лирика

Белези на лириката, композиција, лирски субјект, видови лирика според чувствата

изразени во песните
Белези на лириката
 Под лирика или лирска песна се подразбира поетско дело во кое се изразуваат чувства,
мисли и расположенија на поетот.
 Лириката е најстариот литературен род.
 Лирската песна според својата форма е кратка
 Јазикот на лирската песна е богат со стилски фигури и е различен од разговорниот
јазик.
 Лирската песна е субјективна
 Поетот секогаш зборува во прво лице.
 Формата на лириката е стихот. Во прозни текстови може да сретнеме лирски елементи,
но тешко ќе сретнеме лирски дела во проза.
 Лириката е изразувачка уметност, бидејќи лирските песни се поетски творби со кои се
изразуваат чувства, мисли и расположенија. Тие го изразуваат субјективниот став на
поетот и претставуваат изблик на чувства, па затоа не може да се раскажуваат (немаат
фабула).
 Лирската песна не се раскажува, туку се доживува.
 Лирски субјект

 Лирскиот субјект во лириката е исто што и нараторот во

епиката.
 Лирскиот субјект е „гласот“ во лирската песна. Ако поетот ја
напишал песната во прво лице еднина, не значи дека тој пишува
за себе. А и да пишува за себе, напишаното е креација, значи е
измислено, дообликувано, дооформувано.
 Градот на принцезата Пастрмка

Изградив прекрасен град
со возови, со трамваи, со пруги.
Го населив со цвеќиња,
со рингишпили,
со многу чуда други.

Од цвет до цвет водат

мостови напнати како лак,
а долу, далеку долу,
одвај е видлив
на реката синиот крај.

По таа река се скита принцеза Пастрмка

сета облечена во црвени дамки.
Принцеза Пастрмка има прекрасен дом
од бели каменчиња и жолти сламки.
(Србо Ивановски)

Оваа песна започнува со форма на глаголот во прво лице еднина и тоа е
лирскиот субјект. Не е поетот тој што го изградил градот, го населил со
цвеќиња итн. Значи поетот е Србо Ивановски кој ја напишал песната, а преку
лирскиот субјект ги искажува мислите и чувствата.
 Композиција на песната
(стих, строфа, метрика, ритам)

 Песната има специфична конструкција. Нејзин основен елемент е стихот.

 Стихот претставува еден ред од песната, кој е покус од редот во текстот и се
забележува со голо око.
 Стиховите се стегнати изрази со специфична звучност, значење и ритмика.
 Повеќе стихови оформуваат строфа.
 Строфа е целина од одреден број стихови со ритам, рима и интонација. Таа
претставува мисловна целина и со неа треба да се искаже завшена мисла.
 Метриката е должина на стихот (број на слогови во стихот), како и паузи кои се
среќаваат кај подолгите стихови.
 Ритамот претставува главна одлика на стихот. Тој е специфичен слоготворен систем
кој е составен од сите звучни можности на јазикот (гласови, зборови) кои се уотребени
за да се создаде уметнички ефект. Ритамот е специфичниот звук на стихот.
 Видови лирика според чувствата изразени во
песните
 Според чувствата изразени во лириката, врз основа на темите и мотивите кои се обработуваат во песните таа може да
се подели во четири групи
 1. Субјективна лирика:
-интимна = опфаќа песни во кои се изразени чувства, мисли и настоенија доживеани во личната судбина на
поетото.Мотивите се рановидни: љубовните бранувања поврзани со младоста на човекот,копнеж, сомневање, среќа,
очај, осаменост, страдање, вознемиреност и др.

-љубовна = опфаќа песни во кои се изразуваат љубовни чувства кон спротивниот пол. Мотиви се: неостварената,
недостижната, платонската, еротската љубов.

-пејзажна(описна) = опфаќа песни со мотиви од природата. Мотиви се: чувства, расположенија предизвикани од
природата.

-патриотска = ги опфаќа песните за татковината. Мотиви се: љубовта кон татковината, кон својот народ, кон
минатото.

-социјална = опфаќа песни во кои се изразуваат чувства на мака и страдања поради неправдите во животот, поради
бедата и сиромаштијата што го навредуваат човечкото достоинство. Мотиви се: маките и страдањата на сиромашните,
нивниот ропски живот.
-рефлексивна(смисловна или филозофска) = опфаќа песни во кои се искажуваат размислувања на поетот за
одредени појави во животот како: смрт, судбина, болка, смислата на животот и се што го опкружува животот. Мотиви
се: смртта, болката, смислата на животот, судбината, вербата .
 Видови лирика според чувствата изразени во песните

 2. Сатирична лирика = опфаќа песни во кои се исмејуваат недостатоците и маните како на поединци,
така и на цели општествени слоеви. Во сатирата се исмејува и осудува негативното, долното,
подмолното, неприличното и др.
-хумористична песна;
-сатирична песна;
-епиграм.

3. Возвишена лирика (пофални песни) = сите видови лирски песни: интимни, љубовни, описни,
патриотски, социјални, можат да бидат возвишена лирика, во кои основното чувство треба да биде возвишено
и свечено.
-ода
-химна;
-дитирамб.

4. Елегиска лирика = опфаќа песни во кои се изразуваат чувства на тага и длабока жалост, поради
животните незгоди и несреќи, како смрт на близок човек, трагична љубов, осаменост, напуштеност и
др.
-тажачка песна;
-елегија;
-епитаф.