ANTYBIOTYKI ODDZIAŁUJĄCE

NA SYNTEZĘ BIAŁEK
MECHANIZMY:
 makrolidy, linkozamidy, oksazolidynony, chloramfenikol i
streptograminy, pleuramutyliny – odwracalne wiązanie z
podjednostką rybosomalną 50S
 aminoglikozydy, tetracykliny, glicylocykliny, fluorocykliny –
wiązanie się z podjednostką 30S rybosomu
 kwas fuzydowy – hamuje aktywność GTP-azy czynnika G
 mupirocyna – hamuje syntetazę izoleucynową t-RNA

MAKROLIDY
Podział
 pierścień 14-członowy: erytromycyna, klarytromycyna,
roksytromycyna
 pierścień 16-członowy: spiramycyna
 azalid z pierścieniem 15-członowym: azytromycyna
Charakterystyka
 antybiotyki bakteriostatyczne
 wyw. efekt immunomodulujący
 wszystkie poza azytromycyną są inhibitorami CYP – uwaga na
interakcje
Spektrum:
 G(+): paciorkowce, gronkowce, E. rhusiopathiae, B. anthracis,
C. tetani, promieniowce
 G(-): Neisseria, B. pertussis, M. catarrhalis, C. jejuni, T.
pallidum, Haemophilus (tylko klarytromycyna i azytromycyna)
 atypowe: Chlamydia, Mycoplasma, Uroplasma, Legionella
Wskazania:
 zakażenia układu oddechowego: I wybór przy bakteriach
atypowych, następny wybór po betalaktamach w reszcie
przypadków
 zakażenia tkanek miękkich wyw. paciorkowcami i gronkowcami
 I wybór w krztuścu
  zakażenia przenoszone drogą płciową, ale nie rzeżączka
 toksoplazmoza – spiramycyna
 alternatywne leczenie na początku boreliozy – azytromycyna
 zakażenie Mycobacterium avium chorych na AIDS
 eradykacja H. pylori (coraz b. oporna na klarytromycynę)
 profilaktyka przedzabiegowa: erytromycyna
Działania niepożądane
 nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha (szczególnie
erytromycyna)
 reakcje alergiczne
 cholestatyczne zapalenie wątroby – erytromycyna
 wydłużanie QT – klarytromycyna
 przejściowe zaburzenia słuchu
 zapalenie trzustki, hiperglikemia – pojedyncze przypadki

LINKOZAMIDY (linkomycyna i klindamycyna)

Charakterystyka
 bakteriostatyczne
 budowa aminokwasu
Spektrum:
 tlenowe G+ (paciorkowce, pneumokoki, gronkowce)
 beztlenowce (Bacteroides, Prevotella, Fusobacterium)
 nie działają na tlenowe G-
Wskazania
 alternatywa dla betalaktamów w przypadku
gronkowców/paciorkowców
 łącznie z betalaktamami w zakażeniach skóry i tk. miękkich
przez S. pyogenes (zmniejszają produkcję toksyn)
 zachłystowe zapalenie płuc
 zakażenia brzuszne i ginekologiczne beztlenowcami (i inne
zakażenia o etiologii beztlenowcowej)
 zakażenia kości i stawów
 trądzik (klindamycyna miejscowo)
Działania niepożądane
 najczęściej objawy ze strony prz. pokarmowego (zak. C. difficile
  reakcje alergiczne
 neutropenia

CHLORAMFENIKOL
Charakterystyka
 bakteriostatyczny (w wysokich stężeniach bakteriobójczy wobec
niektórych bakterii)
 w PL tylko maść 1 lub 2%
 lek lipofilny
Spektrum:
 tlenowe i beztlenowe; G+ i G-
 Chlamydia, Leptospira, Mycoplasma, Rickettsia, Treponema
 szczepy oporne: wśród Salmonella i Shigella
 niewrażliwe: P. aeruginosa, Nocardia
Wskazania:
 preparaty miejscowe: zakażenia skóry i błony śluzowej (np.
oka); w PL miejscowe leczenie ropnych chorób skóry gdy
bakterie są oporne na inne antybiotyki
 podanie ogólnoustrojowe tylko w zagrażających życiu
przypadkach (ZOMR, sepsa, dur brzuszny, zapalenia kości i
stawów, ropne zapalenie mięśni u dzieci w biednych krajach)
Działania niepożądane
 lek działa na komórki ssaków, zwłaszcza linie erytroblastyczną
 objawy alergiczne
 zapalenie n. wzrokowego, zawroty i bóle głowy, zaburzenia
psychiczne
 nadkażenie drożdżakami
 zespół szarego dziecka: spowodowany upośledzeniem
sprzęgania i wydalania leku
 reakcje hematologiczne: niedokrwistość, retikulocytopenia,
neutropenia, trombocytopenia, supresja szpiku, hipoplazja
szpiku i ostra białaczka mielocytarna
 bardzo rzadko: niedokrwistość aplastyczna
STREPTOGRAMINY
Charakterystyka
  dalfoprystyna + chinuprystyna (7:3)
 tylko i.v.
 w PL już nie stosowany
 działanie przeciwbakteryjne
 inhibitory CYP3A4 (interakcje!)
 nasilają działanie leków wydłużających QT
Spektrum
 tlenowe i beztlenowe G+
 G+ wielolekooporne:
o MRSA i gronkowce koagulazo-
o S. pneumoniae (szczepy odporne na makrolidy i
betalaktamy)
o Clostridioides
o Enterococcus faecium (bakteriostatycznie – gdy oporny na
wanko/erytro/gentamycynę)
Wskazania
 ciężkie zakażenia wrażliwymi bakteriami (zwłaszcza E. faecium)
 wskazania jak linezolid (ale bez przewagi nad nim)
Działania niepożądane
 zaburzenia wątroby
 zaburzenia hematologiczne
 wzrost stężenia mocznika i kreatyniny
 bóle stawów i mięśni
 wzrost aktywności kinazy fosfokreatynowej

OKSAZOLIDYNONY
Przedstawiciele
 linezolid – największe doświadczenie
 tedyzolid – tylko zakażenia skóry i tk. podskórnej
Charakterystyka
 bakteriostatyczny
 stosowanie p.o. i i.v.
 interakcje z lekami: może powodować zespół serotoninowy i
jest potencjalnym MAO-I
Spektrum
  wąskie – tylko G+
 MRSA, paciorkowce niewrażliwe na penicyliny, enterokoki
niewrażliwe na wankomycynę (VRE)
 niektóre Mycobacterium
 in vitro: Legionella, Chlamydophila i Mycoplasma (brak
potwierdzenia skuteczności klinicznej)
Wskazania
 leczenie szpitalne
 zapalenia płuc i zakażenia skóry
Działania niepożądane
 zwykle dobrze tolerowany
 najczęściej biegunka, ból głowy, nudności i wymioty
 zaburzenia hematologiczne
 neuropatie obwodowe (w tym n. wzrokowego)

PLEURAMUTYLINY (lefamulina)
Charakterytsyka
 i.v. i p.o.
 interakcje (!) z lekami wpływającymi CYP3A
 nie stosować z lekami wydłużającymi QT
Spektrum:
 S. pneumoniae, S. aureus, H. influenzae, L. pneumophila, M.
pneumoniae, Ch. pneumoniae
Wskazania:
 pozaszpitalne zapalenie płuc u dorosłych
Działania niepożądane:
 biegunka, nudności, wymioty
 ból głowy, bezsenność
 wzrost enzymów wątrobowych
 hipokaliemia
 migotanie przedsionków, wydłużenie QT
AMINOGLIKOZYDY
Charakterystyka
 bakteriobójcze
  transport do komórki wymaga metabolizmu tlenowego –
działają tylko na tlenowce
 są standardem terapii IZW w leczeniu skojarzonym
 nie stosować dłużej niż 7 dni (poza IZW)
Generacje:
1. znaczna oto- i nefrotoksyczność
 streptomycyna (gruźlica)
 neomycyna (miejscowo skóra i przewód pokarmowy –
dekontaminacja przed zabiegiem; encefalopatia
wątrobowa)
2. bardziej oporne na enzymy unieczynniające, podawane
ogólnoustrojowo
 gentamycyna (i.v. i.m. i okulistyka)
 tobramycyna (inhalacja na P. aeruginosa w
mukowiscydozie, dostępna też do oczu, jako maść i i.v.)
 amikacyna (i.v. i okulistyka)
3. oprócz tego jest też netilmicyna i plazomycyna
Spektrum:
 tylko tlenowce
 G(-) – najsilniej działa amikacyna i netilmicyna: E. coli, Klebsiella,
Enterobacter, Proteus, Serratia, P. aeruginosa, Acinetobacter,
Neisseria, Brucella
 G(+): gronkowce, paciorkowce, enterokoki, M. tuberculosis
(streptomycyna)
 plazomycyna – skuteczna na Enterobacterales opornych na
karbapanemy; stosowana w zakażeniach dróg moczowych
Działania niepożądane
 nieoliguryczna ostra niewydolność nerek
 ototoksyczność
 nasilenie miastenii u chorych (u zdrowych mogą dać objawy
miastenii w dużych dawkach)
 często nadwrażliwość, zwłaszcza po podaniu miejscowym
TETRACYKLINY
Przedstawiciele
 doksycyklina
  tetracyklina
 limecyklina – leczenie trądziku
 oksytetracyklina – tylko miejscowo
 chlorotetracyklina – tylko miejscowo
Charakterystyka
 bakteriostatyczne
 powodują przebarwienia zębów i kośćca w okresie rozwoju
(tworzą stałe kompleksy z wapniem)
 należy unikać nasłonecznienia i promieni UV (fotosensytyzacja)
 przeciwwskazane w ciąży
Spektrum:
 paciorkowce i gronkowce, Clostridium, Actinomyces,
Propionibacterium
 Neisseria, Haemophilus, Pasteurella, Vibrio cholerae, Brucella,
Rickettsia, Borrelia, Fusobacterium,
 atypowe: Chlamydia, Mycoplasma, Ureaplasma, Treponema,
 i inne drobnoustroje: Entamoeba, Plasmodium falciparum
Wskazania
 zapalenia płuc bakteriami atypowymi
 choroby weneryczne
 zakażenia żołądkowo-jelitowe
 zakażenia skóry i tkanek miękkich, w tym ciężkie postacie
trądziku
 borelioza
 gorączka plamista
Działania niepożądane
 reakcje alergiczne
 zaburzenia rozwoju kośćca i nadkażenie
 fotosensytyzacja
 hepatotoksyczność
 nasilają miastenie
GLICYLOCYKLINY (tygecyklina)
Charakterystyka
 przeciwbakteryjna
 pochodna minocykliny
  jest sposobem na odzyskanie utraconej skuteczności tetracyklin
(przełamuje oporność bakterii)
Spektrum
 gronkowce (w tym MRSA), paciorkowce, VRE, C. difficile
 większość Enterobacteriaceae, Acinetobacter
 beztlenowce
 Mycoplasma, Chlamydia, Ureaplasma
 Mycobacterium, ale bez tuberculosis
 nieskuteczne wobec P. aeruginosa
Wskazania
 powikłane zakażenia skóry i tk. miękkich
 powikłane zakażenia wewnątrzbrzuszne
Działania niepożądane
 nudności, wymioty
 fotosensytyzacja
 wzrost ciśń. śródczaszkowego
 OZT
 upośledzenie czynności wątroby

FLUOROCYKLINY (erawacyklina)
Charakterystyka
 w przeciwieństwie do tygecykliny nie jest substratem dla pompy
MepA u S. aureus
 odporna na enzymy unieszkodliwiające aminoglikozydy
 substrat dla CYP3A4 (interakcje)
Spektrum:
 E. coli, Klebsiella, Enterococcus, S. aureus, S. viridans
 nie działa na P. aeruginosa
Wskazania:
 powikłane zakażenia wewnątrzbrzuszne dorosłych (i.v.)
Działania niepożądane
 nudności i wymioty
 zapalenie żył w miejscu podania

KWAS FUSYDOWY
Charakterystyka
 budowa podobna do steroidów
 bakteriostatyk
 w PL tylko maści i kremy
Spektrum:
 wszystkie szczepy S. aureus
 S. epidermidis, paciorkowce, Corynebacterium, Neisseria,
niektóre Clostridium
Wskazania
 miejscowe lub ogólnoustrojowe leczenie zakażeń głównie o
etiologii S. aureus

MUPIROCYNA
Charakterystyka
 podanie miejscowe
 bakteriobójczy
Spektrum:
 tylko G+
 zwłaszcza wszystkie szczepy S. aureus i Str. pyogenes
Wskazania:
 maść do nosa w celu eradykacja MRSA (np. przed zabiegiem)
 po podaniu na nieuszkodzoną skórę prawie się nie wchłania