Họ và tên: Phạm Vũ Ngọc Minh – 12A10

ĐỀ 1: CẢM NHẬN BỐN KHỔ THƠ ĐẦU CỦA BÀI THƠ “SÓNG”
TỪ ĐÓ NHẬN XÉT VỀ QUAN NIỆM MỚI MẺ VÀ HIỆN ĐẠI VỀ
TÌNH YÊU CỦA TÁC GIẢ XUÂN QUỲNH.
A. Mở bài
- Giới thiệu tác giả, tác phẩm: Xuân Quỳnh là một trong những nhà thơ tiêu biểu
của thế hệ các nhà thơ trẻ thời kì chống Mĩ cứu nước. Thơ Xuân Quỳnh là tiếng
lòng của tâm hồn người phụ nữ nhiều trắc ẩn: vừa hồn nhiên tươi tắn vừa chân
thành đằm thắm, luôn da diết trong khát vọng về hạnh phúc bình dị đời thường.
“Sóng” là sáng tác tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của nữ thi sĩ Xuân Quỳnh,
một trong những bài thơ thành công nhất của Xuân Quỳnh về đề tài tình yêu.
Mượn hình tượng sóng, tác giả đã diễn tả một cách sinh động những cung bậc tình
yêu và khát khao mãnh liệt của người con gái khi yêu. Bài thơ cũng bộc lộ vẻ đẹp
tâm hồn vừa mang nét đằm thắm, dịu dàng, thủy chung, truyền thống, vừa mãnh
liệt, đầy chủ động, đầy táo bạo của người phụ nữ hiện đại.
- Giới thiệu đoạn trích, VĐNL: Đoạn trích sau đây thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của
người con gái đang yêu với những khát vọng được khám phá bản thân, được thấu
hiểu đến tận cùng của tình yêu:
“Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể

Ôi con sóng ngày xưa

Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ

Trước muôn trùng sóng bể

 Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên?

Sóng bắt đầu từ gió

Gió bắt đầu từ đâu?
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau.
B. Thân bài
1/ Nêu xuất xứ, hoàn cảnh cảnh sáng tác của bài thơ, vị trí đoạn trích
- Bài thơ “Sóng” được sáng tác năm 1967 in trong tập “Hoa dọc chiến hào”
(1968). Tác phẩm như một bông hoa tươi đẹp khoe sắc giữa chiến hào đầy bom
đạn, như một giai điệu nhẹ nhàng đắm say giữa hai bản hùng ca của dân tộc những
năm tháng kháng chiến chống Mĩ. Đoạn trích trên thuộc phần đầu của bài thơ.
2/ Khái quát nội dung của đoạn trích và xác định các luận điểm
* Giới thiệu hai hình tượng “sóng” và “em” trong bài thơ: Bài thơ là sự vận động
và phát triển song hành của hai hình tượng “sóng” và “em”. “Em” là cái tôi trữ tình
của nhà thơ, là hình tượng được miêu tả trong những cung bậc của tình yêu.
“Sóng” là hình tượng nghệ thuật được Xuân Quỳnh sáng tạo để diễn tả những cảm
xúc tâm trạng, những sắc thái tình cảm vừa phong phú vừa phức tạp của một trái
tim phụ nữ đang rạo rức, khao khát yêu thương. “Sóng” chính là hình ảnh ẩn dụ
cho trái tim người phụ nữ đang yêu, là sự hóa thân, phân thân của “em”... Đặc biệt,
hai hình tượng ấy khi phân đôi khi hòa nhập, vừa soi chiếu sự tương đồng, vừa âm
vang cộng hưởng. Trái tim người phụ nữ đang yêu soi vào sóng để nhận ra mình,
thông qua sóng để thể hiện những rung động, đam mê, khao khát.
* Khái quát nội dung bốn khổ thơ: Trong bốn khổ thơ đầu của bài thơ, nhân vật trữ
tình đã soi vào sóng để tự nhận thức những đặc tính, những phẩm chất, những
trạng thái tâm lý bí ẩn riêng tư, đầy giới tính của một trái tim người phụ nữ đang
say đắm trong tình yêu.
3/ Phân tích
a/ Khổ 1: Mở đầu đoạn thơ là những trạng thái cảm xúc của người con gái khi yêu
– Sóng là đối tượng để cảm nhận của tình yêu: Trước hết, những câu thơ trong khổ
đầu miêu tả sóng vừa chân thực cụ thể, vừa tiềm tàng những nét nghĩa ẩn dụ gợi sự
liên tưởng sâu xa tinh tế với tình yêu của người phụ nữ.
- Đầu tiên, nhịp ngắt 2/3 và sự đan xen các thanh bằng trắc cuối mỗi vế câu khiến
cho hai câu đầu như chao đưa giữa những đối cực:
“Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ”
+) Hai câu thơ có tới bốn tính từ mang sắc thái tương phản cả về ngữ âm và ngữ
nghĩa đã gợi ra sự thất thường muôn đời của sóng; Hơn nữa, giữa từng cặp từ
tương phản là từ “và” cho thấy đại dương mênh mông vốn luôn hàm chứa, luôn tồn
tại đồng thời những trạng thái đối lập, những thay đổi đột ngột bất ngờ khi dữ dội,
ồn ào bão tố, lúc thì yên ả, lặng lẽ, dịu êm...
+) Không những vậy, những trạng thái thất thường của sóng đã gợi liên tưởng về
tự nhiên đến trái tim người con gái khi yêu, bởi cũng như sóng, trái tim vốn rất
nhạy cảm, rất dễ bị tổn thương của người con gái luôn bao hàm những trạng thái
tâm lý đầy mâu thuẫn, phức tạp, thất thường với những nỗi buồn nhớ nhung, mong
ngóng, giận dỗi... Nhưng dữ dội ồn ào là sóng mà lặng lẽ dịu êm cũng vẫn là sóng;
khi vui lúc buồn, khi mãnh liệt sôi nổi, lúc dịu dàng đằm thắm như những con sóng
âu yếm vỗ bờ, lúc lại xa xôi như những con sóng rời bờ, tất cả những trạng thái
thất thường ấy đều là những biểu hiện của tình yêu. Tình yêu luôn là sự thống nhất
kì lạ giữa những mâu thuẫn, luôn mang trong mình những trạng thái tâm lý phong
phú, phức tạp, đầy biến động; tình yêu đích thực luôn xa lạ với những trạng thái
thăng bằng, tình cảm và vô cảm. Sự thất thường vì thế không chỉ là đặc tính của
tình yêu mà còn tạo nên nét duyên dáng, đáng yêu, tạo nên sự quyến rũ cho tình
yêu người phụ nữ.
+) Tuy nhiên, cấu trúc của hai câu thơ cũng bộc lộ tinh tế nỗi lòng của người phụ
nữ khi yêu: sau những “dữ dội”, “ồn ào”, cả hai câu đều kết lại bằng một tráng thái
“lặng lẽ”, “dịu êm” – người phụ nữ có thể vui buồn thất thường, có thể có những
biểu hiện phức tạp đến khó hiểu trong tình yêu, nhưng điều cuối cùng họ khao khát
hướng tới vẫn luôn là cảm giác bình yên.
- Tới hai câu sau, sóng được đặt trong mối quan hệ với sông và bể:
Sông không hiểu nổi mình
 Sóng tìm ra tận bể”
+) Trước hết, có thể hiểu hai câu thơ ở những nét nghĩa khác nhau, căn cứ vào
chức năng ngữ pháp của từ “sóng”: Khi soi sóng là một chủ thể cảm nhận, hai câu
thơ sẽ là một câu ghép chính phụ, ý thơ sẽ là một tuyên bố mạnh mẽ, kiên quyết:
Nếu sông không hiểu nổi những khát vọng mãnh liệt của mình thì sóng dứt khoát
từ bỏ nơi chật hẹp đó, từ bỏ một không gian có thể quen thuộc bình yên tìm ra tận
bể, nơi có sự đồng cảm lớn lao, có thể tìm thấy một tình yêu đích thực. Người phụ
nữ trong bài thơ đầy bản lĩnh để có thể chủ động, kiêu hãnh và quyết liệt hướng
tìm sự đồng điệu và tri âm.
+) Cũng có thể hiểu, “sông” như một trạng ngữ chỉ không gian nơi chốn, là bối
cảnh, hoàn cảnh sống, lúc đó ý thơ thể hiện một cố gắng không mệt mỏi của sóng
để có thể được sống đúng với bản ngã của mình: giới hạn chật hẹp của hai bên
dòng sông làm bức bối những con sóng, trong lòng sông sóng không thực sự là
mình, không hiểu nổi mình, không nhận ra mình. Sóng tìm ra bể lớn để thỏa sức
vẫy vùng, để trở lại chính mình giữa đại dương mênh mông, phóng khoáng, để có
thể nhận thức được sức mạnh và những khát khao của mình trong những mãnh liệt
và đam mê.
=> Như vậy, trong trường liên tưởng của tứ thơ, nếu sóng không còn là sóng bởi
những giới hạn chật hẹp, thì tình yêu cũng không còn là tình yêu nếu có điều kiện
buộc ràng; người phụ nữ không chấp nhận sự tầm thường nhỏ hẹp; họ luôn khao
khát khám phá trong tình yêu, khao khát một tình yêu lớn lao, khao khát được giải
phóng khỏi mọi giới hạn để con người thực sự là mình, tình yêu thực sự là tình
yêu.
=> Như vậy dù hiểu theo nghĩa nào, bản chất của tình yêu đều mang những nét
tương đồng của sóng, đó là đều khao khát vươn tới sự mạnh mẽ lớn lao, phóng
khoáng, cao cả không cùng.
b/ Khổ 2: Sóng vẫn là đối tượng để cảm nhận
- Chuyển ý: Nếu ở khổ một sóng được miêu tả trong không gian thì đến với khổ
hai sóng được soi chiếu qua thời gian:
“Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế”
+) Trước hết, sóng được đặt giữa “ngày xưa” và “ngày sau”, những khái niệm chỉ
thời gian và ý nghĩa khẳng định của cụm từ “vẫn thế” đã đem đến một ý nghĩa vĩnh
hằng cho sóng bởi trong thực tế biển là một thế giới vô biên với vô vàn những con
sóng vĩnh viễn xao động.
+) Không chỉ có thế, sự hòa nhập tinh tế các nét nghĩa ẩn dụ trong khổ thơ đưa
người đọc đến một cảm nhận tương đồng giữa sóng và tình yêu: giống như những
con sóng từ ngàn xưa cho đến mai sau mãi cồn cào trong lòng biển, mãi trường tồn
và vĩnh cửu với thời gian, nỗi khát vọng tình yêu xôn xao rạo rực trong trái tim
mỗi con người cũng là khát vọng đã có từ muôn đời của nhân loại.
- Đến với hai câu thơ sau là một ẩn dụ tinh tế:
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ”
+) Trong cảm nhận của người phụ nữ đang yêu, khi đứng trước đại dương, mặt
biển giống như vầng ngực trẻ trung, cường tráng của trời đất, sóng tựa nhịp thở
phập phồng mang khát vọng tình yêu, bồi hồi trong ngực biển. Ngoài ra, hình
tượng thơ làm hiện ra một tương đồng rạo rực: biển tựa như con người, sóng giống
như nhịp đập của trái tim yêu đương, còn biển thì còn sóng, còn con người thì còn
khát vọng tình yêu. Cũng như những con sóng muôn đời dào dạt, sôi nổi trong lòng
biển, tình yêu là khát vọng vĩnh hằng của con người, và mãnh liệt nhất là của tuổi
trẻ. Hơn nữa cũng có thể hiểu chính những con sóng trào dâng cuồn cuộn khiến
biển lớn muôn đời trẻ trung, tình yêu đem đến cho con người niềm vui tràn trề và
sức sống mãnh liệt của tuổi thanh xuân.
c/ Khổ 3,4: Cuối cùng là những trăn trở băn khoăn trong khát vọng đi tìm hiểu cội
nguồn của tình yêu: