Македонски писмена

1) Поделба на поезијата според создавачот

i) Народна
(a) Создадена е усна
(b) авторот е анонимен
(c) колективна творба
(d) променлива содржина
ii) Авторска (уметничка)
(a) Писмено создадена
(b) Познат автор
(c) Индивидуална творба
(d) Непроменлива соджина
2) Основни елементи на поетскиот јазик се
a) Сликовитост
b) Музикалност
c) Емоционалност
3) Литература е уметност чие израсно средство е зборот.
4) Литературата има 3 рода
a) Лирика
b) Епика
c) Драма
5) Лирика е литературер род во кој авторот преку стихови и строфи ги
искажува своите мисли, чувства и расположенија
6) Во лириката мотив е основната мисла -водилка, она што го потикнала
авторот да ја создаде творбата.Во лириката мотив е сознанието на поетот
за нешто што му потикнало чувства кои тој ти опеал.
7) Лирски видови
a) Лирски песни
b) Епски песни
c) Лирско-епски песни
8) Според мотивот лирските песни можат да бидат
a) Патриотски

1
 b) Љубовни
c) Пејсажни
d) Хумористични
9) Кога во песните сретниваме стихови кои не потикнуваат кон создавање на
слика за она што е опеано, тогаш велиме дека поетот употребил визуелни
елементи
10) Ако во песните наидуваме на зборови кои не упатуваат на некакви
звуци тогаш велиме дека поетот користи аудитивни елементи
Ови елемти ја збогатуваат сликовитоста на поетската творба

11) Стих е еден ред од строфа

12) Строфа е збир од повеќе стихови
13) Строфична песна е песна во која строфите имаат ист број на строфи
14) Астофична песна песна во која стиховите не се групирани во стофа
15) Хетерострофична песна е песан во коај строфите имаат различен број
на стихови
16) Строфи составени од еден стих се вика моностих
17) Строфите составени од два стиха се викаат дистих
18) Строфи составени од три стих се вика тристих
19) Строфите составени од четири стиха се викаат катрен
20) Рима егласовно совпаѓање по звучност на крајните зборови во
стиховите
21) СПоред местото на акцентот римата може да биде
a) Машка(Римуваниот збор има еден слог)
b) Женска(Римуваниот збор има два слога)
c) Дактилска(Римуваниот збор има три или повеќе слога)
22) Ономатопеја е стилска фигура со кое се имитираат звуци од
природата,гласови на животни , разни шумови. Ономатопејата ја
збогатува со музикалност и сликовитоста на творбата
23) Комперација (споредба) е стилска фигура со која се врши споредување
меѓу предменти, суштества или појави, според некоја слична особина.
Кај комперацијата секогаш се користи зборот како или ко (магла како
тесто)

2
24) Метафора е стилска фигура со која еден збор или поим се заменува со
друг со кој има некоја сличност. Кај метафората не се користи како или ко
(Покрив над главата- куќа , дом.)
25) Елементи на прозен текст -фибула, создржина, тема и идеја
26) Разлики меѓу лирика и епика
i) Лирика
(1) Нема фабула
(2) Изразува чувстав
(3) Користи стилски фигури
ii) Епика
(1) Има фабула
(2) Раскажува и опишува
(3) Користи стилски фигури
27) Низата на настани кои авторот ги раскажал хронолошки се вика фабула
(Кратка содржина напишана по хронолошки редослед на случување на
настаните)
28) Се она што авторот го раскажал од почеток до крај се вика содржина
29) Тема е предметот на обработка во епската творба. Може да биде некој
настан, појава, лик или различен проблем
30) Идеја е основна мисла присутна во творбата (Ставот на писателот кон
темата)
31) Нарација значи раскажување, изложување , прикажување
32) Наратор тој жто раскажува
33) Раскажувачот може да биде во прво (настани како нему да му се
лучиле) и трето лице (настани кои се случуваат на ликовите)
34) Легенда/мит е творба во која на фантастичен начин се раскажува за
појавите од животот и природата
35) Има легенди во кои се раскажува за историски личности и тие се викаат
преданија
36) Првиот јазик од кој се развиле македонскиот јазик и другите словенски
јазици е Прасловенскиот јазик
37) Најстариот литературен јазик е старословенскиот јазик
38) Кирил и Методиј преведувале кноги од грчки на словенск јазик
39) Првата словенска азбука е глаголицата која настанала во 9 век имала
38 букви
3
40) Св. Климент ја упростил глаголицата и создал втората словенска азбука
Кирилица , со 44 букви
41) Во 12 век настанал македонската варијанта на црковен словенски јазик
42) Најважни особини на македонската варијанта се
a) Традиционалноста
b) Мешањето на носовките
c) Замена на еровите
43) Прасловенскиот јазик
a) Западно-словенска група
i) Полски
ii) Чешки
iii) Лужичко-српски
b) Јужно- словенска група
i) Македонски
ii) Бугарски
iii) Српски
iv) Хрватски
v) Словенечки
c) Источна-словенска група
i) Руски
ii) Украински
iii) Белоруски
44) Говорот со кој се служат луѓето оод едно подрачје се вика дијалект
45) Повеќе дијалекти собразуваат наречје
46) Македонски дијалекти
a) Западно-македонско наречје
b) Источно-македонски наречје
47) Македонскиот литературен јазик основа има од западномакедонското
наречје
48) Фонетика е дел од науката за јазикот која ги проучува гласовите
49) Гласовите според струењето на воздухот во устата се поделени на
a) Самогласки
b) Согласки
50) Согласките според начинот на образување се делат на
a) Преградни
4
 b) Теснински
c) Преградно-теснински
51) Согласките според звучноста се делат на
a) Звучни
b) Безвучни
52) Самогласно Р
a) Меѓу две согласки во зборот (трча,грне,црв,крт,..)
b) Во почетокот на збор (рѓа,рти,..)
c) Пред слог што завршува на самогласка (зарѓа,заржи
53) Звучните согласки на крајот на зборот се изговараат како безвучни,
таквата појава се вика обезвучување (леб-леп,грав-граф,...)
54) Нагласување на еден слог во зборот се вика акцентирање
55) Акцентирањето во македонскиот јазик е динамичко и определено
56) Акцентот кај броевите со и паѓа на и (триесет и три),..
57) Броевите си стотки и илјади се акцентитраат посебно (илјада и двесте,..
58) Приближните проеви се акцентираат со еден акцент (два-три,пет-
шеснаесет)
59) Остапување од трето сложно акцентирање
a) Глаголски прилози (-јќи) (брзајќи,бришејќи,..)
b) Одделни сложени зборови (северозапад, југоисток,..)
c) Временски прилози (годинава, летово,зимава)
60) Именки се зборови кои именуваат суштества,предмети, појави и
дејства.
61) Придавки се зборови кои опишуваат суштества, предмети,појави и
дејства
62) Броеви се зборови кои означуваат точна или приближна вредност
63) Именска група на зборови ( именки, придавки, заменки , броеви)
Имаат заеднички граматички категории: род,број и определеност

64) Именките заземаат централно место во именската група

65) Броевите еден и два имаат форми за три рода (еден-една-едно,едни-
множина) Формата два иде со именки од машки род,а две со именки од
женски род
66) Именките имаат род (машки,женски,среден), број (еднина,множина) и
определеност
5
67) Доколку именкат пзначува живо суштество, родот на именката се вика
природен род
68) Именките од машки род обично завршуваат на согласка, а мал број на
самогласка
69) Именките од женски род обично завршуваат на -а, а мал број на
согласка
70) Именките од среден род завршуваат на -о или -е
71) Име именки што го менуваат родот (кал,калта,..)
72) Видови на множина кај именките
a) Обична (табли,кралеви,..)
b) Избројана (два брата,три клуча,..)
c) Збирна (перје,планиње,крилје,ливаѓе)
73) Глаголи се зборови кои искажуваат работи,дејство или состојба
74) Глаголите се менливи зборови кои ја менуваат својата форма според
граматичките категории
75) Под граматичка категорија се подразбира времетраење на глаголското
дејство
76) Глаголите се делат на свршен и несвршен вид
77) Глаголите чие дејство е завршено се глаголи од свршен вид
78) Глаголите чие дејство не е завршено се глаголи од несвршен вид
79) Глаголите разликуваат 3 лица:прво,второ и трето лице
80) Глаголите имаат 2 броја:еднина и множина
81) Глаголите искажуваат дејства кои се одвиваат во моментот на
зборување, се вели дека се во сегашно време
82) Глаголите кои искажуваат дејство што се случило во минатото велиме
дека се во минато време
83) Глаголите кои искажуваат дејства што ќе се случат во иднина , се вели
дека се во идно време
84) Придавките се зборови кои означуваат некаква
особина/карактеристика на предметите,суштествата и појавите
85) Придавките се делат на
a) Описни
b) Односни (материјални,присвојни)
c) Бројни
d) Заменски
6
86) Придавките не се употребуваат самостојно
87) Придавките се употребуваат со именките и од нив ги примаат
родот,бројот и определеноста
88) Описните именки имаат 2 степени
89) Позитив – основната форма
90) Комператив – Прв степен (по-)
91) Суперлатив – Втор степен (нај-)
92) Броевите се зборови кои означуваат точно или приближно количество
на предмети, суштества , поими
93) Броевите еден и два само имаат три рода , другите немаат
94) Броевите можат да се членуваат (трите деца,осумте дена)
95) Има бројни форми за лица од машки род и тие се образуваат со прости
броеви (двајца,тројца, стомина,двестемина)
96) Приближни броеви се добиваат на 2 начина
a) Со поврзување на два последователни броја
b) Со наставка -ина
97) Синтакса е дел од науката за јазикот кој ја проучува реченицата и
службата на зборовите во неа
98) Реченица е завршена мисла искажана со зборови
99) Глави реченични членови се
a) Подмет
b) Прирок
100) Прирокот е основен создавачки член на реченицата
101) Без прирок нема реченица
102) Глаголските придавки, глаголскиот прилог и глаголската именка се
нелични глаголски форми и тие не се јавуваат во фунција на прирок
103) Неопходни реченични членови
a) Предмет
b) Прилошки определби
104) Второстепени реченични членови
a) Атрибут
b) Апозиција
105) Неопходиот реченичен член врз кој преминува глаголското дејство се
вика предмет

7
106) Атрибутот е второстепен реченичен член кој ја определува именката по
некој особина на предметите, суштествата и појавите кои ги именува таа
именка
107) Атрибутеите може да се
a) Придавки (весел човек,момина солза)
b) Заменки и броеви (наше дете, третиот час)
c) Именки
d) Именки со предлог (парче леб,со црна коса)
108) Зборовите имаат две значења
a) Граматичко (значи имаат: род, број ,време)
b) Лексичко значење (нивната врска со предметите и појавите)
109) Според лексичкото значење зборовите можат да бидат
a) Синоними- зборови со различна форма но со исто знаење( чад-
дим,куќа-дом,лекар-доктор,мрачно-темно)
b) Антоними-зборови со спротивно значење:горе-доле,тесно-широко,ноќ-
ден,мирно-немирно
c) Пароними- зборови блиски по изговор , но со различно значење:
словенски-словенечки,миловно-мисловно,натпис-напис
d) Хомоними- исто форма различно значење (Пита меси, Човекот пита)
110) Неологизми – новосоздадени зборови и изрази– кованици
111) Неологизмите во јазикот навлегуваат на 3 начина
a) Се создаваат со зборови од својот јазик (русокос, фирмописец,..)
b) Се прифаќаат туѓи зборови
c) Зборовите добиваат друго значење (оператор -лекар којоперира нои
мобилен оператор,тело- од човек, но и дел од чешма)
112) Филмовите се разликуваат спред намената и според содржината
113) Филмовите се делат според намена
a) Забавни
b) Уметнички
c) Просветни
d) Рекламни
e) Информативни
f) Научно-популарни
114) Филмовите според содржина се делат на
a) Борбени(историски)
8
 b) Каубојски
c) Фантастични
d) Психолошки драми
e) Авантуристички
f) Љубовни
g) Детски
h) Криминалистички
115) Филмовите во кои се оживуваат и се ставаат во движење цртежите,
силуети,облаци, бои и слично се викаат анимирани филмови
116) Тие можат да бидат
a) Цртани
b) Куклен
c) Со силуети
d) Со предмети
117) Цртаните филмови ги усовршил Волт Дизни (Мики Маус,Плутон,..)
118) Куклени престави-главни ликови се кукли. Може да се изведува во
театар но и на посебно изработени сцени каде напред се гледаат куклите
а во позадина се актерите кои ги движат куклите
119) КОмедија е драмски вид во кој се прикажани негативните страни на
животот на хумористичен начин.
120) Драмскиот вид кој има за цел да предизвика чувство на тага, но и
хероизам и возвишеност се вика трагедија. Се прикажани несреќни
настани кои предизвикуваат страв и сожалување.
121) Драмски вид во кој се прикажуваат соврмени настани, се вика
современа драма
122) И драмите имаат
a) Тема
b) Фибул
c) Идеја
d) Ликови
123) Драмското дело се одвива во повеќе етапи
a) Вовед или експозиција – авторот не запознава со почетната ситуација и
ни најавува за што ќе се говори во творбата
b) Заплет -започнува во моментот кога одделни настани преставуваат
пречка за да почетната ситуација да остане каква што била
9
 c) Кулминација – дејството го одостигнува врвот во својот развиток
d) Перипетија- пресврт на настаните
e) Расплет -разрешување н апроблемот
124) Директен говор -точното наведување на туѓите мисли
125) Индиректен говор- Пренесувањето на туѓите мисли со сопствени
зборови

10