ang lahat ng ito‟y
gawa ng pari na sa Pilipinas siyang naghahari, lalang ni Lucifer
sa demonyong lahi kay satang malupit nakikiugali. Ah! Kapag
namatay ka, oh, ama kong ibig, asahan mo po‟t igaganting pilit
kahit na ano ang aking masapit sa ulo ng prayle, isa sa kikitil.

Julia : Taya ng loob ko at binabanta-banta mga taong iya‟y tadtarin

man yata lahat niyang laman, buto sampung taba, di
makababayad sa utang ng madla.
Mga Babae at Lalaki : Di na kinahabagan kahit kaunti man, pariseos ay
daig sa magpahirap.
Tenyong : Oo‟t di matingnan puso ko‟y sinusubhan sa ginawa kay Amang
ng mga taong hunghan… ang awa‟y nilimot sa kalupitan…
Lalaki’t Babae : Wari mukha nang bangkay…
Tenyong : Inang, masdan mo po… at masama ang lagay ni Tatang,
Inang, tingnan mo‟t naghihingalo… Tatang, Tatang…
Putin : Inggo ko… Inggo…
Tenyong : Patay na!
(Mangagsisihagulgol ng iyak)

VIII TAGPO
(Sila ring lahat, wala lamang si Kapitang Inggo, ang Alkalde, at mga
bilanggong Telong Maikli
nangakagapos).
Salitain
Putin : Tenyong, hindi yata ako makasasapit sa atin! Julia,
nangangatal ang buong katawan ko! Nagsisikip ang aking
dibdib! Ang sakit ay taos hanggang likod! Ay, Tenyong, hindi
ako makahinga! Ang pusoko‟y parang pinipitpit sa palihang
bakal! (Si Putin ay mapapahandusay).
Tenyong : Langit na mataas! (Papasok lahat)

IX TAGPO
(Tenyong at mga kasamang lalaki, mamaya’y si Julia).

Salitain
Tenyong : Mga kasama, magsikuha ng gulok, at ang may rebolber ay
dalhin.
Isa : Ako‟y mayroong iniingatan.
Isa pa : Ako ma‟y mayroon din.
Tenyong : Tayo na sa estasyon ng Guiguinto.
Isa : Nalalaman mo bang sila‟y mangasisilulan?

14
Tenyong : Oo, walang pagsala, narinig ko ang salitaan nila, at nabati ko
tuloy na sasabihin daw nila sa Heneral na tayo‟y pagbabarilin
na.
Isa : Mga tampalasan.

Isa pa : Walang patawad!

(Nang mangagsiayon, si Tenyong ay nakahuli sa paglakad, sa lalabas si
Julia).

Julia : Tenyong, Tenyong!

Tenyong : Julia!

Julia : Diyata‟t matitiis, na Ina‟y lisanin mo sa kahapis-hapis na anyo?

Di ba nalalaman mong sa kaniya‟y walang ibang makaaaliw
kundi ikaw, at sa may damdam niyang puso, ay walang lunas
kundi ikaw na bugtong na anak? Bakit mo siya papanawan?

Tenyong : Julia, tunay ang sinabi mo; datapwa‟t sa sarili mong loob, di
ba si Inang ay kakalingain mong parang tunay na ina; alang-
alang Sa paglingap mo sa akin? Sa bagay, na ito, ano ang ipag-
aalaala ko?

Julia : Oo nga, Tenyong, ngunit hindi kaila sa iyo na ang maililingap

ng isang lalaking kamukha mo ay di maititingin ng isang
babaing gaya ko. Tenyong, huwag kang umalis!

Tenyong : Julia, hindi maaari ang ako ay di pasa-parang; ako ay

hinihintay ng mga kapatid, Julia, tumutugtog na ang oras ng
pananawagan ng naaaping Ina, sa pinto ng nagpaubayang
anak; ang Ina natin ay nangangailangan ng tunay nating
pagdamay; dito sa dibdib ko‟y tumitimo ang nakalulunos
niyang himutok, ang nakapanlulumo niyang daing: “May anak
ako,” anya, “ngayo‟y kapanahunang ako‟y ibangon na ninyo sa
pagkalugami. Oras na, Julia ko, ng paglagot ng matibay na
tanikalang mahigpit sa tatlong daang taong sinasangayad;
hindi dapat tulutang… mga iaanak natin ay magising pa sa
kalagim-lagim na kaalipin.

Julia : Wala akong maitututol, tanggapin na lamang ang huling

tagubilin! (Huhubarin ang garantilyang may medalyita;
tangnan at isusuo kay Tenyong ang garantilya.) Ang larawang
ito‟y aking isasabit sa tapat ng puso‟y huwag iwawaglit at sa
mga digma, kung siya‟y masambit ipagtanggol ka sa mga
panganib. Kung saka-sakaling irog ko‟y masaktan, pahatid
kang agad sa aking kandungan. Ang mga sugat mo‟y aking
huhugasan ng masaganang luhang sa mata‟y nunukal.

Tenyong : Sa Diyos nananalig.

Julia : Puso ko‟y dinadalaw ng malaking hapis.

Tenyong : Huwag mamanglaw. Huwag ipagdusa ang aking pagpanaw.

15
Julia : Mangungulimlim na ang sa matang ilaw.

Tenyong : Ang ulap Julia ko‟y di mananatili. Darating na ibig, ang

pagluluwalhati.

Julia : Tenyong na poon ko‟y kahimanawari. Magliwayway uli‟t dilim

ay mapawi

Tenyong : Huwag nang matakot, huwag nang mangamba. Ako‟t tutupad

lang ng aking panata sa pakikianib sa mga kasama. Aming
tutubusin, naaliping Ina. Ikaw irog ko‟y aking itatago sa loob
ng dibdib, sa tabi ng puso. Nang hindi malubos ang
pagkasiphayo sa mga sakuna, ikaw‟y kalaguyo. (Titigil) Yayao
na ako!

Julia : Ako‟y lilisanin? Balot yaring puso ng matinding lumbay,

bumalik ka agad nang di ikamatay.

Tenyong : Juliang aking sinta!

Julia : Oh, Tenyong ng buhay!

Tenyong : (Anyong aalis) (Sarili) Kaawa-awa! (Tuluyang aalis).

Julia : (Biglang lilingon) Te…! Yumao na! (papasok)

X TAGPO

(Tugtuging nagpapakilala ng damdamin. Pagdating ng bahaging masaya

ay maririnig ang sigawan sa loob. Mga prayle at mga kasama ni
Tenyong at si Tenyong.)
Sa loob.
Mga lahi ni Lucifer! Magsisi na kayo‟t oras na ninyo! Ikaw ang pumatay sa
ama ko – Perdon! Walang utang-na-di pinagbabayaran! (Hagara at
mapapatay ang mga prayle, isa ang mabibitin na sasama sa tren).
Telon
Wakas ng Unang Bahagi

Ikalawang Bahagi
I TAGPO
(Bahay ni Julia)
Julia at Juana
Salitain

Juana : Julia, igayak ang loob mo; ngayon ay paparito si Miguel at ang
kanyang ama, sila‟y pagpapakitaan nang mainam.

Julia : Kung pumarito po sila, ay di kausapin mo po!

Juana : Bakit ba ganyan ang sagot mo?

16
Julia : Wala po!

Juana : Hindi naman pangit, lipi ng mabubuting tao, bugtong na anak at

nakaririwasa, ano pa ang hangarin mo?

Julia : Ako po, Inang ko, ay hindi naghahangad ng mga kabutihang

tinuran mo, ang hinahangad ko po ay…

Juana : Ay ano? Duluhan mo, sabihin mo at nang matalastas ko.

Julia : Ang tanggapin pong mahinusay ng puso ko.

Juana : (Natatawa) Julia, ako‟y natatawa lamang sa iyo, ikaw ay bata
pa nga- Anong pusu-puso ang sinasabi mo? Totoo nga‟t
noong unang dako, kapag may lalaking mangingibig ay
tinatanggap ng mga mata at itinutuloy sa puso, at kung ano
ang kaniyang tibok ay siyang sinusunod datapwa‟t gayo‟y iba
na, nagbago nang lahat ang lakad ng panahon, ngayo‟y kung
may lalaking nangingibig ay tinatanggap ng mga mata at
itinutuloy dito.

Julia : (hihipuin ang noo) dito sa isip at di na sa puso; at kung ano

ang pasya ng isip ay siyang paiiralin: ang puso sa panahong ito
ay hindi na gumaganap ng maganda niyang katungkulan,
siya‟y nagpapahingalay na…

Julia : Nakasisindak, Inang ko, ang mga pangungusap mo!

Juana : Siyang tunay!

Julia : Ako po‟y makasunod sa masamang kalakaran ng

panahon,dito po ako makatatakwil sa tapat na udyok ng aking
puso.

Juana : Julia, tila wari… may kinalulugdan ka nang iba.

Julia : Wala po!

Juana : Kung wala ay bakit ka sumusuway sa aking iniaalok?

Nalaman mo na, ang kagalingan mong sarili ang aking
ninananais. Ang wika ko baga, ay bukas- makalawa‟y mag-
aasawa ka rin lamang… ay kung mapasa-moro, ay mapasa-
Kristiyano na!

Julia : Sarili) Moro yata si Tenyong!

II TAGPO
(Julia at Monica)
Salitain
Julia : Monicaaaaaaaaaa, Monicaaaaaaaaaa!.

Monica : (Sa loob) Pooo!

Julia : Halika (Lalabas si Monica) Pumaroon ka kay Lukas, sabihin

mong hinihintay ko siya; madali ka…

17
Monica : Opo (Papasok).

III TAGPO
(Julia, mamaya’y Miguel, Tadeo, Pari Teban, at Juana)
Musika
Dalit ni Julia

Oh, Tenyong niyaring dibdib,

Diyata‟ ako‟y natiis
Na hindi mo na sinilip
Sa ganitong pagkahapis.
Ay! Magdumali ka‟t daluhan,
Tubusin sa kapanganiban,
Huwag mo akong bayaang
Mapasa ibang kandungan
Halika, tenyong, halika,
At baka di na abutin
Si Julia‟y humihinga pa…
Papanaw, walang pagsala
At kung patay na abutin
Itong iyong nalimutan
Ang bangkay ay dalhin na lamang
Sa malapit na libingan.
Huling samo, oh Tenyong,
Kung iyo nang maibaon
Sa malungkot na pantiyon,
Dalawain minsan man isang taon.
Salitain

P. Teban : (Pumalakpak)Mabuti ang dalit mo Julia…datapwa‟t

napakalumbay lamang…
Julia : (gulat) Patawarin po ninyo at hindi ko nalalamang kayo‟y
nangagsirating…Kahiya-hiya po.

P. Teban : Hindi. hindi kahiya-hiya, mainam ang dalit mo. Ang Inang
mo?

Julia : Nariyan po sa labas: tatawagin ko po. (Papasok).

P. Teban : Magandang bata si Julia, at mukhang lalabas na mabuting

asawa..Marunong kang pumili, Miguel.

Tadeo : Ako, among, ang mabuting mamili, si Miguel po‟y hindi

maalam makiusap. (Lalabas si Juana).

Juana : Aba, narito pala ang among! Mano po, among!

P. Teban : Ah, Juana, ano ang buhay-buhay?

Juana : Mabuti po, among.

Tadeo : (Kay Miguel ) Lapitan mo.

18
Miguel : Baka po ako murahin ah! 17 May manliligaw si Julia
na Miguel ang pangalan. Mayaman at bugtong na anak
ngunit dungo.

Payo ni Aling Juana : ”Ang pag-ibig ay tinatanggap ng mata at itinutuloy sa

isip at di sa puso” Tutol si Julia kay Miguel. Ngunit
ipinagkayari siya ng ina sa ama ni Miguel. Hindi alam ni
Juana ang ukol sa anak at pamangking si Tenyong.
Nagpadala ng liham si Julia kay Tenyong sa tulong ni
Lukas. Si Tenyong ay kapitan ng mga naghihimagsik.
Walang takot sa labanan. Natagpuan ni Lukas ang kuta
nina Tenyong. Ibinigay ang sulat ng dalaga. Isinasaad sa
sulat ang pagkamatay ng inang si Kapitana Putin at ang
araw ng kasal niya kay Miguel. Sasagutin na sana ni
Tenyong ang sulat ngunit nagkaroon ng labanan.

Ikatlong Bahagi
Sinabi ni Lukas kay Julia ang dahilan nang di pagtugon ni Tenyong sa
liham. Nagbilin lamang ito na uuwi sa araw ng kasal. Minsan habang
nanliligaw si Miguel kay Julia ay si Tenyong naman ang nasa isip ng dalagang
ayaw makipag-usap sa manliligaw kahit kagalitan ng ina.
Si Tadeo na ama ni Miguel ay nanliligaw naman kay Juana, na ina ni
Julia. Kinabukasa‟y ikakasal na si Julia kay Miguel. Nagpapatulong si Julia
kay Lukas na tumakas upang pumunta kay Tenyong. Ngunit di alam ni Lukas
kung nasaan na sina Tenyong kaya walang nalalabi kay Julia kungdi ang
magpakasal o magpatiwakal. Pinayuhan ni Lukas si Julia na kapag itatanong
na ng pari kung iniibig nito si Miguel ay buong lakas nitong isigaw ang
“Hindi po!”. Ngunit tumutol ang dalaga dahil mamamatay naman sa sama ng
loob ang kanyang ina.
Sa simbahan, ikakasal na si Julia kay Miguel nang dumating si
Tenyong na sugatan. Ipinatawag ng Heneral ng mga Katipunero ang pari
para makapangumpisal si Tenyong. Kinumpisal ng kura si Tenyong.
Ipinahayag ng kura ang huling hiling ng binata – na sila niJulia ay makasal.
Galit man si Juana ay pumayag ito. Maging si Tadeo ay pumayag na rin sa
huling kahilingan ng mamamatay. Gayundin si Miguel. Matapos ang kasal,
bumangon si Tenyong. Napasigaw si Miguel ng “Walang Sugat”. Gayundin
ang isinigaw ng lahat. Gawa-gawa lamang ng Heneral at ni Tenyong ang
lahat
Wakas (Magsasara ang telon)
Gawain B. Sa Antas ng Iyong Pag - unawa

Panuto : Sagutin ang mga tanong na may kaugnayan sa binasang akda upang
masukat natin kung nauunawaan mo ang nilalaman nito. Isulat ang
sagot sa sagutang papel.

1. Bakit hindi agad inamin ni Julia na kay Tenyong ang panyong kanyang
binurdahan?
2. Ano ang nangyari sa tatay ni Tenyong na si Kapitan Inggo ? Ano - anong
pagpapahirap ang naranasan niya sa kamay ng mga prayle?
5. Angkop ba ang pamagat na Walang Sugat sa akda? Bakit ?

19
 Isaisip
Tunay na ang panitikan ay sumasalamin sa kultura ng isang bansa. Bagama‟t ang
Sarsuwelang Walang Sugat ay nasulat na noong panahon ng mga Amerikano ay
makikitang litaw na litaw sa akda ang mga kulturang Pilipino na hanggang sa
kasalukuyan ay pinahahalagahan pa rin ng mga marami sa atin.

Isagawa
Gawain A. Storyboard

Panuto : Ibuod mo ang Sarsuwela sa tulong ng sumusunod na story board. Isulat

ang tamang letra sa loob ng kahon ayon sa pagkakasunod –sunod sa mga
pangyayari ng iyong sagutang papel.

A. Sugatang dumating si Tenyong sa kasal.

B. Naisipan ni Julia na tumakas at pumunta sa kinaroroonan ni Tenyong.
C. Binuburdahan ni Julia ang panyong ibibigay kay Tenyong.
D. Ipinagkasundo ni Juana si Julia kay Miguel
E. Namatay si Kapitan Inggo dahil sa sobrang palo na dinanas.
F. Sinulatan ni Julia si Tenyong at ibinalita ang pagkamatay ni Kapitan Putin at
pagpagpapakasal niya kay Miguel.
G. Matapos ang kasal ay bumangon si Tenyong at ang lahat ay napasigaw ng
“Walang Sugat”.
H. Ibinilin ni Tenyong na darating siya sa araw ng kasal ni Julia.
I. Hinuli ng mga boluntaryo ng Sta.Maria si Kapitan Inggo.
J. Si Tenyong at ang mga kalalakihan ay naghandang makipaglaban upang
mapalaya ang Inang Bayan.

Walang Sugat

20
 Pagyamanin / Karagdagang Gawain

Pagsulat ng Dyornal
Panuto : Ibabahagi mo ang iyong damdamin sa dulang pantanghalang binasa mo.
Gawin ito sa dyornal, gayahin ang pormat sa sagutang papel.
Pagsulat
Ituloy mo ang pahayag…

Habang binabasa ko ang Sarsuwelang ,Walang Sugat ako‟y ___________,

dahil ako‟y ______________ , kaya nais kong maging
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
.
.

ARALIN 2.3: KAANTASAN NG PANG-URI

Alamin
Layunin :

A. Naipaliliwanag kung ano ang pang-uri.

B. Natutukoy ang mga kayarian ng pang-uri.
C. Nakasusulat ng mga pangungusap na may pang-uring lantay, pasukdol at
pahambing.

Balikan / Pagganyak
Mahusay! Ngayon ay unti-unti mong nauunawaan ang daloy sa ating aralin.
Nakatulong ba ang mga salitang naglalarawan na ginamit ng may-akda sa binasang
Sarsuwela? Marahil ay napansin mo na iba-iba ang antas ng pang-uri na ginamit ng may-
akda upang higit niyang maikintal sa isipan ng mambabasa ang imahe na nais niyang
iwanan sa isipan . Suriin natin ang ilan sa mga ito.

21
 Tuklasin
Napatunayan mo na ang sarsuwela ay larawan ng kulturang Pilipino, bukod dito isa
pa sa mga tulong upang higit na masalamin ang kalagayang panlipunan. Nakatutulong din
ang mga kaantasan ng pang-uri upang mapalabas ang kulturang Pilipino at mailalarawan ito
nang mabisa.

Suriin/Talakayin
Unawain Mo…
Basahin at unawain kung ano ang pang-uri at ang mga kaantasan nito.

Kaantasan ng Pang-uri

Pang-uri - Isang mahalagang bahagi ng panalita ang pang-uri.

Ang pang-uri ay bahagi ng panalita na naglalarawan ng pangngalan o ng panghalip.
Kaantasan ng Pang-uri
1. Lantay –Naglalarawan sa isa o isang pangkat ng tao, bagay, o pangyayari.
Halimbawa:
a. Nabighani ako sa kagandahan ng lugar na ito.
b. Masagana ang ani ng palay sa taong ito.

2. Pahambing -Nagtutulad ng dalawang tao, bagay, o pangyayari.

a. Pahambing na magkatulad – nagtataglay ng pagkakatulad na katangian.
Ginagamitan ito ng mga panandang sing, kasing, at magsing,
magkasin
Halimbawa:
.Magsing-talino sina Felix Irving at Andrela.
. Sintanda ng aking ate ang guro ko sa musika.

b. Pahambing na di- magkatulad (pasahol)-Kung hindi magkapantay ang

katangian ng isang bagay na itinutulad sa iba. Ginagamitan ito ng mga
pananda tulad ng salitang di-gaano, di- gasino, higit, o lalo bago ang
pang-uri at sinusundan ito ng tulad, gaya o kaysa.
Halimbawa
 Di- gaanong magkapalad naging karanasan ni Alvin sa ibang
kabataan .

 Di-gasinong matamis ang mangga rito na gaya sa Guimaras.

3. Pasukdol – ay ginagamit kung ipinapakita ang kahigitan ng isang bagay , tao
o pangyayari sa karamihan. Gumagamit ito ng mga pananda o pariralang kay
ganda-ganda, ubod ng, hari ng at mga kataga/salitang napaka, pinaka,
totoong, talagang, sadyang, ubod, hari, sukdulan ng, sobra, tunay, labis

22
 Ngayon alam mo na, na ang Pang-uri ay salitang naglalarawan at
upang paghusayin mo pa ang iyong kaalaman sa wika. Magsanay Tayo.
Pagkatapos mong malaman ang mga impormasyon sa kaantasan ng pang-uri,
ngayon ay susubukin natin ang iyong kaalaman. Isulat sa sagutang papel ang
kaantasan ng pang-uri na sinalungguhitan sa bawat pangungusap. (lantay,
pahambing o pasukdol).

______________ 1. Tunay na bayani ang ating mga frontliners sa panahon ng

pandemic..
______________ 2. Ang mga frontliners ay sikat na sikat at simbolo ng pag-
asa.
______________ 3. Kami ay ubod saya sa tagumpay na kanilang natamo.
______________ 4. Siya ang pinakabatang boluntaryong tumutulong
Bilang frontliner.
______________ 5. Di- gaanong magkapalad ang naging karanasan
ng mga kabataan noon at ngayon.

Nasagutan mo lahat ang iyong gawain sa pagsasanay na ito. Kung hindi naman ay
okey lang. Gagabayan ka ng araling ito sa paglinang pa ng iyong kaalaman. Ang mahalaga
sinubukan mo ng taos puso batay sa kung ano ang iyong naunawaan sa pinag-aralan sa
araling ito.

Isaisip
Isipin mong mabuti na mahalagang pag-aralan ang mga bahagi ng pananalita na
nagbibigay-turing sa pangngalan o panghalip at ang pagbibigay ng paghahambing o
pagtutulad nito batay sa kaantasan ng pang-uri sapagkat nagiging mabisa ang
pagsasalaysay at paglalarawan sa mga tauhang karaniwang ginagamit sa isang
sarsuwela.

Isagawa
Panuto: Salungguhitan ang pang-uri sa bawat pangungusap at
isulat ang kaantasan nito. Gawin ito sa iyong sagutang papel.

1. Tunay na huwaran ang kabataang tumutulong sa kapwa.

2. Magkasingganda ng hangarin ang ating pamahalaan at mga kaparian upang
mapabuti ang kalagayan ng sangkatauhan.
3. Buhay man niya ay salat sa karangyaan at dunong ngunit hindi niya
ipinagkait ang lakas niya upang matulungan ang mga taong biktima sa
pandemic na covid 19.
4. Sa panahon ng pandemic maraming masakit na karanasan ang mamamayang
Pilipino.
5. Ang ating pangulong Rodrigo Duterte ay may mabuting kalooban at hangarin
para sa ating kabutihan.

23
 Pagyamanin/Karagdagang Gawain

Panuto: Magbigay ng mga rason o kadahilanan kung bakit mahalagang

gamitin ang kaantasan ng pang-uri o paglalarawan, isulat sa
loob ng kahon ang iyong sagot.

Bakit mahalagang gamitin

ang kaantasan sa
paglalarawan?

Tayahin

Panuto : Basahin at unawain ang mga katanungan. Isulat ang titik ng

pinakatamang sagot sa sagutang papel.

(Note: Huwag kalimutan ang pagsulat ng iyong pangalan , taon/ pangkat ,petsa at
bilang ng modyul)

1. Isang anyo ng pagtatanghal na may pag-awit at pagsayaw na umunlad noong

ika-7 siglo.

A. Balagtasan B. Duplo C. Karagatan D. Sarsuwela

2. Ang may-akda ng Walang Sugat na binansagang , Lola Basyang.

A. Jose Corazon de Jesus C. Severino Reyes
B. Francisco Balagtas D. Aurelio Tolentino

3. Matandang pinanggalingan ng Lola Basyang na ginamit ni Severino Reyes.

A.Maria Clara B.Gervacia Guzman de Zamora

C.Andrea Rivera D.Maria Puato

24
4. Pinakaunang magasin sa Pilipinas.

A.Kislap B.Bandera C.Metro Magasin D.Liwayway

5. Elemento ng Sarsuwela na tumutukoy sa anumang pook na pinagpasyahang

pantanghalan ng isang dula.

A. Eksena B.Tanghalan C.Iskrip D.Direktor

6. Elemento ng Sarsuwela na tumutukoy sa gumaganap o nagbibigay-buhay sa

iskrip. Sila ang bumibigkas ng diyalogo.

A. Aktor B.Manonood C.Direktor D.Iskrip

7. Ano ang nais ipabatid ng Sarsuwelang , Walang Sugat ?

A. Pag may sinuksok , may madudukot
B. Huwag mawalan ng pag asa, manalig sa Diyos
C. Makapangyarihang pag-ibig ,hahamakin ang lahat , makamtan ka
lamang!
D. Ang di marunong lumingon sa pinanggalingan ay di makarating sa
Paroroonan

Sa bilang 8-10 ibigay ang kaantasan ng pang-uri sa salitang sinalungguhitan

(Lantay, Pahambing, Pasukdol). Isulat ang tamang sagot sa sagutang papel.

______________ 1. Tunay na bayani ang ating mga frontliners sa panahon ng pandemic.

______________ 2. Ang mga frontliners ay sikat na sikat at simbolo ng pag-asa.

______________ 3. Kami ay ubod saya sa tagumpay na kanilang natamo.

Sanggunian

- Modyul sa mga mag-aaral sa Baitang 8

- Pinagyamang Pluma 8
- Google

25