You are on page 1of 12

5/18/2022

TÀI LIỆU THAM KHẢO

KỸ NĂNG TƢ VẤN SỬ DỤNG THUỐC ĐỐI VỚI


CÁC TRIỆU CHỨNG ĐAU THƢỜNG GẶP Ở
NHÀ THUỐC

Nguyễn Thị Cẩm Nhung


Email: nguyentcamnhung8@duytan.edu.vn
Thời gian: 180 phút

NỘI DUNG
MỤC TIÊU BÀI HỌC

1 Trình bày kỹ năng tư vấn sử dụng thuốc đối


01 ĐAU ĐẦU
với một số triệu chứng đau hay gặp
1 ở nhà thuốc: Thu thập thông tin,
đánh giá vấn đề, lựa chọn điều trị, tư vấn
02 ĐAU THẮT LƯNG

2 Áp dụng vào một số tình huống lâm sàng 03 TÌNH HUỐNG LÂM SÀNG

1
5/18/2022

SINH LÝ BỆNH
 Đau là triệu chứng thường gặp nhất
của bệnh.
NỘI DUNG 1:  Mặc dù bản chất, vị trí và căn
nguyên của đau tùy từng TH khác
nhau, song một nửa số BN đến BS
ĐAU ĐẦU
để khám bệnh vì lý do đau.
 Triệu chứng đau phải được đánh giá
thận trọng để nhận định ý nghĩa của
nó, và để xác định cách tiếp cận xử
lý.
 Đau mạn tính không chỉ là một vấn
đề xử lý nội khoa khó khăn, mà còn
gây nên hậu quả nghiêm trọng về
mặt xã hội.

01 ĐAU ĐẦU 01 ĐAU ĐẦU

ĐẠI CƢƠNG Nguyên nhân của đau đầu và tỷ lệ mắc bệnh


trong hiệu thuốc cộng đồng
 Là một trong VĐ sức khỏe
Tỷ lệ Nguyên nhân
thường gặp nhất, đa dạng
nhất, xảy ra ở phần lớn dân Thường gặp Đau đầu do căng thẳng
số. Có thể gặp Đau nửa đầu, viêm xoang, mỏi mắt
 Đau đầu có thể do nhiều
nguyên nhân, mỗi nguyên Ít gặp Đau đầu do lạm dụng thuốc, viêm động mạch
nhân lại có những đặc điểm thái dương, đau dây thần kinh sinh ba, trầm
đau khác nhau: vị trí, độ đau, cảm
tần suất Hiếm gặp Tăng nhãn áp, viêm màng não, xuất huyết
 Hiếm khi đau đầu là triệu chứng tiềm ẩn bệnh lý ở não. dưới nhện, tăng áp lực nội sọ
Tuy nhiên nếu đau đầu kéo dài hoặc tái phát mà ko xác
định nguyên nhân, hãy đến khám BS

2
5/18/2022

01 ĐAU ĐẦU 01 ĐAU ĐẦU

ĐẠI CƢƠNG ĐẠI CƢƠNG


 Tỷ lệ chính xác của đau đầu không được biết chính
xác.  Đau nửa đầu ảnh hưởng đến
 Tuy nhiên, hầu như tất cả mọi người đều sẽ bị đau 15% đến 20% phụ nữ và cao
đầu vào một lúc nào đó; nó có lẽ là hội chứng đau phổ hơn khoảng hai đến ba lần so
biến nhất mà mọi người trải qua. với nam giới.
 Ước tính rằng có đến 80% đến 90% dân số sẽ gặp
một hoặc nhiều cơn đau đầu mỗi năm. Đau đầu do  Tuổi khởi phát trung bình của
căng thẳng đã được báo cáo là ảnh hưởng đến từ đau nửa đầu ở phụ nữ là 18 tuổi
30% đến 80% người dân ở các nước phương Tây, với và ở nam giới là 14 tuổi.
tỷ lệ hiện mắc cao nhất từ 20 đến 40 tuổi  Đau đầu cụm phổ biến hơn ở đàn ông: chiếm 90% các
trường hợp, phổ biến hơn khoảng 4 lần và các trường hợp
mãn tính ở nam nhiều hơn 15 lần so với nữ. Tuổi khởi phát
khoảng 20-40 tuổi

01 ĐAU ĐẦU 01 ĐAU ĐẦU

KHAI THÁC THÔNG TIN BỆNH NHÂN KHAI THÁC THÔNG TIN BỆNH NHÂN

Các câu hỏi có thể khai thác Tuổi


 Trẻ nhỏ => khám BS, đặc biệt khi liên quan đến việc sang
 Tuổi chấn hoặc chấn thương đầu trước đó, ví dụ sau khi ngã: trẻ bị
 Thời gian kéo dài cơn đau đau ở phía sau đầu và cổ co cứng
 Mức độ và vị trí đau, tần suất và thời điểm đau  BN lớn tuổi đôi khi bị đau đầu một vài ngày sau khi ngã, điều
 Tiền sử: Các cơn đau, hoa mắt, ngất xỉu này thường liên quan đến sự va đập ở đầu. Có thể là do chảy
 Các triệu chứng liên quan máu chậm trong não, tụ máu dưới màng cứng => BS
 Yếu tố dẫn đến đau đầu  BN trên 40 tuổi: lần đầu tiên bị đau nửa đầu (migraine) => BS.
 Các thương chấn, té ngã
 Kết quả kiểm tra mắt gần đây
 Thuốc

3
5/18/2022

01 ĐAU ĐẦU 01 ĐAU ĐẦU

KHAI THÁC THÔNG TIN BỆNH NHÂN KHAI THÁC THÔNG TIN BN

Thời gian kéo dài cơn đau Mức độ và vị trí đau


 Bất cứ trường hợp đau đầu nào mà không đáp ứng với các  Đau đầu cụm gần như luôn
thuốc giảm đau không cần kê đơn (OTC) trong vòng 1 ngày luôn xảy ra một bên ở vùng
đều cần tư vấn đến gặp bác sĩ. trán và mắt
Thời gian và tần suất của các triệu chứng  Đau nửa đầu xảy ra một bên
ở 70% BN nhưng có thể thay
 TH đau đầu tệ hơn vào buổi sáng và cải thiện hơn trong đổi từ bên này sang bên kia
ngày là những trường hợp nghiêm trọng đặc biệt vì nó có thể và từ cơn này sang cơn khác.
là dấu hiệu của tăng áp lực nội sọ.  Đau đầu kiểu căng thẳng
 Đau đầu từng cơn: thường xảy ra hằng ngày trong 2-3 tháng thường xảy ra hai bên, ở
và mỗi lần đau có thể lên đến 3 giờ. Nếu tần suất và mức độ vùng trán hoặc vùng chẩm
đau đầu ngày càng tăng => bác sĩ

01 ĐAU ĐẦU 01 ĐAU ĐẦU

KHAI THÁC THÔNG TIN BỆNH NHÂN KHAI THÁC THÔNG TIN BỆNH NHÂN
Mức độ và vị trí đau Mức độ và vị trí đau
 Đau âm ỉ và dạng dải cho thấy đau đầu kiểu căng thẳng.
Mức độ đau Thang điểm số Thang nét mặt Wong-Baker  Đau hoặc nhói dữ dội gợi ý xuất huyết hoặc chứng
phình động mạch.
Đau nhẹ 1–3 Khuôn mặt số 1  Đau xuyên thấu, buồn chán, nhức nhối gợi ý đau đầu
từng cụm.
Đau vừa 4–6 Khuôn mặt số 2 và 3
 Cơn đau nhói từ trung bình đến dữ dội, thường bắt đầu
Đau nặng 7- 10 Khuôn mặt số 4 và 5 như cơn đau âm ỉ gợi ý chứng đau nửa đầu.

4
5/18/2022

01 ĐAU ĐẦU 01 ĐAU ĐẦU

ĐAU ĐẦU CĂNG THẲNG ĐAU ĐẦU CĂNG THẲNG


 Nhức đầu kéo dài từ 30 phút
Đau đầu từng đợt xảy ra <15 ngày/tháng. đến 7 ngày. Đau ở hai bên trán
Đau đầu mạn tính xảy ra ≥ 15 ngày/tháng. hoặc hai bên chẩm, toàn thân
 Đau đầu kiểu căng thẳng từng đợt có thể được chia nhỏ và không nhói, cơn đau thắt
thành các dạng không thường xuyên và thường xuyên. chặt hoặc một trọng lượng đè
 Hầu hết BN đau từng đợt không thường xuyên; xảy ra ít hơn lên đầu. Cơn đau khởi phát từ
một lần mỗi tháng. từ và có xu hướng nặng dần lên
trong ngày.
 Đau thường ở mức độ nhẹ đến
trung bình và không trầm trọng
hơn khi cử động, thường nặng
hơn khi bị áp lực hoặc căng
thẳng.
 Không buồn nôn và nôn

01 ĐAU ĐẦU 01 ĐAU ĐẦU

ĐAU NỬA ĐẦU Đau nửa đầu có hào quang (aura)


 là chứng đau đầu nguyên phát, xuất hiện thành đợt.
Triệu chứng thường kéo dài từ 4 đến 72 giờ và có thể  aura xuất hiện trước các cơn đau.
trầm trọng.  Aura là những bệnh lý thần kinh tạm thời có thể ảnh
 Đau thường ở một bên, kiểu mạch đập, nặng hơn khi hưởng đến cảm giác, thăng bằng, sự phối hợp cơ, nói
gắng sức, kèm theo các triệu chứng như buồn nôn và hoặc thị lực; kéo dài phút cho tới một giờ.
nhạy cảm với ánh sáng, âm thanh hoặc mùi hôi  aura liên quan tới các triệu chứng thị giác (rối loạn thị
 Phân loại : giác - ví dụ: ánh sáng lấp lóe hai mắt, các quầng sáng
• Đau nửa đầu có hào quang (aura): 25% hồ quang, các đường zigzags sáng, ám điểm trung tâm).
• Đau nửa đầu không có hào quang: 75%

5
5/18/2022

01 ĐAU ĐẦU 01 ĐAU ĐẦU

ĐAU ĐẦU CỤM KHAI THÁC THÔNG TIN BỆNH NHÂN

 Cơn đau đầu xảy ra vào cùng một thời điểm mỗi ngày Tiền sử
khởi phát đột ngột và kéo dài từ 10 phút đến 3 giờ,với
50% bệnh nhân có các triệu chứng ban đêm.  Nếu BN đã từng bị đau đầu tương tự trước đây thì dược sĩ
 Bệnh nhân bị đánh thức từ 2 đến 3 giờ sau khi ngủ, với có thể an tâm hơn. Nói cách khác, có thể có các đặc điểm
những cơn đau rất dữ dội. tương tự về bản chất và vị trí cơn đau nhưng mức độ đau
 Ngoài ra: đỏ kết mạc, chảy nước mắt và nghẹt mũi, đỏ thì có thể khác năm trước. Trường hợp này ít khi là dấu
bừng mặt, đổ mồ hôi hiệu đau đầu do một nguyên nhân nghiêm trọng gây ra.
 Bệnh nhân có xu hướng bồn chồn, cáu kỉnh  Các kiểu đau đầu mới hoặc khác (đặc biệt ở người>45
tuổi) có thể là dấu hiệu cảnh báo cho một tình trạng nghiêm
trọng hơn.

01 ĐAU ĐẦU 01 ĐAU ĐẦU

KHAI THÁC THÔNG TIN BỆNH NHÂN KHAI THÁC THÔNG TIN BỆNH NHÂN

Các triệu chứng liên quan Các yếu tố thúc đẩy


 Đau đầu do căng thẳng và đau nửa đầu có thể bị khởi phát
 Đau đầu kèm mất thăng bằng hoặc cử động vụng về thì bởi stress (áp lực công việc, mâu thuẫn trong gia đình).
cần được can thiệp y tế ngay lập tức.  Thực phẩm: sô-cô-la, phô-mai.
 Bị sốt, cứng cổ, lú lẫn, co giật, thay đổi thị giác, yếu  Đau nửa đầu cũng có thể xuất hiện khi hormon thay đổi. Ở
người => BS phụ nữ, đau nửa đầu có thể liên quan đến chu kì kinh
nguyệt.

6
5/18/2022

01 ĐAU ĐẦU 01 ĐAU ĐẦU

KHAI THÁC THÔNG TIN BỆNH NHÂN KHAI THÁC THÔNG TIN BỆNH NHÂN

Các chấn thƣơng và tổn thƣơng gần đây


Thuốc
 Bất kì BN nào có đau đầu mà gần đây bị tổn thương hoặc
chấn thương đầu nênđược gặp BS ngay vì có thể có bầm
tím hoặc chảy máu, làm tăng áp lực nội sọ.
 Lưu ý đến triệu chứng buồn ngủ hoặc bất kỳ dấu hiệu suy  Tác dụng phụ của thuốc: các thuốc Nitrat giãn mạch
giảm ý thức nào, nôn dai dẳng sau chấn thương cũng là dấu  Lạm dụng thuốc: dùng quá nhiều thuốc cũng gây ra cơn đau
hiệu tăng áp lực nội sọ. đầu, vì nó có thể làm tăng dung nạp và sau đó gây hiện
tượng đau đầu
Kiểm tra mắt gần đây  Tương tác thuốc
 Đau đầu xuất hiện khi đọc, viết và các việc liên quan có thể  Thuốc ngừa thai dạng phối hợp: xuất hiện kiểu đau như đau
do suy giảm thị lực. Vì vậy kiểm tra mắt là cần thiết để xem nửa đầu, bị lần đầu tiên hoặc chứng đau nửa đầu trở nên
có phải đeo kính hay không. nặng hơn thì phải báo ngay với bác sĩ => triệu chứng sớm
báo trước sự tổn thương mạch máu não.

01 ĐAU ĐẦU 01 ĐAU ĐẦU


LỰA CHỌN ĐIỀU TRỊ
Các trƣờng hợp khám bác sĩ  Thuốc giảm đau không chứa chất gây nghiện
 Đau đầu liên quan đến chấn thương / chấn thương
 Đau đầu liên quan đến nhiệt độ cao (> 38◦C)  NSAIDs
 Đau đầu dữ dội kéo dài hơn 4 giờ  Chất chủ vận serotonin (5 – hydroxytryptamin – 5-HT):
 Nghi ngờ phản ứng có hại của thuốc
 Đau đầu ở trẻ em dưới 12 tuổi almotriptan, eletriptan
 Đau đầu vùng chẩm nghiêm trọng (ở phía sau đầu)  Alkaloid ergot: ergotamin, dihydroergotamin
 Đau đầu tồi tệ hơn vào buổi sáng và sau đó cải thiện
 Có liên quan đến buồn ngủ, loạng choạng, rối loạn thị  Thuốc cường giao cảm gián tiếp: isomethepten
giác hoặc nôn mửa  Thuốc đối kháng thụ thể peptid liên quan đến gen calcitonin:
 Cứng cổ
 Đau nửa đầu thường xuyên cho thấy cần điều trị dự erenumab, fremanezumab
phòng  Thuốc chống co giật, trầm cảm, chống nôn, chẹn beta, chen
calci…

7
5/18/2022

LỜI KHUYÊN DÀNH CHO BỆNH NHÂN


LỜI KHUYÊN DÀNH CHO BỆNH NHÂN
Phòng ngừa
Phòng ngừa
Đau nửa đầu
Đau đầu do căng thẳng  Ghi chép về các cơn đau đầu để có thông tin xác định
 Ngủ đủ giấc các yếu tố gây khởi phát:
 Hạn chế hút thuốc lá • Ngày và thời điểm (bắt đầu và kết thúc) của cơn đau
 Có chế độ ăn cân bằng đầu
 Thể dục thường xuyên • Hoạt động trước khi xảy ra đau đầu
 Uống nhiều nước • Thức ăn và nước uống trong 24h qua
 Hạn chế dùng rượu bia, cafein, đường • Bất kì dấu hiệu cảnh báo nào và triệu chứng đi kèm
Đau đầu cụm  Tránh các nguyên nhân khởi phát thường gặp: rượu
 Tuân thủ thời gian và thời điểm ngủ cố định vì xáo vang, phomai lên men, thịt được xử lý và chế biến sẵn
trộn trong thời gian ngủ hàng ngày có thể khởi phát  Có thời gian ngủ và thức dậy cố định
đau đầu cụm  Tập thể dục thường xuyên
 Tránh uống rượu bia  Thực hiện quản lý căng thẳng
 Hạn chế hút thuốc và đồ uống có cồn

LỜI KHUYÊN DÀNH CHO BỆNH NHÂN LỜI KHUYÊN DÀNH CHO BỆNH NHÂN
Điều trị Điều trị
Đau đầu do căng thẳng Đau nửa đầu
Các kỹ thuật thư giãn, liệu pháp vật lý: mát xa, châm cứu Các kỹ thuật thư giãn, liệu pháp vật lý: mát xa, châm cứu
Uống đủ nước
Nghỉ ngơi phòng tối, yên tĩnh

8
5/18/2022

02 ĐAU THẮT LƢNG 02 ĐAU THẮT LƢNG

 Đau thắt lưng là đau dai dẳng  Đau lưng phổ biến nhất ở độ tuổi từ 35 đến 55, với tỷ
vùng thắt lưng, bệnh xảy ra phổ lệ mắc bệnh ở nam và nữ tương tự nhau
biến ở người lớn  50% đến 90% phụ nữ mang thai bị đau thắt lưng.
 Đau thắt lưng cấp tính: đau kéo  Các nghiên cứu và dữ liệu thống kê đã chỉ ra rằng ở
dài dưới 6 tuần các nước phát triển, 60% đến 90% người trưởng
 Đau thắt lưng mạn tính: đau kéo thành sẽ bị đau thắt lưng vào một thời điểm nào đó
dài trên 6 tuần trong cuộc đời của họ.
 Hơn 50% BN sẽ hết đau trong
vòng 6 đến 12 tuần, mặc dù có
đến 2/3 số BN bị tái phát trong
vòng 1 năm sau khi khởi phát
ban đầu.

02 ĐAU THẮT LƢNG 02 ĐAU THẮT LƢNG

 Đau lưng phổ biến nhất ở những người làm công việc chân
tay, có tay nghề cao và lao động phổ thông: người làm công Tỷ lệ Nguyên nhân
việc lao động chân tay nặng nhọc, thường xuyên cúi, vặn
Thường gặp Đau thắt lưng đơn giản (do hoạt động thể chất)
người và nâng; những người ở tư thế tĩnh trong thời gian
dài như tài xế xe tải và ô tô lái xe đường dài mỗi năm. Có thể gặp Mang thai, đau thần kinh tọa
 Các môn thể thao liên quan đến vặn mình quá mức: chơi Ít gặp Thoái hóa khớp, loãng xương
gôn và thể dục dụng cụ
 Các yếu tố rủi ro khác bao gồm: béo phì và các nguyên Hiếm gặp Bệnh ác tính, viêm tủy xương, viêm cột sống
nhân tâm lý xã hội: lo lắng và trầm cảm dính khớp

9
5/18/2022

02 ĐAU THẮT LƢNG 02 ĐAU THẮT LƢNG

Các thông tin cần khai thác Tuổi


 Tuổi  <15 tuổi: không phổ biến ở trẻ em, nhưng trẻ em có tỷ
 Đau: tính chất, vị trí đau, khởi phát đau lệ mắc các nguyên nhân nghiêm trọng cao hơn: thoái
 Các triệu chứng khác hóa đốt sống, bệnh ác tính. Ngoài ra, các nghiên cứu đã
 Các chấn thương liên hệ trọng lượng của cặp sách và ba lô đi học với
chứng đau lưng
=> khám BS trừ khi đau lưng liên quan đến việc tham
gia thể thao gần đây.

02 ĐAU THẮT LƢNG 02 ĐAU THẮT LƢNG

Tuổi
 15–30: Rất có thể bị sa đĩa đệm, chấn thương, gãy Đau
xương, mang thai và viêm cột sống dính khớp.  Đau thắt lưng dưới thường được mô tả là đau nhức
 30–50: Bệnh thoái hóa khớp (viêm xương khớp), sa đĩa hoặc cứng cơ. Tùy thuộc vào nguyên nhân, cơn đau có
đệm và rất có thể là bệnh ác tính. thể khu trú (căng cơ sau hoạt động thể chất) hoặc lan
 > 50 tuổi: Tỷ lệ mắc các rối loạn cơ bản nghiêm trọng tỏa (ngồi không đúng tư thế trong một thời gian dài).
tăng lên, chẳng hạn như loãng xương, bệnh ác tính,và Trong trường hợp chấn thương cấp tính, các triệu
rối loạn chuyển hóa xương chứng đến nhanh chóng và sẽ làm giảm khả năng vận
động.
 Đau lan xuống mông, đùi và chân ám chỉ sự chèn ép rễ
thần kinh. Nếu cảm thấy đau bên dưới đầu gối, đây là
dấu hiệu rất cao của bệnh đau thần kinh tọa.

10
5/18/2022

02 ĐAU THẮT LƢNG 02 ĐAU THẮT LƢNG

Đau CÁC TRIỆU CHỨNG KHÁC


Hạn chế di chuyển
 Đau thắt lưng thường là cấp tính và
 Người bị thoát vị đĩa đệm thường gặp khó khăn khi
khởi phát đột ngột do căng cơ ở
ngồi lâu.
vùng lưng và không nghiêm trọng.
 Đau thắt lưng do hoạt động thể lực trầm trọng hơn
Tuy nhiên, đau thắt lưng cấp tính ở
khi hoạt động thể chất và giảm bớt khi nghỉ ngơi.
người lớn tuổi nên được chuyển
 Đau lưng do nguyên nhân toàn thân thường nặng
đến, vì chấn thương nhẹ cũng có
hơn khi nghỉ ngơi và làm rối loạn giấc ngủ.
thể dẫn đến gãy xương.
Yếu hoặc tê cơ
 Cần thận trọng khi xem xét các cơn
 Yếu cơ tiến triển => BS.
đau thắt lưng âm ỉ khi khởi phát.

02 ĐAU THẮT LƢNG 02 ĐAU THẮT LƢNG

LỰA CHỌN ĐIỀU TRỊ LỜI KHUYÊN CHO BỆNH NHÂN


Phòng ngừa căng cơ lưng
 NSAIDs  Tập thể dục thường xuyên
 Thuốc giảm đau không chưa chất gây nghiện  Duy trì cân nặng lý tưởng để tránh tăng thêm áp lực cho
 Thuốc giảm đau có chưa chất gay nghiện cơ ở thắt lưng
 Thuốc giãn cơ: baclofen, diazepam…  Giữ tư thế đúng khi ngồi và đứng
 Corticoid  Thỉnh thoảng nghỉ ngơi, không ngồi hoặc đứng trong thời
 Thuốc chống thấp khớp: DMARD: adalozumab, gian dài
golimumab  Tránh nâng vật nặng
 Các thuốc khác tác động lên hệ cơ xương: thuốc ức  Nằm ngủ trên nệm có khả năng nâng đỡ tốt
chế tái hấp thu serotonin: doluxetin
 Vật lý trị liệu

11
5/18/2022

02 ĐAU THẮT LƢNG TÌNH HUỐNG LÂM SÀNG

M., một phụ nữ khoảng 30 tuổi, muốn


LỜI KHUYÊN CHO BỆNH NHÂN dược sĩ tư vấn nên sử dụng thuốc gì
cho chứng đau đầu gần đây của mình.
Điều trị căng cơ lưng
Dược sĩ yêu cầu cô M. miêu tả cơn đau
 Nghỉ ngơi không thực hiện các hoạt động thể lực thông
và cô ấy nói cơn đau chạy dọc từ trán
thường nhưng bắt đầu hoạt động lại sau 24-48h.
và đi ra sau đầu. Đau đầu thường xảy ra
Không khuyến cáo nằm nghỉ quá lâu trên giường vì sẽ
suốt buổi sáng, vài lần/tuần, trong vài
làm triệu chứng nặng hơn và trì hoãn sự hồi phục
tuần. Không có triệu chứng trên đường
 Chườm lạnh 24-72h đầu sau đó chườm nóng, để giảm
tiêu hóa và không ngạt mũi.
đau và co thắt
 Đặt gối giữa 2 chân và ngủ tư thế nằm nghiêng, co Cô M. đang không dùng thuốc gì. Về sự thay đổi lối sống, gần
người lại hoặc nằm ở tư thế nằm ngửa và đặt 1 cái gối đây, cô ấy vừa mới chuyển chỗ ở và bắt đầu công việc mới
hoặc khăn dc cuộn tròn ở dưới đầu gối để giảm áp lực vào tháng trước. Trong quá khứ, thỉnh thoảng cô L. cũng bị
lên cơ đau đầu nhưng không thường xuyên như bây giờ. Cô L.
không đeo kính và không có các vấn đề về thị lực.
Anh/chị hãy tƣ vấn cho BN?

12

You might also like