SHS

Malikhaing Pagsulat
Ikalawang Markahan - Modyul 1
HUMMS – Malikhaing Pagsulat
Grade 11 Ikalawang Markahan - Modyul 1: Pagbasa at Pagsulat ng Dula
Unang Edisyon, 2020

Karapatang sipi © 2020

La Union Schools Division
Region I

Ang lahat ng karapatan ay ibinibigay sa may akda. Anumang paggamit o

pagkuha ng bahagi ng walang pahintulot ay hindi pinapayagan.

Bumuo sa Pagsulat ng Modyul

Manunulat: Crisanta M. Ariz at Marites Tugade

Editor: SDO La Union, Learning Resource Quality Assurance Team
Tagaguhit: Ernesto F. Ramos Jr., P II

Tagapamahala:

ATTY. Donato D. Balderas, Jr.

Schools Division Superintendent
Vivian Luz S. Pagatpatan, Ph.D
Assistant Schools Division Superintendent
German E. Flora, Ph.D, CID Chief
Virgilio C. Boado, Ph.D, EPS in Charge of LRMS
Luisito V. Libatique, Ph.D, EPS in Charge of Filipino

Michael Jason D. Morales, PDO II

Claire P. Toluyen, Librarian II
 Malikhaing Pagsulat
Ikalawang Markahan - Modyul
1: Pagbasa at Pagsulat ng Dula
 Sapulin

Isang mapagpalayang araw sa iyo minamahal kong mag-aaral! Kumusta ka?

Nakahanda at nananabik ka na bang matuto? Batid kong oo, kung gayon ikaw ay
maghanda na sa mga araling iyong mabubungkal at matututuhan sa learning
materials/gamit sa pagkatuto na ito.

Ang Modyul 1 ay papaksa sa mga sangkap/elemento, teknik, literary

devices ng isang akdang pampanitikan. Kabilang din ang gawaing lilinang,
huhubog, hahasa sa iyong malikhaing pag-iisip. Ang iyong kasanayan sa pagbasa
at pagsulat ay huhubugin ng mga gawaing ito.

Sa paggalugad sa kagamitang pampagkatuto na ito, inaasahang matatamo

mo ang mga sumusunod:

Mga Pinakamahalagang Kasanayang Pampagkatuto (MELC)

 Natutukoy ang kahulugan at kabuluhan ng iba’t ibang sangkap,
elemento, teknik at literary devices ng isang dula HUMSS_CW/MPIj-IIc-
15 Week 1 - 3
 Nauunawaan ang intertekstwalidad bilang isang teknik ng dula
HUMSS_CW/MPIj-IIc-16 Week 1 - 3
 Nakabubuo ng tauhan, tagpuan, banghay ng iisahing yugtong dula
HUMSS_CW/MPIj-IIc-17 Week 1 - 3
 Nagagamit ang iba’t ibang paraan ng pagtatanghal batay sa inaasahang
kinalabasan ng binuong iskrip HUMSS_CW/MPIjc-18 Week 1 - 3
 Nakakasulat ng isang tagpo para sa iisahing yugtong dula gamit ang iba’t
ibang elemento,teknik at literary devices HUMSS_CW/MPIj-IIc-19 Week
1-3

Handa ka na bang maggalugad? Kung handa ka na,

maaari ka nang magsimula sa mga gawain at aralin.

1
 Aralin
Mga Sangkap/Elemento ng
1.1 Dula

Simulan

Bago tayo magsimula sa talakayan, alamin muna natin ang iyong kaalaman
hinggil sa mga paksa ng ating aralin. Mangyari lamang na isagawa ang kasunod
na gawain.

Gawain 1: Kaalaman Mo. Hanggang Saan?

Panuto: Batay sa iyong nalalaman, subukan mong isulat ang hinihingi sa
dayagram kaugnay ng araling iyong pag-aaralan. Gayahin ang pormat sa iyong
sagutang papel, gumamit ng hiwalay na papel.

Ano ang mga Sangkap ng Dula?

U Ano ang mga Elemento?

A Gaano kahalaga ang mga ito?

Magaling! Marahil nasiyahan ka sa mga gawaing iyong ginawa. Magiging lalo pang
kapanabik-nabik ang mga susunod mong gawain. Sa kasunod na bahagi ng modyul
na ito matutuklasan mo ang kahulugan at kaligirang pangkasaysayan ng dula.

Basahin at unawain ang Kaligirang Pangkasaysayan ng Dula mula sa Katutubong

Panahon hanggang sa Makabagong Panahon ating lakbayin at alamin kung
paanong naimpluwensiyahan, napaunlad ang ating panitikang Pilipino sa pagdaan
ng panahon. Alamin natin kung paano nasalamin sa mga akdang ito tulad ng dula
ang paniniwala at pamumuhay ng bawat Pilipino.

Kaligirang Pangkasaysayan ng Dula

Ayon kay Aristotle “Ang dula ay isang sining nang panggagaya o pag-iimita
sa kalikasan ng buhay. Ipinakikita nito ang realidad sa buhay ng tao gayundin ang
kanyang mga iniisip, ikinikilos at isinasaad”.

2
 Ito ay hinango sa salitang Griyego na “drama” na nangangahulugang gawi o
ikilos, na ayon naman sa diksyunaryo , ang ibig nitong sabihin ay pampanitikang
komposisyon na nagkukuwento sa pamamagitan ng wika at mga galaw ng mga
aktor.
Sa kanilang banda, ang tunay na dula ayon kay Sebastian ay nagsimula
noong panahon ng pananakop ng mga Amerikano. Ayon kay Tiongson ang drama
ay binubuo ng tanghalan, iba’t ibang kasuotan, skripto, “characterization” at
“internal conflict”, ito ang pangunahing sangkap ng tunay na drama ayon sa
banyagang kahulugan nito. Ayon naman sa mga aklat, ang drama ay drama kahit
wala ang mga sangkap na nabanggit. Ito ang dramang Pilipino. Ayon pa rin kay
Tiongson, “Memises” ang pangunahing sangkap ng dulang Pilipino. Memises ay
ang pagbibigay buhay ng aktor sa mga pang-araw-araw na pangyayari sa buhay ng
mga Pilipino. Ito ang malaking pagkakaiba ng dulang Pilipino sa banyagang drama.
Inilalarawan sa tunay na dulang Pilipino, ang mga pangarap ng bansa,
ipinakikita ditto ang mga katutubong kultura, tradisyon at paniniwala.
Isinasalaysay rin nito ang mga paghihirap at pagpupunyagi ng bawat Pilipino.
Samakatuwid, ang tunay na dulang Pilipino ang nagbibigay ng mas malawak na
pag-unawa sa kultura at pangangailangan ng mga Pilipino. Ang dula ay may
layuning mang-aliw at magsilbing gabay para sa kabutihan ng bawat Pilipino. Ang
dula ay sining na may layuning magbigay ng makabuluhang mensahe may
layuning magbigay ng makabuluhang mensahe sa mga manonood.
Ika nga ni William Shakespeare, “Ang mundo ay isang teatro”. Bawat isa sa
atin may papel na ginagampanan sa malaking entablado ng buhay.
Ang kasaysayan ng dulang Pilipino ay isinilang sa lipunan ng mga katutubo
bago pa man dumating ang mga dayuhang mananakop.
Naririto ang mga panahon na nakaimpluwensya ng malaki sa dulang
Pilipino:

Panahon ng Katutubo:
Ayon kay Casanova, ang mga katutubo’y likas na mahilig sa mga awit,
sayaw at tula na siyang pinag-ugatan ng mga unang anyo ng dula. Bago pa man
dumating sa ating kapuluan ang mga dayuhan mayroon na tayong maituturing na
sariling mga akdang pampanitikan na nagpasalin-salin sa dila ng bawat Pilipino.
Ang ating akdang pampanitikan ay nahati sa dalawang mga anyo, una: ang anyong
patula ilan sa mga halimbawa nito ay ang bulong, tugmang-bayan, bugtong, epiko,
salawikain at awiting-bayan. Ikalawa ang anyong tuluyan na kinabibilangan ng
mga kuwentong-bayan, alamat at mito. Ang mga katutubong sayaw at ritwal ng
mga babaylan ang pinakaunang anyo ng dula sa bansa. Mga akdang pampanitikan
na sumasalamin sa ating mga paniniwala, pamumuhay bilang isang bansa. Ito ang
ating pagkakakilanlan bilang mga Pilipino subalit sa pagdaan ng mga panahon, sa
pagpasok ng mga mandarayuhan ang ating mga katutubong panitikan ay
binihisan ng naaayon sa kanilang paniniwala. Mga uri ng katutubong dula: bikal
at balak, karilyo, kasayatan, pamanhikan, dung-aw at marami pang iba. Ang
pagdating ng mga Kastila ang nagbigay ng panibagong sangkap sa mga katutubong
dula.

3
Panahon ng Kastila:
Dumating ang mga Kastila sa bansa taglay ang pangunahing layunin – ito
ay ang ihasaik ang Kristiyanismo, maghanap ng ginto at palawigin o palawakin pa
ang kanilang nasasakupan. Ipinakilala nila ang uri ng dulang senakulo,santa
cruzan at tibag, mga tulang pasyon na inaawit.Malaki ang naging impluwensya
nila sa ating panitikan. Pinapaksa ng mga akdang ito ang ukol sa relihiyon. Sila
ang nagpakilala ng konseptong maharlika o dugong bughaw sa mga Pilipino na
mababatid sa mga akdang awit na ang pangunahing tauhan ay mga hari, reyna,
prinsipe at prinsesa – isang patunay nito ang awit na Florante at Laura ni
Balagtas, mga dulang duplo at karagatan. Nang maging gobernador si Claveria
(1844), isang kilusan ang sinimulan upang mapaunlad ang pagtatanghal ng mga
dula. Kung kaya’t maraming mga sinehan ang itinayo, maraming mandudulang
Kastila at Pilipino ang nagsisulat ng dula. Mga uri ng dula sa panahong ito: moro-
moro, senakulo, santa cruzan, tibag, salubong, moriones, dalit alay, panunuluyan.
Kabilang sa mga manunulat at kanilang sinulat ang mga sumusunod:
Claro M. Recto – La Rota de Damasco
Dr. Jose Rizal – Junta Al Pasig at San Eustaquio, Martir
Wilfredo Ma. Guerrero – No Todo Es Risa, El Salvador Roro at Artistas de Cine
Sa pagtatapos ng Panahon ng Kastila, ang duplo, senakulo, moro-moro o
komedya at sarsuwela ay naging libangan pandulaan ng mga Pilipino.
Sa pagpasok ng Panahon ng mga Amerikano nagsimula ng kilusan laban sa
moro-moro sina Severino Reyes at Hermogenes Ilagan at ipinilit ipakilala sa tao ang
mas lalong kapakinabangang matatamo sa sarsuwela at tahasang drama.

Panahon ng Amerikano:
Sa panahong ito patuloy na pumailanlang ang mga tema ng nasyonalismo at
pagmamahal sa bayan sa lahat ng anyo ng literatura. Sumiklab din sa panahong
ito ang mga pelikula. Ang mga uri ng dula sa panahong ito ay: sarsuwela, dula sa
makabagong panahon, dulang pantanghalan na may iba’t ibang tema at dulang
musikal. Sina Severino Reyes( nagtatag ng Gran Compania de Zarzuela Tagala) at
Hermogenes Ilagan(nagtatag ng Compania Ilagan) ang mga taong hindi dapat
malimutan sa larangan ng dulang Pilipino sila ang nag-impresaryo at ang mga
nagsisulat na sina- Juan Abad Patricio Mariano, Jose Ma. Rivera, Pascual Poblete,
Aurelio Tolentino, Pedro Paterno, Severino Reyes at HJermogenes Ilagan.
Mapaghimagsik ang karamihan sa mga sarsuwela sa panahong ito, bukod pa sa
paglalarawan ng kaapihan at ng mithiing paglaya ng bayang Pilipino. Ang ilan sa
mga dulang tulad ng “Walang Sugat” at “Tanikalang Ginto” ay pinigil ng mga
Amerikano at ang mga may-akda ay ipiniit.
Umunlad at lumaganap ang ating dulang Pilipino ngunit nang dumating
ang “talkies” ang hilig ng mga tao ay nabaling dito. Kaya sa huling mga panahon
ng mga Amerikano, ang pelikulang Tagalog ay nagmistulang tugtuging panlibing sa
dulang Tagalog.Ang mga sumusunod ay mga uri ng dula sa panahong ito:

Sarsuwela – Ito ay mga awitan at sayawan bilang bahagi ng pagtatanghal. Isang

drama-musikal, melo-drama na karaniwang umiikot sa pangunahing damdamin
ng tao. Nasusulat sa anyong patula na nilalapatan ng musika upang awitin. Dito
na kilala si Atang De la Rama Hernandez (Honorata de la Rama), na kabiyak ni

4
Amado V. Hernandez (Ama ng Manggagawa). Siya ang tinaguriang Reyna ng
Sarsuwela at pinakaunang Pilipina sa Pinilakang Tabing, dahil sa kanyang
sarsuwelang “Dalagang Bukid” na isinapelikula ng Malayan Movies noong 1919.

Boadabil – Mga na binubuo ng awit, sayaw, komedyang may iba’t ibang paksa.Si
Sunday Reantaso na buhat sa New York ang dumayo at nagtatag noong 1916 sa
Pilipinas ng Philippine Vaudebille Stars, kauna-unahang kompanya ng bodabilista
sa Maynila. Si Katy dela Cruz (Catalina dela Cruz) ang itinuturing a “Reyna ng
Boadabil sa Pilipinas”. Taong 1935 nagtanghal siya sa Shanghai naging
makasaysayan ito sa dahilang siya ang kauna-unahang Pilipinang nagtanghal
dito. Hindi lamang sa Shanghai maging sa U,S, West Coast at Honululu, sa
kanyang kahusayan sa pag-awit ay napabantog siya’t tinuring ng kanyang mga
kritiko bilang “Mistress of Jazz”. Si Lou Borromeo naman ang tinaguriang
“Pilipinong Hari ng Jazz”.

Opera/Opereta – Isang dula na ang malaking bahagi ay mga kanta, solo, korus o
orkestra na may angkop na tagpuan at kagamitan sa tanghalan. Binubuo ito ng
isang libretto ( dula na nasa anyong berso) at ang kasaliw na musika. Ang isa sa
mga hindi malilimutang pangalan sa larangang ito ng opera ay walang iba kundi si
Jovita Fuentes na naging tanyag hindi lamang dito sa Pilipinas maging sa ibang
bansa, lalo na sa Europa. Si Luisa Tapales ang tinaguriang “The Nightingale of the
Orient” na bantog sa palayaw na Maestrang Isang Tapales na nakilala sa mga
sopranong pandrama at nakarating sa iba’t ibang panig ng Pilipinas at Europa sa
pagdaraos ng mga konsiyerto.

Panahon ng Hapon:
Sa panahong ito bumagsak ang mga dulang seryoso at tinangkilik ang mga
pelikula ng Amerikano na katatawanan, awit at sayaw. Uso pa rin dito ang
boadabil, ito ang nagbigay-daan sa Barangay Theater Guild sa pamumuno ni
Lamberto Avellana sa pagpapalabas ng mga stageshows na boadabil ngunit sa
wikang Tagalog na at hindi sa Ingles. Binubuo pa rin ng mga awitan, sayawan at
mga iskit na nakakatawa ang dulang ito. Dito na rin nakilala ang magkapareha na
sina Tugo at Pugo. Masasabing ang mga dula sa panahon ng Hapon ay nahahati sa
legitimate at illegitimate. Legitimate ang dula sapagkat binubuo ito ng mga dulang
sumusunod sa kombensyon ng pagsusulat at pagtatanghal at illegitimate na mas
kilala sa tawag na stageshow.

Mga Kilala at Batikang Mandudula ng kanilang panahon:

1. Severino Reyes – Kilala bilang si “Don Binoy”, “Walang Sugat” ang kauna-
unahang dulang naisulat niya.
2. Patricio Mariano – Kapanahunan sa dulaan ni Don Binoy at ang kanyang
dulang isang trahedya na may tatlong yugto ng pinanagatang “Lakangbini”
ang pinalalagay na kanyang obra-maestra.
3. Aurelio Tolentino – Kasama din nila Don Binoy at Patricio Mariano isa
siyang Kapampangan. Kahanga-hang sapagkat siya ay sumulat ng wikang
kaiba sa kanyang katutubong wika. Ang mga dula niya ay lipos ng diwang
makabayan at panunuligsang panlipunan. Ilan sa mga gawa niya ang

5
 “Sumpaan-may tatlong yugto, Sinukuan sarsuwelang may tatluhing yugto at
pampolitika, Sarsuwela-may isang yugto at marami pang iba.”
4. Julian Cruz Balmaseda – “Sugat ng Puso” una niyang dula kinatha niya sa
edad na 14 na taon. “Ang Piso ni Anita”- pinagkamtan niya ng unang
gantimpala sa isang timpalak ng Bureau of Posts.
5. Jose Abad - Piniling sasakyan ng kanyang damdamin at kaisipan ang
dulaan. Ang kanyang dulang “Bulaklak ng Sampalok” ay nagtamo ng
gantimpalang isang pluming ginto. Ang “Tanikalang Ginto” ang dulang ilang
ulit nagpabilanggo sa kanya. Ang “Mabuhay ang Pilipinas at Mapanglaw na
Pagkaalaala” ay mga dulang makabayan.
6. Jose Maria Rivera – May 25 ng dula ang kanyang nasulat noong panahon
pa ina Don Binoy. Ilan sa mga kathang dula niya ang: Mga Pagkakataon,
Panibugho, Mga Bingi, Mga Kamag-anak at ang Cinematografo”
7. Juan Cruz Matapang – Kumatha ng mga dulang panggising sa pag-ibig sa
Tinubuang Lupa. Ang kanyang dulang ikinatanyag niya ay ag : Hindi Ako
Patay” na nagpapahayag ng damdaming Pilipino.

Sa kasalukuyang panahon umuunlad, umuusbong, nagbabago at marami

ng iba’t ibang dula at mandudula ang nakilala.

Ilan sa Mga Huling Mandudula

1. Wilfredo Ma. Guerero – Nagtayo ng dulaan sa Unibersidad ng Pilipinas
ipinanganak noong Enero 22, 1911. Ilan sa mga popular niya dula ang :
“Half an hour in the Convent, Hate Begins, Forsaken House.” At ilan sa mga
nakamit niyang parangal ang :”Rizal Pro-Patria Award for Drama,1961, Diwa
ng Lahi Award,1985 at Unang Gawad CCP Para sa Sining for theatre,1989.”
2. Severino Montano – Nagtatag ng Arena Theater sa P.N.C, “My Brother Cain,
The Merry Wives of Manila, The Love of Leonor Rivera” ay ilan lang sa mga
naisulat niya.
3. Nick Joaquin – Ipinanganak noong May 4, 1917, sumulat ng mahabang
dulang may 115 dahon at naipalabas sa iba’t ibang malalaking teatro sa
Maynila, ito ang “A Portriat of the Artist as a Filipino”.
4. Alberto Florentino – Ang pinakabata at pinakapopular na mandudula, ilan
sa mga naisulat niya: “The World is an apple, The Dancer, Cadaver.”
Patuloy itong sumasabay sa pagbabago ng panahon naging mas
malawak ang entablado at aktwal nang napapanood. Ang mensahe ng dula
ay naipaparating sa pamamagitan ng mga makabagong teknik at literary
devices.

Ang dula ay kasintanda ng ating kasaysayan bahagi na ng ating tradisyon.

Mga tradisyong nagbibigay identitad sa mga Pilipino. Sa paglipas ng mga panahon
nagbabago ang mga anyo ng dulang Pilipino. Subalit, iisa ang layunin ng mga
mandudula ang magbigay aliw at bigyang buhay ang mga pangyayari sa buhay ng
bawat Pilipino.

6
Gawain 2: Nalaman Mo.. Itala Mo

Panuto: Sa isang hiwalay na papel itala ang mga panahong umikot sa

kasaysayan ng dula/dulang Pilipino. Magtala sa bawat panahon ng tig-lilimang uri
ng dula, sundan ang pormat sa iyong papel.

Panahon ng Panahon ng Panahon ng

1. 1. 1.
2. 2. 2.
3. 3. 3.
4. 4. 4.
5. 5. 5.

Gawain 3: Fact or Bluff

Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang mga sumusunod na pahayag. Ilagay sa

sagutang papel ang Fact kung ang pahayag ay nagsasaad ng katotohanan at Bluff
kung hindi. Gumamit ng hiwalay na papel para sa mga kasagutan.

1. Sina Severino Reyes at Hermogenes Ilagan ay nagtatag ng mga kumpanya

sa panahon ng mga Amerikano.
2. Sa panahon ng Amerikano ipinakilala ang konseptong maharlika o dugong
bughaw.
3. Ang Dalagang Bukid ang kauna-unahang dulang gawang Pilipino.
4. Ang Bikal at Balak ay mga uri ng dula sa panahon ng mga Kastila.
5. Walang sariling dula ang mga katutubong Pilipino noon.

Lakbayin

Ang Mga Sangkap ng Dula :

1. Tauhan - Ang nagbibigay buhay at kumikilos sa dula, sila ang bumibigkas

sa diyalogo at nagpapakita ng iba’t ibang damdamin. Binubuo ito ng
protagonista o bida, antagonista o kontrabida, confidante o kasamang
tauhan. May apat na uri ng tauhan: ( a. tauhang bilog – umuunlad ang
katauhan, b. tauhang lapad – hindi nagbabago o walang pag-unlad ang
katauhan, c. dynamic – pabago-bago ang katauhan at d. static – tauhang
hindi lumalago .)
2. Tagpuan - Ito ang pinagpasyahang pook ng pagtatanghalan, ang panahon
at pook kung saan naganap ang mga pangyayaring isinasaad.
3. Suliranin - Ito ang pagpapakilala sa problema ng kuwento ang
pagsasalungatan ng mga tauhan, o kaya’y suliranin ng tauhan na sarili
niyang gawa.

7
 4. Tunggalian – Ito ay maaaring sa pagitan ng mga tauhan. may iba’t ibang uri
ng tunggalian: tauhan vs tauhan, tauhan vs sarili, tauhan vs kapaligiran,
tauhan vs Diyos.
5. Saglit na Kasiglaan - Tinatawag din ito na Katarsis, ang saglit na
paglayo o pagtakas ng mga tauhan sa suliraning nararanasan.
6. Kasukdulan – Sa sangkap na ito nasusubok ang katatagan ng tauhan. Dito
pinakamatindi at pinakamabugso ang damdamin o ang pinakakasukdulan
ng tunggalian.
7. Kalakasan - Ang unti-unting pagtukoy sa kalutasan sa mga suliranin at
pag-ayos sa mga tunggalian.
8. Kalutasan - Dito naiwawaksi at natatapos ang nga suliranin at tunggalian
sa dula. Ang kaisipan o aral na mapupulot sa kuwento ay tinatawag namang
Kakintalan.

Ang mga sangkap na ito ay nakapaloob sa tatlong bahagi ng dula. Ang

Simula - unang bahagi na karaniwang nagpapakilala sa mga tauhan at nagbibigay
linaw sa tagpuan ng dula ( Tauhan, Tagpuan at Sulyap sa Suliranin ). Gitna,
naglalahad ng kasukdulan ng dula dito matatagpuan ang Tunggalian, Kasukdulan
at ang Saglit na Kasiglaan. Wakas – dulong bahagi ng dula na nagbibigay linaw
sa kinahinatnan ng mga pangunahing tauhan ( Kalakasan at Kalutasan ).

Narito ang dayagram ng mga Sangkap ng Dula na nakabaloob sa tatlong bahagi

ng dula.

Mga Elemento ng Dula:

1. Iskrip o Banghay - Ang “pinaka-kaluluwa” at nagsisilbing “road map” ng

dula.
2. Aktor o Karakter – Sila ang nagsisilbing tauhan ng dula at nagsasabuhay
sa mga tauhan sa iskrip.
3. Diyalogo - Ito ang bitaw na linya ng mga aktor na siyang sandata upang
maipakita at maipadama ang mga emosyon.

8
 4. Tanghalan – Ang pook na pinagpasyahang pagtatanghalan ng dula.
5. Manonood - Ang tawag sa saksi sa dula, ang hahatol sa kung gaano
kaganda ang isang dula.
6. Tagadirehe o Direktor - Ang taong nagpapakahulugan sa iskrip o
nagbibigay ng interpretasyon sa dula at siya ring nagpapasya sa kaayusan
ng tagpuan, kasuotan ng mga tauhan hanggang sa paraan ng pagganap at
pagbigkas ng mga tauhan.
7. Tema - Ito ang pinakapaksa ng isang dula.

Narito ang Trianggulo ng Dula

Galugarin

Gawain 4: Mangisda Tayo!

Panuto: Mula sa karagatan ng kaalaman bingwitin ang mga sangkap at elemento

ng dula. Ilagay ang mabibingwit sa buslo, gumamit ng short bond paper
at gumuhit dito ng isang buslo na paglalagyan ng mabibingwit na mga
sangkap/elemento.

Iskrip Diyalogo

Suliranin
Yugto

Aktor Tema
Kalutasan

Kalakasa
n

Direktor

9
Gawain 5: Ilebel Up Mo.

Panuto: Mula sa mga nahuling sangkap/elemento bigyang deskripsiyon ang mga

ito. Ilagay ang mga kasagutan sa short bond paper na pinagguhitan ng
buslo, isulat sa bandang ibaba nito.

Palalimin

Gawain 6: Sa Aking Pananaw

Panuto: Sagutin ang mga sumusunod ilagay ang kasagutan sa kalahating papel
na pahalang (1/2 crosswise).

1. Bakit mahalaga sa isang dula ang mga sangkap at elemento nito?

2. Gaano kahalaga ang mga elemento at sangkap na ito?
3. Masasabi bang dula ang isang piyesa kung walang sangkap at element?
Pangatwiran.

Mahusay ikaw ay binabati ko sa dahilang matagumpay mong

nagawa ang mga gawain ng araling ito. Patuloy nating hasain
at payabungin ang iyong kaalaman sa susunod na mga gawain
at aralin.

10
 Aralin
Mga Teknik at Kagamitang
1.2 Pampanitikan

Simulan

Gawain 1. Hanap-Salita
Panuto: Talas ng isip at paningin gamitin . Hanapin sa loob ng kahon ang mga
teknik at ilagay sa kalahating papel na pahalang ang mga ito.

MAHUSAYKATALAGAPAGDATINGSAMGAPROPSBINUHATKO
ANGMALAKINGLIKHANGTUNOGSAMALAWAKNADAGATKAY
GANDANGISUOTKASUOTANMOUMULANNANGUBODLAKAS
LIGHTINGNAKITAMGATAOSALIPUNANPUNTODEBISTAANG
TANGANINTERTEKSTWALIDADTEKNIKBANGDULASANANA

Gawain 2. Palagay Mo Patunayan Mo!

Panuto: Sagutin ang mga katanungan at ilagay sa hiwalay na papel ang
kasagutan.
1. Bakit mahalaga ang mga teknik at literary devices sa isang dula?
2. Ano ang pinagkaiba ng mga teknik noon sa ngayon?
3. Masasabi bang maganda ang isang dula kung ginamitan ng iba’t ibang
teknik at literary devices?

Lakbayin

Sa patuloy na pagbabago ng mundo ang mga akdang pampanitikan ay

nagbibihis din at sumasabay sa pag-inog at pag-unlad. Nabibigyan ng mga
panibagong mga katawagan o termino at kaalamang lalo pang nagpapayabong
dito. Ang mga dating simpleng pamamaraan, teknik at mga kagamitang
pampanitikan ay sumabay sa makabagong panahon.

A. Paningin o punto de vista - “Pinakamata” ng dula, daraan sa matang ito ang

kalagayan ng tauhan, mga bagay at mga pangyayaring nakapaloob sa
dula.Kung sa maikling kuwento ang narrator ang kanilang pinaka-punto de
vista sa dula ang kamera ang nagsisilbing paningin nito.

11
B. Pag-iilaw (Lighting)
Layunin:
1. Magbigay ng liwanag upang makita ng mga manonood ang mga tauhan at
mga pangyayari sa tanghalan.
2. Upang mabigyan ng pokus ang isang aktor, aksyon at diyalogo.
3. Maipahiwatig ang panahon, oras ganapan (locale) o mga natural na
penomenon.
4. Maipahiwatig ang mood ng dula kung masaya, malungkot at iba pa.
5. Mapatingkad ang kagandahan ng anyo at kulay. Ang mga dapat isaalang-
alang sa pag-iilaw ay ang quantity, distribution at color.

C. Kasuotan (Costumes)
1. Nakakatulong upang madama ng aktor ang katauhang kanyang
ginagampanan.
2. Nagbibigay-diin at katingkaran sa personalidad o katauhan ng aktor.
3. Nagbibigay-diin sa mood at istilo ng dula.
4. Napag-iiba ang katauhang ginagampanan ng mga aktor.
5. Ang paggamit ng costumes ay may sikolohiyang epekto sa imahinasyon ng
mga manonood.

D. Likhang tunog/Sound effects

Layunin:
1. Ginagawa nitong makatotohanan ang mga pangyayari / kalagayan o
sitwasyon.
2. Nagpapahiwatig ng mood ng dula.
3. Nakakatulong sa mga aktor upang mapaigting o mapasidhi ang kanilang
emosyon at nakatitinag sa reaksyon ng manonood

E. Props - Dalawang uri ng props:

*Hand props - Props na maaaring dalhin at hawakan ng
aktor sa loob at labas ng entablado tulad ng bag, payong,
panyo.
*Scene props - Ginagamit upang “mabihisan” ang entablado tulad ng
paggamit ng kurtina, larawan, muwebles gaya ng upuan, naipapakita
kung nasa anong panahon o siglo ang kuwento.

F. Intertekstwalidad – Paghubog ng kahulugan ng isang teksto sa pamamagitan

ng isa pang teksto, isa itong kagamitang pampanitikan na lumilikha ng
ugnayan sa pagitan ng teksto at ng magkaugnay na pag-unawa sa
magkahiwalay na teksto.Ginagamit ito upang maimpluwensyahan ang
manonood at madagdagan ng lalim ang dula gamit ang dating kaalaman at
pang-unawa ng manonood.
Halimbawa ng Intertekstwal na Anyo
 Alusyon - Gumagamit ng pamamaraang panretorika na
pagtukoy sa isang tao pook, katotohanan, kaisipan o pangyayari na iniingatan
sa pinakatagong sulok ng alaala ng isang tao.(heograpiya,mitolohiya,literatura
at kulturang popular)

12
 Hal. Kahit ano pang puri ang ibigay mo sa iyong sarili, hinding hindi
ka magiging Eros sa paningin ko.
 Parody - Komikal na imitasyon ng ibang akda,ginagawang
katawa-tawa na ang layunin ay mapasaya ang mga manonood gaya sa isang
comedy bar.
Hal. Ang palabas na Austin Powers na isang parody ng pelikulang
James Bond

Mga Karagdagang Kaalaman:

Apat na Kumbensyon o Kasunduan sa Dula

* Aside - Mga salitang binibigkas nang mahina na ang nakaririnig lamang ay

isang tao o isang grupo at hindi naririnig ng mga kasamahan.
*Monologo - Ang “one act playing” nagsasalita na walang ibang tauhan sa
tanghalan.
* Soliluquy - Kinakausap ang sarili at manonood sa halip na ibang tauhan sa
dula.
* Flashback - Ito ay pagbabalik-tanaw sa mga pangyayari.

Tatlong Bahagi ng Dula:

1. Yugto – ( Act) Ang pinakakabanatang paghahati sa dula.

2. Tanghal-eksena o “scene” - Ang bumubuo sa isang yugto, ito ay
maaaring magbadya ng pagbabago ng tagpuan ayon sa kung saan
gaganapin ang susunod na pangyayari.
3. Tagpo “frame” - Ito naman ang paglabas at pagpasok ng kung
sinomang tauhang gumanap o gaganap sa eksena.

Maliban sa mga bahagi na bumubo sa isang dula o drama mayroon din

itong mga anyo. Isa na rito ang Iisahing Yugto o dula-dulaan na siguradong
naranasan ninyo noong nasa sekondarya kayo. Ito ay may isang yugto o maikling
lamang. Dadalawahing yugto binubuo ng katamtamang haba hindi gaanong maikli
hindi rin gaanong kahaba katamtaman lang at karaniwang dadalawahing
yugto.Tatatluhing Yugto mahaba ito at binubuo ng tatlong yugto.
May mga uri ng dula na naayon sa anyo at ganapan kapag sinabing uri ng
dula na ayon sa anyo ito ang komedya, melodrama, trahedya. Samantala, ang uri
ayon sa ganapan ay ang sumusunod: panlansangan – dulang karaniwang
ipinalalabas sa lansangan ( hal. Panunuluyan ), pantahanan na isinasagawa sa
tahanan mismo ( hal. Pamamanhikan ) at ang pantanghalan na ginagawa sa
tanghalan o entablado. Ang dula ay may mga pangunahing uri na sa pagdaan ng
mga panahon ay unti-unting umaangkla sa makabagong panahon.

13
 Galugarin

Gawain 3: Tukuyin Mo
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang tinutukoy ng mga sumusunod na
pahayag, gumamit ng hiwalay na papel para sa iyong mga kasagutan.
__________1. Binubuo ng katamtamang haba hindi gaanong maikli hindi rin
gaanong kahaba.
__________2. Ang pinakakabanatang paghahati sa dula.
__________3. Ito ang paglabas-masok ng sinomang tauhan sa eksena.
__________4. Ang bumubuo sa sa isang yugto at maaaring magbadya ng pagbabago
ng tagpuan.
__________5. Ginagamit para mapatingkad ang kagandahan ng anyo at kulay.
__________6. Ginagawa nitong makatotohanan ang mga pangyayari o sitwasyon.
__________7. Props na maaaring dalhin sa loob at labas g entablado.
__________8. Ginagamit ng aktor upang madama niya ang katauhang
ginagampanan.
__________9. Tinatawag na one act playing na kumbensyon.
__________10. Paghubog ng kahulugan ng isang teksto sa isa pang teksto

Gawain 4: Ibigay Mo
Panuto: Ibigay ang hinihingi ng mga sumusunod na katanungan, ilagay sa hiwalay
na papel.
A. Ibigay ang Apat na Kumbensyon ng Dula.
B. Magbigay ng Tig-dalawang Layunin ng paggamit ng Likhang-tunog at Pag-
iilaw.
C. Magbigay ng Tig-tatlong Kahalagahan ng Props at Kasuotan.
D. Ibigay ang Tatlong Bahagi ng Dula.
E. Ibigay ang Tatlong Anyo ng Dula.

Palalimin

Gawain 5: Ikonek Na Yan!

Panuto: Muli nating balikan ang dalawang immortal na nobela ni Dr. Jose Rizal
nabatid kong labis mong kinagiliwan. Sa isang buong papel ibigay mo ang
pinakamaikling buod na Noli Me Tangere at El Filibusterismo. Pagkatapos suriin
mo ang mga ito gamit ang intertekstwalidad na teknik. Sundan mo ang pormat sa
ibaba.
NOLI ME TANGERE EL FILIBUSTERISMO
BUOD BUOD

INTERTEKSTWALISASYON
14
Gabay na Tanong

1. Tungkol saan ang Noli Me Tangere?

2. Tungkol saan naman ang El Filibusterismo?

3. Ano ang mayroon sa dalawang nobelang ito?

4. Masasabi mo bang magka-ugnay ang dalawa?

5. Masasalamin ba sa El Filibusterismo ang Noli Me Tangere?

Mahusay ikaw ay binabati ko sa dahilang matagumpay mong

nagawa ang mga gawain ng araling ito. Patuloy nating hasain
at payabungin ang iyong kaalaman sa susunod na mga gawain
at aralin.

15
 Aralin

1.3 Pelikula at Dulaan

Simulan

Gawain 1. Deskripsiyon ng Pelikula

Piliin ang mga salitang may kaugnayan sa pelikula pagkatapos bumuo ng
mahalagang kaisipan patungkol sa pelikula gamit ang mga napiling mga salita.
Ilagay ang kasagutan sa kalahating papel na pahalang.

sinematograpiya
Monologo aktor
Yugto
eksena Iskrip
Manonood
Direktor
Tagpo
Tanghalan storyline

Pelikula

Lakbayin

Mga Pangunahing Uri ng Dula:

Dulang Pantanghalan - Tinatawag ding tulang pantanghalan ito ay anomang

drama na isinulat bilang isang berso para wikain na isinasagawa sa ibabaw ng
entablado. Ang uring ito ng tula ay hindi lamang sumasaklaw sa moro-moro o
komedya, tibag, panunuluyan, sarsuwela, senakulo, korido gayundin sa may-
iisangsalaysay (monologo), lirikong dula, tulang dulang katatawanan, tulang
dulang kalunos-lunos, melodrama at dulang parsa. Sa pagdaan ng maraming siglo
ang mga dulang pantanghalan na ito ay nabihisan at sumabay sa agos ng
pagbabago, ang mga tradisyonal na mga pamamaraan, teknik at kagamitang
pampanitikan ay binihisan sa makabagong panahon upang umabot sa panlasa ng
makabagong henerasyon.

16
Ilan pang Uri ng Dulang Pantanghalan:

1. Mima/Pantomima – Dulang hindi ginagamitan ng diyalogo, ang mensahe

ay ipinapaabot sa pamamagitan ng mga kilos, kumpas, ekspresyon ng
mukha at paraan nang pagtindig at pag-upo at iba pa. Sinasabing iba
ang mima sa pinakapayak na pagganap sa dahilang hindi kailangang
magsalita ang mga aktor. Walang isinasaulong diyalogo, walang likhang-
tunog, isang tahimik na pagganap sa pamamagitan nang paggalaw ng
mga bahagi ng katawan at ekspresyon ng mukha.
2. Readers’ Theater (Pagbabasang Pandulaan) - Isang pagbabasa ng isang
pandulaang piyesa na maaaring isang kuwento o kuwentong may
usapan na kung saan may mga tauhan na babasa sa kanilang mga
bahagi. Maaaring mayroon o walang tagapagsalaysay. Dito kailangang
madama at masaksihan ng mga nakikinig nang buong linaw ang buong
pangyayari sa dula sa kanilang imahinasyon. Sa makabago at masining
na pagdulog, at kung hinihingi ng mga pagkakataon dapat ipakita ang
tauhan/pangyayari kaysa marinig lamang. Bagaman ang pagbabasang
pandulaan ay tiyakang sa pandinig lamang ang pang-akit at panghikayat
hindi rin dapat isawalang bahala ang hikayat na likha ng kung anomang
nakikita.
3. Chamber Theater – Isang kuwentong pasalaysay ang piyesang ginagamit
dito. Naiiba sa reader’s theater dahil isinasaulo ang piyesa sa halip na
binabasa. Mas marami ang diyalogo dito at gumagamit ng angkop na
mga kasuotan at mga props tulad ng make-up. May mga uri ng make-up
ito ang mga sumusunod:
a. Straight Make-up – Sa make-up na ito ang aktor ay nagmumukhang
siya rin at kahit sa malayuan makikilala siya, napapatingkad dito
ang mukha ng aktor.
b. Character Make-up – Ginagamit upang ang aktor ay magmukhang
katulad katauhang kanyang kinakatawan, inilalarawan o
ginagampanan.
c. Stylized Make-up - Ginagamit upang ikatawan ang isang karakter na
matatawag na stylizes na tauhan madalas makita sa mga Teatrong
Intsik, Hapon at sa mga Asyanong palabas at Russian art theater.

Dulang Panradyo – Sa uring ito ng dula hindi nakikita ang mga

nagsisiganap bagkus ang mga tinig, boses at mga likhang tunog ang ating
maririnig. Kung kaya’t isa sa sangkap nito ay ang boses ang radio station o studio
ang nagsisilbing entablado ng mga artista parang reader’s theater dahil boses ang
naririnig at mga likhang-tunog lamang.

Dulang Pampelikula at Pantelebisyon - Binubuo ng gumagalaw na mga

larawan at tunog na lumilikha ng kapaligiran at mga karanasang malapit sa
katotohanan na tinatawag ng iba na de – kahong libangan. Ang karaniwang paksa
nito ay karaniwang malapit sa tunay na karanasan at pangyayari sa buhay ng tao
at sa lipunang kinabibilangan niya, na mabisang nailalarawan sa tulong ng taglay
nitong natatanging elemento.

17
 Kaligirang Pangkasaysayang ng Dulang Pampelikula/Pantanghalan

1912 – Ginawa ang unang silent picture ang “Vida de Rizal” nina E.M. Gross at
A.W. Yearsley
1919 – Gumawa si Jose Nepomuceno ng unang pelikulang Pilipino ang
sarsuwelang “Dalagang Bukid”. Kinilala rin siya bilang “Ama ng Pelikulang
Pilipino”.
1932 – Taon ng unang gumawa ng “talkie” sa Pilipinas ang Amerikanong si George
Musser, na pinamagatang “Ang Aswang.”
1933 – “Punyal na Ginto” unang “talkie” na gawang Pilipino na ginawa ni
Nepomuceno.
1950’s – Ito ang “Ginintuang Panahon ng Pelikulang Pilipino. Sa taong ito nabuo
ang mga award giving bodies tulad ng : Maria Clara Awards (1950) at FAMAS –
Filipino Academy for Mvie Arts and Science Awards.
1960’s – Dito lumitaw ang mga “Amerikanisadong Pilipino” mga intelektwal na
ayaw ng kabakyaan at kilusang makabayan na may pagpapahalaga sa masang
Pilipino. Mga kabataang iskolar at intelektwal na nagpromote na panoorin ang
pelikulang Pilipino at pag-aral ito. Isinulong nila ang pagiging makabayan ng
pelikula. New-wave ay bagong paraan ng pagsasapelikula galing kanluran (makilos
na kamera, kolokyal at marahas na paggamit ng lenggwahe).
1970’s – Nauso ang “ movie idols “, nakilala dito ang mga bagong direktor tulad
nina Lino Brocka, Ismhael Bernal dahil sa mga paksa nila na nagpapakita ng
katotohanan ng ng buhay.( hal. Tinimbang Kang Ngunit Kulang, Maynila sa Kuko
ng Agila).
1980’s-1990’s – Ang Ikalawang Ginintuang Panahon ng Pelikulang Pilipino, dito
na nakilala ang mga pelikula ni Marilou-Diaz Abaya. (hal. Tanikala, Sa Pusod ng
Dagat, Jose Rizal, Muro Ami).
Pelikulang Pilipino ang pinakabatang uri ng sining sa Pilipinas at isa sa
popular na uri ng libangan.

Replekasyon:
Masasabi mo ba na ang mga pelikulang Pilipino sa dekadang ito ay higit nang
mahusay kaysa sa mga pelikula noon?Bakit?Patunayan, na ang ilang pelikulang
Pilipino ay maituturing na world class?

Mga Elemento ng Dulang Pampelikula/Pantelebisyon

Pamagat
Pag-arte
Pamagat

Direktor Storyline Eksena Tagpo

Pamagat

18
Mga Sangkap ng Dulang Pampelikula/Pantelebisyon

1. Nilalaman/Kuwento – Dito nakapaloob ang kaisipan o mensahe ng

palabas. Palalahad ng makatotohang kalagayan ng mga tauhan at
pangyayari sa kanilang buhay.
2. Diyalogo – Ito ang sagutang pag-uusap ng mga aktor, mga linyang
binibitawan ng bawat karakter.
3. Mga Tauhan – Mga nagsisiganap sa palabas, sila ang bumibigkas sa
diyalogo at nagpapakita ng iba’t ibang damdamin.
4. Disenyong Pamproduksyon – Tumutukoy sa pook/tagpuan, make-up,
kasuotan at iba pang kagamitan sa dulang pantelebisyon/pampelikula.
5. Tunog/Musika – Ito ang nagpapalitaw ng kahulugan sa bawat
mahahalagang tagpo o damdamin. Pinatitingkad nito ang atmospera at
damdamin.
6. Sinematograpiya – Tumutukoy naman ito sa pag-iilaw, komposisyon, galaw
at iba pang teknik na may kaugnayan sa kamera. Ito ang masining na
pagpoposisyon ng anggulo at mga puwesto ng larawan na napapanood sa
isang pelikula.
7. Direksyon – Pinakikita dito kung paano pinagsasanib ng direktor ang lahat
ng sangkap ng dulang pampelikula.

Ang pagbabasa ng dula ay iba sa pagbabasa natin ng maikling kuwento o

nobela, sa dahilang walang gaanong paglalarawan ng tagpuan o mga tauhan, sa
halip ang kabuoan ng dula ay isinasalaysay sa pamamagitan ng diyalogo at
direksyong pantanghalan. Kaya’t kung ikaw ay magbabasa ng isang dula naririto
ang ilan sa mga dapat mong tandaan.

Tandaan:

Bago Magbasa
1. Tiyakin ang layunin.
2. Basahin ng pahapyaw at humanap ng mga palatandaan tungkol sa dula.
3. Magplano, dito gamitin ang lahat ng kaalaman patungkol sa dula ang
mabisang teknik ay ang mangalap ng mga tala o di man kaya paganahin ang
iyong imahinasyon mula sa direksyong pantanghalan at sa kilos.
Habang Nagbabasa
1. Bumasa ng may itinakdang layunin.
2. Iugnay ang binasa sa sarili o ilagay ang sarili sa katauhan ng mga tauhang
nagsiganap.
Pagkatapos Bumasa
1. Huminto at magnilay.
2. Basahing muli ang dula.
3. Tandaan kung saan dapat tumuon. Dapat ituon ang isipan sa tema at wika
ng dula.

Tandaan din na sa pagsulat ng dula may mga gabay na dapat sundin kung ika’y
susulat dapat alam mo kung sino ang bida, ang tagpuan kailangan ang konteksto
dahil dito huhugot ng motibasyon ang mga tauhan maari ding dito magsimula ang

19
problema, kung walang problema, walang kuwento. Kailangan may resolusyon
kung paano ito matatapos, ang kahalagahan ng isusulat mong dula at kung para
kanino at mula sa aling paningin o punto de bista ang iyong isusulat na dula.

Galugarin

Gawain 2:
Lumikha ng tagpuang maaring pagganapan ng mga sumusunod na
pangyayari.Ilagay sa isang hiwalay na malinis na papel.

1. Nanlalaki ang kanyang mata habang nakatunghay sa kawalan at nag-

iisip ng maari niyang gawin .
2. Malakas na hiyawan ng mga kabataan na sumisigaw na “May nanalo!”
3. Mga mamimiling humugos,mga nag-uunahan at nag-aagawan .

Gawain 3:
Bumuo ng tauhan at banghay mula sa napiling pangyayari sa gawain 2.
Isulat sa hiwalay na malinis na papel

Palalimin

Gawain 4: Pagtagni-tagniin na Yan!

Sa puntong ito,sa pamamagitan ng collage at pinagtagpi-tagping larawan
ipakita ang naging daloy ng isang dulang pantanghalan na iyong napanood.

Mga kinakailangan:
Mga Larawan na magpapakita sa dulang tanghalang napanood
 Gumamit ng 8.5” x 11” na bond paper
 Gunting at pandikit

Ano ang iyong gagawin:

1. Mangalap ng mga larawan na magagamit na may kaugnayan sa
gagawing collage
2. Ayusin ang larawan ayon sa pagkakasunod-sunod nito sa dulang
napanood.
3. Idikit sa bond paper ang nabuong kwento.

20
 Rubriks sa Pagtataya ng Awtput

Rubriks:
Kalinisan 5
Pagkamalikhain 10
Kalinawan ng daloy ng pangyayari 15

Gawain 5: Masining ng Paglikha:

Panuto: Bumuo ng tauhan, tagpuan at banghay ng iisahing yugto ng dula. Pumili
mula sa ibaba ng mga paksang iikutan ng inyong bubuoing iisahing yugto ng dula.
Ilagay sa isang buong papel ang nabuong iisahing yugto.
A. Pandemya 2020
B. Ang K-Pop Kong Pag-ibig
C. Si Pepe sa Mundo ng Digital Media

Rubriks sa Pagtataya ng Awtput

Rubriks:
Kalinisan nang gawa 5
Orihinal na likha 15
Kaangkupan sa Tema 15
Kasiningan 15
Kabuoan puntos: 50

Magaling!!Naunawaan mo ang paksang tinalakay.

Handa ka na ba sa huling pagsusulit?
Goodluck!

21
 Sukatin

Panuto: Basahin at unawain ang mga sumusunod na pahayag. Piliin ang titik ng
tamang sagot. Gumamit ng hiwalay na papel para sa inyong mga kasagutan.
Mangyaring isang buong papel ang gamitin .

1. Sino siya na nagsabing “Ang dula ay isang sining nang panggagaya o pag-iimita
sa kalikasan ng buhay.”
A. Aristotle B. Balmaceda C.Sauco D. Tionson

2. “Ang mundo ay isang Teatro”,sino ang nagbigay ng katuturang nabanggit?

A. Aristotle C.Sauco
B. David D.William Shakespeare
3. Tagapagpakahulugan sa iskrip at tagagabay sa tanghalan.Anong element ng
dula ang tinutukoy sa pahayag?
A. Aktor B. Iskrip C. Tanghalan D.Tagadirehe

4. Ano ito na ayon kay Tiongson ay pangnahing sangkap ng dulang Pilipino.

A. Diyalogo B. Iskrip C. Memisis D. Tauhan

5. Pinakamahalagang sangkap sa isang dula.Ano ang tinutukoy sa pahayag?

A.Banghay B. Kakintalan C. Tagpuan D. Tauhan

6. Elemento ng dula na nagsisilbing roadmap nito,Ano ang tinutukoy sa

pahayag?
A. Banghay B. Diyalogo C.Direktor D. Manonood

7. Ano ang tawag sa props na maaaring dalhin o bitbitin ng aktor sa

entablado?
A. Hand B.Scene C.Soliloquy D.Viewpoint

8. Ano ito na tawag din sa sangkap ng dula na “saglit na kasiglaan?”

A. Dues Ex machine C. Katarsis
B. In medias res D. Memises

9. Kung ang nobela ay may kabanata,ano naman ang tawag sa tinuturing na

kabanata sa dula?
A. Banghay B. Iskrip C. Paningin D. Yugto
10. Ang pagkakasunod-sunod ng sitwasyon sa kuwento.Anong sangkap ng dula
ang tinutukoy?
A. Banghay B. Kakintalan C. Tagpuan D. Tauhan

11. Anong teknik ito na kung saan hinuhubog ang kahulugan ng isang
teksto sa pamamagitan ng isa pang teksto?
A. Alusyon C. Intertekstwalidad
B. Intertekstwal D. Parody

22
12. Ano sa mga sumusunod ang ginagawa bago magbasa ng isang dula?
A. Bumasa ng may tiyak na layunin C. Tandaan kung saan dapat tumuon
B. Iugnay ang binabasa sa sarili D. Tiyakin ang layunin.

13. Alin sa mga sumusunod ang elemento ng dulang pampelikula?

A. Katarsis C.Sinematograpiya
B. Kasukdulan D. Tema

14. Kung ang aside ay binibigkas nang mahina,paano naman ang one act playing?
A. Bulungan ng mga tauhan.
B. Debatihan ng mga tauhan.
C. Pagkausap sa sarili at mga manonood sa halip na sa ibang tauhan sa
tanghalan.
D. Pagsasalitang mag-isa.

15. Tinatawaag na “de- kahong libangan”.Ano ang tinutukoy sa pahayag?

A. Kompyuter C. Telebisyon
B. Radyo D. Video game

16. Kung ang punto de vista sa maikling kuwento ay ang “Narrator”,Ano naman
ang tinuturig na paningin sa dula?
A. Entablado C. Props
B. Kamera D.Pag-iilaw

17. Alin sa mga sumusunod ang trabaho ng isang tagadirehe?

A. Gumagawa ng iskrip C.Taga-interpret ng dula
B. Tagabihis ng entablado D.Umarte

18. Bigyang katuturan kung bakit nasabing ang Pagsulat ay katumbas ng

pagsasalin at pagpapahaygng emosyon?
A. Isinusulat ang mga nararamdaman sa paraang piksyon
B. Nailalabas ang ninanais na sabihin sa pamamagitan ng pagsulat
C. Sa pamamagitan ng pagsulat ay naibubuhos natin ang ating mga
emosyon at saloobin
D. Sa pamamagitan ng pagsulat ay nakakalikha tayo ng kuwento na
nakabatay sa realidad

19. Sa bawat pagtatanghal gumagamit ng iskrip at sa iskrip ay may tinatawag na

diyalogo at monologo.Ano ang pagkakaiba ng monologo at diyalogo?

A. Ang monologo ay binibigkas lamang ng pangunahing tauhan

samantalang ang diyalogo ay mga tauhan
B. Ang monologo ay pagkausap ng tauhan sa kanyang sarili samantalang
ang diyalog ay ang palitan ng pag-uusap
C. Ang monologo ay mahabang linya ng isang tauhan na pumipigil sa iba
na makapagsalita samantalang ang diyalogo ay ang buong iskrip
D. Ang monologo ay ang pagkausap ng isang tauhan sa sarili habang ang
diyalogo ay ang palitan ng pag-uusap ng pangunahig tauhan at ang
confidante

23
20. Bilang isang manunulat ng dula/roleplay, ano ang pinaka-epektibong
pamamaraan upang mapukaw ang damdamin ng manonood?
A.Gumamit ng mga makukulay na props
B. Gumamit ng mga sound effect at video sa pagtatanghal
C.Gumamit ng mga salitang nakakaakit sa bawat pandama ng manonood
D.Gumamit ng ng mga sitwasyon na nakabatay sa realidad at nararanasan
ng mga manonood

21-23. Ipakita ang triangulo ng dula

24-30.Gumawa ng “Word Cloud” gamit ang salitang dula.

24
 Susi sa Pagwawasto

1.A 6.A 11.C 16.B

2.D 7.A 12.A 17.C
3.D 8.C 13.C 18.C
4.C 9.D 14.C 19.B
5.D 10.A 15.C 20.D

21-23. TAGADIREHE

MANONOOD
PALYWRIGHT
AKTOR

24-30. Pamantayan sa Word cloud:

Kalinisan nang gawa
Kasiningan
Kawastuhan
Kaangkupan_________
Kabuoan 7 puntos

Mahusay!!! Nalinang at naipakita mo ang iyong mga

kasanayan nang buong husay… binabati kita!!!

25
Sanggunian:

Aklat
 Ignacio,Noralyn B., Payo Joselyn R. (2002) .Hamaka III. Unang Edisyon.
 Villafuerte, Patrocinio V. (2000) Panunuring Pampanitikan
Valenzuela City, Mutya Publishing House
Panganiban, J Villa, Panganiban, C.T, Matute, Genoveva E., (1982).
Panitikan ng Pilipinas

Website:
 Jennyfer Narciso Malobago.Mga Elemento ng Dula,2020 from
https://www.scribd.com/document/363543106/Mga-Elemento-Ng-Dula
 Lady’chu Santos.( 2016, December 6).Ano ang Dula?Elemeto,Sangkap from
https://www.slideshare.net/ladychu08/dula-15515688
 Jelly Jam.2020,Intertekstwalidad from
https://www.scribd.com/presentation/446480125/intertekstwalidad-sa-
dula
 http://sanaysay-filipino.blogspot.com/2012/08/ano-ang-sanaysay.html
 https://maamgare.blogspot.com/2011/07/sanaysay-uri-sangkap-at-
bahagi.html
 http://donians83.blogspot.com/2015/06/mga-elemento-ng-sanaysay.html

26