- a d”?
 Tumutulong sa pag unlad ng ating pagkataodahil
PAN 1 PRELIM REVIEWER
Ano nga ba ang ibig Sabihin ng Sosyedad?
AGHAM PANLIPUNAN – Pag aaral ukol sa
pwersang sosyal, kultural, sikolohikal, ekonomikal, at
political na gumagabay sa pag uugali at kilos ng
isang indibidual.
SOSYOLOHIYA - Pag aaral sa relasyon ng bawat tao
sa isa’t isa. Ito ay naiimpluwesnyahan ng politikal,
ekonomikal, kultural, at sosyal na aspeto.
SOSYEDAD / LIPUNAN - tumutukoy sa mga
taong sama-samang naninirahan sa isang
organisadonsg komunidad na may o iisang batas,u
ttradisyon at pagpapahalaga.
SOSYEDAD AT LITERATURA
 pagkilala sa panitikan bilang isang lente upang
tayo ay mas mulat sa nagaganap sa ating
paliogid.
 Ang sosyedad at literatura ay ang kursong
inilunsad ng Komisyon sa Lalong Mataas na
Edukasyon o Commission on Higher Education
o CHED.
 Tinatawag din itong Panitikang Panlipunan at
may acronym na SOSLIT. Isa itong kurso o
paksa sa pag-aaral na tumatalakay sa paglikha
ng panitikan o literaturang Filipino.
 Ito ay nakapokus o nakatuon sa kabuluhang
panlipunan ng mga tekstong literari sa iba’t
ibang parte o bahagi ng kasaysayan o historikal
ng bansa natin ang Pilipinas.
 Ito ay inilunsad upang mas bigyang importansya
ang pambansang wika at ang kagandahan nito.
Ito rin ay mahalaga upang hindi malimutan ng
mga kabataan o mag-aaral ang wikang Filipino.
Soslit- Sosyedad at Literature
Milyo- Hindi pwedeng paghiwalayin ang panitikan at
kasaysayan.
PANITIKAN
 Tumutukoy sa ibat-ibang likha.
 Tumutukoy sa lahat ng akdang sinulat hindi
lamang ang mga Tagalog speaking Region kundi
mga akdang nasulat mula sa ibat-ibang region sa
pilipinas kahit ang wika ang ginamit.
 Tumutukoy sa kabuuan o kalipunan ng mga
pinagyamang isinulat o inilimbag sa isang
tanging wika ng mga tao.
 Pagpapahayag sa isang panahon kung saan ang
isang tao o isang komunidad ay kanilang
gagamitin ng paglalahad ng kanilang mga
nararamdaman sa isang takdang panahon.
napapalawak nito ang ating kamalayang
pagpapahalaga sa ating sarili.
 Sulatin, kanta, pelikula, etc.
LITERATURA = LITERA (LATIN) = LETRA /
LETTER
PANITIKAN = PANG + TITIK +AN
Playwright (Mandudula) – Mga alagad ng sining na
nagsusulat ng mga dula.
Poet (Makata) – Manlilikha ng tula o nagsusulat ng
mga tula.
Panitikan ng ibat-ibang Rehiyon
 Naglalaman ito ng sari-saring anyo at hubog na
naglalarawan sa kanilang kultura.
 Naglalahad ng kanilang nararamdaman sa isang
particular na panahon.
Kathang isip -nag uugat sa kung ano ang mga totoong
nagyayari sa ating paligid.
Talakayan ng mga professor ng UP-pinag usapan kung
paano gawing isang mabsiang midyum ang Pelikulang
Pilipino sa pagpapakilala ng kasaysayan.
PANITIKAN
 nagmula sa salitang “titik”, ibig sabihin ay letra.
“Panitik” o pantitik na ang ibig sabihin ay
ginagamit sa pagbuo ng mga titik na
magkakaroon ng buhay bilang mga salitang
magiging bahagi ng sistemang makabubuo sa
iba’t ibang anyo ng akda na maglalaman ng
kaisipan, damdamin, karanasan, hangarin at
diwa ng mga tao.
Noong 1995, inilarawan ni Salazar ang panitikan
bilang isang lakas na nagpapagalaw sa lipunan.
Dinagdag pa niyang isa itong kasangkapang
makapangyarihan na maaaring magpalaya sa isang
ideyang nagpupumiglas upang makawala. Para sa kanya,
isa rin itong kakaibang karanasang pantaong natatangi sa
sangkatauhan.
Mga katangian ng Panitikang Pilipino
 Isang paglalantad ang panitikan ng mga
katotohanang panlipunan at ng mga kathang-isip
na guni-guni. Hinahaplos nito ang mga sensorya
ng tao: ang pantanaw, pandinig, pang-amoy,
panlasa, at pandama.
Noong 2000, binigyang katangian ito ni
Villafuerte bilang isang buhay ngunit payak na salitang
dumadaloy sa katawan ng tao. May buhay ang panitikan
sapagkat may sarili itong pintig at dugong mainit na
dumadaloy sa mga arteryo at bena ng bawat nilalang at
ng isang buong lipunan. Sa kasong ito, sa mga Pilipino
at sa kanilang lipunang ginagalawan.

Ano nga ba ang ibig Sabihin ng “Literatura”?
• Ayon kay G. Azarias, “Ang panitikan ay
nagpapahayag ng damdamin ng tao tungkol sa iba’t
ibang bagay sa daigdig, sa pamumuhay, sa
pamahalaan, sa lipunan at sa kaugnayan ng kanilang
kaluluwa sa Dakilang Lumikha.
• Ayon kay G. Abadilla, “Ang panitikan ay bungang-
isip na isinatitik.
• Ayon naman kay Luz A. de Dios, ang panitikan ay
mula sa mga salitang pangyayaring isinatitik at
pinalamutian
Uri ng Lipunan at Kultura
1. Hunting Gathering Society- Ang bumubuo
dito may ang mga tinatawag na hunter
gatherers.
Hunter Gatherers
 Numadikong grupo dahil sila ay mga walang
permanenteng tirahan.
 Sila ay lumilipat sa ibang lugar kapag wala
silang mahanp na pagkain upang matugunan ang
kanilang mga pangangailangan.
 Isa sa mga pinakamahalagang kontribusyon ng
lipunang ito ay ang pag tuklas nila ng APOY.
 Lumago ang kanilang kaalaman sa pangangaso
at halamanan.
 Gumagamit sila ng sibat para sa pangangaso at
para maprotektahan ang kanilang mga sarili
laban sa ibang tao.
 Uncivilized Society, Pakalat kalat at naghahanap
ng mapupuntahan para makakain.
2. Horticultural Society
 Nanggaling ang salitang Horticultural
Society sa salitang latin na hortus na ang
ibig sabihin ay hardin o kultura
 Isang Sistema ng lipunan nan aka base sa
Horticulture isang paraan ng produksyon
kung saan gumagamit ng kahoy upang
malinang ang maliit na hardin.Ang paraan
na ito at ginagamit nila upang pagkaroon ng
sapat sa konsumo sa pagkain tulad ng trigo
at bigas.
 Ginagamit nila ang estratehiyang slash and
burn technology upang tustusan ang
kanilang pangangailangan , kung saan
susunugin nila ang mga puno at puputulin
ang mga halaman.
 Grupo ng mga tao na sa kagustuhang mag
survive ay nagdedepende sila sa mga puno at
kung ano ang mga nakatanim sa kanilang
paligid.
 Ang mga gantong mga tao ay natatagpuan sa
unang panahon.
3. Agrarian Society
 Isang lipunan kung saan ang pangunahing
ikinabubuhay ng mga mamamayan ay ang
pagtatanim, pangingisda, pangangas at iba
pang Gawain pang agricultural
 Nag mula ay Agrarian Society sa mga
tinatawag nating Hunter Gatherer ngunit sila
ay nanatili lamang sa isang lugar upang
mapangalagaan ang kanilang mga pananim.
4. Industrial Society
 isang lipunang hinihimok ng paggamit ng
teknolohiya at makinarya upang paganahin ang
mass production, na sumusuporta sa malaking
populasyon na may mataas na kapasidad para sa
dibisyon ng paggawa.
5. Post-industrial Society
 Ito ay pinasikat ni Daniel Bell sa isa niyang
aklat,nag simula ito late 20th century, nagsimula
ito sa bansang US.
 Ang pinagkaiba nito sa Industrial Society ay
kumikita sa panahong ito ang mga service sector
tulad ng mga production workers at construction
workers.
 Ang binibigyan sa Post-industrial Society ay
yung information, service at advanced
technology.
 Sa lipunang ito ay mas nakakalanag ang mga
taong may pinag-aralan
 Makikita rito ang epekto sa atin ng teknolohiya,
makikita rito paano umuusbong ang isang bansa
na pinapayagan ang teknolohiya bilang isang
kapangyarihan at instrumento ng kanyang
ekonomiya
Elemento ng Istrukturang Panlipunan
1. Institusyong Lipunan – Ayun kay Mooney ito ay
binubuo ito ng institusyong may organisadong sistema
ng ugnayan ng lipunan.
Mga Organisadong sisteme na nasa ilalim ng
Institusyong Lipunan
A. Pamilya – dito unang nahuhubog ag pagkato ng isang
nilalang
B. Ekonomiya – ito ang bumubuhay sa isang
pamahalaan at bumubuhay at tumutugon sa ating
pangangailangan
C. Edukasyon – Nagsisilbing kasangkapan upang
mapaunlad natin ang ating mga sarili.
D. Pamahalaan
 sila ang magpapalakad ,sa kanila mangagaling at
magpapatupad ng mga batas na mangangalaga sa
kapakanan at segurudad ng mga nabubuhay na
mga tao sa isang komunidad
 Tinatawag ding indispensable factor

Social Group
 mga taong may magkakatulad ng katangian na
nagkakaroon ng ugnayan sa bawat isa at
bumubuo ng isang ugnayang panlipunan.
Primary Group-Tumutukoy sa malapit at informal na
ugnayan ng mga individual. Example ( pamilya at
kaibigan)
Secondary Group
 binubuo ng mga indibidwal na mag ugnayan ay
pormal na uganyan.
 Grupo ng mga welgista na tumututok sa mga
issueng panglipunan.
2. Status
 binubuo ng mga sosyal group,binubuo ng ibat-
ibang status
 Sa loob ng bawat grupo ng lipunan, ang mga tao
ay may iba't ibang katayuan o status.
A. Ascribe Status
 nakatalaga sa isang indibidwal simula nang siya
ay ipinanganak ( Halimbawa pinanganak kang
mahirap wala ka magagawa.)
B. Achieved Status
 nakatala sa isang indibidwal sa bisa ng kaniyang
pagsusumikap
3. Gampanin o Roles
 Mga posisyon ng bawat indivual sa loob ng
isang sosyal group.
 Ito ang mga ekspektasyon na kasama ang iyong
katayuan o status.
 Responsibilidad na dapat gampain ng mga tao sa
lipunang kanilang ginagalawan.
Sa pag aaral ng mga hamon at isyung panlipunan
mahalaga ang pag unawa sa mga straktorang bumubuo
rito maging ang kulturang naglalarawan sa isang
lipunan, Mahalaga rin na makita ng bawat isa ang
kaugnayan ng strukturang panlipunan at kultura sa
pagkakaroon ng mga suliraning at isyung panlipunan .
Ayun kay Wright Mills (1959) Mahalagang
malinang ang isang kakayahang makita ang kaugnayan
ng personal na karanasan ng isang tao at ang lipunang
kanyang ginagalawan.
SOCIOLOGICAL IMAGINATION- (Isyung
personal)
 Kakayahan ng tao na makita ang kaugnayang
personal sa kanyang nagiging karanasan sa
lipunan
Bakit ito mahalaga ang sociological imagination?
 Sapagkat sa anumang bagay ginagawa natin ay
hindi isang desisyon na nanggagaling lamang sa
atin ,kadalasan ang mga kilos at galaw natin ay
bunga ng mga kaganapan na nangyayari sa ating
paligid.
 Kapag nalinang sa ating ang abilidad na ito ay
masusuri natin at koneksyon at interseksyon ng
mga isyung personal at isyung panlipunan.
 Mahalaga din ito sa pagbibigay koneksyon sa
mga pangayari sa ating buhay bilang individual
at pangakalahatang kaganapan sa lipunan na
ating ginagalawan.
ISYUNG PERSONAL
 Nagkakaroon ng ugnayan ang nagaganap sa
ating mga personal na buhay dala ng ibinibigay
sa atin o mga karanasan natin sa lipunan.
Ang solusyon sa isang isyung personal ay nasa kamay
ng isang indibidwal
ISYUNG PANLIPUNAN
 anumang bagay na pinagdaraan natin personally
ay nagaganap dahil may mga forces from the
outside, ,may mga lakas sa labas .
MGA ANYO NG PANITIKAN
URI NG PANITIKAN (PANGKALAHATANG
PAGKILALA SA ANYO NG PANITIKAN )
PIKSYON (kathang-isip)
 produkto ng isang kathang- isip o bungang isip
lamang
 nagiging kathang isip lamang ito sa pagkat
walang pagtanggap sa manunulat na ito ay
kanyang hinango sa totoong buhay
 Ginagamit ng mga manunulat ang kanilang
imahanisyon para sa pagsulat ng mga akdang
bungang isip lamang. Ang mga kuwento ay
hindi totoo, at umiimbento sila ng mga kathang
isip na tauhan,, kathang isip na pangayayari,
kathang isip na sakuna at pinagyarihan ng mga
kwento sa kanilang mga akda.
DI – PIKSYON (tunay na pangyayari)
 ang mga panulat na batay sa tunay na pangyayari
katulad ng talambuhay, awtobiyograpiya,
talaarawan,sanaysay ang ng akdang
pangkasaysayan.
Tatlong Kaparaanang Uri ng Paghahain sa Panitikan
1. Pasalin-dila - ang mga panitikang nagpasalin-salin
hindi sa pamamagitan ng pagsulat kundi sa pamamagitan
ng dila o pagkukuwento.
2. Pasalinsulat – ang dokomentasyon ay namayani o
isinulat,inukit,o ginuhit.
Halimbawa :Alibata (lumang alpabeto)
3. Pasalintroniko – pagsasalin ng panitikan sa
pamamagitan ng mga kagamitang elektroniko.
Halimbawa :
 Mga pelikula dulot ng teknolohiyang elektronika
 tape recorder
 dvd
 e-books
PRE-KOLONYALISMO
 Panahon bago duamating ang ating mga
mananakop
 Panahong wala pang nasusulat na mga akdang
pampanitikan
 Panahong ang panitikan ay PASALITA.
 Pinakamahabang panahon ng oral literature
AYON SA ANYO / GENRE
Patula
 Ito ay nabubuo sa pamamagitan ng pagsasama-
sama ng maaanyong salita sa mga taludtod na
may sukat o bilang ng mga pantig at
pagtutugma ng mga salita sa hulihan ng mga
taludtod sa bawat saknong. Kabilang dito ang
mga sumusunod: tulang liriko, tulang
pasalaysay, tulang pangtanghalan, at
patnigan.
Tuluyan o Prosa
 Ito ay nabubuo sa pamamagitan ng malayang
pagsasama-sama ng mga salita sa mga
pangungusap. Hindi limitado o pigil ang
paggamit ng mga pangungusap ng may-akda.
Kabilang ditto ang mga sumusunod: maikling
kwento, nobela, dula, alamat, pabula,
talambuhay, sanaysay, balita at editoryal.
Paano sinusulat ang akda ayun sa anyo.
A . Tuluyan o Prosa
 Naging maluwang ito na pagsasama sama ng
mga salita sa loob ng isang pangungusap.
 Ito ay nasusulat sa karaniwang takbo ng
pangunngusap o pagpapahayag.
ANEKTODA
 tumatalakay sa isang nakakawiling pangayayri
tungkol sa isang karanasan ng isang tao.
 Kadalasan ang nagiging laman o paksa ng mga
anektodata ay ang mga unconventional
 Layunin itong makapaghatid ng
isangmagandang karanasan na kapupulutan ng
aral.
PARABULA
 mga kuwentong may aral nakalimitang
hinahango o matatagpuan mula sa Bibliya o
banal na aklat.
PABULA
 madalas na kwentong pambata ,layunin nito ay
makapag iwan ng aral sa mga bata. Ang mga
tauhan ay mga hayop kung saan sa huling bahagi
ng kwento ay makikita ang aral sa pamamagitan
ng isang EPIGRAMO.
NOBELA (Mga Akdang Pasalaysay)
 mahabang makathang pampanitikan na binubuo
ng iba’t-ibang kabanata na naglalahad ng mga
pangyayari na pinaghahabi sa isang mahusayna
pagbabalangkas.
MAIKLING KWENTO (Mga akdang Pasalaysay)
 May simpleng banghay na tuloy tuloy hanggang
sa abot ang sukdulan at magkaroon ng
katapusan.
ALAMAT
 isang uri ng panitikan na nagkukwento tungkol
sa mga pinagmulan ng mga bagay-bagay sa
daigdig. Ito ay napagsalin-salin na sa bibig ng
taong-bayan kaya’t walang nagmamay-ari nito.
SANAYSAY (Essay)
 Nagpapahayag ng mga kuro-kuro ng isang akda
hinggil sa mga lusilarin.
 Hindi ito naglalahad ng mga pangyayari
 Ikaw ay hindi nagkwekwento, ikaw ay
nagpapaliwanang at ang inilalahad dito ay mga
kaisipan.
 Dahil mga kaisipan ang inilalahad dito natin
makikita yung mga tinatawag nating mga balita,
mga talumpati,seminars and trainings,lectures
at lahat ng mga akdang ang layunin ay
magpaliwanag sa kanyang mga mababasa.
SALAYSAY (narrative or narration)
 Ang nilalahad dito ay mga pangyayari. (series of
events)
 Ikaw ay nagkwekwento
Mga Halimbawa ng mga Salaysay o Pasalaysay
 Nobela
 Maikling Kwento
 Alamat
 Pabula
 Parabula
 Talambuhay
 Declamation
 Epiko
TALAMBUHAY – kasaysayan ng buhay
BALITA – paglalahad ng pang araw araw na pangayayri  Ito ay mga piyesa o tulang itinatanghal sa mga
sa lipunan dulaan o teatro. Karaniwan itong binibigkas ng
patula sa saliw ng tunog o musika upang mas
maging kagiliw-giliw sa mga manonood.
B. Panulaan( tula)
Halimbawa : Senakulo. Santakrusan.
 Kapag sinabing tula ay binubuo ng mga
taludtod.Sa panulaan ang taludtud D. Tulang Patnigan
 Ang katumbas ng mga pangungusap.
 Tulang sagutan na itinatanghal ng
 Kung ang tuluyan ay binubuo ng mga talata magkakatunggaling makata, ngunit hindi sa
ang panulaan naman ay binubuo ng mga paraang padula
saknong.
Halimbawa
In poety we call it stanza
 Balagtasan
In poety we call it Verses
 Karagatan
In Prose we call it paragraph  Duplo
 Batutian
In Prose we call it sentenses
Sukat- ito naman yung bilang pantig sa mga bawat
taludtod
Tugma- pagkakasintunog ng bawat huling pantig sa
bawat taludtod.

A. Tulang Pasalaysay
 Ang tula o ang akda ay nasa anyong patula
ngunit ito ay nagkwekwento
Halimbawa ; Epiko (Biag ni Lam-Ang)
Epiko – ang epiko ang isang halimbawa ng isang pre-
colonial na literature
Isang halimbawa ng tulang pasalaysay,o tulang
nagkwekwento
Ang mga Pre-colonial na halimbawa ng panitikan na
pasulat at pasalita ay walang silang author.
Namongan- Nanay ni Lam-ang
Don Juan - Tatay ni Lam-Ang at Pinuno ng kanyang
tribo
Ilog Amburayan – Ilog kung saan naligo si Lam-ang
Ines Kannoyan – ang babaeng inibig at naging asawa ni
Lam-ang
Sumarang – karibal ni Lamg-Ang

B. Tulang Liriko

 Ang liriko ay mga awit at tula ng pag ibig, tula

ng pagdadalamhati , tula ng mga matitinding
damdamin.
Halimbawa; Awit at Korido
Ballad

 associated with songs

 a form of poetry that intended to be sang.

C. Tulang Padula