-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA –(Nguyễn Minh Châu)

I - GIỚI THIỆU
1. Tác giả:
- “Nguyễn Minh Châu là nhà văn mở đườn
g tinh anh và tài năng nhất” trong nền VH VN thời kì đổi mới.
- Sáng tác của ông chia làm hai giai đoạn:
+ Trước 1975: Mang khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn.
+ Sau 1975: Mang khuynh hướng đời tư thế sự. Với những nhân vật trung tâm là những con người
trong cuộc sống mưu sinh vất vả, trong hành trình hoàn thiện nhân cách, hành trình tìm kiếm hạnh phúc
. 2. Tác phẩm:
- Tác phẩm tiêu biểu của NMC trong văn học sau 1975.
- Truyện thuộc đề tài đạo đức thế sự với những vấn đề mang tính triết luận sâu sắc thể hiện những quan điểm
của NMC về cuộc đời, con người cũng như trong nghệ thuật.
II - CÁC ĐỀ VĂN CHÍNH

1. PHÂN TÍCH HÌNH TƯỢNG NGƯỜI ĐÀN BÀ HÀNG CHÀI

1. Xuất thân:
- Sinh ra trong một gia đình khá giả.
- Vì xấu xí, lại bị rỗ mặt sau một trận đậu mùa nên không ai lấy.
- Chị về làm vợ người con trai hàng chài khi đã có mang trước.
-Từ khi theo người con trai hàng chài, cuộc sống của chị là những ngày rong đuổi trên biển. Con
thuyền nhỏ cũng chính là nhà. Rồi những đứa con lần lượt ra đời, cuộc sống nghèo khổ. Người chồng trở
nên thay đổi tính tình. Xem việc đánh vợ là một sự giải toả trong cuộc sống.
 Người phụ nữ có số phận kém may mắn.
2. Ngoại hình:
- Tác giả không trực tiếp miêu tả ngoại hình của người đàn bà mà khắc hoạ chân dung nhân vật qua cái
nhìn của nghệ sĩ Phùng.
+ Đó là một người đà bà vùng biển cao lớn, trạc ngoài bốn mươi với những đường nét thô kệch,
khuôn mặt rỗ, mệt mỏi, tái ngắt sau một đêm thức trắng kéo lưới
+ Tấm lưng áo bạc phếch, rách rưới, nửa thân dưới ướt sũng.
Cái nghèo, cái khổ, cái vất vả lam lũ thể hiện ngay ở ngoại hình người đàn bà. Hình dáng thể
hiện một cuộc đời nhiều cay đắng nghiệt ngã.
3. Tính cách: NMC không giới thiệu về tính cách của người đàn bà. Tuy nhiên, qua hành động và đặc biệt
qua câu chuyện của chị ở toà án huyện, tính cách và con người chị được thể hiện một cách rõ nét.
a. Tính cách được thể hiện qua hành động:
- Lần đầu tiên Phùng gặp người đàn bà ở bãi biển, hành động của chị khiến P. ngạc nhiên đến sững sờ:
+ Người đàn bà từ trên chiếc thuyền bước lên, chị đi đến bãi xe tăng hỏng rồi đứng lại, định đưa tay
lên sửa lại mái tóc nhưng rồi lại thôi. Chị buông thỏng tay và cặp mắt nhìn xuống chân như chờ đợi.
Người chồng tiến đến, rút thắt lưng đánh tới tấp vào chị, vừa đánh hắn vừa nghiến răng ken két và nguyền
rủa chị “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết đi cho ông nhờ”.
-> Hành động này cho thấy ở chị có một sự cam chịu, chị không hề kêu rên, không hề né tránh
cũng không trốn chạy đòn roi của chồng, dường như chị đã quen chấp nhận nó như là một phần
trong cuộc sống của chị.
+ Khi thằng Phác con chị chạy ra đánh bố, bị bố tát cho hai tát ngã dúi xuống cát, gã chồng bỏ đi về
thuyền chỉ còn lại hai mẹ con. Người đàn bà lúc này mới cảm thấy đau đớn, nước mắt dàn dụa, chị ôm
chầm lấy thằng Phác “rồi lại buông ra, chắp tay vái lấy vái để, rồi lại ôm chầm lấy”, “rồi bất ngờ người
đàn bà buông đứa trẻ ra, đi thật nhanh ra khỏi bãi xe tăng hỏng đuổi theo lão đàn ông”.
Hành động thể hiện những cung bậc cảm xúc phức tạp đang diễn ra trong tâm hồn người đàn bà:
Chị vừa thương con, vừa đau đớn nhục nhã cho bản thân mình, chị biết con thương mình nhưng chị không
muốn con bị tổn thương, chị lạy con vì không muốn con lỗi đạo với bố, cũng không muốn con vì mình mà

1
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
làm những điều dại dột. Và cuối cùng chị vẫn chạy theo gã chồng vũ phu để rồi những ngày sau đó cuộc
sống vẫn cứ thế tiếp diễn.
=> Những hành động đó của người đàn bà cho thấy chị là một người cam chịu, nhút nhát trong
con mắt của Phùng cũng như của người đọc lúc này, chị là người đàn bà nghèo khổ, thiếu hiểu biết
nên bị hành hạ đánh đập dã man vẫn không biết tự bảo vệ cho mình.
b.Tính cách còn được biểu hiện qua câu chuyện của chị tại toà án huyện:
- Thế nhưng, tất cả các vẻ cam chịu, nhút nhát, thiếu hiểu biết kia chỉ là cái vẻ bề ngoài của chị. Qua câu
chuyện của chị tại toà án mới thấy chị không hề cam chịu một cách vô lý.
- Người đàn bà được chánh án Đẩu mời đến tòa án huyện về việc gia đình. Tuy đây là lần thứ hai đến toà
án nhưng chị vẫn không thoát khỏi cái vẻ bề ngoài sợ sệt, lúng túng: thu mình vào một góc phòng, xưng hô là
con và quý toà, hành động thưa lạy,…
- Người đàn bà đau đớn đánh đổi mọi giá để không phải từ bỏ người chồng vũ phu của mình khiến Phùng
và Đẩu hết sức ngạc nhiên.
- Thấu hiểu tấm chân tình của hai người trẻ tuổi chưa hiểu hết lẽ đời, chị đành phải kể câu chuyện về cuộc
đời mình và đồng thời cũng đưa ra những lí do vì sao chị không thể từ bỏ người chồng vũ phu của mình.
- Qua câu chuyện của chị, Đẩu, P, cũng như người đọc đều có những cảm xúc mới. Rõ ràng chị không
phải là người đàn bà nhút nhát, nhu nhược như cái vẻ bề ngoài và cũng không hề cam chịu một cách vô lí:
+ Sự thay đổi đầu tiên của người đàn bà là thay đổi ngôn ngữ, thái độ. Chị không còn xưng con và quý toà
mà chuyển sang chị và gọi các chú. -> Cách xưng hô này cho thấy người đàn bà đã nhận ra Phùng và Đẩu là
những người ít kinh nghiệm trong cuộc sống, chưa hiểu hết “cái việc của người làm ăn lam lũ khó nhọc”.
+ Người đàn bà bộc lộ những suy nghĩ sâu sắc về cuộc đời khiến Phùng và Đẩu nhận ra ở chị có nhiều đức
tính tốt đẹp: thương con, hiểu và vị tha thông cảm cho người chồng, biết chắt chiu hạnh phúc đời thường.
• Chị là người phụ nữ rất mực thương con, chị chấp nhận hy sinh cuộc sống của mình cho con, chị
tâm sự “đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ không thể sống cho mình”. Niềm hạnh phúc lớn
nhất của chị là “khi được nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no”. Chị chấp nhận bị đánh, chỉ xin chồng
đánh trên bờ đừng để các con nhìn thấy, chị không muốn tâm hồn trẻ thơ của chúng bị tổn thương -> Đó là
cách ứng xử rất nhân bản của người mẹ.
• Không chỉ thương con, chị còn rất hiểu và vị tha đối với chồng. Chị cho biết “trước đây chồng tôi
là một anh con trai cục tính nhưng hiền lành” nhưng vì hoàn cảnh nghèo khổ lại đông con, gánh nặng
mưu sinh khiến người chồng trở nên dữ dằn “Bất kể lúc nào thấy khổ quá là lão xách tôi ra đánh” -> Như
vây, trong con mắt của người đàn bà người chồng vũ phu kia chỉ là nạn nhân của hoàn cảnh sống khắc
nghiệt. Chị đã nhìn nhận chồng với thái độ thấu hiểu, cảm thông, chia sẻ.
• Chị còn là người phụ nữ biết chắt chiu hạnh phúc đời thường. Đối với chị, một gia đình hạnh
phúc là một gia đình trọn vẹn các thành viên. Dù cho ở đấy vẫn có những tính cách sức mẻ, chưa hoàn
thiện. Và cũng có lúc, chị góp nhặt được hạnh phúc bên người chồng của mình mặc dù nó rất nhỏ nhoi “ở
trên thuyền cũng có lúc vợ chồng con cái chúng tôi sống hoà thuận, vui vẻ”.
=> Tóm lại, qua câu chuyện của người đàn bà ta thấy sức chịu đựng và sự hy sinh thầm lặng của chị
làm chúng ta ngỡ ngàng. Nhưng chị không hề cam chịu một cách vô lí, không hề nông nỗi, ngờ nghệch.
Trái lại, chị là người sâu sắc và thấu hiệu mọi lẽ đời. Người phụ nữ này có cuộc đời nhọc nhằn, lam lũ
nhưng biết chắt chiu hạnh phúc đời thường. Tuy ngoại hình xấu xí, thô kệch nhưng tâm hồn đẹp đẽ, thấp
thoáng bóng dáng người phụ nữ Việt Nam nhân hậu, bao dung, giàu đức hy sinh.
4. Nghệ thuật:
- Với cách xây dựng nhân vật độc đáo: Nhân vật hiện lên qua cách nhìn của nghệ sĩ Phùng, tự bộc lộ
bản thân mình qua hành động và ngôn ngữ. Chính vì vậy nhân vật hiện lên một cách khách quan.
- Ngôn từ giản dị, tự nhiên, gần gũi với đời sống hằng ngày, giàu tính triết luận. Nhà văn đã xây dựng
thành công hình tượng người đàn bà hàng chài tiêu biểu cho sự lam lũ, vất vả của con người, của người
lao động nghèo trong cuộc sống mưu sinh sau khi hoà bình lập lại.
Qua nhân vật này, NMC gửi gắm một thông điệp: Đừng bao giờ nhìn nhận cuộc đời và con người
một cách dễ dai, xuôi chiều bởi cuộc đời không hề đơn giản và con người là một sinh thể phong phú, phức
tạp. Ta phải có cái nhìn đa diện, nhiều chiều để có thể nắm bắt được bản chất của sự vật và hiện tượng.

2
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ĐỀ 2: PHÂN TÍCH NHÂN VẬT PHÙNG

1. Giới thiệu:
- Là nhân vật trung tâm của tác phẩm được nhà văn chuyển điểm nhìn trần thuật. Chính vì vậy, tất cả
những sự kiện, những nhân vật đều được hiện lên qua cái nhìn, cách kể của nhân vật Phùng.
- Phùng là nhân vật được NMC xây dựng để truyền tải những quan điểm về nghệ thuật và gởi đến
người đọc thông điệp về cuộc sống và con người
2. Phân tích:
a. Phùng là một nghệ sĩ chân chính, rất nhạy cảm trước cái đẹp:
- Tính cách này được bộc lộ rõ khi Phùng phát hiện được vẻ đẹp “đắt trời cho”: Cảnh một chiếc
thuyền lưới vó đang tiến vào bờ giữa biển trời mờ sương.
- Trong cảm nhận của Phùng thì đây là:
+ Cảnh đẹp như“một bức tranh mực tàu của danh hoạ thời cổ”,
+ Cảnh có sự hài hoà về đường nét, màu sắc, ánh sáng “mũi thuyền in một nét mơ hồ, loè nhoè vào
bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào”;
+ hài hoà về cảnh vật và con người “Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như
tượng trên chiếc mui khum khum đang tiến vào bờ”.
 Đây là “vẻ đẹp đơn giản nhưng toàn bích”.
- Đứng trước cảnh đẹp, Phùng trở nên “bối rối”, trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào”. Anh cảm
thấy chính mình vừa khám phá ra “chân lí của sự toàn thiện” và cảm thấy tâm hồn vừa được gồi rửa, trở
nên trong treo và tinh khôi.
Qua tâm trạng này của Phùng, NMC đã cho thấy niềm hạnh phúc lớn nhất của người nghệ sĩ là được
khám phá và sáng tạo ra cái đẹp.
b. Phùng không chỉ là người nghệ sĩ chân chính mà còn là người rất yêu lẽ phải, không chấp nhận
trước những bất công, bạo ngược, không làm ngơ trước cái xấu, cái ác
- Khi chiếc thuyền “đẹp như mơ” cập bờ, xuất hiện hai con người xấu xí với những hành động phi
nhân tính:
+ Đó là một người đàn ông rất xấu xí, gương mặt độc dữ cùng một người đàn bà xấu xí, thô kệch, tấm
lưng áo bạc phếch, rách rưới, gương mặt lúc nào cũng tái nhợt.
+ Người đàn ông dùng dây thắt lưng đánh tới tấp vào người đàn bà, nhưng người đàn lại bà không kêu
van, không chống trả, không chạy trốn.
+ Phùng còn chứng kiến cảnh đứa con vì muốn bảo vệ mẹ mà đã đánh lại cha của mình và bị tát dúi
mặt xuống cát
- Có lẽ bản chất người lính không cho phép Phùng làm ngơ trước cảnh tượng bất công như vậy:
+ Mấy phút đầu, Phùng ngạc nhiên “cứ đứng há hốc mồm ra mà nhìn”.
+ Sau đó, P “vứt chiếc máy ảnh xuống đất chạy nhào tới.
Hành động này của Phùng cho thấy ở anh tình yêu lẽ phải còn mạnh mẽ hơn tình yêu đối với nghệ
thuật. Điều này NMC cũng muốn gửi gắm thông điệp: Trước khi trở thành người nghệ sĩ nhạy cảm trước
cái đẹp, con người cần phải nhạy cảm trước cuộc sống, cần phải biết nhân hậu, biết bảo vệ, đấu tranh
chống lại cái xấu, cái ác trong cuộc đời.
c. Ngoài ra, trong truyện này Phùng là kiểu nhân vật tự nhận thức. Phùng có một quá trình thay đổi
nhận thức từ sau chuyến đi thực tế. - (đề 3)
3. Nghệ thuật – Đánh giá chung:
- Đặt nhân vật vào những tình huống bất ngờ, độc đáo đã làm nổi bất tính cách của nhân vật Phùng. -
Điểm nhìn tràn thuật ở ngôi thứ ba tạo nên tính khách quan. - Ngôn ngữ vừa tự nhiên, vừa giàu tính triết
luận.
NMC gửi gắm một thông điệp: mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống. Đừng bao giờ nhìn nhận cuộc
đời và con người một cách dễ giãi, xuôi chiều bởi cuộc đời không hề đơn giản và con người là một sinh thể
phong phú, phức tạp. Ta phải có cái nhìn đa diện, nhiều chiều để có thể nắm bắt được bản chất của sự vật và
hiện tượng

3
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Đề 3. PHÂN TÍCH QUÁ TRÍNH THAY ĐỔI NHẬN THỨC CỦA NGHỆ SĨ PHÙNG
VÀ CHÁNH ÁN ĐẨU

1. Giới thiệu:
- Phùng và Đẩu tuy là hai con người khác nhau. Một người là chánh án, một người là nghệ sĩ nhiếp
ảnh nhưng hành trình thay đổi nhận thức lại giống nhau.
Việc làm của cả hai đều xuất phát từ những mục đích tốt đẹp và đầy thiện chí. Song khi tiếp xúc với
thực tế, cả hai đều ngạc nhiên, ngỡ ngàng rồi vỡ ra nhiều điều mới mẻ. Cuộc đời này còn nhiều góc khuất
mà con người và nghệ thuật cần vươn tới để khám phá.
2. Phân tích:
a. Phùng: Quá trình nhận thức trải qua hai giai đoạn:
 Giai đoạn 1: Khi ở trên bãi biển:
- Để có được một tấm lịch nghệ thuật về thuyền và biển theo yêu cầu của trưởng phòng, Phùng đã tới
vùng biển từng là chiến trường cũ của anh.
- Qua mấy ngày “phục kích”, Phùng đã phát hiện ra một vẻ đẹp trời cho trên mặt biển mờ sương, vẻ đẹp
mà cả đời cầm máy có lẽ chỉ diễm phúc gặp được một lần “trước mặt tôi là một bức tranh mực tàu của
một danh hoạ thời cổ”, “Tất cả khung cảnh từ đường nét ánh sáng đều hài hoà và đẹp, một vẻ đẹp thực
đơn giản và toàn bích”.
- Phát hiện đó khiến Phùng rất xúc động “trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào”, “Trong giây phút
bối rối tôi tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh
khắc trong ngần của tâm hồn”, “khoảng khắc hạnh phúc tràn ngập”.
 Trong khoảng khắc hạnh phúc tràn ngập, P cho rằng nghệ thuật chính là cái đẹp và cái thiện.
- Thế nhưng, ít phút sau đó, khi chiếc thuyền tiến vào bờ, tất cả cái đẹp, cái toàn thiện, toàn mĩ tan biến
hết thay vào đó là mảnh đời nghiệt ngã của người đàn bà hàng chài.
- Phùng ngạc nhiên đến ngỡ ngàng trước cảnh người đàn ông đánh vợ một cách tàn nhẫn, đứa con vì
muốn bảo vệ mẹ đã bị cha tát hai tát ngã dúi xuống cát.
- Phát hiện này khiến Phùng bắt đầu ngộ ra mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời:
+ Nghệ thuật có thể bắt nguồn từ cuộc sống nhưng cuộc sống không phải lúc nào cũng đẹp.
+ Cuộc sống không đơn giản, xuôi chiều mà luôn tồn tại những mặt đối lập Đẹp - Xấu, Thiện - Ác.
Chính vì thế, khi tiếp cận đối tượng của nghệ thuật cần phải tiếp cận ở nhiều góc độ để nghệ thuật luôn
luôn hướng đến ba giá trị Chân - Thiện - Mĩ. Đây cũng chính là khát vọng nghệ thuật của NMC.
 Giai đoạn 2: Nhận thức này của Phùng càng trở nên sâu sắc hơn khi anh đối diện với người đàn
bà hàng chài tại toà án huyện:
- Phùng đã chứng kiến tận mắt nỗi khổ nhục của người đàn bà trên bãi biển. Chính vì vậy anh xuất hiện ở
đây như một nhân chứng nhằm cùng Đẩu khuyên người đàn bà li dị chồng.
- Phùng rất bất bình và ngạc nhiên, không thể nào hiểu nổi vì sao người đàn bà lại chấp nhận đánh đổi
mọi thứ để không từ bỏ người chồng vũ phu đó. Lúc này Phùng xem người đàn bà đó là một người phụ
nữ quê mùa, nghèo khổ, thiếu hiểu biết, chưa biết cách tự bảo vệ mình.
- Thế nhưng, sau khi nghe xong câu chuyện của người đàn bà, Phùng im lặng, cái im lặng của sự thấu
hiểu và thông suốt. Tất cả những khúc mắc được giải toả.
- Phùng nhận ra ở người đàn bà nhiều điều mới mẻ:
+ Chị không hề cam chịu một cách vô lí, không hề nông nỗi, ngờ nghệch. Trái lại, chị là người sâu sắc
và thấu hiểu mọi lẽ đời.
+ Người phụ nữ này có cuộc đời nhọc nhằn, lam lũ nhưng biết chắt chiu hạnh phúc đời thường.
+ Tuy ngoại hình xấu xí, thô kệch nhưng tâm hồn đẹp đẽ, thấp thoáng bóng dáng người phụ nữ Việt
Nam nhân hậu, bao dung, giàu đức hy sinh.
- Ngoài ra, Phùng còn có những nhận thức mới mẻ về Đẩu:
+ Phùng nhận ra rằng Đẩu có lòng tốt, sẵn sàng bảo vệ công lí nhưng anh chưa thực sự đi sâu vào đời
sống của nhân dân.
+ Lòng tốt là đáng quý nhưng chưa đủ, sự thấu hiểu mới là cần thiết.
4
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
- Phùng cũng nhìn nhận lại chính bản thân mình để thấy rằng mình đã quá đơn giản khi nhìn nhận
cuộc đời và con người.
Sau chuyến đi này, Phùng dường như trưởng thành hơn, thấu hiểu lẽ đời hơn, Phùng hiểu rằng:
Đừng bao giờ nhìn cuộc đời và con người một cách dễ dãi, xuôi chiều bởi cuộc đời không hề đơn
giản và con người là một sinh thể phong phú, phức tạp. Ta phải có cái nhìn đa diện, nhiều chiều để có
thể nắm bắt được bản chất của sự vật và hiện tượng.
b. Đẩu:
- Đẩu là chánh án ở toà án huyện. Ở vùng biển này, Đẩu được xem là một “vị bao công”. Đẩu có lòng
tốt, quan tâm đến cuộc sống của nhân dân. Đẩu tìm cách để bảo vệ người đàn bà, là nạn nhân của bạo
hành gia đình.
- Tin vào mục đích chân chính của mình. Đẩu mời người đàn bà hàng chài đến toà án huyện lần thứ
hai để giải quyết chuyện gia đình chị.
- Khi người đàn bà xuất hiện ở toà án huyện, Đẩu gần gũi, thân thiện rồi lên tiếng khuyên ngăn người
đàn bà “ba ngày một trận nhẹ năm ngày một trận nặng, cả nước này không có người chồng nào như hắn,
chị không sống nổi với cái lão đàn ông vũ phu ấy đâu”.
- Khi nghe người đàn bà nhất quyết van xin không chịu bỏ chồng, Đẩu hết sức ngạc nhiên và dường
như tự ái trước thái độ cố chấp của người đàn bà “Tuỳ bà! Chủ trương nguyên tắc của chúng tôi là kêu gọi
hoà thuận”.
- Nhưng sau khi nghe câu chuyện của người đàn bà, và những lí do chị đưa ra. -> Đẩu bắt đầu nhìn lại
vấn đề. Đẩu đi đi lại lại trong phòng, hai tay thọc sâu vào hai bên túi chiếc quần quân phục đã cũ. Một
cái gì vừa mới vỡ ra trong đầu “vị bao công” của cái phố huyện vùng biển. Lúc này trông Đẩu rất nghiêm
nghị và đầy suy nghĩ.
=> Có lẽ lúc này, Đẩu đã nhận ra cuộc đời của người đàn bà này không hề đơn giản và giải pháp
khuyên chị từ bỏ người chồng có vẻ không ổn và không phải là cách giải quyết tốt đẹp. Anh cũng nhận ra
điều gì đó ở chính mình, anh bảo vệ pháp luật bằng sự thông hiểu sách vở, nhưng cuộc đời còn nhiều
ngang trái mà lí thuyết sách vở chưa sáng tỏ. Người đàn bà hàng chài quê mùa nhưng thật sâu sắc khi nhìn
“suốt cả đời mình” còn anh tuy có học thức, có địa vị xã hội song thiếu thực tế, nhìn cuộc sống bằng con
mắt nông nỗi, ngây thơ.
Cũng từ đó, Đẩu nhận ra rằng: Muốn con người thoát ra khỏi đau khổ tối tăm cần phải có những giải
pháp thuyết phục chứ không chỉ bằng thiện chí hoặc có lí thuyết đẹp đẽ nhưng xa rời thực tế.

Đề 4: Giá trị hiện thực và nhân đạo trong truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa”

I. Tìm hiểu đề:

Nội dung:
a. Khái niệm giá trị hiện thực, giá trị nhân đạo
b. Giá trị hiện thực trong truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa”
* Phản ánh chân thật bức tranh đời sống phức tạp với nạn bạo hành gia đình đang ngấm ngầm diễn
ra trong đời sống người dân hàng chài
* Phản ánh chân thực số phận con người (Người phụ nữ, trẻ em) đang là nạn nhân của nạn bạo
hành gia đình.
c. Giá trị nhân đạo của truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa”
* Giá trị nhân đạo thể hiện ở tình cảm của Nguyễn Minh Châu đối với những người lao động nghèo
trong xã hội
+ Đó là sự đồng cảm, xót thương trước số phận nghèo khổ, tủi nhục của người lao động khi họ đang là
nạn nhân của bạo hành gia đình
+ Phát hiện và ngợi ca vẻ đẹp của người lao động nghèo khổ
+ Đặt ra vấn đề: cần phải giải phóng con người ra khỏi nghèo khổ, đọa đày
* Đồng thời giá trị nhân đạo còn thể hiện ở tiếng nói lên án tố cáo cái ác, cái xấu đang tồn tại
trong từng gia đình và trong xã hội
Nghệ thuật: Giá trị hiện thực và nhân đạo được thể hiện qua những hình thức nghệ thuật đặc sắc:
- Tình huống truyện độc đáo sâu sắc, có ý nghĩa khám phá và phát hiện đời sống.
5
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
- Ngôn ngữ sinh động, gần gũi với đời sống và phù hợp với tính cách nhân vật. Giọng điệu trần
thuật biến đổi linh hoạt
- Chọn ngôi kể, điểm nhìn thích hợp là cho câu chuyện trở nên gần giũ chân thực.
II. Lập dàn ý:
A. Mở bài:
- Giới thiệu vài nét về Nguyễn Minh Châu: Nguyễn Minh Châu là nhà văn “mở đường tinh anh và
tài năng nhất” trong văn học Việt Nam thời kì đổi mới.
- Giới thiệu vài nét về truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa”: Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa”
là sáng tác tiêu biểu của Nguyễn Minh Châu trong giai đoạn văn học sau 1975. Truyện ngắn thuộc đề tài đạo
đức thế sự với những vấn đề mang tính triết luận sâu sắc, thể hiện quan điểm của Nguyễn Minh Châu về cuộc
đời và con người.
- Giới thiệu vấn đề cần nghị luận: Truyện ngắn có giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc.
B. Thân bài:
1. Giải thích khái niệm:
Giá trị hiện thực là một trong ba giá trị cơ bản của một tác phẩm văn học chân chính.
Tác phẩm có giá trị hiện thực là tác phẩm phản ánh một cách chân thực hiện thực xã hội và số phận
con người. Bút pháp hiện thực đòi hỏi nhà văn không quá phô trương câu chữ, không thi vị hoá cuộc đời mà
nhà văn phải là nguời “thư kí trung thành”, ghi lại những bức tranh chân thực, sống động về con nguời và
cuộc sống, từ đó tác động đến tâm hồn người đọc khơi dậy ở họ những cảm xúc chân thành và ý thức đấu
tranh chống lại cái ác, cái xấu, xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.
 Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu thể hiện cái nhìn đậm chất hiện
thực và thấm đẫm tình cảm nhân đạo đối với con người và cuộc sống sau chiến tranh
2. Giá trị hiện thực trong truyện ngắn “Chiếc thuyến ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu.
a. Giá trị hiện thực thể hiện ở việc phản ánh chân thật bức tranh đời sống phức tạp với nạn bạo
hành gia đình đang ngấm ngầm diễn ra trong đời sống người dân hàng chài:
Tác phẩm tái hiện không gian nghệ thuật là một phố huyện vùng biển miền trung nghèo khổ.
- Miền Trung từng là một chiến trường ác liệt trong chiến tranh. Mảnh đất miền trung từng gánh chịu
biết bao đau thương nhưng bất khuất kiêng cường. Dấu ấn chiến tranh vẫn còn in đậm trên mãnh đất này qua
hình ảnh những chiếc xe tăng hỏng và chiếc xe rà phá mìn của công binh Mĩ bỏ lại.
- Nhưng hiện thực mà Nguyễn Minh Châu miêu tả trong tp không phải là hiện thực khốc liệt của chiến
tranh mà là hiện thực cuộc sống sau chiến tranh, với những bộn bề và phức tạp mới:
+ Sau gần mười năm hòa bình, mảnh đất miền trung này vẫn chưa thực sự hồi phục, đời sống còn
gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là cuộc sống của những người dân làng chài: Mặc dù cách mạng đã cấp đất
nhưng tình yêu là sự gắn bó máu thịt với biển họ không thể vào đất liền. Họ sống sống lênh đênh trên biển với
một con thuyền chật và một lũ con “Nhà nào cũng trên dưới chục đứa”
+ Và cuộc sống càng ngày càng nghèo túng, con người dường như bế tắc trong cuộc sống mưu sinh
nên sinh ra những thói hư tật xấu. Những người đàn ông lực lưỡng trên những chiếc thuyền cần phải có
những phương thức giải tỏa những uất ức đau khổ trong cuộc sống: người thì tìm đến rượu, người thì đánh vợ
một cách tàn nhẫn…
+ Trước hiện thực đau khổ đó, những người cách mạng từng cầm súng bảo vệ quê hương, nay vẫn
đang miệt mài tìm cách giải phóng con người khỏi tối tăm, đau khổ. Nhưng khi tiếp xúc với thực tế họ
đều vỡ lẽ: Cuộc đấu tranh giải phóng con người trong cuộc sống đời thường còn gay go và phức tạp và khó
nhận diện hơn cả chiến tranh.
 Có thể nói bằng ngòi bút chân thực và những trăn trở về cuôc sống, Nguyễn Minh Châu đã vẽ nên một bức
tranh hiện thực: Chính cuộc sống nghèo khổ, tối tăm là nguyên nhân dẫn đến nạn bạo hành gia đình, và từ đó
đặt ra vần đề làm thế nào để giải phóng con người ra khỏi sự nghèo khổ, tăm tối và bạo lực.
b. Giá trị hiện thực còn thể hiện ở việc phản ánh chân thực số phận của những con người đang là nạn
nhân của nạn bạo hành gia đình.
* Lồng trong bức tranh hiện thực đời sống, Nguyễn Minh Châu đã tái hiện những bức chân dung
cụ thể về con người miền biển, vất vả lam lũ:
+ Đó là một người đàn ông to lớn “tấm lưng rộng và cong như lưng một chiếc thuyền. Mài tóc tổ quạ.
Lão đi chân chữ bát, bước từng bước chắc chắn, hàng lông mày cháy nắng rủ xuống hai con mắt đầy vẻ độc
dữ”
6
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
+ Đó còn là bức chân dung của một người đàn bà “Trạc ngoài bốn mươi, thân hình quen thuộc của
người đàn bà vùng biển, cao lớn với những đường nét thô kệch. Mụ rỗ mặt. Khuôn mặt mệt mỏi sau một đêm
thức trắng vì kéo lưới, tái ngắt và dường như đang buồn ngủ”, “Tấm lưng áo bạc phếch, rách rười, nửa thân
dưới ướt sũng”
 Ngòi bút tác giả không thi vị hóa, mà đâm chất hiện thực, một hiện thực trần trụi đến xấu xí, nhưng
lại phản ánh một cách chân thực bức chân dung con người miền biển mà ngoại hình của họ đã nói lên cái
vất vả, lam lũ trong cuộc sống mưu sinh.
* Đặc biệt Nguyễn Minh Châu đã đi sâu khắc họa hiện thực cuộc sống của một gia đình hàng chài
với nạn bạo hành gia đình đang diễn ra mỗi ngày:
- Qua điểm nhìn trần thuật của nhân vật Phùng, cảnh bạo hành gia đình diễn ra một cách cụ thể, chân
thực, từng cử chỉ động tác của nhận vật được lột tả một cách chi tiết:
+ Người đàn bà từ chiếc thuyền bước xuống, đi thẳng đến chiếc xe rà phá mìn, rồi đứng lại, đưa cánh
tay lên định gãi hay sửa lại mái tóc, nhưng rồi lại buông thỏng xuống, đưa cặp mắt nhìn xuống chân như chờ
đợi.
+ lão đàn ông lập tức trở nên hùng hổ, mặt đỏ gay , lão rút trong người ra một chiếc thắt lưng của lính
ngụy ngày xưa, chẳng nói chẳng rằng lão trút cơn giận như lửa cháy bằng cách dùng thắt lưng quất tới tập vào
lưng người đàn bà. Lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két, cứ mỗi nhát quất xuống lão
lại rên rĩ bằng cái giọng đau đớn “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết đi cho ông nhờ”
- Hình ảnh đứa con xuất hiện khiến cho bức tranh hiện thực càng thêm phần đau đớn và khắc nghiệt:
+ Thắng bé chạy một mạch, như một viên đạn trên đường lao tới đích đã nhắm
+ Nó nhảy xổ vào gã đàn ông, giằng lấy chiếc thắt lưng rồi dướn thẳng người vung chiếc khóa sắt quật
vào giữa khuôn ngực trần của lão.
+ Lão đàn ông liền dang thẳng cánh cho thằng bé hai cái tát khiến thằng nhỏ lão đảo ngã dúi xuống cát.
 Bức tranh hiện thực đời sống với một cảnh hỗn loạn của một gia đình hang chài: chồng đánh vợ, con đánh
cha, cha đánh con…Có thể nói chiến tranh đã đi qua nhưng nỗi đau của con người chưa chấm dứt. Nỗi đau
không phải do bom đạn mà do chính con người và hoàn cảnh sống tạo ra.
- Và nạn bạo hành đó không phải chỉ ngày một ngày hai mà liên tục diễn ra. Ba hôm sau cảnh hỗn loạn
lại tiếp tục tái diễn và lần này căng thẳng hơn khi đứa con cầm dao định đâm bố, cũng may cô chị đã giành lại
được con dao từ tay đứa em mình.
 Dường như NMC không có bất kì một lời nhận xét nào ngoài việc miêu tả thể nhưng đằng sau bức tranh
hiện thực đó ta vẫn được được những suy tư trăn trở, những dằn vặt đau đớn của nhà văn. Có thể nói đằng sau
giá trị hiện thực là tinh thần nhân đạo thấm đẫm trong từng câu văn, trong từng bức chân dung nhân vật.
2. Giá trị nhân đạo của tác phẩm:
Giá trị nhân đạo: Tác phẩm có giá trị nhân đạo là tác phẩm thể hiện một cách sâu sắc mãnh liệt lòng yêu
thương con người, tin tưởng và ngợi ca những phẩm chất tốt đẹp của con người. Đồng thời tư tưởng nhân đạo
đòi hỏi lên án, tố cáo những thế lực áp bức bất công, chà đạp lên quyền sống và hạnh phúc của con người.
a. Tác phẩm giàu giá trị nhân đạo bởi đằng sau bức tranh hiện thực là tình cảm yêu thương mà tác giả
dành cho con người, đặc biệt là những người lao động nghèo khổ:
 Trước hết, Nguyễn Minh Châu đã thể hiện lòng xót thương, đồng cảm với số phận những con người
đang là nạn nhân của hoàn cảnh và là nạn nhân của bạo hành gia đình:
- Nhận vật người chồng chính là nạn nhân của hoàn cảnh sống khắc nghiệt. NMC vô cùng đau đớn
trước tình trạng “một anh con trai cục tính nhưng hiền lành” ngày nào giờ đây trở thành một kẻ vũ phu,
thường xuyên đánh vợ.
+ Cái giọng rên rĩ đau đớn cũa lão khi đánh vợ đã cho thấy nỗi đau, sự bế tắc của một người đàn ông trụ
cột gia đình nhưng bất lực trước hoàn cảnh: Thuyền chật, con đông, khiến vợ con có lúc “hàng tháng
trời phải ăn xương rồng luộc chấm muối”.
+ Có lẽ NMC đã nhận ra ở lão đàn ông kia có cái gì đó vừa đáng trách, vừa đang tội. Chính vì vậy lão
vẫn nhận được cái nhìn đầy cảm thông của người vợ.

7
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
- Đặc biệt NMC vừa đau đớn, vừa xót xa cho những số phận đáng thương đang là nạn nhận của
nạn bạo hành gia đình:
- Người đàn bà là nạn nhân trực tiếp gánh chịu những nỗi đau kêu trời không thấu:
+ Cuộc đời của chị chồng chất những bất hạnh: vừa thua thiệt về vẻ bên ngoài (xấu xí lại rỗ mặt sau
một trận đậu mùa) vừa vất vả trong cuộc sống mưu sinh ( gương mặt mệt mỏi, tái ngắt sau một đêm thức trắng
kéo lưới), vừa luôn phải gánh chịu những đòn roi đau đớn từ người chồng “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày
một trận nặng”
+ vậy nhưng chị lại không hề kêu rên, cũng không hề né tránh những đòn roi của chồng. Thập chí chị
còn đau đớn đánh đổi bằng mọi giá để được sống với người chồng vũ phu đó. Để rồi mỗi ngày trôi qua thể
xác lại bị hành hạ, tinh thần lại phải dày vò, đau đớn.
- Không chỉ xót thương cho thân phận người phụ nữ là nạn nhân của hoàn cảnh mà NMC còn trăn
trở day dứt với số phận của những đứa trẻ khi chúng phải thường xuyên chứng kiến những cảnh tượng
xấu xa, tàn ác:
+ NMC đã đặc biệt khắc họa hình ảnh thằng Phác, với tâm hồn sớm bị tổn thương bởi phải thưởng
xuyên chứng kiến mẹ bị đánh. Trong lòng nó nỗi hận thù đối với người cha khiến nó không còn vô tư như
những đứa trẻ cùng trang lứa.
+ Vì thương mẹ, vì muốn bảo vệ người mẹ khốn khổ, Phác đã "giận dữ và căng thẳng” lao vào người
cha như "một viên đạn trên đường lao đến đích đã nhắm”, hành động của thằng Phác "làm đau” cả hai, "như
một viên đạn bắn vào người đàn ông và bây giờ đang xuyên qua tâm hồn người đàn bà, làm rỏ xuống những
dòng nước mắt”.
+ Lần thứ hai thằng Phác giấu một "con dao găm sáng loáng” trong cạp quần. Nó muốn bảo vệ mẹ
bằng những hành động bạo lực trái đạo với cha. Nếu không có cô chị giành lấy con dao, không biết nó đã gây
ra tội ác gì?
+ Chưa hết, từ khi biết Phùng biết mọi chuyện trong nhà nó, thằng Phác "thù ghét” Phùng (ba lần nhà
văn dùng đúng một từ "thù ghét” - "đâm ra thù ghét”, "hết sức thù ghét”, "đầy một sự thù ghét” - cho phản
ứng của thằng Phác).
+ Từ một "thằng bé thông minh và dễ thương”, Phác "đã hoàn toàn biến thành một đứa trẻ độc ác và
hỗn láo, nó hét lên trước mặt tôi bằng giọng the thé đầy giận dữ: "Hãy cút đi! Cút đi!”. Phản ứng tuy trẻ con,
có thể hiểu được, thậm chí có thể thông cảm được nhưng quả là ái ngại và không khỏi âu lo khi một phiên bản
của lão đàn ông man rợ đang dần xuất lộ, "cái thằng con từ tính khí đến mặt mũi giống như lột ra từ cái lão
đàn ông đã từng hành hạ mụ, và không khéo sẽ hành hạ mụ cho đến chết”.
 Nguyễn Minh Châu vừa cảm thông, vừa đau đớn, băn khoăn trăn trở trước tình trạng con người
đang dần dần bị hủy hoại nhân cách bởi hoàn cảnh sống khắc nghiệt. Qua tác phẩm NMC đã dấy lên trong
lòng người đọc nỗi xót thương pha lẫn nỗi lo âu về tình trạng phụ nữ và trẻ em bị ngược đãi, về nguy cơ trẻ
em sớm nhiễm thói vũ phu, thô bạo do bị tổn thương tâm hồn, đánh mất niềm tin vào cuộc sống.
a2. Không chỉ đồng cảm với số phận con người mà NMC còn phát hiện ra ở những người lao động
nghèo khổ những vẻ đẹp ẩn sâu trong tâm hồn họ
* Trước hết là vẻ đẹp tâm hồn của người đàn bà hàng chài:
Dù vẻ bên ngoài xấu xí, dù trãi qua nhiều nỗi đau với số phận thiệt thòi kém may mắn, nhưng NMC
vẫn nhìn ra ở người đàn bà những vẻ đẹp đáng quí:
+ Đó là vẻ đẹp của một tấm lòng người mẹ rất mực thương con, chị chấp nhận hi sinh cuộc sống của
mình cho con, chị tâm sự “Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ không thể sống cho mình”. Niềm
hạnh phúc lớn nhất của chị là “khi được nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no”. Chị chấp nhận bị đánh, chỉ
xin chồng đánh trên bờ, đừng để các con nhìn thấy, chị không muốn tâm hồn trẻ thơ của chúng bị tổn
thương. Đó là một cách ứng xử rất nhân bản của người mẹ.
Và người đọc thực sự xúc động bởi vẻ đẹp của tình mẫu tử thiêng liêng: Khi thằng Phác xông vào
đánh cha nó thì người đàn bà mếu máo gọi tên Phác, ôm lấy con, vái con, còn cậu bé " lặng lẽ đưa mấy ngón
tay khẽ sờ trên khuôn mặt mẹ, như muốn lau đi những giọt nước mắt". Có lẽ phải đau đớn, hoảng sợ đứa con
có chuyện gì lắm, một người mẹ mới chắp tay "vái lấy vái để" đứa con mình. Còn đứa con thương xót mẹ
nhưng nhỏ bé, bất lực, không ngờ muốn bảo vệ mẹ lại làm mẹ khổ hơn nên chỉ biết an ủi bằng những ngón tay
vụng về.
+ Không chỉ thương con, Người đàn bà còn rất hiểu và vị tha đối với chồng. Chị cho biết “trước đây
chồng tôi là một anh con trai cục tính nhưng hiền lành”, nhưng vì hoàn cảnh nghèo khổ lại đông con nên trở
8
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
nên dữ dằn “bất kể lúc nào thấy khổ quá là lão xách tôi ra đánh”.  Như vậy trong con mắt của người đàn
bà, người chồng vũ phu kia chỉ là nạn nhân của hoàn cảnh sống khắc nghiệt, điều đó cho thấy người đàn bà đã
nhìn nhận chồng mình với một thái độ thấu hiểu cảm thông chia sẽ
+ Chị còn là người phụ nữ biết chắt chiu hạnh phúc đời thường, Đối với chị một gia đình hạnh phúc là
một gia đình trọn vẹn các thành viên, cho dù ở đấy vẫn có những tính cách sứt mẻ chưa hoàn thiện. Và cũng
có lúc chị góp nhặt được hạnh phúc bên người chồng của mình mặc dù nó rất nhỏ nhoi “ Ở trên thuyền cũng
có lúc vợ chồng con cái chúng tôi được hoà thuận, vui vẻ”
 NMC là nhà văn luôn đi tìm hạt ngọc ẩn dầu trong tâm hồn con người, và người đàn bà hàng chài chính là
một hạt ngọc mà ông đã tìm được trên mảnh đất miền trung nghèo khổ này. dù có trãi qua biết bao cay đắng
của cuộc đời, hạt ngọc đó vẫn không thể bị vùi lấp. Chị là sự kết tinh những phẩm chất tốt đẹp của người phụ
nữ Việt Nam bao đời nay.
a3. Giá trị nhân đạo còn thể hiện ở ý nghĩa triết lý sâu sắc của tác phẩm:
Qua tác phẩm nhà văn muốn đặt ra vấn đề làm thế nào để bảo vệ quyền sống của con người, đem lại
hạnh phúc và cuộc sống ấm no cho họ. Làm thế nào để giải thoát cho người phụ nữ và trẻ em khỏi nạn bạo
hành gia đình, làm thế nào để tạo một môi trường tốt nhất cho trẻ em được học tập và hoàn thiện nhân cách.
 Đó chính là những suy tư trăn trở của nhà văn và cũng là giá trị nhân đạo của tác phẩm
b. Bên cạnh tình yêu thương trăn trở về cuộc sống và số phận của con người, Giá trị nhân đạo của tác
phẩm còn thể hiện ở sự tố cáo, lên án cái ác cái xấu vẫn đang tồn tại trong từng gia đình và trong xã hội
Mặc dù hiểu người đàn ông là nạn nhân của hoàn cảnh, nhưng NMC vẫn lân án hành vi bạo hành của
gã. Dù cuộc sống có khó khăn, nghèo khổ nhưng bạo hành gia đình không phải là một biện pháp để khiến
cuộc sống khấm khá hơn.
Qua tác phẩm nhà văn muốn rung hồi chuông cảnh báo về tình trạng bạo hành, cái ác, cái xấu đang len
lõi vào cuộc sống của từng gia đình, cần phải bài trừ và chấm dứt nó.
Nghệ thuật: Giá trị hiện thực và nhân đạo được thể hiện qua những hình thức nghệ thuật đặc sắc:
- Tình huống truyện độc đáo sâu sắc, có ý nghĩa khám phá và phát hiện đời sống.
- Giọng điệu trần thuật biến đổi linh hoạt Ngôn ngữ sinh động, gần gũi phù hợp với tính cách nhân vật.
- Chọn ngôi kể, điểm nhìn thích hợp là cho câu chuyện trở nên gần giũ chân thực.
C. kết bài:
-Khẳng định lại: Tp có giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo sâu sắc
- Qua tác phẩm chúng ta hiểu hơn tâm hồn trẻ con, cũng như trách nhiệm đối với chúng; hiểu rõ hơn
những nhọc nhằn, đắng cay, được mất của con người, giữa cuộc đời đầy rẫy những đổi thay, để chúng ta nhận
biết, quí trọng, nâng niu lòng nhân ái, luôn vươn tới cái đẹp, giữ vững niềm tin vào cuộc sống, vững bước đi
trong cuộc đời.