BÀI 6: NÂNG NIU KỈ NIỆM

VIẾT VĂN BẢN NGHỊ LUẬN PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ MỘT TÁC PHẨM TRỮ TÌNH

PHIẾU HỌC TẬP 01: ( Tri thức kiểu bài)

1. Hãy xác định yêu cầu đối với kiểu bài về:
Phân tích, đánh giá TPVH Phân tích, đánh giá TP trữ tình
   Phân tích, đánh giá một tác Ngoài những yêu cầu về nội dung và kĩ năng
phẩm trữ tình là kiểu bài nghị luận nghị luận văn học nói chung, khi thực hiện bài
văn học dùng lí lẽ, bằng chứng để nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm trữ
làm rõ ý nghĩa, giá trị của chủ đề và tình ( thơ/văn xuôi trữ tình ), cần nêu và phân
những nét đặc sắc về hình thức tích thỏa đáng những nét đặc sắc về hình thức
nghệ thuật của tác phẩm trữ tình ấy. nghệ thuật theo đặc trưng thể loại cảu tác phẩm
và tác dụng của chúng.
+ Với các tác phẩm thơ trữ tình, cần
tập trung phân tích, đánh giá các
yếu tố như dạng thức xuất hiện của
chủ thể trữ tình, cách gieo vần, ngắt
nhịp, ngắt dòng,chia đoạn.....

+ Với các tác phẩm văn xuôi trữ

tình như tùy bút, tản văn, cần tập
trung phân tích, đánh giá cách thể
hiện tình cảm, cảm xúc của chủ
thể trữ tình qua mạch suy tư, cảm
xúc; cách sử dụng từ ngữ; hình
ảnh; biện pháp tu từ nhằm thể hiện
suy tư, cảm xúc ấy,...

2. Hoàn chỉnh sơ đồ về bố cục kiểu bài nghị luận phân tích, đánh giá một bài thơ.

giới thiệu tác phẩm, tác giả; nêu nhận xét khái quát về nội dung,
Mở bài nghệ thuật của tác phẩm.
lần lượt phân tích, đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ
Thân bài thuật của tác phẩm.

khẳng định lại giá trị của chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ
Kết bài thuật của tác phẩm; nêu tác động của tác phẩm đối với bản thân
 hoặc cảm nghĩ về tác phẩm.

PHIẾU HỌC TẬP 02:

Đọc, quan sát văn bản mẫu “Phân tích, đánh giá tác dụng của các biện pháp tu từ trong bài thơ
“Mây và sóng”, SGK tr 17+18 và hoàn thành phiếu học tập sau:
Yêu cầu Câu trả lời
1. Ngữ liệu  Ngữ liệu trên là một trích đoạn.
trên là bài viết
hoàn chỉnh - Dựa vào ký hiệu [...], ta có thể khẳng định như vậy
hay đoạn
trích? Dựa
vào đâu để
nhận định như
vậy?
2. Xác định Luận điểm được nêu trong ngữ liệu:
luận điểm
được nêu - Hình ảnh mây và sóng ẩn dụ cho thiên nhiên tươi đẹp, thơ mộng đầy hấp
trong ngữ liệu dẫn.

- Biện pháp tu từ điệp ngữ có tác dụng trong việc thể hiện hình ảnh ở đoạn
cuối bài thơ Mây và sóng.

- Nhân vật trữ tình trong bài thơ là một em bé rất đáng yêu với trái tim tràn
đầy yêu thương, trí tưởng tượng phong phú và giàu óc sáng tạo

3. Luận điểm - Luận điểm được nêu trong ngữ liệu:

đó được làm
sáng tỏ bằng - Hình ảnh mây và sóng ẩn dụ cho thiên nhiên tươi đẹp, thơ mộng đầy hấp
những lí lẽ, dẫn.
bằng chứng
nào?  Biện pháp tu từ điệp ngữ có tác dụng trong việc thể hiện hình ảnh ở đoạn
cuối bài thơ Mây và sóng.

- Nhân vật trữ tình trong bài thơ là một em bé rất đáng yêu với trái tim tràn
đầy yêu thương, trí tưởng tượng phong phú và giàu óc sáng tạo.

Luận điểm Lí lẽ, Bằng chứng

 Hình ảnh mây và sóng ẩn dụ cho Những kết hợp từ bình minh vàng
thiên nhiên tươi đẹp, thơ mộng (the golden dawn), vầng trăng bạc
đầy hấp dẫn. (the silver moon).

Biện pháp tu từ điệp ngữ có tác
dụng trong việc thể hiện hình ảnh
ở đoạn cuối bài thơ Mây và sóng.
- Điệp từ con vừa khẳng định vai
trò chủ thể của em bé, vừa gợi
cảm giác về sự hiếu động, linh lợi,
nhanh nhẹn của em trong những
trò chơi.

- Điệp từ lăn gợi hình ảnh em bé

vô tư hồn nhiên, tinh nghịch vui
chơi bên người mẹ hiền từ, dịu
dàng, âu yếm che chở cho con.

Nhân vật trữ tình trong bài thơ là
một em bé rất đáng yêu với trái tim
tràn đầy yêu thương, trí tưởng
tượng phong phú và giàu óc sáng
tạo.
- Những câu hỏi của em bé hỏi
mây và sóng thể hiện niềm yêu
thích được vui chơi, tình yêu thiên
nhiên, khát vọng được đặt chân
đến những thế giới xa xôi, huyền
bí để khám phá.

- Em bé từ chối lời mời của những

người trên mây, trong sóng vì em
biết mẹ rất yêu thương em, muốn
em ở bên và em cũng muốn như
vậy.

4. Nêu tác - Tác dụng của câu cuối trong ngữ liệu:
dụng của câu
cuối trong - Khẳng định tình cảm của em bé trong bài thơ là tình cảm mang tính bao
ngữ liệu quát của tất cả con người, những ai có mẹ đối với mẹ mình.

- Mở rộng liên tưởng, cho thấy sự gần gũi giữa tình cảm của em bé trong
bài thơ đối với mẹ và tình cảm mẫu tử được thể hiện trong ca dao người
Việt.
 PHIẾU HỌC TẬP 03:

THỰC HÀNH VIẾT THEO QUY TRÌNH

Xác định đề tài
1.Chuẩn bị viết
+ Với đề bài này bạn sẽ chọn phân tích, đánh giá chủ đề và những nét
đặc sắc về nghệ thuật của một bài thơ trữ tình hay một tác phẩm văn
xuôi trữ tình (tùy bút, tản văn,...)?

Bạn có thể chọn một tác phẩm đã học ở bậc trung học cơ sở như:

Thơ: Đợi mẹ (Vũ Quần Phương), Sang thu (Hữu Thỉnh), Bếp lửa (Bằng

Việt),...

Văn xuôi trữ tình: Cốm vòng (Vũ Bằng), Mùa phơi sân trước (Nguyễn

Ngọc Tư),..

+ Phạm vi yêu cầu của đề bài như thế nào?

Lưu ý: đề bài không yêu cầu phân tích, đánh giá mọi mặt cảu tác phẩm
văn học mà chỉ giới hạn ở một số nét đặc sắc về chủ đề và nghệ thuật
của tác phẩm.

Xác định mục đích viết và người đọc

+ Bạn viết bài này nhằm mục đích gì?

+ Người đọc của bạn có thể là ai?

Thu thập tư liệu

          Để viết được bài văn đáp ứng yêu cầu của đề bài, hãy tìm đọc
các bài viết, ý kiến liên quan đến tác phẩm đã chọn và tự hỏi:

+ Sẽ chọn tác phẩm văn học nào để viết?

+ Tìm tác phẩm đó ở đâu?

+ Có những tác phẩm nào cùng đề tài với tác phẩm đã chọn

Bạn có thể tìm và chọn một tác phẩm đã học trong sách giáo khoa hoặc
một tác phẩm bất kì mà bạn yêu thích và muốn phân tích, đánh giá về
 tác phẩm đó.

Tìm ý cho bài nghị luận

Tên tác phẩm ( tự chọn) …………………………………….

1. Chủ để TP là gì?
2. Tìm ý và lập 2. Các khía cạnh của chủ đề …………………………................................
dàn ý là gì?
3. Nét đặc sắc của chủ đề
này so với các tác phẩm
cùng đề tài là gì?
4. Các biện pháp nghệ thuật
tiêu biểu của tác phẩm là gì? …………………………................................
5.Tác dụng của các biện
pháp nghệ thuật đó là gì?
3. Viết bài
………………………….................................
………………………....................................
………………………....................................
………………………....................................
………………………................................
…………………………................................
………………………....................................
………………………....................................
………………………….................................
………………………....................................
……………………….....................................
………………………….................................
………………………....................................
………………………....................................
………………………....................................
………………………....................................
………………………….................................
………………………......................................
………………………......................................

( dàn ý tác
phẩm tự chọn)
4. Xem lại và
chỉnh sửa

Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý

Tìm ý

+ Đọc kĩ tác phẩm văn học đã chọn để hiểu được chủ đề tác phẩm.

+ Tùy thể loại cụ thể của tác phẩm trữ tình mà nêu và trả lời các câu hỏi tìm ý.
Chẳng hạn:

- Khi tìm ý cho việc phân tích, đánh giá nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác
phẩm trữ tình, cần trả lời các câu hỏi: Trong tác phẩm, cách sử dụng các yếu tố hình
thức nào sau đây có thể xem là đặc sắc: chủ thể trữ tình, cách gieo vần, ngắt nhịp,
ngắt dòng, chia đoạn, từ ngữ, hình ảnh,...? Cách sử dụng các yếu tố đó có tác dụng
thế nào trong việc thể hiện chủ đề của tác phẩm?,...

- Khi tìm ý cho việc phân tích, đánh giá chủ đề của tác phẩm trữ tình, cần trả lời các
câu hỏi: Chủ đề của tác phẩm này là gì? Chủ đề đó có gì sâu sắc, mới mẻ? Chủ đề đó
bao gồm các khía cạnh nào?,...

+ Đọc một vài tác phẩm cùng đề tài để hiểu tác phẩm đã chọn có những nét đặc sắc
gì về chủ đề, các biện pháp nghệ thuật và ghi lại thông tin (tham khảo bảng sau):

TT Tên tác phẩm Chủ đề Các biện pháp nghệ thuật tiêu
biểu

... Tác phẩm A ... ...

... Tác phẩm B .... ...

... ... ... ...

+ Chọn những nét đặc sắc nhất của tác phẩm và liệt kê các ý bằng một vài cụm từ.

Lập dàn ý:

Sắp xếp các ý đã tìm thành một dàn ý. Phần thân bài cần:

+ Lần lượt chi tiết hóa từng luận điểm.

Thân bài gồm ít nhất hai luận điểm. Một luận điểm phân tích, đánh giá về chủ đề. Một
luận điểm phân tích, đánh giá: nét đặc sắc về nghệ thuật và tác dụng cuả chúng (gắn
với đặc trưng thể loại) trong việc thể hiện chủ đề của tác phẩm. Ví dụ: dàn ý cho bài
nghị luận về bài thơ Bếp lửa (Bằng Việt) có thể được sắp xếp như sau:

          Luận điểm thứ nhất: Những nét đặc sắc trong hình thức nghệ thuật trữ
tình của bài thơ Bếp lửa
- Nét đặc sắc thứ nhất: sáng tạo hình ảnh bếp lửa (lí lẽ và bằng chứng).

- Nét đặc sắc thứ hai: chuyển hóa hình ảnh bếp lửa từ nghĩa đen sang nghĩa bóng (lí
lẽ và bằng chứng).

- Nét đặc sắc thứ ba: giọng điệu trữ tình (lí lẽ và bằng chứng).

          Luận điểm thứ hai: Chủ đề tình bà cháu đã được khơi sâu và làm mới
trong Bếp lửa.

- Xác định chủ đề của tác phẩm: tình bà cháu.

- Phân tích đánh giá: chủ đề tuy quen thuộc nhưng vẫn sâu sắc, mới mẻ, nhờ các
sáng tạo nghệ thuật của tác giả (lí lẽ và bằng chứng).

+ Nêu rõ ý kiến nhận xét, đánh giá của người viết về những nét đặc sắc của tác phẩm.

+ Làm sáng tỏ các ý kiến nhận xét, đánh giá về chủ đề và nghệ thuật bằng việc trích
dẫn các hình ảnh, chi tiết, biện pháp nghệ thuật tiêu biểu trong tác phẩm.