თბილისი 2020. თემა:ცენტრალური ნერვული სისტემა, თავის ტვინი
ზოგადი დახასიათება ცნს-ს.
თავის ტვინის შემადგენელი ნაწილები. ტვინის ღეროს დახასიათება. უკანა ტვინი და მისი შემადგენელი კომპონენტები/ფუნქციები. შუა ტვინის ფუნქცია. წინა ტვინი. შუამდებარე ტვინის მთავარი ნაწილი.(ჰიპოთილამუსი) დიდი ნახევარსფეროების წილები. ცენტრალური ნერვული სისტემა
ცნს მოიცავს თავის ტვინს,რომელიც მდებარეობს თავის ქალაში და ზურგის
ტვინს,რომლებიც მოთავსებულია ხერხემლის არხში. ცნს არის ნერვული სისტემის მთავარი მაკონტროლებული და მაინტეგრირებელი ცენტრი:ის იღებს შემოვალ სენსორულ სიგნალს,აანალიზებს მას და აგზავნის მოტორულ პასუხს. თავის ტვინის ძირითადი ნაწილები
ტვინის ღერო:მოგრძო ტვინი,ხიდი,შუა ტვინი.
ნათხემი:პატარა ტვინი. შუამდებარე ტვინი:თალამუსი,ჰიპოთალამუსი და ეპითალამუსი. დიდი ტვინი:ორი ჰემისფერო.(მარცხენა და მარჯვენა). თავის ტვინის პარკუჭები:მოსაზღვრე-რუხი შიგნითა თხელი შრე,გარშემორტყმულია თეთრი ნივთიერებით,რუხი გარეთა შრე(ნათხემისა და ტვინის ჰემისფეროების ქერქი), ტვინის ღერო
მოგრძო ტვინი ვაროლის ხიდი შუა ტვინი
ნათხემისა და მეოთხე შუამდებარე ტვინისა და პარკუჭის ქვემოთ; ვაროლის ხიდის ზემოთ; ქვედა ნახევარში ცენტრალური არხი; მართკუთხა ფორმა; დორსალური-ტვინის ზედა ნახევარში-მე4 პარკუჭი; ნერვული ბოჭკოების სახურავი; ერთობლიობა; ვენტალური-ტვინის ფეხები; რეტიკულური ფორმაცია; აკავშირებს მოგრძო ტვინს და ,,შავი რეტიკულოსპინალური ნათხემს; სუბსტანცია“,ოთხგორაკის ტრაქტი. 4 კრანიალური ნერვი; ბირთვები,წითელი ბირთვები. კარდიოლური,ვაზომოტორულ ი და რესპირატორული სენსორული ინფორმაცია და ციფერი ლაქა. ცენტრები. მოტორული იმპულსები. ტვინის ღერო
თავის ტვინის 2,5% მოიცავს.
მდებარეობს -ქალას უკანა ფოსოში,კეფის ძვლის ფუძეზე. 4 ფუნქცია გააჩნია; 1.გზაგამტარი ტრაქტების,აკავშირებენ თავის და ზურგის ტვინს; 2.ინერვირებს თავს და სახეს(კრანიალური ნერვები); 3.სასიცოცხლო მნიშვნელობის,მკაცრად პროგრამირებული,ავტომატური ქცევების კონტროლი; 4.სმენის და მხედველობის რეფლექსების ინტეგრაციული ცენტრი. აკრავს თეთრი ნივთირება რუხ ნივთიერებას,ბირთვები გაფანტულია ტვინის ღეროს თეთრ ნივთიერებაშიც. ნათხემი
ტვინის ღეროს უკან,
მე 4 პარუჭით გამოყოფილი(ხიდისგან და მოგრძო ტვინის ზედა ნახევრისგან). მოიცავს თავის ტვინის 11 %-ს. შუა ნაწილი-ჭია(ორივე მხარეს ჰემისფეროები და პატარა ფლოკულონოდულური წილები). 3 უბანი გააჩნია:ქერქი,შიგნითა თეთრი ნივთიერება,ნათხემის ღრმა ბირთვები. ნათხემის ფეხები:ზედა,შუა და ქვედა. შუამდებარე ტვინი
თალამუსი ჰიპოთალამუსი ეპითალამუსი
მე 3 პარკუჭის გვერდით; ტვინის ქვედა ტვინის ზედა დანამატი ანუ დანამატი(ჰიპოფიზი); ეპიფიზი; დიდი ტვინის ქერქის კარიბჭე; ვეგეტატიური ნერვული ნეიროენდროკინული სისტემა; ჯირკვალი; ნერვულ უჯრედეთა გროვები; პრეოპტიკური,წინა,შუა,გარე ჰორმონი მელატონინი; თა და უკანა ბირთვები;\ არასპეციფიკური და სპეციფიკური ბირთვები; ჰიპოფიზი-ჰიპოთალამუსის ქვეშ მდებარეობს; ტვინის ქვედა დანამატი; ადენოჰიპოფიზი,ნეიროჰიპო ფიზი და შუამდებარე ზონა. შუამდებარე ტვინი
წარმოქმნის მე 3 პარკუჭის კედლები;
ნახევარსფეროების ჭიშკარს უწოდებენ,მგრძნობიარე ნეირონების იმპულსების გამო. ძირითად სტრუქტურებს მოიცავს:თალამუსი,ჰიპოთალამუსი და ეპითალამუსი. განლაგებულია გარეთა და შიგნითა დამუხვლილი სხეულების ბირთვები; გარეთა საზღვარი ლატერალურად გადის დამუხვლილ სხეულზე; წარმოიქმნება შიდა კაფსულის თეთრი ნივთიერება(იყოფა ამით შუამდებარე ტვინი წინატვინის ქერქქვეშა ბირთვებისაგან). დიდი ტვინის ჰემისფეროები.
შედგება ორი ჰემისფეროსგან და თავის ზოგად ფუნქციური ბოჭკოები:კომისურული(კორძიანი
ტვინის 83%-ს ქმნის,როსტალური ნაწილია;არე:სენსორული,ასოციაციური,მოტო სხეული),ასოციაციური(მოკლე და გრძელი გამოიყოფა:დიდი ტვინის განივი და შუა რული არეები. ბოჭკოები),პროექციული(შიგნითა გასწვრილი ნაპრალები; კაფსულა და სხივოსანი მარცხენა გვირგვინი)ბოჭკოები. აგებულება:ქერქი,ქერქქვეშა თეთრი ჰემისფერო:მეტყველება,მათემატიკა, ნივთიერება და ბაზალური განგლია; ლოგიკა; განარჩევენ:ლიმბურ სისტემას და უფრო ღრმა ღარები ჰემისფეროებს რეტიკულურ ფორმაციას. მარჯვენა ჰემისფერო:ვიზუალურ- ყოფს:შუბლის წილი,თხემის წილი,კეფის სივრცითი აღქმა,სახის სტრუქტურები:სარტყლის წილი,საფეთქლის წილი და კუნძული. გამომეტყველების სხეული,ძგიდოვანი ბირთვი,ამიგდალური ჰემისფეროების წილების წაიკითხვა,ინტუიცია,არტისტული,მუსი სხეულის ნაწილი,ჰიპოკამპური სახელები:ფრონტალური კლაური უნარები და ემოცია. ფორმაცია,წინა თალამური წილი,პარიეტალურიწილი,ოქციპიტალური ბირთვები,ჰიპოთალამუსი. წილი,ტემპორალური წილი,კუნძული. თავის ტვინის პარკუჭები ცენტრალური ღრუს გაფართოებული უბნები,ამოფენილია ეპენდიმიური უჯრედებით და სავსეა ცერებროსპინალური სითხით. დისტალურად უერთდება ზურგის ტვინს. წყვილი ლატერალური -თავის ტვინის ჰემისფეროშია,ნალისებური ფორმა ,იმეორებს ჰემისფეროს მოხრილობას.გვედითი პარკუჭებია:წინა ,უკანა და ქვედა რქები.ვენტალურად გამოყოფილია გამჭირვალე ძგიდით. მე-3 პარკუჭი-შუამდებარე ტვინში,წინიდან პარკუჭთაშუა ხვრელებით უკავშირდება გვერდით პარკუჭებს. ტვინის წყალსადენი-შუა ტვინში,აკავშირებს მე 3 და და მე 4 პარკუჭებს . მე 4 პარკუჭი-ტვინის ღეროში,წინიდან ხიდით და მოგრო ტვინის ზედა ნახევრით ,უკნიდან ნათხემით.~ მე 4 პარკუჭს აქვს 3 ხვრელი:წყვილი,გვერდითი და შუა.უკავშირდება სუბარაქნოიდულ სივრცეს,გარს აკრავს ცნს-ს და შეიცავს ცერებროსპინალურ სითხეს . კაუდალურად მე 4 პარკუჭი-ცენტრალური არხის გაგრძელება ,მოგრძო ტვინის ქვედა ნახევარში და ზურგის ტვინის მთელ სიგრძეზე. თავის ტვინის პარკუჭები თავის ტვინი მონაწილეობს:1.გულის რიტმის,სუნთქვის რიტმის და სისხლის წნევის რეგულაციაში,ინარჩუნებს ჰომეოსტაზს,ავტონომიური ნერვული და ენდოკრინული სისტემის კონტროლი. 2.კრანიალური ნერვებით აინერვირებს პერიფერიულ სტრუქტურებს:თავს,კისერს,გულმკერდის და მუცლის ღრუს ვისცერულ ორგანოებს; 3.უმაღლესი ფუნქციები:ინტელექტი,ცნობიერება,მეხსიერ ება,სენსორულ-მოტორული ინტეგრაცია,ემოცია,ქცევა და სოციალიზაცია. ზდასრული ადამიანის თავის ტვინი იწონის:1500გ,მოვარდისფერო რუხი ფერის ქსოვილი. თავის ტვინის ლიკვორი ნერვები თავის ტვინიდან 12 წყვილი ნერვი გამოდის: I. ყნოსვისა; არის თავზურგტვინის სითხე; II. მხედველობისა; უზრუნველყოფს:მარილოვან III. თვალის მამოძრავებელი; შემადგენლობას და ოსმოსურ წნევას. IV. ჭაღისებრი; უქმნის ჰიდრავლიკურ ბალიშს; V. სამწვერა; ტვინის მკვებავია; VI. განმზიდველი; გამომტანი ფუნქცია; VII. სახისა; გადააქვს სისხლში ნივთიერებები და VIII. კარიბჭე-ლოკოკინასი; ტვინში ნივთიერებათა ცვლის შედეგად IX. ენა-ხახისა; წარმოიქმნება. X. ცდომილი; XI. დამატებითი; XII. ენისქვეშა. გმადლობთ ყურადღებისათვის!