THUỐC CHEN BETA

Tóm tắt
Thuốc chẹn beta được chứng minh trong điều trị bệnh tim mạch, giảm tỉ lệ tử
vong và bệnh tật. Phần lớn các thuốc chẹn beta hấp thu tốt qua đường uống. Thuốc
chẹn beta thế hệ thứ ba có thêm tác dụng dãn mạch. Hiện tại, thuốc chẹn beta sử dụng
trong nhiều chỉ định bệnh tim mạch. Bằng chứng mạnh nhất trong chỉ định điều trị suy
tim tâm thu, sau nhồi máu cơ tim. Chẹn beta hiện tại cũng được khuyến cáo là thuốc
đầu tiên trong điều trị tăng huyết áp trong các Hướng Dẫn mới.
Trong bài viết này, Chúng tôi viết về đặc điểm dược học và các chỉ định lâm
sàng, nghiên cứu và các khuyến cáo về thuốc chẹn beta thế hệ mới.
1.Tổng quan
Thuốc Chẹn beta lần đầu tiên được Ngài James Black phát hiện ở Anh năm
1962 và Ngài James Black được trao giải Nobel Y học năm 1988 cho phát minh này.
Chẹn beta là 1 trong 4 nhóm thuốc được chứng minh giảm tỉ lệ tử vong và
bệnh tật ở bệnh nhân tim mạch, 3 nhóm khác là: ức chế men chuyển (ức chế thụ thể
angiotensin II), statin, chống ngưng tập tiểu cầu.
Có 3 thế hệ thuốc chẹn beta (Bảng 1): 1) Thế hệ thứ nhất: thuốc không chọn
lọc lên tim (ức chế cả thụ thể beta 1 và beta 2); 2) Thế hệ thứ 2: thuốc chọn lọc lên
tim (chỉ ức chế thụ thể beta 1 chủ yếu ở tim); 3) Thế hệ thứ 3: thêm tác dụng dãn
mạch[1].

Bảng 1. Các thế hệ thuốc chẹn beta[1]

Đặc điểm Thuốc

Propranolol, Timo
Thế hệ 1 Không chọn lọc + Không dãn mạch
Nadolol, Sotalol

Atenolol, Bisopro
Thế hệ 2 Chọn lọc thụ thể beta 1
Metoprolol

Dãn mạch + Không chọn lọc Carvedilol, Bucin

Thế hệ 3
Dãn mạch + Chọn lọc thụ thể beta 1 Nebivolol

2.Các khuyến cáo điều trị thuốc chẹn beta trong bệnh tim mạch
Bảng 2. Các khuyến cáo điều trị thuốc chẹn beta trong bệnh tim mạch

Chỉ Mức độ
Khuyến cáo
định bằng chứng

Tăng huyết áp

Hướng Dẫn của Hiệp

Chẹn beta chỉ định điều trị khởi đầu hoặc
hội tim mạch Châu Âu I A
phối hợp ở bệnh nhân tăng huyết áp
2013[2]

Ø > 60 tuổi: chẹn beta điều trị phối hợp

Hướng Dẫn của Hiệp ở bệnh nhân tăng huyết áp.
hội tăng huyết áp Ø ≤ 60 tuổi : Chẹn beta chỉ định điều trị
Canada 2015[3] khởi đầu hoặc phối hợp ở bệnh nhân tăng
huyết áp

Suy tim

Chỉ định chẹn beta cho tất cả bệnh nhân

Hướng Dẫn của Hiệp
có suy tim hoặc tiền sử suy tim có phân
hội tim mạch và trường
xuất tống máu giảm(<40%), ngoại trừ I A
môn tim mạch Hoa Kỳ
chống chỉ định, để giảm tỉ lệ tử vong và
năm 2013[4]
bệnh tật.

Chẹn beta chỉ định ở tất cả bệnh nhân suy

Hướng Dẫn của Hiệp
tim có phân xuất tống máu giảm(<40%)
hội tim mạch Châu Âu I A
để giảm tỉ lệ nhập viện do suy tim và tử
năm 2012[5]
vong.

Bệnh mạch vành

Chẹn beta chỉ định ở tất cả bệnh nhân

Hướng Dẫn của Hiệp
trong và sau hội chứng mạch vành cấp có
hội tim mạch và trường
chức năng thất trái bình thường hoặc I B
môn tim mạch Hoa Kỳ
phân xuất tống máu giảm, nếu không có
năm 2012 [6]
chống chỉ định.

3. Những ưu điểm của thuốc chẹn beta thế hệ mới

Thuốc chẹn beta thế hệ mới đặc biệt là Nebivolol, một thuốc chẹn beta thế hệ thứ 3 có
những ưu điểm:
+ Tác dụng dãn mạch qua Nitric Oxide: Hiệu quả hơn trong điều trị tăng huyết
áp, giảm phì đại thất trái.
+ Chọn lọc thụ thể beta-1 rất cao: giảm tác dụng phụ ở bệnh nhân COPD. Ít
gây rối loạn chuyển hoá đường và mỡ.
+ Không làm giảm khả năng cương dương ở nam giới
3.1.Tác dụng dãn mạch qua Nitric Oxide
Nitric Oxide được sinh ra ở lớp nội mạc mạch máu, có tác dụng giảm kết dính và giảm
viêm ở thành nội mạc. Quá trình này sẽ ngăn chẹn rối loạn chức năng nội mạc mạch
máu, tăng dãn mạch, có tác dụng giảm huyết áp và giảm khối thất trái, cải thiện xơ
cứng mạch máu. Nebivolol tạo ra Ntiric Oxide qua việc kích thích thụ thể beta-3, sự
sản xuất Nitric Oxide xảy ra ở cả mạch máu và tim[7].
Nitric Oxide sản xuất tại nội mạc mạch máu làm giãn mạch dẫn đến tăng dòng máu
đến các cơ làm tăng sự hấp thụ đường và kích thích insulin. Vì vậy, các chẹn thụ thể
beta thế hệ mới có tác dụng giãn mạch có tác dụng làm giảm đề kháng insulin [12],
Nghiên cứu lâm sàng cho thấy: chỉ số nhạy cảm insulin tăng hơn ở nhóm bệnh nhân
dùng thuốc chẹn beta thế hệ mới có dãn mạch (như Nebivolol) so với nhóm không có
tính chất dãn mạch[13].
Nghiên cứu SENIORS, ngẫu nhiên, mù đôi, đa trung tâm, có nhóm chứng, gồm 2128
bệnh nhân tuổi trung bình 76 tuổi, có phân xuất tống máu giảm<35% hoặc suy tim,
được điều trị bằng Nebivolol hoặc giả dược. Kết quả cho thấy: giảm tỉ lệ tử vong do
mọi nguyên nhân ở nhóm điều trị Nebivolol so với nhóm giả dược; Đồng thời tỉ lệ tác
dụng phụ hoặc cần ngưng thuốc tương giữa 2 nhóm[17].
3.2.Chọn lọc thụ thể beta-1
Các thuốc chọn lọc thụ thể beta-1 ưa thích sử dụng hơn ở bệnh nhân: bệnh phổi mạn
tính, hút thuốc lá, đái tháo đường có sử dụng insulin, và dự phòng đột quỵ[1].
Bệnh nhân điều trị thuốc chọn lọc chẹn beta-1 có độ thay đổi huyết áp tâm thu ít hơn
so với nhóm bệnh nhân điều trị thuốc chẹn beta không chọn lọc. Do đó, giảm tỉ lệ đột
quỵ ở nhóm bệnh nhân dùng thuốc chọn lọc chẹn thụ thể beta-1 so với nhóm dùng
chẹn thụ thể beta thế hệ cũ [8].
Hai phân tích gộp[9][10], bệnh nhân điều trị thuốc chẹn chọn lọc thụ thể beta-1 có
bệnh kèm COPD, kết quả cho thấy không có sự khác biệt về tiến triển nặng COPD
giữa nhóm điều trị và Placebo.
Thuốc chẹn beta thế hệ thứ nhất có thể làm tăng Triglyceride và giảm HDL-
Cholesterol máu. Điều này được giải thích qua cơ chế: Thuốc ức chế thụ thể beta sẽ
ức chế hoạt động của men lipoprotein lipase, sự giảm hoạt động của men lipoprotein
lipase sẽ làm tăng triglyceride và giảm HDL. Do đó, các thuốc ức chế chọn lọc thụ thể
beta-1 ít ảnh hưởng lên chuyển hoá lipid qua cơ chế này[11].
3.3.Không có tác dụng phụ làm giảm khả năng cương dương ở nam giới
Rối loạn cương dương thường xảy ra trên bệnh nhân nam giới tăng huyết áp, thường
do tác dụng phụ của thuốc điều trị tăng huyết áp trong đó có thuốc chẹn thụ thể beta.
Nitric oxide đóng vai trò chủ yếu của chức năng cương dương qua trung gian sự dãn
cơ xốp của thể hang[14]. Các thuốc chẹn thụ thể beta thế hệ thứ 3 có tác dụng dãn
mạch qua cơ chế tăng phóng thích Nitric Oxide làm tăng khả năng cương dương.
Nghiên cứu trên 131 người đàn ông điều trị tăng huyết áp[15]: số giai đoạn hài lòng
trong quan hệ tình dục không thay đổi ở bệnh nhân trước và sau điều trị Nebivolol.
Kết quả tương tự cũng được kết luận ở bệnh nhân sau mổ bắc cầu mạch vành có dung
Nebivolol[16].
4.Kết Luận
Chẹn thụ thể beta là nhóm thuốc quan trọng trong điều trị bệnh tim mạch: tăng huyết
áp, suy tim, bệnh mạch vành. Tuy nhiên, những bận tâm về tác dụng phụ và dung nạp
của thuốc làm giới hạn sử dụng thuốc trong thực hành lâm sàng. Tính chất dược lý
học của thuốc chẹn beta thế hệ mới làm cải thiện quả lâm sàng, tăng tính dung nạp,
giảm tác dụng phụ. Kết quả được chứng minh qua các nghiên cứu lâm sàng.
Nebivolol là chẹn beta thế hệ thứ ba có ưu điểm dãn mạch qua cơ chế tăng tiết Nitric
oxide, và có tính chọn lọc thụ thể beta-1 ở tim rất cao làm cho thuốc có hiệu quả cao
trong điều trị bệnh tim mạch cũng như giảm tác dụng phụ, tăng tính dung nạp thuốc.