ჩონჩხის განივზოლიანი კუნთების ფუნქციები და თვისებები

 ჩონჩხის კუნთის შეკუმშვისას :

● ორგანიზმი გადაადგილდება, ● ყლაპვა(ნაწილობრივ) ,
● სხეულის ნაწილები მოძრაობს, ● გარეგანი სუნთქვის განხორცელება
● პოზა ნარჩუნდება, ● სითბო წარმოიქმნება- კუმშვითი
● მეტყველების მოტორული კომპონენტი თერმოგენეზი
სრულდება,
 ჩონჩხის კუნთოვანი ბოჭკოების სამი ძირითადი თვისება
აგზნებადობა, გამტარებლობა, შეკუმშვადობა
● აგზნებადობა- იცვლება იონთა განვლადობა და მემრანული პოტენცალი
• გამტარებლობა- მოქმ. პოტენციალი ვრცელდება ბოჭკოს მთელ სიგრძეზე
• შეკუმშვადობა- აგზნებისას კუნთის დაძაბულობის ან სიგრძის ცვლილება შეკუმშვისას
 ბუნებრივ პირობებში კუნთის აგზნება ხორციელდება სომატური ნერვებით, ექსპერიმენტში
ელექტრული სტიმულაციით
 პირდაპირი გაღიზიანება- უშუალოდ კუნთის გაღიზიანება
 არაპირდაპირი გაღიზიანება- მამოძრავებელი ნერვის გაღიზიანებით კუნთის შეკუმშვა
 იმისათვის რომ ექსპერიმენტში პირდაპირ კუნთი გავაღიზიანოთ, კურარეს გამოყენებით ნერვის
დაბოლოება უნდა გავთიშოთ ან მიკროელექტროდი მოვათავსოთ კუნთის ბოჭკოს შიგნით და არა
ზედაპირზე
 ელექტროგრაფიით (ელექტროგრამით) კუნთზე გარედან ან შიგნით მოთავსებული
ელექტროდების გამოყენებით ვაძლიერებთ გამოყვანილ პოტენციალს და კუნთის ელექტრულ
აქტივობას აღვრიცხავთ.
 ელექტროგრამი გამოიყენება სპორტის მედიცინაში და დაავადებების სადიაგნოსტიკოდ
 სხვადასხვა ტიპის ელექტროდები მთლიანი კუნთის, ცალკეული მამოძრავებელი ერთეულის ან
ბოჭკოს პოტენციალების უჯრედგარე გამოყვანის საშუალებას იძლევა, მისი საშუალებით
ვიკვლევთ კუნთის ცენტრალური და ადგილობრივი ინერვაციის სხვადასხვა ტიპის დარღვევებს
 მიოგრაფიით ხდება კუნთის მექანიკური აქტივობის რეგისტრაცია, რისთვისაც გადამწოდებს
იყენებენ, რომლებიც მექანიკურ ცვლილებებს ელექტრული დენის რხევებად გარდაქმნიან, ეს
რხევები კი გაძლიერების შემდეგ რეგისტრილდება მიოგრამის სახით

კუნთის შეკუმშვის ტიპები

 მოქმედების პოტენციალის გავრცელება კუნთოვანი ბოჭკოს გასწვრივ განაპირობებს კუნთის

შეკუმშვას
იზოტონური შეკუმშვა- იცვლება სიგრძე , ძაბვა უცვლელია
იზომეტრული შეკუმშვა- იცვლება ძაბვა, სიგრძე უცვლელია
 ჩვეულებრივ კუნთებს ახასიათებს როგორც იზოტონური, ისე იზომეტრული შეკუმშვა
 მთლიანი ორგანიზმის მიმართ შეკუმშვის ტიპების კლასიფიცირება
 იზომეტრული- სიგრძე უცვლელი,
 კონცენტრული- სიგრძე იზრდება
 ექსცენტრული- სიგრძე მცირდება
 აუქსოტონური- კუნთი მოკლდება და ძაბვა იზრდება

კუნთის ბოჭკოების აგზნებადობა და აგზნება

 ნერვულ და კუნთოვან ბოჭკოებში მოქმ. პოტენციალის გენერირების მექანიზმები მსგავსია,

კრიტიკული პოტენციალის სიდიდეც ერთნაირია -50მვ, თუმცა კუნთოვანი ბოჭკოს
 აგზნებადობა ნაკლებია რადგან მისი მოსვენების პოტენციალის მნიშვნელობა არის -90 მვ,
ნერვისა კი -70მვ, ანუ აქ ზღურბლოვანი დენის მნიშვნელობა უფრო მაღალია
 უჯრედშიდა ელექტროდით გაზომილი მოქმ. პოტენციალის ამპლიტუდა არის 120-130მვ,
რომლის ხანგრძლივობა კიდურების და სხეულის კუნთების ბოჭკოებში 2-3მწმ, თვალის
კაკლის კუნთებში კი 1მწმ.
 თბილსისხლიანებში მოქმ. პოტენციალის გავრცელების სიჩქარეა 3-5მ/წმ
 მოქმ. პოტენციალი ვრცელდება ორმხრივად უდეკრემენტოდ

ერთხელობრივი შეკუმშვა

 ნერვის ერთხელობრივი სტიმულით გაღიზიანება კუნთის ერთხელობრივ შეკუმშვას იწვევს,

 ერთხელობრივი შეკუმშვის ორი ფაზაა: დამოკლების და მოდუნების
 შეკუმშის ფაზას წინ ფარული ანუ ლატენტური პერიოდი უძღვის, ხოლო დამოკლების ფაზა
შეესაბამება მოქმ.პოტენციალის აღმავალ ფაზას და საწყისი არის დეპოლარიზაციის
ზღურბლოვან სიდიდემდე მისვლა,
 პირდაპირი და არაპირდაპირი გაღიზიანებისას მოქმ. პოტენციალი ბოჭკოს მთელ სიგრძეზე
ვრცელდება.
 ბოჭკოს ყოველ წერტილში შეკუმშვის ხანგრძლივობა აღემატება რამდენიმე ათეულჯერ
მოქმედების პოტენციალის ხანგრძლივობას, , შესაბამისად დგება მომენტი როცა მოქმ.
პოტენციალი გაივლის მთელ ბოჭკოს და დამთავრდება, შეკუმშვის ტალღა კი მოიცავს
მთელ ბოჭკოს და იგი ჯერ კიდევ დამოკლების მომენტს შეესატყვისება
 იზოლირებული კუნთოვანი ბოჭკოს ერთხელობრივი შეკუმშვის მრუდი მთელი კუნთის
შეკუმშის მრუდს ჰგავს, თუმცა შეკუმშვის ხანგრძლიობა არის ნაკლები
 იზოლირებული კუნთოვანი ბოჭკოს მოქმ. პოტენციალი და შეკუმშვის ხანგრძლიობა არაა
გაღიზიანებაზე დამოკიდებული და ემორჩილება „ სულ ან არაფრის“ კანონს,
 მაგრამ რადგან უკვე კუნთში გვაქვს სხვადასხვა აგზნებადობის მქონე ბოჭკოები, მთელი
კუნთის აგზნებადობა გაღიზიანების ძალაზეა დამოკიდებული.
 რაც ურო გაიზრდება ძალა, მეტი კუნთოვანი ბოჭკო გაღიზიანდება, მაგრამ როცა
გაღიზიანებული კუნთოვანი ბოჭკოების რაოდენობა მაქს. იქნება, ძალის შემდგომი გაზრდა
ამპლიტუდას ვეღარ შეცვლის.

შეკუმშვათა სუმაცია და ტეტანუსი

 თუ კუნთზე ერთდროულად, ან თანმიმდევრულად მოქმედებს 2 ან მეტი ერთხელობრივი

გამღიზიანებელი, განვითარებულ შეკუმშვას მეტი ამპლიტუდა ექნება, ამ დროს თითქოს შეკუმშვათა
ეფექტების დაჯამება ანუ სუმაცია ხდება
 სუმაცია ხდება როგორც პირდაპირი, ისე არაპირდაპირი გაღიზიანებისას
 სუმაციისთვის უნდა იყოს გარკვეული ინტერვალი გაღიზიანებებს შორის: დრო უნდა იყოს მეტი
რეფრაქტერობის პერიოდზე და ნაკლები წინა შეკუმშის მთელ ხანგრძლივობაზე
 ამ დროს ორი ვარიანტი შეიძლება მოხდეს:
 არასრული სუმაცია- მეორე გაღიზიანება ემთხვევა მოდუნების ფაზის დასაწყის და შეკუმშვათა
მწვერვალები გამოცალკავდება
 სრული სუმაცია- მეორე გაღიზიანება მოქმედებს მაშინ სანამ პირველს ჯერ მწვერვალს არ
მიუღწევია და მასთან ერთად ქმნის შეჯამებულ მწვერვალს
 ბაყაყის ტყუპი კუნთის შეკუმშვის აღმავალი ფაზის ხანგრძლივობაა 0,05 წმ,
 არასრული სუმაციის მისაღებად პირველ და მეორე გაღიზიანებას შორის ინტერვალი 0.05 წმ-ზე
მეტი უნდა იყოს , მაგრამ შეკუმშვის ხანგრძლივობაზე ნაკლები
 სრული სუმაციისთვის 0,05 ზე ნაკლები და აბსოლიტურ რეფრაქტერობის პერიოდზე- 0.005 ზე
მეტი
 შეკუმშვათა როგორც სრული ისე არასრული სუმაციისას მოქმედების პოტენციალი არ ჯამდება
 ტეტანური შეკუმშვა ან ტეტანუსი მიიღება როცა კუნთზე ერთმანეთის თანმიმდევრულად მოქმედებს
გამღიზიანებელი და მათი ეფექტები ჯამდება
 ამპლიტუდა შეიძლება მაქსიმალური სიდიდის ერთხელობრივ შეკუმშვას რამდენჯერმე
აღემატებოდეს
 არასრული დაკბილული ტეტანუსის დროს ყოველი ახალი გაღიზიანება კუნთთან მოდუნების
პერიოდში მოდის
 სრული გლუვი ტეტანუსის დროს ყოველი ახალი გაღიზიანება შეკუმშვის პერიოდს ემთხვევა
 ტეტანური შეკუმშვისას კუნთის კუმშვადი პასუხები სუმირებულია, ელექტრული რეაქციები (მოქმ.
პოტენციალები) კი არ ჯამდება და მათი სიხშირე გაღიზიანების სიხშირეს ემთხვევა
 ტეტანური გაღიზიანების შეწყვეტას მოდუნება მოჰყვება , საწყისი სიგრძე მხოლოდ გარკვეული
დროს შემდეგ აღდგება , ესაა ტეტანუსის შემდგომი ანუ ნარჩენი კონტრაქტურა

მამოძრავებელი ერთეული

 მამოძრავებელი ნერვული ბოჭკო არის ზურგის ტვინის წინა ქერქებში ან ქალა-ტვინის ნერვის
მამოძრავებელ ბირთვში არსებული ნერვული უჯრედის მოტონეირონის მორჩი
 მამოძრავებელი ნერვი კუნთთან მიახლოებისას იტოტება და რამდენიმე ბოჭკოთა ჯგუფს ანერვებს
 ნერვისა და მის მიერ ინერვირებული კუნთოვანი ბოჭკოების ერთობლიობას მოტორული ერთეული
ჰქვია
 თვალის კაკლის მოტორულ ერთეულში 10ზე ნაკლები კუნთოვანი ბოჭკოა,
 თითების ცალკეულ კუნთში 20-25,
 სხეულსა და კიდურებში - ასეული ან შეიძლება 2 000-მდე იყოს
 მოქმედების პოტენციალის გენერირების ხარჯზე მოტორულ ერთეულში არსებული ბოჭკოები
ერთდროულად აგიზნებიან, ამ დროს განვითარებული კუნთის სუმარული მოქმედების
პოტენციალი რეგისტრილდება ელექტროდით
 რადგან ბუნებრივი შეკუმშვისას მოტონეირონი რიტმულად განიმუხტება , მოტორული ერთეულის
ელექტრულ აქტივობას ჩანაწერში მესრის სახე აქვს( მოდუნებულ კუნთში ელექტრული აქტივობა
ქრება)
 მცირე დაძაბვისას, მაგ, პოზის შესანარჩუნებლად, მოტორული ნეიორონები განიმუხტებიან
სიხშირით 5-10იმპ/წმში,
 კუმშვის გაძლიერებასთან ერთად ეს იზრდება 20-30იმპ/წმ-მდე,
 მაქსიმალური დაძაბვისას კი 50იმპ/წმ ან მეტია
 კუნთის შეკუმშვის ბუნებრივ პირობებში მოტონეირონები შედარებით დაბალი სიხშირით
განიმუხება, მაღალი სიხშირის იმპულსები ახასიათებს თვალის კაკლის მოტორულ ერთეულს
(150იმპ/წმ)
 მამოძრავებელი ერთეულის ფუნქციური დიფერენციაცია:
 სწრაფი ( თვალის კაკლის კუნთები) და ნელი (ქუსლის კუნთები) მოტორული ერთეულებია
ანუ გვაქვს სწრაფი და ნელი კუნთოვანი ბოჭკები
 ნელის შეკუმშვის ხანგრძლივობაა 100მწმ, სწრაფისა 10-30 მწმ.
 კუნთების უმრავლესობა შერეული ხასიათისაა
 მოტორული ერთეულის შეკუმშვის სიჩქარეზეა დამოკიდებული სუმაცია ე.ი აგზნების ის სიხშირე
რომლის დროსას სრული ტეტანუსი მიიღება
 ქუსლის კუნთში სრული ტეტანუსი 10-15 იმპ/წმ სიხშირით გაღიზიანებისას მიიღება,
 კიდურებში კი 50იმპ/წმ სიხშირით
 ბუნებრივი შეკუმშის ჩვეულებრივ რეჟიმს წარმოადგენს დაკბილული ტეტანუსი ან მოტორული
ერთეულების ერთმანეთს მომდევნო ერთხელობრივი შეკუმშის რიგი, მაგრამ ეს მთლიან კუნთზე არ
აისახება, ის შერწყმულ ხასიათს ატარებს და სრულ ტეტანუსს ჰგავს, რადგან მოტონეირონები და
მოტორული ერთეულების კუნთოვანი ნაწილები ასინქროულად განიმუხტება
 როცა მიკროელექტროდით ვარეგისტრილებთ რამდენიმე მოტორული ერთეულის მოქმედების
პოტენციალის განმუხტვებს, ჩანს, რომ მისი პულსაცია ასინქრონულია
 მთლიანი კუნთის ელექტრული აქტივობის შემთხვევაში მრავალი მოქმედების პოტეციალთა
ველების შეჯამება ( ინტერფერანცია) პოტენციალის რხევის სრულ სურათს იძლევა, რომელშიც
ცალკეულ პოტენციალს ვერ გავარჩევთ, ხოლო საერთო რხევათა სიხშირე თითოეული აქტიური
მოტორული ერთეულის სიხშირეს აღემატება
 კუნთი მთლიანად მოდუნებული იშვიაათადაა. აღინიშნება პოზური აქტივობა ანუ პოზური ტონუსი.
 ამ დროს დაბალი ლაბილობის მქონე ნელი მოტორული ერთეულები მცირე სიხშირით
განიმუხტებიან
 ტონუსის დარღვევა რეფლექსური მექანიზმების ცვლილებებს უკავშირდება, კერძოს კუნთების
პროპრიორეცეპტორულ რეფლექსებს, რომელთა აგზნების მატება კუნთის ტონუსის მატებას იწვევს

კუნთის შეკუმშვის მექანიზმი

მიოფიბრილების სტრუქტურა და მისი ცვლილებები შეკუმშვის დროს
 კუნთის ბოჭკო შედგება მიოფიბრილებისგან, რომლებიც შედგებიან A ( ანიზოტროპული) და I (
იზოტროპული დისკოებისგან),
 A დისკო მუქია და ორმაგი შუქმტეხობა ახასიათებს ( გამჭირვალედ გასწრვივი და
გაუმჭირვალედ განივი მიმართულებები), მის შუაში არის აქტინის ფილამენტებისგან
თავისუფალი ნათელი ზოლი
 I დისკო კი ნათელია და ორმაგი შუქმტეხობა არ ახასიათებს. მის შუაშია Z ზოლი
 სარკომერი არის ორ Z ზოლს შორის მანძილი. სიგრძე 2-3მკმ. 5 სმ მიოფიბრილაში 20 000 სარკომერია
 ცალკეული მიოფიბრილის პარალელურად განლაგებული დისკოები შეკუმშვისას ერთმანეთის
მიმართ არ გადაადგილდებიან
 1 მიოფიბრილი შედგება 2 500 პროტოფიბრილისგან ( აქტინის და მიოზინის მოლეკულები)
 მიოზინის ძაფები უფრო მსხვილია 10ნმ და შეკუმშვისას აქტინის წვრილი ძაფები შედიან მიოზინის
ძაფების შუალედში
 აქტინი და მიოზინი ერთმანეთს უკავშირდება გარდიგარდმო ხიდაკებით, რომლებიც
უზრუნველყოფენ ამ ძაფების აქტიური ცენტრების ურთიერთმოქმედებას.
 შეკუმშვისას ეს ძაფები ერთმანეთზე სრიალებენ, I დისკო მოკლდება , A ინარჩუნებს ზომას. H ზოლი
ქრება, რადგან აქტინის ძაფები შეკუშვისას თავისი ბოლოებით უახლოვდებიან ერთმანეთს.
შეკუმშვისთვის მნიშვნელოვანია Ca2+ ის იონები და ატფ

მოქმედების პოტენციალის როლი კუნთის შეკუმშვის განვითარებაში

 თუ მიკროელექტროდს მოვათავსებთ I დისკოს მიდამოში , ელექტრული სტიმულის მოქმედებით I
დისკო Z მემბრანის ორივე მხარეზე დამოკლებას დაიწყებს, შეკუმშვა ამ დროს სიღრმეში
ვრცელდება
 მაგრამ I დისკოს გასწვრივ მიოფიბრილების სხვა მიდამოზე სუსტი სტრიმული ასეთ ეფექტს არ
იძლევა
 კუნთის ბოჭკოს ზედაპირული მემბრანის დეპოლარიზაცია I დისკოების მიდამოში შეკუმშვის
პროცესის გამშვებ მექანიზმს წარმოადგენს
 ჩონჩხის კუნთის შეკუმშვის და მოდუნების თანმიმდევრობა
 ზღურბლოვანი გაღიზიანება
 მოქმედების პოტენციალის წარმოქმნა
 მისი გატარება უჯრედის მემბრანის გასწვრივ და ბოჭკოს სიღრმეში განივი მილაკების
საშუალებით
 კალციუმის გამოთავისუფლება სარკოპლაზმური რეტიკულუმის გვერდითი ცისტერნებიდან და
მისი დიფუზია მიოფიბრილებისკენ
 ტროპონინ-ტროპომიოზინის კომპლექსის ფორმირება
 მიოზინის განივი ხიდაკების კონტაქტი აქტინთან
 ატფ-ის ენერგიის გამოთავისუფლება
 აქტინის და მიოზინის ძაფების სრიალი
 მიოფიბრილების დამოკლება
 კალციუმის ტუმბოს აქტივაცია
 სარკოპლაზმაში კალციუმის კონცენტრაციის დაქვეითება
  მიოფიბრილების მოდუნება
 სარკოპლაზმური რეტიკულუმის მემბრანაში არის 2 მთავარ ფუნქციური მექანიზმი:
სეკვესტრაცია- იონების ციტოპლაზმიდან მიტაცება რომელიც ca 2+ დამოკიდებული ატფ-აზას
საშუალებბით ხორციელდება
კალციუმის გამოთავისუფლება რეტიკულუმიდან აგზნებისას
 Ca 2+ იონები უკავშირდება რეტიკულუმის მილაკებსა და ცისტერნების შიგნითა ზედაპირის ამომფენ
ცილოვან მოლეკულებს. რეტიკულუმში Ca2+ის კონცეტრაცია ახლოსაა უჯრედგარე სივრცეში
არსებულ კონცენტრაციასთან.
 T სისტემა არის მემბრანული ჩანადრეკი, რომლის ირგვლივ 2 ცისტერნაა განლაგებული და ქმნის
ტრიადებს. ამ T სისტემაში გვაქვს პოტენციალდამოკიდებული არხები და დეპოლარიზაციის ტალღა
მათი გავლით ცისტერნებამდე აღწევს და ცისტერნებიდან კალციუმის გამოთავისუფლებას
განაპირობებს
 კუნთის შეკუმშვის დასაწყისი მოქმ. პოტენციალის აღმავალ ფაზის პირველ მესამედს შეეფარდება,
რომლის დროსაც საწყის პოტენციალის -90 ის ცვლილება ხდება -50-მდე და აღმოცენდება
ზღურბლოვანი მექანიკური პასუხი, დეპოლარიზაციის ამ დონეზე Ca2+ის კონცენტრაცია
ციტოზოლში აღწევს იმ კრიტიკულ დონეს, რომელიც აქტინ-მიოზინის ურთიერთქმედებისთვის
მნიშვნელოვანია
 როცა მოქმ. პოტენციალის პიკი მთავრდება, Ca2+ის გადმოსვლა რეტიკულუმიდან წყდება, მაგრამ
შეკუმშვა გრძელდება მანამ სანამ Ca2+ის კონცენტრაცია მიოპლაზმაში იმდენად არ დაქვეითდება,
რომ კუნთი მოდუნდეს
 მოქმედების პოტენციალი და შეკუმშვის პროცესი ვითარდება პარალელურად. მაგრამ ასინქრონულად
 აქტინ-მიოზინურ ურთიერთქმედებაში მნიშვნელოვანია ატფ-ის როლი, რომლის გავლენითაც
იცვლება მიოზინის მექანიკური თვისებები : იზრდება ჭიმვადობა, აქტინი კი ააქტურებს მიოზინის
ატფ-აზურ მოქმედებას.
 აქტინი ( სიგრძე 1 მკმ და სიგანე 5-7ნმ) ორმაგ სპირალად დახვეული მონომერებისგან შედგება, და
ყოველ 40 ნმ- ში გვაქვს ტროპონინის კოპლექსი, ტროპომიოზინი კი აქტინის 2 ჯაჭვს შორის ნაჭდევში
თავსდება
 Ca2+ ის დაბალი კონცენტრაციისას ტროპომიოზინის მდებარეობა ხელს უშლის აქტინ-მიოზინს
შორის გარდიგარდმო ხიდაკების წარმოქმნას ,
 Ca 2+ ის მაღალი კონცენტრაციისას ის უკავშირდება ტროპონინს,რაც განაპირობებს იმას რომ
ტროპომიოზინი სიღრმეში ჩადის და ათავისუფლებს გარდიგარდმო ხიდაკებისთვის აქტიურ
ცენტრებს
 მიოზინი უკავშირდება აქტინს თავებით, ატფ იშლება და კუნთი იკუმშება
 გარდიგარმო ხიდაკები ნიჩბის მსგავსი მოძრაობით აქტინის ძაფს მისი სიგრძის მხოლოდ 1 %-ით
გადაადგილებს,
 ამ ძაფის შემდგომი გადაადგილებისთვის აუცილებელია აქტინ-მიოზინური კომპლექსის დაშლა და
შემდგომ ხელახლა მათი დაკავშირება, ამ ხიდაკების კონტაქტის გათიშვა ატფის დაშლისას ხდება
 აქტინ-მიოზინური კომპლექსის წარმოქმნის შემდეგ აქტიურება მიოზინის ატფ-აზა, ატფ-ის დაშლის
შედეგად აქტინ-მიოზინს კომპლექსიც იშლება
 როცა Ca2+ და ატფ საკმარისია, ეს ციკლი მრავალჯერ მეორდება და კუნთი მოკლდება.
 იზომეტრული შეკუმშვისას მიოზინის ხიდაკის თავები ზამბარის თვისებების მქონე ყელზეა
ფიქსირებული და სრიალის ფორმით არ უკავშირდება აქტინს. არამედ მიოზინის ხიდაკის თავი
აქტინის და მიოზინის ურთიერთქვეშ მყოფ მონაკვეთებზე სწორი კუთხით, პერპენდიკულარულად
ფიქსირდება აქტინის აქტიურ ცენტრში, შემდეგ ყელ-ზამბარა 45 გრადუსიანი კუთხით ბრუნდება და
ვითარდება ძაბვა
 ბაყაყის ჩონჩხის კუნთის იზოტონური შეკუმშვისას სარკომერის 50%ით დამოკლებისთვის
ხიდაკებმა 0.1 წმ ის განმავლობაში 50 ასეთი მოძრაობა უნდა შეასრულოს.
 გვამური გაშეშება- როცა ატფის კონცენტრაცია კრიტიკულ დონეზე ნაკლებია აქტინ-მიოზინური
კომპლექსი სტაბილურია
 ატფ-ის ენერგია გამოიყენება 3 ძირითად პროცესისთვის
 Na+/k+ ტუმბოს მუშაობა’
 აქტინის და მიოზინის ძაფების სრიალისთის, რასაც მიოფიბრილის დამოკლება მოსდევს
  Ca2+ ის ტუმბოს მუშაობა
 ატფ-ის დამშლელი ფერმენტები მოთავსებულია
 უჯრედის მემბრანაში( სარკოლემაში)
 მიოზინის ძაფებში
 სარკოპლაზმური რეტიკულუმის მემბრანაში
 ჩონჩხის კუნთებში ატფ-ის მარაგი 10- ერთხელობრივი შეკუმშვისთის არის სამყოფი, ამიტომ
მისი რესინთეზია საჭირო
 ატფ -ის სინთეზის 3 ძირითადი გზა არის:
 კრეატინფოსფატიდან ფოსფატური ჯგუფის გადატანა ადენოზინდიფოსფატზე
 გლიკოლიზური და ჟანგვითი პროცესები ( ნელია)- რძის და პიროყურძნის მჟავას
ჟანგვისას შეკუმშვის დროს მოსდევს ადენოზინტრიფოსფორმჟავას და კრეატინის
ფოსფორილირება- ატფის და კრეატინფოსფატის რესინთეზი
 გლუკოზის და ცხიმოვანი მჟავების აერობული დაჟანგვა კრეფსის ციკლში.
 1 მოლი გლუკოზიდან 38ატფ და 1 ცხიმოვანი მჟავიდან 128 ატფ (ყველაზე მეტი დრო
უნდა)
 გლიკოგენის დაჟანგვის ხარჯზე ადამიანი 15 კმს შეუწყვეტლად გაირბენს, ცხიმების
მარაგით კი რამდენიმე კვირა უწყვეტად იმუშავებს
 ატფის რესინთეზის დარღვევა ტოქსინებით გლიკოლიზურ და ჟანგვით პროცესებს, ატფის და
კრეატინფოსფატის მთლიან გაქრობას იწვევს, Ca2+ ის ტუმბო ვეღარ მუშოაბს, რის გამოც
იონების კონცენტრაცია მიოფიბრილებში მაღალია და კუნთი ხანგრძლივი შეუქცევადი
დამოკლების მდგომარეობაში გადადის

სითბოს წარმოქმნა შეკუმშვისას და შეკუმშვის ენერგია

 სითბოს წარმოქმნის ორი ძირითადი ფაზა:

 საწყისი სითბო- აგნზნების მომენტიდან მოდუნების ფაზის ჩათვლით წარმოიქმნება
 აქტივაციის სითბო - იმ ქიმიური პროცესების ეფექტი რომელსაც კუნთი მოსვენებულიდან
აქტიურში გადაჰყავს. ტეტანური შეკუმშვისას ის გამოიყოფა გაღიზიანების მთელი დროის
განმავლობაში
 დამოკლების (შეკუმშვის) სითბო - განაპირობებს შეკუმშვის პროცესი , ძლიერი გაჭიმვისას აღარ
გამოიყოფა
 მოდუნების სითბო -მოდუნებისას გამოთავისუფლდება ენერგია. კუნთის დატვირთვისას არ
გამოიყოფა
 დაგვიანებული- აღდგენითი სითბო- (რამდენიმე წუთი)ქიმიური პროცესებს უკავშირდება ,
რომლის დროსაც ატფ-ის რესინთეზი ხდება. ამ სითბოს 90 % დაჟანგვის პროცესებისას
გამოიყოფა, 10 % კი ნივთიერებათა ცვლის ანაერობულ პროცესებით არის განპირობებული.
მთავარი როლი აქვს გლიკლიზის და ჟანგვითი ფოსფორილირების პროცესებს
 მონოიოდძმრის მჟავით კუნთის მოწამვლისას რძის და პიროყურძნის მჯავების გლიკოლიზური
წარმოქმნა წყდება და ატფ რესინთეზი და დაგვიანებული სითბოს გამოყოფა აღარ ხდება

კუნთის მუშაობა და ძალა

 კუნთის შეკუმშვა დამოკიდებულია როგორც მორფოლოგიურ თვისებებზე , ისე ბოჭკოს

ფიზიოლოგიურ მდგომარეობაზე
 გრძელი კუნთი მოკლეზე ძლიერად იკუმშება, ზომიერი გაჭიმვისას შეკუმშვის ეფექტი მეტია,
ძლიერი გაჭიმვისას კი შეკუმშვის სიდიდე ქვეითდება
 კუნთის ძალის გასაზომად ვგებულობთ ან მაქსიმალურ ტვირთის წონას, რომელსაც ეს კუნთი აწევს
ან მაქსიმალურ დაძაბულობას რომელსაც ეს კუნთი ავითარებს იზომეტრული შეკუმშვისას
 კუნთის ან კუნთთა ჯგუფის შეკუმშვის ძალის განსაზღვრულ მეთოდს დინამომეტრია ეწოდება
 გნათოდინამომეტრიით განსაზღრავენ საღეჭი კუნთების აბსოლიტურ ძალას.
 კუნთის იზოლირებულ ბოჭკოს შეუძლია განავითაროს 100-200 მგ დაძაბვა
 ადამიანის სხეულში 15-30 მილიონამდე ბოჭკოა, რომელთა საშუალებითაც ერთ მხარეზე
ერთდროული დაჭიმვისას 30 ტონის დაძაბვის განვითარება შეიძლება
 კუნთის ძალა დამოკიდებულია მის განიკვეთზე : რაც მეტია ფიზიოლოგიური განიკვეთი (ყველა
ბოჭკოს განიკვეთის ჯამი) მით მეტ ტვირთს აწევს კუნთი.
 პარალელურად განლაგებული კუნთოვანი ბოჭკოებისგან ( ბაყაყისთვის m. Sartorius) განსხვავებით
ირიბად განლაგებულს ( ბაყაყისთვის m. intercostales)მეტ განიკვეთი აქვს და მეტ ტვირთსაც აწევს.
 ადამიანში ბოჭკოების უმეტესობა ფრთისებრი აღნაგობისაა და დიდი ფიზიოლოგიური განიკვეთი
აქვს
 აბსოლიტური ძალა- აბსოლიტური მასა რომელიც შეუძლია ასწიოს კუნთმა გაყოფილი
ფიზილოგიური განიკვეთის ფართობზე ერთეული კგ/სმ2 -
კანჭის ტყუპი კუნთებისთის 5,9 მხრის ორთავასთვის 11.4
მხრის მომხრელებისთვის 8,1 სამთავასთიის 16,8
საღეჭისთის 10 გლუვი კუნთებისთის 1
 კუნთების მუშაობა გაიზომება აწეული ტვირთისა და კუნთის შეკუმშვის დამოკლების ნამრავლით
 კუნთის გარეგანი მუშაობა ნულის ტოლია თუ კუნთი დატვირთის გარეშე იკუმშება , ტვირთის
მომატებასთან ერთად კუნთის მუშაობა იზრდება , რაღაც ზღვარის მერე მცირდება და ბოლოს ნული
ხდება
 უოლერის მრუდი გვიჩვენებს დამოკიდებულებას აწეულ ტვირთსა და შესრულებულ მუშაობას
შორის
 კუნთი ყველაზე მეტ მუშაობას ასრულებს საშუალო დატვირთვისას, და კუნთის სიმძლავრეც,
გაზომილი მუშაობის სიდიდით დროის ერთეულში, მაქსიმალურ სიდიდეს საშუალო დატვირთვისას
აღწევს
 კუნთის მუშაობის და სიმძლავრის დამოკიდებულებას დატვირთვაზე საშუალო დატვირთის წესი
ეწოდება
 დინამიკური მუშაობა- ტვირთი გადაადგილდება და სახსრების ძვლები მოძრაობს’
 სტატიკური- ძაბვა ვითარდება მარა კუნთოვანი ბოჭკოები არ მოკლდება. (ტვირთის დაკავების
დროს , რაც უფრო დამღლელია, ვიდრე დინამიკური მუშაობა
 კუნთის დაგრძელების პირობებში შესრულებულ მუშაობას (ტვირთის დაშვება) დათმობითი
მუშაობა ქვია ( შეკუმშვის ტიპით ექსცენტრულია)

კუნთის დაღლა

 დაღლა არის დროებით უუნარობა, რომელსაც მუშაობა იწვევს და დასვენების შემდეგ კი ქრება
 თუ ბაყაყის იზოლირებულ კუნთს მუდმივად გავაღიზიანებთ გარკვეული სტიმულით
შეკუმშვის ამპლიტუდა შემცირდება ნულამდე, ამის რეგისტრაციით კი დაღლის მრუდი მიიღება
 შეკუმშვის ამპლიტუდის შემცირებასთან ერთად დაღლისას მატულობს შეკუმშვის ფარული
პერიოდი და კუნთის მოდუნება გახანგრძლივებულია
 იზოლირებული კუნთის მუშაობის უნარიანობის შემცირებას 2 მიზეზი განაპირობებს:
1. შეკუმშვისას კუნთში დაგროვილი ნივთიერებები ( ფოსფორმჟავა რძემჟავა) თრგუნავს კუნთის
შეკუმშვადობას
 ამ პროდუქტების ნაწილი და მათ შორის K+ ის იონები უჯრედიდან გარეთ გამოდის რაც
აგზნებადობას აქვეითებს
 თუ რინგერის ხსნარში მოთავსებული იზოლირებულლი კუნთი ხანგრძლივი გაღიზიანების გამო
მივიდა სრულ დაღლამდე , შეკუმშვისთვის საკმარისი იქნება ხსნარის გამოცვლა
2. ენერგეტიკული მარაგის დეფიციტი- მცირდება გლიკოგენის მარაგი და ირღვევა ატფ ის და
კრეატინფოსფატის რესინთეზი
 ბუნებრივ პირობებში მამოძრავებელი კუნთის დაღლა უფრო რთულია , ეს იმიტომ რომ კუნთის
სისხლმომარაგება განუწყვეტლად ხდება ანუ მარაგდება ენერგეტიკული რესურსებით და
შეკუმშვისას წაროქმნილი პროდუქტები კი გამოთავისუფლდება
 მთლიანი ორგანიზმის დაღლის განვითარება დამოკიდებულია კუნთში მიმდინარე პროცესებზე და
მოძრაობის რეგულაციაში მონაწილე პროცესებზე
  თუ ცალი ხელით ტვირთის აწევისას ეს ხელი დაიღაა, ამ ხელის მოსვენებას დააჩქარებს მეორე
ხელით მუშაობა , ან თუნდაც ქვედა კიდურების გავარჯიშება- ესაა აქტიური დასვენება
 ორი სახის სამოძრაო მოქმედება განირჩევა:
 ლოკალური - ცოტა კუნთია ჩართული და დაღლის გამომწვევია ამ კუნთში მიმდინარე
პროცესების გამო გამოწვეული აციდოზი
 ზოგადი - მუშაობაში ბევრი კუნთი იღებს მონაწილეობას. დიდი მნიშველობა აქვს ნერვულ
ცენტრებში სინაპსების გადაცემის და მოძრაობის ვეგეტატური უზრუნვველყოფის უკმარისობას

ერგოგრაფია
 დაღლის შესასწავლად იყენებენ ერგოგრაფს.
 ერგოგრაფით რეგისტრილდება და ფიქსირდება კუნთების ჯგუფების მიერ რიტმულად
შესრულებული მოძრაობის ამპლიტუდა
 სპორტის მედიცინაში გამოიყენება ველოერგომეტრები-
 მოძრაობისადმი წინასწარ მიცემული წინააღმდეგობების პირობებში სპეციალური სენსორები
აღრიცხავენ მოძრაობის პარამეტრებს და შესრულებული მუშაობის სიდიდეს
 შეიძლება სუნთქვის , სისხლის მიმოქცევის და ელექტროკარდიოგრაფიის რეგისტრირება

კუნთის ჰიპერტროფია ( მუშაობითი ) და ატროფია( უმქმედობისგან)

 ჰიპერტროფია- ინტენსიური მუშაობისას კუნთის ზომაში მატება-
 იზრდება ბოჭკოების ციტოპლაზმური მასა და მიოფიბრილების რაოდენობა,
 იზრდება თითოეული ბოჭკოს დიამეტრი,
 აქტიურდება ნუკლეინის მჯავების და ცილების სინთეზი, იზრდება ადენოზიტრიფოსფატისა და
კრეატინფოსფატის და გლიკოგენის შემცველობა , კუმშვის ძალა და სიჩქარე
 ჰიპერტროფიისას მიოფიბრილების რაოდენობის ზრდას ხელს უწყობს სტატიკური მუშაობა, რაც
დიდი ძაბვას მოითხოვს, იზომეტრული რეჟიმის პირობებში დინამიკური მუშაობა
ჰიპერტროფიას არ იწვევს
 ატროფია ვითარდება როცა კუნთი ნორმალულად არ მუშაობს, ეს ხდება კიდურზე თაბაშირის
დადებისას,ავადმყოფის ხანგრძლივი წოლისას, მყესის გაწყვეტის შემდეგ და ა.შ.
 ატროფიისას ქვეითდება ბოჭკოების დიამეტრი კუმშვადი ცილების, გლიკოგენს ატფის და სხვა
ნივთერებეის შემცველობა
 კუნთის ატროფიის განსაკუთრებული სახე შეიმჩნევა კუნთის დენერვაციისას ე.ი მამოძრავებელი
ნევრის გადაჭრის შემდეგ

გლუვი კუნთი

 გლუვი კუნთი განთავსებულია შინაგან ორგანოებში, სისხლძარღვთა კედლებსა და კანში და მისი

მუშაობა არის ნელი და ხანგრძლივი
 კუჭის, ნაწლავების , საჭმლის მომნელებელ ჯირკვალთა სადინრების ,შარდის ბუშტის და ნაღვლის
ბუშტის გლუვი კუნთოვანი მუსკულატურა უზრუნველყოფს ამ ღრუ ორგანოების შიგთავსის
გადაადგილებას ,
 მაგალითად, ნაწლავების ქანქარისებრი და პერისტალტიკური
მოძრაობანი
 გლუვი კუნთები დიდ როლს თამაშობს სპინქტერთა ხანგრძლივ ტონურ შეკუმშვაში, რისი
დამსახურებითაც გროვდება ნაღველი - ნაღვლის ბუშტში, შარდი-შარდის ბუშტში და ფორმირდება
განავალი მსხვილ ნაწლავებში
 სისხლძარღვების-არტერიების და არტერიოლების კედლის მუდმივი ტონური შეკუმშვა
არეგულირებს სანათურს და ასევე სისხლის წნევასა და სისხლმომარაგების დონეს.
 გლუვი კუნთების ტონუსი და მოძრაობა რეგულირდება პარასიმპატიკური და სიმპატიკური
ნერვებით და ჰუმორული გავლენებით.
 ვეგეტატიური ეფექტორების ადრესატი ხშირად გლუვკუნთოვან უჯრედთა კონაა და არა ცალკეული
უჯრედი.
 ინერვაციის სიმჭიდროვე განსხვავებულია არა მარტო სხვადასხვა გლუვ კუნთში, არამედ ერთი და
იმავე კუნთის მეზობელ უბნებშიც კი
გლუვკუნთოვანი უჯრედების ტიპები
 I ტიპი- ფონურ-აქტიური უჯრედები- რიტმის წამყვანები- პეისმეიკერები. მოქმედების პოტენციალის
წარმოქმნის უშუალო მიზეზი მემბრანის სპონტანური ნელი დეპოლარიზაციაა ( პრეპოტენციალი).
ეს პერიოდული მოქმედების პოტენციალი ვრცელდება კუნთის დანარჩენ უჯრედებზე სიჩქარით 5-10
სმ/წმ, რითაც ქმნიან გლუვი კუნთის მიოგენურ რიტმს
 II ტიპის გლუვკუნთოვანი უჯრედები არიან ჭიმვადი და პლასტიკურნი, გარკვეული ხარისხით
გაჭიმვისას აიგზნებიან (დეპოლარიზდებიან) და გაჭიმვას პასუხობენ შეკუმშვით.
 ელასტიკური თვისებებით განპირობებული დაძაბვის პირველადი მატების შემდეგ კუნთი
ავლენს პლასტიკურ დამყოლობას - პლასტიკურობას მისი დაძაბვის ხარისხი ჯერ სწრაფად
მერე უფრო ნელა ქვეითდება
 პლასტიკურობის გამო გლუვ კუნთს შეუძლია იყოს მოდუნებული როგორც დამოკლებულ
,ისე გაჭიმულ მდგომარეობაში.
 პლასტიკურობის გამო შარდის ბუშტის ავსების ხარისხის მნიშვნელოვანი გრადაციის
მიუხედავად წნევა მასში შედარებით მცირედ იცვლება, ბუშტში შარდის დიდი რაოდენობით
დეპონირებისას წნევა და კედლების დაჭიმულობა მკვეთრად იმატებს და ვითარდება
დეტრუზორის კუნთების შეკუმშვა -შარდის ევაკუაცია მაშინაც კი როცა შარდის ბუშტის
ნერვული რეგულაცია დარღვეულია. (თვითრეგულაცია)
 III ტიპს უფრო მჭიდრო ინერვაცია და სუსტად განვითარებულია უჯრედშორისი კონტაქტები აქვთ.
 ამ ტიპს მიეკუთნება ცილიარული სხეული, თვალის ბადურა, არტერიები სათესლეს
გამტარები
 ასეთი კუნთების ტონუსი და რხევები ძირითადად ნეიროგენული წარმოშობისაა: ნერვული
გავლენები არეგულირებენ ასეთი ვისცერული გლუვკუნთოვანი წარმონაქმნების აქტივობას
 გლუვი კუნთები კლასიფიცირდება ვისცერულად და მულტიუნიტარულად მათი მამოძრავებელი
ინერვაციიის განსხვავებული სიმჭიდროვის მიხედვით
 ვისცერული(უნიტარული )- ყველა შინაგან ორგანოში, საჭმლის მომნელებელი ჯირკვლების
სადინრებში, სისხლ-ლიმფურ ძარღვებში და კანშია .
 მულტიუნიტარული- წამწამოვანნი კუნთი და თვალის ბადურას კუნთები.
 ვისცერულში მამოძრავებელი ნევრული დაბოლოებები გლუვკუნთოვან უჯრედთა მცირე
რაოდენობაზეა, თუმცა მეზობელ მიოციტებს შორის მჭიდრო კონტაქტებია ნექსუსების სახით .
აგზნება ნერვული დაბოლოებიდან უჯრედთა კონის ყველა ელემენტს გადაეცემა.
 ინერვირდება სიმპათიკული და პარასიმპატიკული ბოჭკოებით
 გლუვი კუნთების ნერვული დაბოლოებები მორფოფუნქციურად განსხვავდება ჩონჩხის კუნთის
სინაპსებისგან.
 აქ არაა საბოლოო ფირფიტა და გამოცალკავებული ნერვული დაბოლოებები.
 ადრენერგული და ქოლინერგული ნეირონების განტოტებათა მთელ სიგრძეზე აღინიშნება
შემსხვილებები-ვარიკოზები. ისინი მედიატორიან გრანულებს შეიცავენ .
 ნერვული ბოჭკოს გაყოლებაზე შესაძლოა აიგზნოს ან შეკავდეს გლუვკუნთოვან ბოჭკოთა დიდი
რაოდენობა.
 ბოჭკოები, რომლებიც ვარიკოზებთან არ კონტაქტირებენ, აიგზნებიან მეზობელი ბოჭკოებიდან
ნექსუსებით გავრცელებული მოქმედების პოტენციალებით
 ვისცერული კუნთები რეგულირდება ინტრამურული( ორგანოსშიდა) ნერვული წნულების
ნეირონებით, რომლებიც ცენტრიდანულ იმპულსაციას გადაამუშავებენ და ასევე წარმოქმნიან
საკუთარ ავტონომიურ იმპულსებს
 ინტრამურულ კვანძებში აფერენტული (მგრძნობიარე) ჩართული და მამოძრავებელი
ნეირონების არსებობის პირობებში რეფლექსური მოქმედება ხორციელდება
 ნაწლავის მუსკულატურა ფუქნციონირებს ნაწლავის კედელში განთავსებული აუერბახის
და მეისნერის წნულების იმპულსაციის გავლენით .
 ეს განსაზღვრავს ნაწლავის ავტომატიზებულ, მკაფიოდ ორგანიზებულ მოტორულ
ფუნქციას
გლუვი კუნთებიის ფიზიოლოგიური თავისებურებანი
 ფუნქციური სინციტიუმი -
 ღრუ კუნთოვან ორგანოებში გლუვი კუნთების ბოჭკოების სიგრძე 50-400 მკმ და დიამეტრი 2-10მკმ
 ისინი ძალიან მჭიდროდ ეხებიან ერთმანეთს.
 გლუვი კუნთის ცალკეულ ბოჭკოს შორის მემბრანული და ციტოპლაზმური მორფოლოგიური
უწყვეტობა არ არსებობს:
 ისინი ერთმანეთისგან გამოცალკავებულნი არიან უჯრედშორისი ნაპრალებით რომელთა სიგანე
60-150 ნმ-ია და დაკავშირებულნი არიან დაბალომური წინაღობის ელექტრული კონტაქტებით-
ნექსუსებით
 ნექსუსების არსებობა განაპირობებს იმას ,რომ გლუვი კუნთოვანი ბოჭკოები ფუნქციონირებენ
ისე თითქოს ჭეშმარიტი სინციტიუმის შენება ჰქონდეთ, ანუ მოქმედების პოტენციალები და
დეპოლარიზაციის ნელი ტალღები ერთი ბოჭკოდან მეორეზე შეუფერხებლად, თუმცა
ელექტროტონურად ვრცელდებიან
 ამიტომ ცნება სინციტიური შენება გლუვ კუნთთა მიმართებით უფრო ფიზიოლოგიურია ვიდრე
მორფოლოგიური
 სინციტიუმი კი ისეთი ფუნქციური წარმონაქმნია , რომელშიც აგზნება ერთი უჯრედიდან მეორეზე
გადადის თავისუფლად კუნთის ბოჭკოთა ერთი კონის ფარგლებში მაინც, რაც გლუვი კუნთიც
ფუნქციურ ერთეულს ქმნის
 მამოძრავებელი ნერვული დაბოლოებები განლაგებულია გლუვი კუნთის მხოლოდ გარკვეულ
რაოდენობის ბოჭკოებზე, მაგრამ ერთი ბოჭკოდან მეორეზე აგზნების თითქმის შეუფერხებლად
გადასვლის გამო მთელი კუნთი რეაგირებს იმ შემთხვევაშიც კი თუ ნერვული იმპულსი კუნთის
ბოჭკოების მცირე რაოდნეობასთან მიდის
გლუვი კუნთის ავტომატიზმი.
 გლუვ კუნთს აქვს სპონტანური, ავტომატური მოქმედების უნარი.
 სპონტანური შეკუმშვები დამახასიათებელია ნაწლავების, კუჭის, ნაღვლის ბუშტის,
შარდსაწვეთებისა და სხვა ორგანოებისთვის.
 ავტომატიის უნარი რეგულირდება ნერვული ელემენტებით , რომლებიც გლუვკუნთოვან ორგანოთა
კედლებში მდებარეობენ.
 ავტომატიის მიოგენური ბუნება დამტკიცებულია ცდებით ნაწლავის კედლიდან ამოჭრილ
პატარა ზონარზე , რომელიც გათავისუფლებულია ნერვული წნულისგან. ჟანგბადით
გაჯერებულ თბილ რინგერ ლოკის ხსნარში მოთავსებულ ასეთ ზონარს ავტომატური
შეკუმშვების წარმოების უნარი აქვს
 გლუვი კუნთების სპონტანური შეკუმშვები განპირობებულია მემბრანის მოსვენების პოტენციალის
სპონტანური ნელი რხევებით ყოველი მოქმედების პოტენციალის შემდეგ. როცა დეპოლარიზაცია
კრიტიკულ სიდიდეს აღწევს წარმოიქმნება შემდგომი პოტენციალი და შეკუმშვა
 ყველა გარეგან ზემოქმედებაზე გლუვი კუნთი რეაგირებს სპონტანური რიტმიკის სიხშირის
ცვალებადობით.
 ნაწლავის გლუვი მუსკულატურის გაღიზიანების ეფექტი დამოკიდებულია სტიმულაციის
სიხშირისა და საკუთარი სპონტანური რიტმის სიხშირის შეფარდებაზე
 დაბალი ტონუსის დროს იშვიათი სპონტანური მოქმედების პოტენცალის პირობებში მიყენებული
გაღიზიანების საპასუხოდ ვითარდება კუნთის მოდუნება:
 იმპულსაციის ზედმეტად გახშირების გამო ყოველი შემდგომი იმპულსი წინა გაღიზიანებით
გამოწვეული რეფრაქტერობის ფაზაში ხვდება
გლუვი კუნთების ელექტრული აქტივობა.
 ავტომატიზმით აღჭურვილი გლუვი კუნთის ბოჭკოების მოსვენების პოტენციალის მუდმივა მცირედ
მერყეობს. სიდიდე -30- -70 მვ ის ტოლია. (საშუალოდ -50 მვ)
 იმ გლუვი კუნთების ბოჭკოების მოსვენების პოტენციალი, რომლებიც ავტომატიით არ არიან
აღჭურვილნი სტაბილურია -60- -70 მვია. (მაგალითად ცილიალური კუნთი- ავტომატიზმი
უპირატესად ნეიროგენული ბუნებისაა)
 ორივე შემთხვევაში პოტენციალის სიდიდე ჩონჩხის კუნთების მოსვენების პოტენციალის
სიდიდისგან განსხვავდება რაც ალბათ იმითაა გამოწვეული რომ გლუვი კუნთის ბოჭკოების
მემბრანა მოსვენებისას შედარებით მაღალი განვლადობით ხასიათდება Na+ ის იონების მიმართ.
 გლუვ კუნთებში მოქმედების პოტენციალის ამპლიტუდა ჩონჩხის კუნთთან შედარებით რამდენადმე
დაბალია, რიგ შემთხვევაში ინვერსია არ აღინიშნება.
 შინაგანი ორგანოების გლუვ კუნთებში რეგისტრირებულია მოქმედების პოტენციალის ორი
ძირითადი ტიპი:
 პიკისმსგავსი მოქმედების პოტენციალი (ხანგრძლიობა -5-80მწმ) და თან სდევს კვალის
ჰიპერპოლარიზაციაც და ზოგჯერ კვალის დეპოლარიზაციაც
 მოქმედების პოტენციალი გამოხატული პლატოთი. (ხანგრძლიობა 30-500მწ )- რეგისტრილდება
თანხვედრილი მოქმედების პოტენციალი შარდსადენის საშვილოსნოს და ზოგიერთი
სისხლძარღვის გლუვ კუნთებში.
 გლუვ კუნთებში და ჩონჩხის კუნთში მოქმედების პოტენცალი განსხვავებული მექანიზმით
წარმოიქმნება
 მემბრანის დეპოლარიზაცია Ca 2+ის ელექტროაგზნებადი ე.წ. ნელი არხების აქტივაციასთან არის
დაკავშირებული
 ეს არხები განვლადია ასევე ორვალენტიანი კათიონებისთვის ( Ba2+ St2+ ) და ნატრიუმისთვის.
 სწრაფი Na+ის არხებისგან ნელი Ca2+ის არხები განსხვავდება არა მარტო იონური განვლადობით
არამედ აქტივაციისა და ინაქტივაციის პროცესთა კინეტიკით და ბლოკატორების მიმართ
მრძნობელობით.
 Na+ის არხებთან შედარებით Ca2+ის არხები შედარებით ნელა აქტივირდება-ინაქტივირდება.
 მგრძნობიარენი არ არიან ტეტროდოქსინის მიმართ
 იბლოკებიან იზოპტინით ( ვერაპამილით) Co2+, Mn2+ იონებით.
 იზოპტინს იყენებენ სისხლძარღვების სპაზმის მოსახსნელად
აგზნების გატარება გლუვ კუნთში

 ნერვულ , ჩონჩხის და გლუვი კუნთის ბოჭკოებში აგზნება ვრცელდება ლოკალური ელექტრული

დენების საშუალებით, რომელიც უჯრედის მემბრანის დეპოლარიზებულ და მეზობელ, მოსვენებულ
მიდამოებს შორის აღმოცენდება.
 განსხვავება ისაა,რომ გლუვში ერთ ბოჭკოში წარმოქმნილი მოქმ. პოტენციალი ვრცელდება მეორე
ბოჭკოზე ,რაც გამოწვეულია ნექსუსების არსებობით, სადაც დაბალი წინააღდეგობის მქონე
მიდამოებია
 გლუვი კუნთი ამ მხრივ მიოკარდიუმს ჰგავს , რომელიც თავის მხრივ ფუნქციურ სინციტიუმს ქმნის,
გულისა და გლუვი კუნთის სინციტიუმები განსხვავდება.
 გულში საკმარისია ერთი უჯრედი აიგზნოს რომ ის მთელ მიოკარდიუმზე გავრცელდეს, გლუვში
კი ერთ უბანზე წარმოქმნილი მოქმ. პოტენციალი განსაზღვრულ მიდამომდე ვრცელდება და ამ
უბნის ფართობი მით მეტია, რაც მეტია გამღიზიანებელი
 გლუვ კუნთებში გავრცელებადი მოქმ პოტენციალის წარმქმნისთვის აუცილებელია სტიმულმა
ააგზნოს კუნთოვანი უჯრედების გარკვეული მინიმალური რიცხვი.
 ნაწლავის ირგვლივი შრის კუნთში ასეთი მინიმალურ კრიტიკულ ზონას დაახლოებით 100მკმ
დიამეტრი აქვს , რაც პარალელურად მდებარე 200-300 ბოჭკოს შეეფარდება
 აგზნების გატარების სიჩქარე გლუვ კუნთში 2-10 სმ/წმ - ეს გაცილებით ნაკლებია ვიდრე ჩონჩხის
კუნთში.
 სხვა თანაბარ პირობებში იმპულსის გატარების სიჩქარე გლუვკუნთოვან ბოჭკოთა კონაში მით უფრო
მეტია, რაც მეტია ცალკეული ბოჭკოს სიგრძე და რაც უფრო ნაკლები რაოდენობის უჯრედშორისი
გადართვა უნდა გაიაროს მოქმედების პოტენციალმა.
 ამიტომ გატარების სიჩქარე ასეთ კონაში უჯრედის სიგრძივი მიმართულებით დაახლოებით
10ჯერმეტია ვიდრე გარდიგარდმო მიმართულებით
გლუვი კუნთის გამღიზიანებლები.
 ფიზიოლოგიური, ადეკვატური გამღიზიანებელი არის სწრაფი და ძლიერი გაჭიმვა, ეს უკანასკნელი
იწვევს კუნთის ბოჭკოს მემბრანის დეპოლარიზებას და გავრცელებადი მოქმედების პოტენციალის
სერიათა აღმოცენებას. შედეგად კუნთი იკუმშება
 გლუვი კუნთის თვისებას გაჭიმვას უპასუხოს აქტიური შეკუმშით მნიშვნელობა აქვს ნაწლავის
შარდსაწვეთის და სხვა ორგანოთა ფიზიოლოგიური მოქმედებისთვის
 გლუვი კუნთებისთვის დამახასიათებელია მაღალი მგრძნობელობა ზოგიერთი ქიმიური
გამღიზიანებლის , აცეტილქოლინის ადრენალინის ნორადრენალინის ჰისტამინის სეროტონინის
ბრადიკინინის პროსტაგლანდინების მიმართ
 ერთი და იმავე ქიმიური აგენტის მიერ გამოწვეული ეფექტი სხვადასხვა გლუვ კუნთში ან მათი
სხვადასხვა ფუნქიური მდგომარეობისას შეიძლება არ იყოს ერთნაირი.
 აცეტილქოლინი იწვევს უამრავი ორგანოს გლუვი კუნთების აგზნებას მაგრამ შემაკავებელია
სისხლძარღვთან გლუვი კუნთებისთვის .
 ადრენალინი იწვევს არამაკე ბოცვერის საშვილოსნოს მოდუნებას, მაკე მოცვერის საშვილოსნოს
კუმშავს
 ქიმიური ნაერთები სხვადასხვანაირად ცვლიან სხვადასხვა გლუვკუნთოანი უჯრედის იონურ
შეღწევადობას და მემბრანულ პოტენციალს
 როცა გამღიზიანებელი აგენტი მემბრანის დეპოლარიზაციას იწვევს აღმოცენდება აგზნება, ქიმიური
აგენტების გავლენით გამოწვეულ მემბრანის ჰიპერპოლარიზაცია იწვევს შეკავებას და გლუვი
კუნთის მოდუნებას
 გლუვ კუნთებზე ბიოლოგიურად აქტიური ნივთიერებების მოქმედების მექანიზმი:
 გლუვი კუნთების ზედაპირული მემბრანა არა მარტო სინაპსის არამედ არასინაპსურ არეშიც
შეიცავს სპეციფიკურ ქემორეცეპტორებს , რომელთაც ბიოლოგიურად აქტიურ ნივთიერებებთან
ურთიერთქედების უნარი აქვთ
 ეს რეცეპტორები სტრუქტურულად დაკავშირებულია იონურ ქემოაგზნებად არხებთან, ეს არხები
რეცეპტორისა და ქიმიური ნაერთს შორის ურთიერთობის მიხედვით იხსნება-იხურება.
 მიღებული პასუხის ხასიათი დამოკიდეულია გააქტურეულ არხის იონურ სელექციურობაზე:
 კალციუმის ან ნატრიმის არხების გაღება მემბრანის დეპოლარიზციას,
 კალიუმის არხების გაღება ჰიპერპოლარიზაციას იწვევს

კავშირი აგზნებასა და შეკუმშვას შორის

 გლუვ კუნთის შეკუმშვისთვის მოქმედების პოტენციალის გენერირებას დიდი მნიშვნელობა აქვს.
 კავშირი აგზნებასა და შეკუმშვას შორის Ca2+ის იონების საშუალებით ხორციელდება, მაგრამ რადგან
გლუვ კუნშთში სარკოპლაზმური რეტიკულუმი ცუდადაა გამოხატული შეკუმშვის წარმოშობაში ის
კალციუმი მონაწილეობს, რომელიც შედის კუნთის ბოჭკოში მოქმედების პოტენციალის დროს
 აგზნებისას უჯრედში შესული Ca2+ის რაოდენობა საკმარისია გლუვი კუნთის სრულყოფილი
ფაზური შეკუმშისთვის. გლუვი კუნთების მოდუნების დროს მიოპლაზმიდან Ca2+ის გამოდევნის
მექანიზმი საკმარისად შესწავლილი არაა. მისი ნაწილი სარკოპლაზმურ რეტიკულუმში
სეკვესტრირდება
 ვარაუდია , რომ გლუვკუნთოვანი უჯრედის მემბრანაში შიდა ზედაპირი ცილოვანი
მოლეკულებითაა დაფარული. ეს მოლეკულები Ca2+ის მიმართ მაღალი აფინურებით ხასიათდებიან,
მაგრამ გლუვკუნთოვან უჯრედთა უმეტესობაში კალციუმის გამოსვლაში მთავარ როლს
ზედაპირული მემბრანა ასრულებს.
 2 სატრანსპორტო სისტემაა:
 მოძრავი გადამტანების სისტემა, რომელიც უჯრედშიგნითა კალციუმს გარეთა ნატრიუმში ცვლის
 კალციუმის ტუმბო , რომელიც ატფის ენერგიას იყენებს უჯრედშორის არეში კალციუმის
გადასატანად
 მიოპლაზმაში კალციუმის რაოდენობის შემცირებისას Ca 2+ფოსფატაზა მიოზინის დეფოსფორილებას
ახდენს და ეს უკანასკნელი აღარ უკავშირდება აქტინს
 გლუვ კუნთში მიოზინის ატფ აზური აქტივობის გამოვლენისთვის მისი ფოსფორილირება უნდა
მოხდეს. ჩონჩხში ეს აუცილებელი არაა
 გლუვ კუნთში კალციუმი უერთდება Ca2+ის რეცეპტორულ ცილას- კალმოდულინს , ეს კომპლექსი
ააქტივებს მიოზინის მსუბუქი ჯაჭვის ფერმენტს კინაზას, რომელიც აკატალიზებს მიოზინის
ფოსფორილირებას. ამის შემდეგ ხდება აქტინის სრიალი მიოზინის მიმართ.
 მონაცემები ტროპონინ-ტროპომიოზინის სისტემის არსებობის შესახებ არ გვაქვს
 დადგენილია, რომ გლუვი კუნთების შეკუმშვა შეიძლება ქიმიურ-მექანიური შეჭიდულობის
შედეგად განვითარდეს. შეკუმშვის პროცესი იწყება ქიმიური ფაქტორების(მედიატორების,
ჰორმონების) მეშვეობით მოქმედების პოტენციალის გარეშეც.
 ქიმიური ნივთიერებების ურთიერთქმედება მემბრანის რეცეპტორებთან იწვევს სხვადასხვა
ფერმენტული სისტემის აქტივაციას, რასაც შედეგად აქტინისა და მიოზინის ურთიერთქმედება
მოსდევს
 გლუვი კუნთების შეკუმშვის ენერგეტიკული უზრუნველყოფა ატფ- ით ხდება. მისი რესინთეზი
გლუვ კუნთებში ანაერობული გლიკოლიზის შედეგია

გლუვი კუნთის კუმშვადი აქტივობა

 გლუვი კუნთის შეკუმშვა შეიძლება აღმოცენდეს დიდი ძალის მქონე ერთხელობრივი
გაღიზიანებისას.
 ერთხელობრივი შეკუმშის ფარული პერიოდი ჩონჩხის კუნთის ფარულ პერიოდთან
შედარებით მნიშველოვნად მეტია.
 ბოცვერის ნაწლავის მუსკულატურაში 0,25 -1წმს შეადგენს ,(ფარული პერიოდი)
 თვით შეკუმშვის ხანგრძლიობაც მეტია. ბოცვერის კუჭში 5წამს ,ბაყაყის კუჭში 1
წუთს და მეტს აღწევს
 ნელა მიმდინარეობს გლუვი კუნთის მოდუნება. შეკუმშის ტალღა გლუვ კუნთში ისეთივე
სიჩქარით ვრცელდება როგორც აგზნების ტალღა( 2-10სმ/წმ) გლუვი კუნთების ასეთი ნელი
შეკუმშვა მათ დიდ ძალასთან უღლდება
 გლუვი კუნთი გახანგრძლივებული შეკუმშვის გამო იშვიათ რიტმულ გაღიზიანების
დროსაც კი (ბაყაყის კუჭისთვის საკმარისია წუთში 10-12 გაღიზიანება) ადვილად გადადის
ხანგრძლივი მდგრადი შეკუმშვის მდგომარეობაში, რომელიც ჩონჩხის კუნთების ტეტანურ
შეკუშვას ჰგავს, ამ დროს გლუვი კუნთების ენერგეტიკული დანახარჯი ძაან მცირეა , რაც
განასხვავებს ჩონჩხის კუნთის ტეტანუსისგან
 შეკუმშვის რიტმის მიხდვით გლუვ კუნთში ვითარდება იზოტონური იზომეტრულ და
აუქსოტონური შეკუმშვები.
 მაგალითად სითხით სავსე ღრუ კუნთოვანი ორგანოს კედელი შეკუმშვას იწყებს, მისი
გასასვლელი კი სპინქტერითაა ჩაკეტილი, ვითარდება იზომეტრული შეკუმშვა
მიუხედავად იმისა რომ შიგნით წნევა იზრდება გლუვკუნოვანი ბოჭკოს სიგრძე მაინც
უცვლელი რჩება, ვინაიდან ღრუში მოთავსებული სითხე პრაქტიკულად უკუმშვადია.

 როდესაც გაზრდილი წნევის სიდიდე სპინქტერის გახსნას განაპირობებს, ბოჭკოები

იზოტონურ შეკუმშვაში გადადის სითხე გამოიდევნება, ბოჭკო მოკლება , ძაბვა
მუდმივი რჩება და საკმარისია ღრუდან სითხის გამოსადევნად.

მარიამ უჩაძე