Professional Documents
Culture Documents
TS - EN - 1004 - Erişim Kule Iskele Tipleri
TS - EN - 1004 - Erişim Kule Iskele Tipleri
TÜRK STANDARDI
TS EN 1004
Ekim 2006
ICS 91.220
Millî ön söz
Bu standard, kaynağı EN 1004:2004 standardı olan TS EN 1004: 2006 Türk standardının İnşaat İhtisas
Kurulu’na bağlı TK13 Yapı Güvenliği Teknik Komitesi tarafından hazırlanan Türkçe tercümesidir.
Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
Bu standard, CEN resmi dillerinde yayımlanan diğer standard metinleri ile aynı statüye sahiptir.
TS EN 1004:2006 standardı, EN 1004:2004 standardı ile bire bir aynı olup, Avrupa Standardizasyon Komitesinin (Avenue Marnix 17, B-
1000 Brussels) izniyle basılmıştır.
Avrupa Standardları’nın herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye
ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin alınmaksızın çoğaltılamaz.
AVRUPA STANDARDI
EUROPEAN STANDARD
NORME EUROPÉENNE
EUROPÄISCHE NORM
TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
ICS 91.220
CEN üyeleri, bu Avrupa Standardı’na hiçbir değişiklik yapılmaksızın ulusal standard statüsü veren koşulları
öngören CEN/CENELEC İç Tüzüğü’ne uymak zorundadırlar. Bu tür ulusal standardlarla ilgili güncel listeler ve
bibliyografik atıflar, Merkez Sekreterliğe veya herhangi bir CEN üyesine başvurularak elde edilebilir.
Bu standard, üç resmî dilde (İngilizce, Fransızca, Almanca) yayımlanmıştır. Bir CEN üyesinin sorumluluğunda
kendi diline çeviri yoluyla elde edilen ve Merkez Sekreterliğe bildirilen başka bir dildeki bir sürüm, bu
standardın resmî sürümleri ile aynı statüdedir.
CEN üyeleri sırasıyla, Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya,
Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs, Letonya, Litvanya,
Lüksemburg, Macaristan, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan'ın ulusal
standard kuruluşlarıdır.
© 2004 CEN Herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları dünya çapında CEN ulusal üyelerine aittir.
Ref. No. TS EN 1004:2004
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
İçindekiler Sayfa
Ön Söz ............................................................................................................................................................... 3
1 Kapsam ..................................................................................................................................................... 4
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 4
3 Terimler ve tarifler .................................................................................................................................... 5
4 Sınıflandırma ............................................................................................................................................ 7
5 Kısa gösterim ........................................................................................................................................... 7
6 Malzemeler ................................................................................................................................................ 7
7 Genel gereklilikler .................................................................................................................................... 7
8 Yapısal tasarım gereklilikleri ................................................................................................................ 14
9 Talimat el kitabı ...................................................................................................................................... 17
10 İşaretleme ............................................................................................................................................... 17
11 Yapısal tasarım ....................................................................................................................................... 17
12 Deneyler .................................................................................................................................................. 23
13 Değerlendirme ........................................................................................................................................ 23
Ek A (Zorunlu hükümler) Tamamlanmış kule yapısında rijitlik deneyi..................................................... 24
Ek B (Bilgi için) Ulusal A-sapmaları ............................................................................................................ 27
Kaynaklar ........................................................................................................................................................ 28
2
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
Ön söz
Bu standard (TS EN 1004:2004), sekretaryası DIN tarafından yürütülen CEN/TC 53 “Temporary works
equipment - Geçici iş donanımları” Teknik Komitesi tarafından hazırlanmıştır.
Bu Avrupa Standardı’na, en geç Haziran 2005 tarihine kadar, metnin eş değeri yayımlanarak veya onay
duyurusu yapılarak ulusal standard statüsü verilir ve çelişen ulusal standardlar en geç Haziran 2005 tarihine
kadar yürürlükten kaldırılır.
- iş iskelesi imalatçıları ön yapımlı (prefabrik) ankrajlanmamış iskeleleri dört ayak üzerine ve tekerlekler
üzerine oturtmuş ve
- merdiven imalatçıları, alüminyum çerçeve ve tekerlekler kullandıkları hafif merdivenlerle seyyar erişim
kuleleri inşa etmeye başlamıştır.
CEN/TC53 Teknik Komitesi, bunları dikkate alarak,1980 yılında, prefabrik mamuller ve çalışma iskeleleri ile
ilgili EN 12810-2 ve EN 12811-3 Avrupa standardizasyonlarına paralel olarak, seyyar erişim ve çalışma
kulelerinin imalatını standardlaştırmaya karar vermiştir.
Malzemeler hususunda bu standard, sadece geçerli dokümanlara atıf yapmaktadır. Ancak, geçerliliği
kalmamış dokümanlara uygun olan malzemeden yapılmış birçok donanım hâlen kullanımdadır. Bu standard,
bu donanımı kapsamamaktadır.
Taslak hazırlanması esnasındaki tartışmalarda, ortalama insan boyunun zamanla arttığı, dolayısıyla sonraki
baskılarda düşey boyutların değiştirilmesinin düşünülmesi gerekeceği ifade edilmiştir.
3
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
1 Kapsam
Bu standard, yüksekliği iç mekân için 2,5 m ila 12,0 m, dış mekân için ise 2,5 m ila 8,0 m olan prefabrik
elemanlardan yapılmış seyyar erişim ve çalışma kulelerinin tasarımını kapsar.
Bu standardda:
- ana boyutlar ve dengeleme yöntemlerinin tercihine yönelik kılavuz bilgiler,
- emniyet ve performans gerekleri ve
- tamamlanmış kulelerle ilgili bazı bilgiler verilmiştir.
Not - Bu standardda iç mekân; kulelerin rüzgâr etkisine maruz kalmadığı, dış mekân ise rüzgâr etkisine
maruz kalabileceği durumları tanımlamaktadır.
EN 74, Couplers, loose spigots and base-plates for use in working scaffolds and falsework made of steel tubes
– Requirements and test procedures (TS EN 74, Çelik boru ve birleştirme elemanlarından yapılmış iş iskelesi
ve kalıp iskelelerinde kullanılan birleştirme elemanları, gevşek geçmeli kılavuzlar ve taban plakaları - Bölüm 1:
Özellikler ve deney prosedürleri).
EN 1298, Mobile access and working towers – Rules and guidelines for the preparation of an instruction
manual (TS EN 1298, Seyyar erişim ve çalışma kuleleri -Talimat el kitabı hazırlanması için kural ve kılavuzlar)
EN 1991-2-4, Eurocode 1: Basis of design and actions on structures- Part 2-4: Actions on structures - Wind
actions (TS EN 1991-2-4, Eurocode 1: Yapılarda tasarım ve etki esasları Bölüm 2-4: Yapılarda Etki - Rüzgâr
etkisi)
EN 1993-1-1:2005, Eurocode 3: Design of steel structures – Part 1-1: General rules and rules for buildings (TS
EN 1993-1-1:2005, Eurocode 3: Çelik yapıların tasarımı - Bölüm 1-1: Genel kurallar ve bina kuralları)
EN 1995-1-1, Eurocode 5: Design of timber structures – Part 1-1: General rules and rules for building (TS EN
1995-1-1, Eurocode 5: Ahşap yapıların tasarımı - Bölüm 1-1: Genel kurallar ve bina kuralları)
EN 1999-1-1, Eurocode 9: Design of aluminium structures – Part 1-1: General rules - General rules and rules
for buildings (TS EN 1999-1-1, Eurocode 9: Alüminyum yapıların tasarımı - Bölüm 1-1: Genel kurallar - Genel
kurallar ve bina kuralları)
EN 12810-2, Façade scaffolds made of prefabricated components – Part 2: Particular methods of structural
design (TS EN 12810-2, Prefabrik bileşenlerden oluşan cephe iskeleleri - Bölüm 2: Özel yapısal tasarım
yöntemleri)
EN 12811-2, Temporary works equipment – Part 2: Information on materials. (TS EN 12811-2, Geçici iş
donanımları - Bölüm 2: Malzeme bilgileri)
EN 12811-3, Temporary works equipment – Part 3: Load testing (TS EN 12811-3, Geçici iş donanımları -
Bölüm 3: Yükleme deneyleri)
4
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
3 Terimler ve tarifleri
Bu standardın amaçları bakımından, aşağıdaki terimler ve tarifleri uygulanır.
3.1
seyyar erişim ve çalışma kuleleri
iş iskelesi yapılarından:
- serbest şekilde dururken kullanılabilen,
- bir veya daha fazla çalışma platformuna sahip,
- prefabrik bileşenler kullanılarak kurulmuş,
- tasarım ile belirlenmiş boyutları olan,
- normalde, en az dört tekerleği olan dört ayağa sahip,
- zemine bağlı mesnetlerle ve gerekliyse düşey inşaata yatay duvar dikmesiyle desteklenmiş şekilde
dengede (stabil) duran iskeleler
3.2
yükseklik (H)
zeminle üst platformun üst yüzeyi arasındaki mesafe
3.3
iskele tekerleği
kulenin hareket edebilmesi için elemanın tabanına bağlanmış, pim etrafında dönen tekerlek
3.4
ayarlanabilir ayak
sadece düzensiz veya eğimli arazide kule kurmak için yapıya eklenen, iskele tekerleğine veya taban plakasına
takılabilen ayak.
3.5
platform bileşeni
platformun, kendi başına yük taşıyabilen birimi
3.6
bağlantı elemanı
kelepçe
yapıyı kuvvetlendirmek için kullanılan araç
3.7
hareketli yan payanda
kulenin etkili taban boyutunu artıran, tekerlekle birlikte kullanılması şart olan bileşen
3.8
sabit yan payanda
kulenin etkili taban boyutunu artıran, tekerlekle birlikte kullanım şartı olmayan bileşen
3.9
denge ağırlığı
kulenin tabanına, devrilmeye karşı direnci artırmak için yerleştirilen ağırlıklar
3.10
yatay duvar dikmesi
kulenin devrilmesine karşı basma desteği sağlayan araç. Normalde bir ucu kuleye bağlanmış, diğer ucu bir
duvara veya yapıya yaslanmış yatay bir boru elemanıdır.
5
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
3.11
geniş basamaklı merdiven
araç gereç veya malzeme taşıma amaçlı kullanılan erişim aracı
3.12
merdiven
araç gereç veya malzeme taşıma amaçlı kullanılmayan erişim aracı
3.13
eğimli merdiven
araç gereç veya malzeme taşıma amaçlı olmayan, 60° ila 75° eğim açısına sahip erişim aracı
3.14
düşey merdiven
araç gereç veya malzeme taşıma amaçlı olmayan, 90° eğim açısına sahip (dik) erişim aracı
3.15
platform
çalışma alanı oluşturan bir veya daha fazla platform bileşeni
3.16
uzunluk (L)
platform seviyesindeki iki düzlem boyutundan büyük olanı (bk. Şekil 1)
3.17
genişlik (W)
platform seviyesindeki iki düzlem boyutundan küçük olanı (bk. Şekil 1)
6
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
4 Sınıflandırma
4.1 Yük sınıfları
Çizelge 1’de düzgün yayılı yük sınıfları verilmiştir.
5 Kısa gösteriliş
Prefabrik seyyar erişim ve çalışma kulelerinin tamamının kısa gösterilişi için şu veriler gereklidir:
ÖRNEK
azami yükseklik
dış mekân 8 m
iç mekân12 m
6 Malzemeler
Malzemeler, tasarım verilerinin sağlandığı dokümanlardaki gerekleri karşılar. En yaygın kullanılan
malzemelerle ilgili bilgiler EN 12811-2’de verilmiştir.
Çelik, EN 12811-2 Madde 8’de verilen yöntemlerden biriyle veya ortalama 15 µm kalınlığında çinko
kaplamayla korunur.
7 Genel gerekler
7.1 Genel
Aşağıdaki maddeler, seyyar erişim ve çalışma kulesinin, platform dâhil, asgari gereklerini belirtmektedir.
Montaj ve sökme amaçlarıyla kurulacak platformlara, platformlar arası düşey mesafenin 2,10 m’yi geçmemesi
kaydıyla izin verilir.
7
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
7.2 Boyutlar
Platformun asgari genişliği (W) 0,60 m, asgari uzunluğu (L) ise 1,00 m’dir. Platformlar arası net asgari
yüksekliğin (H), Çizelge 2’ye uygun olması gerekir.
Platformlardaki aralıklar 25 mm genişliği geçemez. Bu şart, kapaklardaki el delikleri gibi aralıklar için geçerli
değildir.
Platformdaki aralığın üzerinden çalışma platformuna erişim, aradan düşme ihtimalini engelleyecek şekilde
oluşturulur.
7.4.1 Genel
İzin verilen boyutlar için Şekil 2’ye bakılmalıdır.
Ölçüler, aksi belirtilmedikçe mm’dir.
8
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
Yan korumadaki açıklıklar, 470 mm çapındaki bir küre geçemeyecek şekilde boyutlandırılır.
7.5.1 Genel
Tekerlekler kuleye, yerinden kazara çıkmayacak şekilde sabitlenir.
7.5.2 Frenler
Tüm tekerlekler, tekerlek frenine sahiptir. Tüm tekerlekler, kilitlendiğinde dış merkezli olacak şekilde
tasarlanmamışlarsa, pim frenine sahip olmak zorundadırlar.
Fren mekanizması, ancak kasıtlı olarak açmak istendiğinde açılacak şekilde tasarlanır. Fren mekanizması,
tekerleğin düşey pim ekseni boyunca, tekerleğin dönüş yönünde ve tekerlek mahfazasının üstüne mümkün
olduğunca yakın 0,30 kN büyüklüğünde bir yatay kuvvet uygulandığında herhangi bir dönmeyi etkili şekilde
önler. Tekerlek frenlerinin deneye tabi tutulması sırasında, belirtilen tekerlek başına düşen servis yükünün
tam değeri uygulanır. En az 5 adet kontrol deneyi yapılır.
Deney yükü, Çizelge 4’ten alınan en elverişsiz yük kombinasyonuna göre elde edilen tekerlek başına düşen
servis yükünün üç katı kadardır.
Frenler kilitlendiğinde, başlangıçta 0,50 kN’luk düşey bir yük uygulanır. Düşey yer değişimi (dc) ve kalıcı
deformasyonun (dr) ölçümü için çatal kolun plakası merkez olarak alınır.
1
Bk. A-sapması.
9
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
Yük, azami deney yüküne yükseltilir, bu şekilde bir dakika tutulur ve düşey deformasyon (dc) ölçülür. Yük 0,50
kN’a geri döndürülür ve 30 dakika sonra kalıcı deformasyon (dr) ölçülür.
7.6.1 Genel
Erişim tipi A, erişim tipi B, erişim tipi C veya erişim tipi D olarak aşağıdaki şekilde sınıflandırılmıştır:
Çeşitli erişim tiplerinin birlikte olduğu durumlarda birleşik bir sınıflandırma kullanılır.
ÖRNEKLER
Tip AXCX, geniş basamaklı merdivenlerle eğimli merdivenlerin birlikte sağlanabileceği anlamına gelmektedir.
- zemine oturmaz,
- ilk basamağı zeminden en fazla 400 mm yüksektedir (ilk adım bir platformsa 600 mm’ye
7.6.3.1 Genel
Basamak dizilerinin dış tarafına, merdivenlere takriben paralel olacak şekilde, tırabzan teşkil edilir. Basamak
dizisinin sürekli zikzak yapan bir biçimde olması durumunda iç tarafta da tırabzan teşkil edilir. Basamak
dizilerinin 2,1 m’den küçük veya eşit aralıklarda platformlarla kesildiği durumlarda iç tırabzan konmayabilir.
Sürekli zikzak yapan basamak dizilerinde sahanlık teşkil edilir. Bu basamakların her biri, uzunluğu asgari 300
mm olan en az bir adet sahanlığa sahiptir.
10
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
Basamaklar ile merdivenin destek yapısı veya yukarıdaki geniş basamaklı merdivenin arasında ölçülen asgari
erişim net yüksekliği 1,75 m’den az olamaz.
- Eğim 35 ° ≤ α ≤ 55 °;
- basamak düşey yüksekliği 190 mm ≤ t ≤ 250 mm;
- Asgari basamak derinliği d = 125 mm;
- Asgari net genişlik 400 mm;
- Basamaklar arası yatay açıklık 0 mm ≤ g ≤ 50 mm;
- Eğim 35 ° ≤ α ≤ 55 °;
- Basamak düşey yüksekliği 150 mm ≤ t ≤ 250 mm;
- Asgari basamak derinliği d = 80 mm;
- Asgari temiz genişlik 280 mm;
- Basamaklar arası yatay açıklık 0 mm ≤ g ≤ 160 mm.
11
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
- Eğim 60 ° ≤ α ≤ 75 °;
- Merdiven basamak aralığı (geniş merdiven) 230 mm ≤ t ≤ 300 mm;
- Merdiven basamak derinliği (geniş merdiven) d > 80 mm;
- Merdiven ayağı aralığı 230 mm ≤ t ≤ 300 mm;
- Merdiven ayağı çapı 20 mm ≤ d ≤ 80 mm;
- Asgari net genişlik 280 mm;
- Farklı platformlar arası azami düşey mesafe 4,2 m;
- İlk platformla zemin arasındaki azami mesafe 4,6 m.
12
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
Sabit veya hareketli yan payandalar kuleye yeterli dayanım gücüne sahip olacak şekilde sabitlenir ve tepki
kuvvetleri, payandaların herhangi bir kayma, dönme veya başka türlü hareketine sebep olmayacak şekilde
kuleye iletilmesini sağlayacak özelliktedir.
7.8 Bağlantılar
7.8.1 Genel
Her bir bağlantı elemanının etkili ve rahat izlenebilir olması, bileşenlerin kolayca birleştirilebilmesi gerekir.
İskelenin yapı parçalarını oluşturan bileşenlerin emniyet korumaları ve yan koruma bileşenleri; bileşenlerin,
doğrudan kasti müdahale hariç, sökülmemelerini sağlar.
Her durumda, üst bileşenin yandan ayrılmasına, üst bileşen 80 mm’den daha fazla kaldırılmadıkça izin
verilmez.
Muflu ve soketli bağlantı; 150 mm’den daha az bir mesafede etkin olduğunda, üst bileşenin istemsiz olarak
kaldırılmasını engellemek için çapraz pim gibi bir pozitif kilitleme elemanıyla yapılır.
13
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
Platformlar zati ağırlıklarına göre ve Çizelge 6’daki en elverişsiz hizmet yüküne göre değerlendirilir.
8.2.1.4 4 Ayağa eşit olarak dağıtılan, yapıya etkiyen asgari düşey hizmet yükü
P = 5,0 kN ;
Not - P, Çizelge 4’te verilen düzgün yayılı yüklere uygun olarak 5,0 kN’dan büyük olabilir.
8.2.2.2 Rüzgâr simülasyonu için tüm bileşenlere uygulanacak yatay tasarım yükleri
0,1 kN/m² ile ilgili şekil katsayılarının çarpımı, (bk. ENV 1991-2-4 Madde 2.4).
Rüzgâr alanı, tüm çalışma seviyelerini ve tam donanımlı yan korumaları (topuk levhası dâhil) içerir.
14
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
Birden fazla elemanın rüzgâra maruz kalması durumunda korunak çarpanları aşağıdaki şekilde dikkate
alınabilir:
Birden fazla rijit eleman için referans alanı A, Bağıntı (1)’de gösterilmiştir:
Burada;
h duvarlar açıksa, duvarların yüksekliğinin %100’ü duvarlar tabandan veya üstten tabliyeliyse, duvarların
yüksekliğinin %200’üdür.
η 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0
Ek olarak, düzgün yayılı yük de ayrıca dikkate alınır (bk. Madde 8.2.1.2).
Bu yük, kazara oluşabilecek bir yük gibi düşünülür ve en elverişsiz noktaya düşey yönde, düşeyden ± 10°
sapma yapacak bir dilimde uygulanır.
15
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
2.1 korkuluk üzerinde en elverişsiz noktaya uygulanan tekil yük 1,25 kN 8.3.2.1
2.2 korkuluk üzerinde en elverişsiz noktaya uygulanan tekil yük 0,3 kN 8.3.2.2
3 topuk topuk levhası üzerinde en elverişsiz noktaya uygulanan tekil yük 0,15 kN 8.3.2.2
levhası
8.4 Sehimler
16
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
Ek olarak, platform bileşenlerinin 2,5 m veya daha fazla açıklığa sahip olduğu ve uygun tekil yüklerin
uygulandığı durumlarda, yüklenmiş ve yüklenmemiş komşu platform bileşenleri arasındaki azami seviye farkı
25 mm’yi geçemez.
9 Talimat el kitabı
İmalatçı, prefabrik ekipmanın her bir tipi için saha kullanım talimatı el kitabı hazırlar. Talimat el kitabı, asgari
olarak EN 1298’e uygun verileri içerir.
10 İşaretleme
10.1 Bileşenler
Özel amaçla tasarlanan bileşenlerin her biri aşağıdaki şekilde işaretlenir:
a) seyyar erişim kule (MAT) sistemi ve imalatçıyı tanımlayan bir sembol veya harfler,
b) imalat yılının son iki hanesi. Alternatif olarak, imalatçının koyduğu yılın takibi için bir kod da kullanılabilir.
İşaretleme, bileşenin ömrü boyunca okunaklı kalacak şekilde düzenlenir. Harflerin boyutlandırılması, bileşenin
boyutu dikkate alınarak yapılabilir.
a) imalatçının işareti,
b) kısa gösteriliş,
11 Yapısal tasarım
11.1 Temel tasarım ilkesi
11.1.1 Giriş
Seyyar erişim ve çalışma kuleleri, yük taşıma, kullanılabilirlik ve devrilmeye karşı direnç amaçlarıyla tasarlanır.
Bu maddede aksi belirtilmedikçe, yapı mühendisliği dokümanları uygulanır.
Bağlantı noktalarının ve bağlantıların dayanımı (örneğin, kaynaklanmış bağlantı noktaları, basınç altındaki
bağlantılar, çukur tipi perçin bağlantıları) doğrulanır.
Hesaplamayı desteklemek amacıyla, EN 12811-3’e uygun olarak tam ölçekli deney veya detay deneyi
yapılabilir.
11.1.2.1 Çelik
Yapısal tasarım, EN 12811-2 dikkate alınarak, EN 1993-1-1’e uygun şekilde yapılır.
17
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
11.1.2.2 Alüminyum
Yapısal tasarım, EN 12811-2 dikkate alınarak, EN 1999-1-1’e uygun şekilde yapılır.
11.1.2.3 Ahşap
Yapısal tasarım, EN 12811-2 dikkate alınarak, EN 1995-1-1’e uygun şekilde yapılır.
Ed ≤ Rd
Etki tesirlerinin tasarım değeri Ed, Madde 8.2 ve Madde 8.3’te belirtilen etkilerin karakteristik değerlerinin
karşılık gelen kısmi güvenlik katsayısı ɣF ile çarpılmasıyla hesaplanır.
Direnç tasarım değeri Rd, Madde 11.3’te belirtilen karakteristik direnç değerlerinin kısmi güvenlik katsayısı ɣM
‘ye bölünmesiyle hesaplanır.
Kullanılabilirlik sınır durumunda, kullanılabilirlik kriterinde belirtilen etki tesirlerinin tasarım değeri Ed, ilgili
kullanılabilirlik kriteri sınır tasarım değeri Cd’yi aşamaz.
E d ≤ Cd
Ayrı düzlemsel sistemlerin kontrolüyle yapılan analizlerde, etkileşimler de göz önüne alınır.
11.2.2 Kusurlar
11.2.2.1 Genel
Kalıcı gerilmeler, düşeyden sapmalar ya da eğrilikler ve küçük, engellenemeyen dış merkezlikler gibi
geometrik kusurları da kapsayan uygulama kusurlarının etkilerinin; uygun, eş değerli geometrik kusurlar
tanımlanarak değerlendirilmesi gerekir.
Uygulama yöntemi, ilgili tasarım dokümanının (örneğin, çelik için EN 1993-1-1, alüminyum için EN 1999-1-1)
ilgili şartnamesine uygun seçilir. Bu şartnamelerden ayrılacağı durumlarda, global çerçeve analizlerindeki
kusur varsayımlarının Madde 11.2.2.2 ile uyumlu olması gerekir.
18
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
Boru tipli bir bağlantı noktası için, bileşenlerden birine kalıcı olarak sabitlenen bir muf ile bağlanmış borulu
bileşenlerin bir çifti arasındaki eğiklik açısı ψ (bk. Şekil 7), Bağıntı (2)’ye göre hesaplanabilir:
𝐷𝑖− 𝑑0
tan 𝜓 = , tan 𝜓 = 0,01’den küçük olmamak kaydıyla (2)
ℓ0
Burada;
Not - Bu bağıntı, eğikliğin iki kat veya fazla olmaya yatkın olduğu gevşek geçmeli mufların veya eğikliğin daha
az olabileceği genişleyen bağlantı noktası pimlerinin kullanımını kapsamaz.
Kapalı çerçeveli prefabrik kulelerde çerçevenin düzlemindeki tan ψ değeri; bindirme boyu 150 mm veya daha
fazla ise 0,01’e kadar, 150 mm’den daha az - en az 80 mm - ise 0,02’ye kadar alınabilir.
veya
- mufun bindirme boyu en az 80 mm ise ve
- borunun anma iç çapı ile mufun anma dış çapı arasındaki oynama miktarı 2 mm’yi geçmiyor ise
Bu gereklerden birinin karşılanmaması durumunda (örneğin, EN 74’e uygun mufların kullanılması) bağlantı
noktaları ideal mafsal olarak modellenir. Alternatif olarak, muf ve standard için detaylı bir kontrol yapılabilir (bk
Madde 11.3.3.2).
Prefabrik kulelerdeki yarı-rijit bağlama elemanlarına ait ilgili parametrelerin tayini için bk. EN 12810-2.
Dik desteğe yapılan bağlantıların prefabrik bağlantı noktalarıyla yapıldığı yerlerde (örneğin, modüler bir
sistemde), yatay eleman-dik destek veya çapraz eleman-dik destek bağlantılarının tasarım momenti-dönme
karakteristiği belirlenir.
11.2.4 Direnç
11.2.4.1 Genel
Dirençlerin karakteristik değerleri, EN 12811-2’de verilen veya ilgili dokümanlardan alınabilen mekanik
özelliklerin karakteristik değerleri (örneğin, akma dayanımı fy, k) kullanılarak hesaplanır.
Çelik veya alüminyum elemanların dirençleri sırasıyla EN 1993-1-1: 2005 Madde 5.4 veya EN 1999-1-1
Madde 5.3’e uygun olarak belirlenir.
a) yapı mühendisliği mevzuatının kapsamına giren bağlantılar için: bk. ilgili tasarım dokümanları,
c) herhangi bir dokümana uymayan diğer bağlantı elemanları için: deney yapılır. Örnek olarak
EN 12810-2’ye bakılmalıdır.
11.3 Doğrulama
11.3.1 Genel
İç kuvvet ve momentlerin tayini için elastik yöntemler kullanılır. Örneğin, çelik için ENV 1993-1-1: 1993, Madde
5.2.1.3’e bakılmalıdır.
Sehimin iç kuvvet ve momentler üzerindeki etkisi dikkate alınır; görüntülenen sistemin dengesi, ikinci derece
analiz kullanılarak veya birinci derece analiz ile birlikte yükseltme faktörü kullanılarak hesaplanır.
20
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
γF = 1,0.
11.3.3.1 Genel
Son sınır durumunda, etki tesirlerinin tasarım değerinin karşılık gelen dirençlerin tasarım değerini aşmadığı
doğrulanır.
(3)
Burada;
Etkiyen kesme kuvveti V’ye karşı koyan eksen kuvvetinin tasarım değeri,
Etkiyen kesme kuvveti V’ye karşı koyan eğilme momentinin tasarım değeri,
ve
21
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
Bindirme boyu 150 mm’den ve devamında 80 mm’den daha küçükse ve bağlantı noktası ideal mafsal olarak
alınmadıysa bk. Madde 11.2.3.1, ayrıntılı yapısal tasarım kontrolü eğilme, kesme ve yerel taşıma gerilmelerini
içerir.
11.4.1 Genel
Yapının tamamının, her koşulda dengede olması sağlanır. Bu, serbest şekilde duran kulelerin devrilmesi için
de geçerlidir.
Devrilmeye, zatî ağırlık, ilave denge ağırlıkları, sabit ve hareketli yan payandalar veya bunların
kombinasyonlarıyla karşı koyulabilir.
11.4.2.1 Genel
Aşağıdaki yük durumları geçerlidir. Her bir yük durumu için iki yükleme yönü de (kuleye paralel veya dik)
değerlendirilir.
Not - Sabit ve hareketli yan payandalara gereksinim duyan bir kule duvara karşı kullanıldığında, dengenin
sağlanması için yatay duvar dikmeleri kullanılabilir. Duvara yakın her bir kule düşey elemanı için en az
bir adet yatay duvar dikmesi teşkil edilmelidir. Yatay duvar dikmeleri her zaman sabit veya hareketli yan
payandaların en üst bağlantı noktası seviyesine eşit veya daha yüksek bir seviyede bağlanmalıdır.
- Zatî ağırlık
- en üst platformun en elverişsiz köşesinden 100 mm uzakta bir noktada düşey hizmet yükü. Alınacak
düşey hizmet yükü:
22
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
- Üst platformdaki yatay hizmet yükü. Dikkate alınacak yatay hizmet yükü:
- platform uzunluğu L ≤ 4 m için: 0,3 kN;
- platform uzunluğu L > 4 m için: 2 x 0,3 kN.
- Yapı (bk. Madde 8.2.2.2) ve kişiye etkiyen rüzgâr yükü 0,1 kN/m² :
- platform uzunluğu L ≤ 4 m için: 1 kişi,
- platform uzunluğu L > 4 m için: 2 kişi.
Kişiye etkiyen rüzgâr yükü için:
- bir kişinin izdüşüm alanı: 0,7 m²;
- şekil çarpanı: 1,0;
- alan merkezi: üst platform seviyesinden 1 m yukarıda.
Yatay hizmet yükü ve rüzgâr yükü birlikte ele alınmaz. Bu yatay yüklerin sadece en elverişsiz dikkate alınır.
12 Deneyler
Yapısal tasarımın bir parçası olarak, tamamlanmış kulenin ilave rijitlik deneyleri yapılır. Bu deneyler Ek A’ya
uygun olarak gerçekleştirilir.
13 Değerlendirme
Değerlendirmeyi, tasarımı yapan kişi ve kuruluştan farklı bir kişi veya kuruluş yapar. Başarılı bir
değerlendirmenin tamamlanmasının ardından değerlendirici tarafından durumu ifade eden bir açıklama verilir.
Bu açıklama tüm incelemelerin referans numarasını tanımlar ve deney raporu aşağıdaki bilgileri içerir:
23
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
Ek A
(Zorunlu hükümler)
İmalatçı talimatlarına uygun olarak teşkil edilen azami platform yüksekliği 6,0 m’den daha az ise deney yapısı,
imalatçı tarafından tavsiye edilen ilave bileşenlerle birlikte en az 6,0 m yükseklikte dikilir. Bu ilave yükseklik,
D1’in ölçülmesini sağlayacaktır. Rijitliğin bu eylem sebebiyle olumsuz etkilenmesine izin verilmez. Deneyler
imalatçı tarafından öngörülen sıralamada ve:
- sabit yan payandalı veya sabit yan payandasız veya;
- hareketli yan payandalı veya hareketli yan payandasız yapılır.
Kulenin rijitliği denge ağırlığından etkilenmeyeceği için, denge ağırlığının sadece bir denge aracı olduğu bir
deney gereklidir.
Ayarlanabilir ayaklar; takılıysa, azami uzunluklarının %50’sine kadar uzatılır. İskele tekerleklerinin en elverişsiz
yöne çevrilmiş ve kilitli şekilde olması sağlanır.
Ayarlanabilir ayaklar genelde kuleyi düzleştirmek için kullanıldığından bu, bir çalışma durumunu temsil eder.
Yük, 6,0 m seviyesinden yukarıda uygun olan ilk düğüm noktasına uygulanır. Bu nedenle yük, kulenin temel
seviyesinin üzerinde eş değer moment verecek şekilde uyarlanabilir.
Yük, ağırlık merkezi boyunca ve kulenin bir yüzüne dik olarak uygulanır. Yük önce bir yönde, sonra karşı
yönde uygulanır ve toplam yer değiştirme D1 (mm cinsinden) tam olarak 6,0 m yüksekliğinde ölçülür (bk. Şekil
A.1).
(A.1)
24
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
(A.2)
Doğrusal bağıntı kesin bir doğruluk vermemekle birlikte; hesaplamalar ve uygulama deneyleri, bu standardın
kapsadığı kuleler için doğrusal ilişkinin kabul edilir olduğunu göstermektedir.
Açıklamalar:
Şekil A.1 - Tamamlanmış kule yapısında rijitlik deneyleri için yatay yükler
25
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
Açıklamalar:
26
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
Ek B
(Bilgi için)
Ulusal A-sapmaları
A-sapması: Mevzuat kaynaklı ulusal sapmalar, şu an için CEN üyeliğinin yetki alanının dışındadır.
Bu standard, EC Direktifinin kapsamında değildir. İlgili CEN ülkelerinde A-sapmaları, yürürlükten kaldırılana
kadar, bu standardın hükümlerinin yerine geçerlidir.
Ana korkuluk, en üst yüzeyi komşu çalışma alanı seviyesinden her yerde en az 1 m yukarıda olacak şekilde
kurulur. Bu gerek, bu standardın Madde 7.4.2’sine atıf yapmaktadır.
27
ICS 91.220 TS EN 1004:2006-10
EN 1004:2004
Kaynaklar
[1] EN 39, Loose steel tubes for tube and coupler scaffolds – Technical delivery conditions
[3] EN 10240, Internal and/or external protective coatings for steel tubes – Specification for hot dip
galvanized coatings applied in automatic plants
[4] EN 12810-1, Façade scaffolds made of prefabricated components – Part 1: Product specifications
28