ცენტრალური ნერვული სისტემა

ცნს-ი შედგება თავის ტვინის,ნათხემისა და ზურგის ტვინისგან. არ შეიცავს შემაერთებელ

ქსოვილს. ცნს-ის თითოეულ მონაკვეთში თეთრი და რუხი ნივთიერებაა.
● რუხი ნივთიერება - შედგება: ნეირონების სხეულების, აქსონების
საწყისი,არამიელინიზირებული უბნებისა და ნეიროგლიისგან.
ბირთვები - ერთმანეთთან ფუბქციურად დაკავშირებული ნეირონების
პერიკარიონები,რომელიც ცნს-ში გროვების სახითაა წარმოდგენილი.
ქერქი - რუხი ნივთიერება,რომელიც თეთრი ნივთიერების ზემოთ კარგად გამოიხატული ფენით
არის წარმოდგენილი.

● თეთრი ნივთიერება - პერიკარიონებს არ შეიცავს,მასში მხოლოდ მიელინური აქსონებია.

თეთრ.ნივთიერების აქსონების უმეტესობა დაფარულია მიელინის გარსი.
თეთრი ნივზთიერების შეფერილობა მასში მიელინის დიდი
შემცველობა განაპირობებს. მასში არის მიელინური აქსონების კონები ტრაქტები.

ცნს-ის ნეირონები ერთმანეთისგან გამოირჩევა:

1. პერიკარიონის ფორმით
2. ზომით
3. მდებარეობით
4. მორჩების რაოდენობით
5. მორჩების სიგრძით
6. მათი დატოტვიანობის ხარისხით
ზოგიერთი ნეირონები დიდი ზომისაა და ძალიან გრძელი აქსონის არსებობით ხასიათდება.

გოლჯის 1 ტიპის ნეირონები - დიდი ზომის ნეირონები,როდესაც აქსონი რუხი ნივთიერებიდან

თეთრი ნივთიერების გავლით რუხი ნივთიერების სხვა უბანში ბოლოვდება.

გოლჯის 2 ტიპის ნეირონები - მათი აქსონები მოკლეა და პერიკარიონიდან შორს არ

მიდის,მცირე ზომის უჯრედებია.
ყველაზე ხშირად გვხვდება:
ჰემისფეროებში
ნათხემის ქერქში
თვალის ბადურაში

ცნს-ის ნეირონებს შეიძლება მგვრალი, ოვალური,მსხლისებრი ,მრავალკუთხა და თითისტარა

ფორმა ქონდეთ, ზომა(4მკმ დან 150 მკმამდე).
● ბეცის ნეირონები - ჰემოსფეროებში მდებარე გიგანტური უჯრედები,მათი დანახვა
შეუიარაღებელი თვალით არის შესაძლებელი.

ჰემოსფეროების ქერქში 6 შრეგანირჩევა:

1. მოლეკულური
2. გარეთა მარცვლოვანი
3. პირამიდული
4. შიგნითა მარცვლოვანი
 5. განგლიური
6. პოლიმორფული

1. მოლეკულური შრე - მცირე ზომის,თითისტარა და ქვეშმდებარე ნეირონების ნერვული

ბოჭკოებით იქმნება.
2. გარეთა მარცვლოვანი შრე - მრგვალი,პირამიდული და ვარსკვლავისებრი ფორმის
ნეირონებით იქმნება. ამ უჯრედების დენტრიტები აღწევს - მოლეკულურ შრეს, აქსონები
კი - თეთრი ნივთიერების შემადგენლობაში შედის.
3. პირამიდული შრე - ქერქის პრეცენტრალურ ხვეულშია კარგად განვითარებილი.
პირამიდული უჯრედებით იქმნება,ამ უჯრედების წვერვალიდან გამოდის ერთი დიდი
დენტრიტი,ის აღწევს მოლეკულურ შრეს,დენტრიტს აქვს მრავალი განშტოება ,და ისინი
ამყარებენ კავშირს პირამიდული შრის უჯრედებთან. მცირე პირამიდული უჯრედების
აქსონები - ქერქის შემადგენლობაში რჩება, დიდი კი - თეთრ ნივთიერებას აღწევს.
4. შიგნითა მარცვლოვანი შრე - ზოგ უბანში კარგდა არის განვითარებული,ზოგიერთში კი
არ არსებობს.
5. განგლიური შრე - ბეცის გიგანტური პირამიდული უჯრედებით იქმნება,რომლებიც
თავისა და ზურგის ტვინის დამაკავშირებელი ტრაქტის შექმნაში მონაწილეობს.
პირამიდული შრიდან ინფორმაციას ზურგის ტვინთან ერთად,ტვინის ღერო,ბაზლური
განგლიებიდა ნათხემი ღებულობს.
6. პოლიმორფული შრე - სხვადასხვა ფორმის ნეირონებით იქმნება,მათი აქსონები თეთრი
ნივთიერების შემადგენლობაშია, დენტრიტი კი მოლეკულურ შეეს აღწევს.

ნათხემის ქერქი ნეირონების სამი შრით არის წარმოდგენილი:

1. მოლეკულური
2. განგლიური
3. მარცვლოვანი
პურიკინიეს უჯრედები - მსხლისებრი ნეირონები, ამ უჯრედების პერიკარიონიდან გამოდის 1-4
სქელი დენტრიტი, თითოეული იტოტება ათი-ათას უწვრილეს ტოტებად,რომრლთა არსებობს
პურიკინიეს უჯრედებს მაღალ ინტეგრაციულ შესაძლებლობებს ანიჭებს,თითოეული იჯრედი
200ათასამდე სინფსურ კავშირს ქმნის. და აგრეთვე ეს უჯრედები ქერქის განგლიურ შრეს ქმნის.

ნათხემის მოლეკულური შრე ორნაირია,ორივე გოლჯის მეორე ტიპის უჯრედია:

1. კალათისებრი
2. ვარსკვლავისებრი

● კალათისებრი ნეირონები- მათი აქსონები პურიკინიეს უჯრედების სხეულის ირგვლივ

კალათის ფორმის ბადეს ქმნის,მათი დენტრიტები მოლეკულურ შრეში იტოტება.
● ვარსკვლავისებრი ნეირონები - კალათ.უჯრედების ზემოთ მდებარეობს, მცირე
ზომის,მოკლე დენტრიტებით. დიდ ვარსკვლავისებრ უჯრედებს გრძელი
დენტრიტები/აქსონები აქვს.

მარცვლოვანი შრე გოლჯის მეორე ტიპის უჯრედებით იქმნება,ამ შრის შემადგენლობაში შედის
მარცვლოვანი, დიდი ვარსკვლავისებრი და თითისტარისებრი ნეირონები შედის.
 1. მარცვლოვანი - მცირე ზომის,აქვს 3-4 მოკლე დენტრიტი,რომელიცმარცვლოვან შრეს
არ სცდება, უკავშირდება ნათხემის აფერენტულ ნერვ.ბოჭკოებს, T ს მაგვარად იყოფა
და ვარსკვ-ბრ ნეირონებსა და პურიკინიების უჯრედების დენტრიტებს უკავშირდება.
2. დიდი ვარსკვლავისებრი - აქსონების სიგრძით ორი ტიპის არსებობს.
მოკლეაქსონიანი უჯრედების - დენტრიტები მოლეკულურ შრეს აღწევს და მარცვლოვანი
უჯრედების აქსონებთან სინაფსებს ქმნის.
გრძელაქსონიანი ნეირონებს - უხვად დატოტვილი დენტრიტები აქვს,ისინი მარცვლ,შრეზე
მდებარეობს,გრძელი ნეირონები კი თეთრ ნივთიერებას ქმნის.
3. თითისტარა - მდებარეობს მარცვლოვანი და განგლიური შრის საზღვარზე მდებარეობს.
პერიკარიონის პრივე მხრიდან აქვს გრძელი ,ჰორიზონტალური დენტრიტი(მდებარეობს
მარცვლოვან და განგლიურ შრეში),აქსონები კი თეთრი ნივთიერების შემადგენლობაშია.

აფერენტული იმპულსი ნათხემში ორი ბოჭკოთი მოდის: ხავსისებრი და მცოცავი ნერვ.ბოჭკოთი.

● ხავსისებრი - მარცვ.უჯრედების დენტრიტებს უკავშირდება.
● მცოცავი - განგლიურ შრეში შედის და სინაფსურ კავშირს პურკინიეს უჯრედების
დენტრიტებთან ამყარებს.

ტვინის ღეროს სხვა უბნებში განლაგებული ბირთვები მულრიპოლარული ნეირონებითიქმნება.

(მეორე ტიპის ნეირონები). ჰიპოთალამუსის მიდამოში ნეიროსეკრეციული უჯრედებია..

ზურგის ტვინის წინა რქებში ავტონომიური მოტონეირონები ,,გვერდით რქებში - ავტნომიური

მოტონეირნებია.
ზტ მოტორული ნეირონები - მულტიპოლარული, პირელი ტიპისაა. ერიკარიონები
ვარსკვლავური ფორმისაა.

ცნს-ის ორგანოები გახვეულია შემაერთ ქსოვილოვან გარსში(მენინგიალური).

გარედან შიგნითა მიმართულებაში მაგარი, არაქნოიდული და რბილი გარსებია.

1. მაგარი გარსი - კვრივი შემაერთ ქსოვილით იქმნებაზურგის ტვინის მიდამოში

გამოყოფილიაა ეპტელური სივრცით. მაგარ და არაქნოიდურ გარსებს შორის
სუბდურალური სივრცეა.
2. არაქნოიდური გარსი - მასში არიის შრე,რომელიც მაგარ გარსს ეხება და
ტრაბბეკკულების სისტემას ,რომელიც რბილ გარსს უკაავშირდება. ტრაბეკულებს
შორის სუბარაქნოიდული სივრცეეა.
სუბარაქნოიდული სივრცე- ქმნის ბბარიერს,იცავს ცნსის ორგანოებს ტრავმებბისაგან.
არაქნოიდული ხაოები - მონაწილეობს თავზურგტვინის სითხის რეაბსორბციაში.
3. რბილი გარსი - იმნება ფაშარი შემ.ქსოვილით,დიდი რაოდენობითსისხლძარღვებს
შეიცავს. ნეირონებთან კონტაქტს არ ქმნის.ნეირონებს შორის გლიური უჯრედების
ფიზიკური ბარიერია ,რომელიც ცნსის ორგანოებს თავზურგტვინის ბარიერებისგან
გამოყოფს. გარედან რბილი გარსი მეზენქიმიური წარმოშობის მეზოთელიუმით არის
დაფარული.
ცნსში სისხლისა და ნერვ უჯრედის შორის იქმნება ჰემა-ინცეფალური ბარიერი, სისხლიდან
ნერვ ქსოვილში ნივთიერებათა ცვლას აკონტროლებს.

ქიროიდულ წნულში თავზურგტვინის სითხე გამომუშავდება, ამ წნულის სისხლძარღვები რბილი

გარსის შემაერთებელ ქსოვილში მდებარეობს და ერთშრიანი ბრტყელი ეპითელიუმითარის
დაფარული.
თავზურგტვინის სითხე - გამჭირვალეა, დაბალი სიმკვრივის,ცილების მცირე შემცველობის. ეს
სითხე ცირკულირებს პარკუჭებში,საიდანაც სუბარაქნოიდულ სივრცეში გადადის, აქ
არაქნოიდული ხაოების გავლიღ სითხე ვენურ ცირკულაციაში ხვდება.
ნერვულ ქსოვილში ლიმფური ძარღვები არ არის.