‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬

‫لکچرنوت درسی ساینس‬

‫سمستر اول‬
‫‪Science‬‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫ساینس چیست‬
‫• ساینس از کلمه ﻻتین ‪ Scilentia‬گرفته شده که به معنای علم میباشد و در اصطلح طریقه یا روش‬
‫حاصل نموده علم اشیا که در محیط و ماحول ما قرار دارند را ساینس گویند‪.‬‬
‫مثل چگونگی پرواز طیاره ‪ .‬پرنده ‪...‬‬
‫• عملیه های ساینس ‪ :‬زمانیکه ساینس دان ها در مورد موضوعاتی تحقیق نمایند مثل نباتات چگونه‬
‫نمو میکند اکسیجن چرا برای حیات ضروری است و در مورد آن جواب سیستماتیک بدست اورد این‬
‫روش را بنام ‪ Scientific Method‬یاد میشود‪.‬‬
‫‪ ‬کیمیا دان ها دانستند که چگونه مالیکول های پنسلین بدون اینکه فعالیت های بیولوژیکی بدن را‬
‫تخیریب کند در تداوی امراض با انتی بیوتیک ها در مقابل بکتریا ویروس ها فنگس ها و پرازیت ها‬
‫استفاده میشود‪.‬‬
‫پنسلین توسط پزشک انگلیسی ) ‪ (Alexander fleming‬در جنگ جهانی دوم کشف شد‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

‫تعریف ماده ‪ :‬هر چیزیکه دارای وزن و کتله باشد ماده گفته میشود‪ .‬هر ماده دارای خواص‬
‫فزیکی و کیمیاوی میباشد‬

‫خواص فزیکی ‪ :‬مانند رنگ بوی ذایقه کثافت وزن نقطه ذوبان و غلیان و غیره‬
‫خواض کیمیاوی‪ :‬تمام خواص و مشخصات ماده که تعامل کیمیاوی یک ماده را با مواد دیگر توضیح میدهد‪.‬‬

‫‪Fe + O2‬‬ ‫‪FeO2‬‬ ‫مانند‬

‫تغیرات کیمیاوی ماده ‪ :‬تغیرات که خواص فزیکی و کیمیاوی ماده را تغیر بدهد و یک ماده جدید از آن ساخته‬
‫شود‪.‬‬
‫تغیرات فزیکی ماده ‪ :‬تغییرات که تنها‬
‫خواص فزیکی ماده را تغیر دهد‪.‬‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫حاالت ماده‬

‫حالت پلزما‬ ‫گاز‬ ‫مایع‬ ‫جامد‬

‫جامد ‪ :‬شکل و حجم معین دارد مانند سنگ‬
‫مایع ‪ :‬حجم معین و شکل نامعین دارد مانند آب‬
‫گاز ‪ :‬شکل و حجم معین ندارد مانند هوا‬
‫پالزما‪ :‬ازاد بودن گازات به حرارت بلند بشکل پارچه های چارچ دار بنام پلزما یاد میشود‪.‬‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫اقسام ماده‬
‫• عنصر ‪ :‬ماده ابتدایی و اساسی مواد است که توسط وسایل کیمیاوی به موائ سادتر تجزیه شده نمیتواند مانند‬
‫هایدروجن و اکسیجن‬
‫• مرکب ‪ :‬عبارت از مواد است که در نتیجه تعامل کیمیاوی دو یا چندین عنصر که خواص همان عناصر را‬
‫نداشته باشد بوجود میاید‬
‫• مخلوط ‪ :‬از یکجا شدن دو یا چندین مرکب بوجود میاید نخود و کشمش‬

‫مخلوط‬

‫مخلوظ غیر متجانس‬ ‫مخلوط متجانس‬

‫مخلوط متجانس ‪ :‬مخلوط است که در تمام قسمت های ان خواص فزیکی و کیمیاوی ان یکسان باشد مانند شربت‬
‫ها و الیاژ ها‬
‫مخلوط غیرمتجانس‪ :‬که خواص کیمیاوی ان در تمام قسما ها یکسان نباشد‬
‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬
 ‫کیمیا ‪Chemistry‬‬
‫• کیمیا علمست که از ترکیبات ‪ ,‬ساختمان ‪ ,‬عکس العمل و اشکال ماده بحث می کند‪ .‬کیمیا‬
‫به سه بخش تقسیم گردیده‬
‫کیمیا فزیکی ‪ :‬که از مشترکات بین فزیک و کیمیا بحث میکند مانند طیاره‬
‫کیمیا عضوی‪ :‬کیمیا کاربن است که این مرکبات تنها توسط موجودات زنده ساخته میشود‪.‬‬
‫کیمیا غیرعضوی‪ :‬مرکبات است که از اجسام غیر زنده ساخته شده باشد مانند ﻻجورد در‬
‫سنگ ‪ ,‬مس‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫محلول‬
‫هرگاه یک ماده در ماده دیگری حل گردد بنام محلول یاد میشود محلول از دو قسمت تشکیل‬
‫شده‪.‬‬
‫‪ .1‬ماده منحله‪ :‬ماده حل شونده را گویند مانند بوره‬
‫‪ .2‬ماده محلل‪ :‬ماده حل کنند را گویند مانند آب‬

‫انواع محلول ها‬

‫محلول های‬ ‫محلول های‬ ‫محلول های رقیق‬ ‫محلول های غلیظ‬
‫غیرمشبوع‬ ‫مشبوع‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫‪ .1‬محلول های غلیظ‪ :‬هرگاه مقدار زیاد ماده منحله در مقدار‬
‫کم محلل حل گردد محلول غلیظ گفته میشود‬
‫‪ .2‬محلول های رقیق‪ :‬محلول که مقدار ماده محلل آن نسبت به منحله‬
‫زیاد باشد‬
‫‪ .3‬محلول های مشبوع‪ :‬در یک درجه حرارت معین مقدار زیاد ماده‬
‫منحله در محلل باشد محلول مشبوع گفته میشوند‪.‬‬
‫‪ .4‬محلول های غیرمشبوع ‪ :‬اگر در یک محلول مشبوع یک مقدار‬
‫محلل انداخته شود بنام غیرمشبوع یاد میشود‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫مرکبات و تبادل آن‬
‫• تعامل کیمیاوی ‪:‬عملیست که توسط آن ساختمان یک ماده تغیر میکند‬
‫و یک ماده جدید با خواص جداگانه حاصل میشود مانند‬
‫‪Fe + S‬‬ ‫‪Fes‬‬
‫‪2H2 + O2‬‬ ‫‪2H2O‬‬

‫تغیرفزیکی‪ :‬عملیه که حالت ظاهری ماده در آن تغیر کند مانند تبدیل‬

‫شدن اب به بخار‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫اتوم ها‬
‫• کوچکترین زره یک عنصر را اتوم گویند و مالیکول ها که ازآن گازات مایعات و اجسام‬
‫جامد تشکیل شدند‪ .‬دارای الکترون ها ‪ ,‬پروتون ها و نیوترون ها است که بنام اجزا اتوم‬
‫یا ‪ Elementary particles‬یاد میشوند‪.‬‬
‫• هر آن چیزیکه دارای کتله ساکن باشد و تحت شرایط معین دارای خواص فزیکی و‬
‫کیمیاوی باشد بنام اشیا یاد میشود‪.‬‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫عکس العمل های کیمیاوی‬
‫‪ -1‬تعامالت تجمعی یا ترکیبی ‪ :‬دو ماده یک جا شود ماده سوم بسازد مانند‬
‫‪C + O2‬‬ ‫‪Co2‬‬
‫‪ -2‬تعامالت تجزیوی ‪ :‬یک ماده در اثر تعاملت کیمیاوی به چندین ماده دیگر تجزیه شود‬
‫‪2HgO‬‬ ‫‪2Hg + O2‬‬
‫‪ -3‬تعامالت تعویضی‪ :‬که یک اتوم جا اتوم دیگر را گرفته و آنرا ازاد نماید‪.‬مانند‬
‫‪Zn + H2So4‬‬ ‫‪ZnSo4 + H2‬‬
‫‪AgNo3 + Hcl‬‬ ‫‪Agcl + HNo3‬‬
‫‪ -4‬تعامالت غیر رجعی‪ :‬هر گاه یک محصول نتواند به حالت اول برگردد بنام تعامل غیر رجعی یاد‬
‫میشود‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫جدول دوری )‪(The periodic table‬‬
‫• سمبول ‪ :‬علمه اختصاری یک عنصر سمبول نامیده میشود‬
‫• فورمول‪ :‬از سمبول عناصر ساخته میشود مانند)‪(ZnO‬‬
‫اکساید جست از ترکیب سمبول دو عنصر بدست میاید‪.‬‬

‫‪‬هرگاه عناصر به ترتیب زیاد شدن نمبر اتمی آنها ترتیب گردد و به صورت منظم‬
‫خواص کیمیاوی انها بعد از یک تعداد معین تکرار شود بنام جدول عناصر یاد میشود‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬
 ‫آب و محلول ها‬
‫• مهترین و فراوان ترین ماده در بدن آب است‬
‫• ‪ %70‬الی ‪ %60‬وزن بدن آب تشکیل میدهد‬
‫• نصف آب در عضلت حصه پنجم در پوست و چهاردم حصه در خون وجود دارد‬
‫ضرورت به آب‬
‫برای انجام فعالیت بیولوژیکی زنده جان آب یک ماده حیاتی است‬
‫فعالیت های فزیولوژیکی که به آب ضرورت دارد عبارت از‬
‫‪ .1‬وظایف عضلت ‪.2‬هضم غذا ‪.3‬اطراح مواد فاضله ‪.4‬انتقال مواد غذایی تا انساج و‬
‫اطراح مواد فضوله از آن ها‪.‬‬
‫نگهداری درجه مناسب رقیق ساختن ( تنظیم آب بدن )‬
‫مواد در مایعات انساج که حجرات را احاطه کرده نگهداری میشود میباشد اگر آب کمتر‬
‫نوشیده شود غلظت مواد در مایعات انساج باﻻ رفته باعث تشنگی و قبضیت میشود و باعث‬
‫ایجاد امراض و مرگ میشود و همچنان بخاطر اطراح مواد زهری فاضله ضرور است‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫تنظیم درجه حرارت در بدن انسان‬
‫‪ ‬زمانیکه آب از بدن تبخیر کند باعث کم شدن حرارت بوسیله حرارت میشود در نتیجه تبخیر یک گرام آب ‪580‬‬
‫کالوری حرارت را ضایع میسازد‬
‫‪ ‬عرق و همچنان دوران خون در معتدل نگاه کردن وجود ما کمک می کند‬

‫خواص عمده فزیکی آب‬

‫آب به صورت خالص در طبیعت وجود ندارد آب خالص بی بو بی مزه است مقدار کم آب بی رنگ و شفاف است‬
‫مقدار زیاد آن رنگ آبی را دارد که نمکیات منحل شده در آن است‬
‫درجه انجماد و جوش خوردن آب‬
‫آب خالص در ‪100C‬یا ‪ 212‬درجه فارنهایت با فشار یک اتوموسفیر )‪ (760mmHg‬به جوش میاید در صورت‬
‫حرارت دادن آن به بخار تبدیل شده و حجم ان ‪ 1700‬مرتبه افزایش میکند و فشار زیاد را تولید کرده‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫و این مقدار آب در خال های کوچک گرم میشود و فشار بسیار زیاد را تولید و باعث بخار‬
‫میگردد و این فشار بخاردر داخل ظرف(دیگ بخار)‬
‫جوش خورده و درجه حرارت آب را بلند بورده که برای تعقیم مواد و‬
‫وسایل در شفاخانه ها استفاده میشود‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫آب به شکل یک محلل‬
‫آب تقریبا تمام مواد را در خود حل میکند محلل عمومی است و تمام مواد مغذی مصرف شده را‬
‫به شکل محلول به انساج و حجرات انتقال میشود و فاضلت استقلبی از حجرات به ارگان های‬
‫ترشحی به شکل محلول انتقال می نماید‬

‫ظرفیت حرارت آب‬

‫• آب دارای ظرفیت بلند حرارت است و ازین خاصیت جهت تداوی امراض معین استعمال‬
‫میگردد که این میتود را ‪ Hydro therapy‬یاد میکند‬
‫• یک گرام آب تقریبا ‪ 580‬کالوری حرارت را جذب میکند تا بشکل بخار تبدیل شود زمانیکه‬
‫آب منقبض میشود عین مقدار حرارت را ضرورت دارد از همین خاطر بخار برای گرم کردن‬
‫تعمیرات استفاده میشود و سوختاندن بخار نظر به استعمال اب گرم سخت و دشوار است‬
 ‫تعامل آب با فلزات‬
‫مثل‬ ‫آب به طریقه های مختلف نظر به فعالیت ها ونوعیت فلزات با آنها تعامل میکند‬
‫‪2Na+ H20‬‬ ‫القلی‬ ‫‪NaOH+H2‬‬

‫آب با فلزات القلی مانند سودیم پوتاشیم به سرعت تعامل میکند و هایدرواکساید( فلز‪OH+‬‬
‫رادیکال) میسازد و هایدروجن آزاد میشود‬
 ‫• سرب )‪ , (Pb‬مس( ‪ ,) Cu‬سیماب )‪ (Hg‬نقره(‪, )Ag‬طل(‪ )Au‬با هر دو آب گرم و سرد‬
‫تعامل نمیکند‬
‫• آن عده عناصریکه در قسمت فوقانی قرار دارد به اسانی آب و تیزاب را از خود جدا‬
‫میکند وعناصرقسمت تحتانی نمیتواند‬
‫تعامل آب با غیر فلزات‬
‫بخاریکه از فلزات بسیار گرم (فروزان ) کاربن (قوغ) خارج میشود یک مخلوط کاربن‬
‫مونواکساید و هایدروجن را تشکیل میدهد این مخلوط گازی را بخار آب یاد میکند مانند‬
‫‪C + H2O‬‬ ‫‪CO + H2‬‬
‫بخار فروزان‬

‫بخار‬ ‫بخار آب‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫تعامل آب با اکساید ها‬
‫• آب با بعضی از اکساید ها هایدراید ها فلزات تعامل میکند تا قلوی ها را بسازد مانند‬
‫چونه زنده‬
‫‪CaO + H2O‬‬ ‫‪Ca(OH)2‬‬
‫• اکساید های غیرفلزات با آب تعامل کرده تیزاب را تشکیل میدهد مانند‬
‫‪CO2 + H2O‬‬ ‫‪H2CO2‬‬
‫هایدرولیز‬
‫هایدرولیز عمل متقابل مرکبات با آب میباشد و ماده در آن تجزیه میگردد این نوع تعاملت در‬
‫حیوانات باعث تولید اسید و انزایم میشود‬
‫امینواسید هایدرولیز آب ‪ +‬پروتین‬
‫تعاملت که در زمان هضم غذا در کانال معده و روده صورت میگرد بنام تعاملت‬
‫هایدرولیتی یاد میشود‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫هایدریتها‬
‫مرکبات که مستقیما با آب ترکیب شده و مواد کرستالی را تشکیل دهد بنام هایدریت ها یا آب‬
‫میکند‬ ‫یاد‬ ‫هایدریشن‬ ‫یا‬ ‫و‬ ‫کرستالیشن‬

‫‪)CaSo4(H2O +H2O‬‬ ‫)‪(CaSo4 . 2H2O‬‬

‫سنگ چونه سخت‬

‫مثل پلستر پاریس ‪ )CaSo4( H2O‬یک نمک هایدریت شده است و بخاطر شکسته بندی استخوان‬
‫ها در جراحی استفاده میشود‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫خواص محلل آب‬
‫مالیکول آب دو قطبی بود ) ‪ (O , H‬میباشد اکسیجن دارای الکترون منفی بوده و دو‬
‫الکترون هایدروجن را میگرد‬
‫آب یک محلل خوب برای مواد ایونیک بود و برای عناصر غیر قطبی( مقناطیسی) نمیباشد‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫محلول ها‬
‫محلول ها متشکل از دو قسمت میباشد زمانیکه مالیکول ها اتوم ها یا ایون ها‬
‫با آنها مخلوط شود مخلوط های متجانس( هوموجینوس) تشکیل میشود مثل‬
‫محلول آب سودا ‪,‬محلول سرکه ‪,‬هوا ‪...‬‬
‫محلول متشکل از‬
‫‪-2‬محلل )‪(Solvent‬‬ ‫‪ -1‬ماده حل شونده )‪(Solute‬‬
‫محلول هایکه در آن آب به شکل محلل وجود دارد بنام محلول آبی یاد میشود‬
‫اگر مقدار زیاد مواد منحله در محلل حل شود بنام ماده قابل حل عالی ‪ ,‬و اگر‬
‫مقدار کم ماده در محلل حل شود بنام ماده ادنی ‪,‬و اگر یک ماده هیچ حل‬
‫نگردد بنام محلل غیر حل شدنی یاد میشود‬
 ‫اهمیت محلول ها برای پرستار‬
‫غذای که خورده میشود اوﻻ در جریان هضم حل میگردد تا اینکه در در خون جذب شود‬
‫اکثر ادویه مورد ضرورت باید بشکل محلول باشد تا بتواند بخاطر صحت و کنترول‬
‫امراض موثر باشد‬
 ‫ترکیب کردن محلول ها‬
‫انحاللیت‪ :‬قابلیت حل شدن یک ماده را در یک محلل خاص نشان میدهد‬

‫هرگاه مقدار معین ماده منحله تحت یک درجه حرارت معین در یک محلل حل شود بنام‬
‫محلول های مافوق مشبوع یاد میشود‬
 ‫عوامل که قابلیت حل شدن یک ماده را متاثر می سازد‬

‫خصلت ماده حل شونده و محلل ‪ :‬هیچ ماده مطلقا غیر قابل حل شدنی نیست‬ ‫‪.1‬‬
‫فشار ‪ :‬فشار تاثیر کمتر باﻻی قابلیت انحللیت جامدات و مایعات داشته اما باﻻی‬ ‫‪.2‬‬
‫گازات تاثیر زیاد دارد‬
‫حرارت ‪ :‬تاثیر حرارت باﻻی گازات بیشتر از مایعات و جامدات می باشد ‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫دیفوژن ‪ : Defusion‬عبارت از حرکت مواد از یک ساحه با غلظت بیشتر به سمت‬ ‫‪.4‬‬
‫ساحه که غلظت کمتر دارد‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫آزموسز‬
‫آزموسز ‪ :‬عبارت از حرکت مالیکول های دیفوژن از غشای (پرده ) نیم‬
‫قابل نفوذ ازمحلول با غلظت پایین به محلول با غلظت باﻻ میباشد‬
 ‫محلول های ازموسز سه نوع است‬
‫‪ .1‬محلول های ایزوتونیک ) ‪(Isotonic‬‬
‫‪ .2‬محلول های هایپرتونیک ) ‪(Hypertonic‬‬
‫‪ .3‬محلول های هایپوتونیک ) ‪(Hypotonic‬‬
‫محلول های ایزوتونیک ) ‪ : (Isotonic‬محلول های است که هر دو‬
‫طرف غشا دارای عین غلظت و فشار ازموتیک مساوی باشد‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫محلول های هایپرتونیک ) ‪(Hypertonic‬‬
‫محلول های است که دارای فشارازموتیک بیشتر باشد‬

‫محلول های هایپوتونیک ) ‪:(Hypotonic‬‬

‫محلول های است که دارای فشار ازموتیک پایین تر باشد‬
 ‫خون و آزموسز ‪Osmoses‬‬
‫خون دارای فشار بلند ازموتیک است و این فشار بلند تمایل مالیکول‬
‫های آب و زرات کوچک حل شده را در خون بیشتر میسازد و فشار‬
‫هایدروساتیک خون پمپ به تمام شعریه ها را خنثی میسازد آب و مواد‬
‫مغذی خارج میشود‬
 ‫یک محلول نمکی فیزیولوژیک میتواند در حاالت ذیل استعمال گردد‬
‫‪‬ضیاع بیشتر مایعات ( مانند خونریزی ها )‬
‫‪‬ضیاع آب بدن ( دیهایدریشن )‬
‫‪‬شاک ناشی از عملیات هاب جراحی یا معروض شدن به حرارت زیاد شعاع‬
‫افتاب‬
‫‪‬حاﻻت سپتیک ( ناشی از انتانات باکتریایی )‬
‫تطبیق محلول هایپرتونیک در خون‬
‫وقتی که آب ازغشای حجروی حجرات سرخ خون از طریق اسموس به محلول‬
‫غلیظ ( هایپرتونیک ) در پلزما عبور کند حجرات سرخ خون کوچک میشود که‬
‫بنام ‪ Cell Shrinkage‬یاد میشود و در حجراتی نباتی بنام ‪ Plasmolyiss‬یاد‬
‫میشود‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫تطبیق محلول هایپوتونیک‬
‫• این محلول ها باعث کفیدن و پندیده گی در حجرات میشود در صورت عدم کنترول‬
‫حجرات پندیده و هموگلوبین آزاد گردیده که این پروسه بنام ‪ Haemolysis‬یاد میشود‬
‫•‬

‫استعمال محلوالت هایپرتونیک و هایپوتونیک‬

‫زمانیکه کلیه ها مرضی شوند تخلیه نمک ها از بدن به صورت درست صورت نمیگیرد‬
‫غلظت ارگانیک نمک در مایعات انساج و پلزما بلند میرود تجمع اب در خون و انساج‬
‫باعث یک حالت پندیده گی بنام اذیما ایجاد میشود و محلول هایپرتونیک از طریق دهن‬
‫داده آب را از انساج پندیده گی خارج مینماید‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫سیستم های ‪Colliod , Suspension‬‬
‫‪ ‬محلول که در انها زرات ماده منحله و محلل در فاز پراگنده گی از هم جدا باشد بنام ‪Suspension‬‬
‫یاد میشود‬
‫‪ ‬محلول هایکه در آن ها زرات ماده منحله و محلل از هم تفکیک نشود بنام ‪ Colliod‬یاد میشود‬
‫انتشار کلوئیدی اکثر درنباتات و حیوانات وجود دارد‬
‫‪ ‬کلوئید که تمایل زیاد به آب دارد بنام کلوئیدی های هایدروفیلیگ یاد میشود و این ها بسیارثابت و‬
‫لزوج تر اند نظر به آب مانند نشایسته سرشها ساجق‪...‬‬
‫‪ ‬کلوئید هایکه تمایل به آب ندارند بنام کلوئیدی هایدروفوبیک یاد میشود مانند هایدرو اکساید‪ .‬آهن‬
‫طل کلوئیدی‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫‪ Emulsion‬ها و محلل‬
‫مخلوط نموده یک مقدار کم روغن را در داخل آب که در نتیجه آن زرات گلوله شکل تشکیل‬
‫گردد بنام ‪ Emulsion‬یاد میشود و این مایعات باهم حل نشده و این ایمولیشن دایمی نیستند‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫فیصدی به اساس غلظت‬
‫غلظت به اساس وزن بر وزن )‪ (w/w‬وزن بر حجم )‪ (w/v‬و حجم بر حجم )‪ (V/V‬محاسبه‬
‫میشود‬
‫𝑣‬ ‫حجم ماده حل شونده‬
‫‪%‬‬ ‫=‬ ‫‪x100‬‬ ‫‪‬‬
‫𝑣‬ ‫حجم مجموعی محلول‬
‫مثال‪ :‬فیصدی حجم ایتانول در یک محلول که با رقیق ساختن ‪ 20ml‬ایتانول در ‪ 150ml‬آب‬
‫صورت گرفته دریابید؟‬
‫𝑣‬ ‫𝑙𝑚‪20‬‬
‫‪%‬‬ ‫=‬ ‫‪x100=13.3‬‬
‫𝑣‬ ‫𝑙𝑚‪150‬‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫کتله ماده حل کننده‬
‫‪w/w‬‬ ‫=‪%‬‬ ‫‪x100‬‬ ‫‪‬‬
‫حجم مجموعی محلول‬

‫مثال‪ :‬چه مقدار سویم کلوراید )‪ (Nacl‬در ‪ 50gr‬یک محلول ‪ 40%‬موجود است؟‬
‫𝑟𝑔‪40%×50‬‬
‫= ‪w/w%‬‬ ‫‪=20gr‬‬
‫‪100%‬‬
‫وزن ماده حل کننده‬
‫= ‪w/v%‬‬ ‫‪x100‬‬ ‫‪‬‬
‫حجم مجموعی محلول‬

‫مثال‪ :‬یک محلول فزیولوژیک سالین ‪ %0.9‬دارای عین مقدار ‪ NaCl‬در خون است چند گرام ‪NaCl‬‬
‫در ‪ 20‬لیتر سیروم فزیولوژیک موجود است‬
 ‫غلظت به اساس نسبت‬
‫مقدار مجموعی محلول‬
‫= ‪ 1‬قسمت از ماده حل شونده‬ ‫•‬
‫مقدار ماده حل شونده‬

‫مثال ‪ 10ml :‬الکول خالص به ‪ 230ml‬آب علوه شده است نسبت غلظت این محلول چند است ؟‬

‫• مقدار ماده حل شونده (الکول) = ‪10ml‬‬

‫‪240ml=230ml+10ml‬‬ ‫• مجموع محلول (الکول ‪ +‬آب )‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫غلظت به اساس موالریتی‬
‫• غلظت محلول ها اکثرا توسط تعداد مول های ماده منحله در یک لیتر محاسبه میشود‬
‫• مول یک ماده عبارت از وزن فورمول های آن به گرام است‬
‫مثال ‪ :‬سودیم کلوراید ‪Nacl‬‬
‫‪ =23+35.5 =58.5gr‬وزن مالیکولی‬

‫یک مول هر ماده که در یک لیتر محلول حل شده باشد به حیث محلول مولر شناخته میشود‬
‫مول یک واحد بزرگ است برای اهداف کلنیکی‬
‫از ملی مول بر لیتر )‪(mmole/liter‬استفاده میشود‬
 ‫تبدیل کردن واحدات‬
‫• تبدیل کردن غلظت از ملی مول ‪ Mm‬به ‪mg/Liter‬‬

‫ملی گرام در لیتر‬

‫= 𝑀𝑚‬
‫)وزن اتومی( کتله نسبی اتومی‬

‫• تبدیل از ‪ mg/100ml‬به ‪Mm/Liter‬‬

‫‪mg/100ml‬‬
‫= 𝑟𝑒𝑡𝑖𝑙‪𝑚𝑀/‬‬
‫)وزن مالیکولی(‬
‫ملی اکووالنت ‪ :‬عبارت از کتله مساوی به ملی گرام است غلظت بعضی از مایعات بدن به‬
‫‪ M Equivalent‬محاسبه میگردد‬
‫𝐿‪ 𝑚𝐸𝑞/‬غلظت به‬
‫= 𝑀𝑚‬
‫واحد ظرفیت𝑦𝑐𝑛𝑒𝑙𝑎𝑉‬
 ‫مثال ‪ :‬غلظت ایون ‪ k‬در یک پالزما خون ‪ 0.1mM‬است غلظت انرا توسط ‪ M Eq‬دریابید؟‬

‫‪ ‬غلظت به اساس نارملتی ‪ :‬عبارت از که کتله یک گرام –اکووﻻنت یک ماده در یک لیتر‬

‫محلول حل شده باشد‬
‫𝑚‬
‫= 𝑑𝑖𝑐𝑎 𝑛𝑎 𝑓𝑜 𝑠𝑠𝑎𝑚 𝑞𝐸‬
‫تعداداتوم‬

‫مثال ‪ H2So4:‬غلظت انرا دریابید؟‬

‫شایسته “اولخیل” استاد انستیتوت علوم صحی جهان‬

 ‫فصل دوم‬

‫تطبیق قانون گازات در میکانیزم های بدن‬

‫استاد ‪ :‬شایسته‬
 ‫تطبیق قانون گازات در مکانیسزم های بدن‬
‫‪‬میکانیزم تنفس کردن‬
‫• پروسه نارمل تنفس رابطه فشار‪-‬حجم (قانون ‪ ) boyle‬را توضیح مینماید‬
‫• در زمان شهیق (تنفس کردن هوا ) دیافراگم به طرف پایین امده و قفسه اضلع توسعه یافته و حجم‬
‫جوف صدری افزایش میابد و فشار در صدر کاهش میابید فشار منفی ایجاد میگردد‬
‫• در زمان ذفیر حجاب حاجز دوباره به حالت نارمل خود برگشته با کاهش حجم ‪ ,‬فشار داخل‬
‫الویول های ریه افزایش میابید و فشار مثبت ایجاد میشود‬
‫• فشار داخل پلورا تحت فشار منفی میباشد‬
 ‫• فشار داخل پلورا تحت فشار منفی میباشد‬
‫• فشار داخل پلورا ‪ 754-751‬ملی متر ستون سیماب است‬
‫• اگر فشار بین جوف پلورا نسبت به فشار ریه ها زیاد شود کولپس میگردد‬
‫• ‪pneumothorx‬‬
 ‫تنفس مصنوعی‬
‫تنفس مصنوعی زمانی استفاده میشود که تنفس متوقف شده باشد و این طرز العمل به اساس پرنسیب‬
‫افزایش و کاهش متناوب فشار در صدر بخاطر خارج کردن هوا از شش ها صورت میگرد‬

‫تنظیم کننده و گیچ فشار اکسیجن‬

‫اکسیجن به مریضان که مشکلت تنفسی دارند استفاده میشود‬
‫گاز اکسیجن یک سلندر با جدار ضحیم فوﻻدی با رنگ سیاه و راس آن سفید است میباشد‬
‫دارای فشار)‪ (132atm‬معادل با ‪1940 ps‬فشرده میشود‬
‫• سلندر اکسیجن دارای یک گیچ فشاراکسیجن و تنظیم کننده است که جهت کاهش فشار‬
‫اکسیجن استفاده میشود قبل از استفاده اکسیجن برای مریض فشار آن به ‪ 1atm‬کاهش‬
‫داده شود اگر به صورت مستقیم تطبیق گردد باعث مرگ یا فلش مریض میشود‬
 ‫ماشین قلب – ریه‬
‫این ماشین به صورت فرعی به عوض قلب را زمانیکه خون را خارج‬
‫از بدن دور میدهد جابجا میشود‬
‫این ماشین خون بدون اکسیجن را به صورت نارمل از انساج به قلب‬
‫انتقال مینماید اخذ میکند آنرا اکسیجن دار ساخته و آنرا تا انساج انتقال‬
‫میدهد‬
 ‫اتوکالف‬
‫‪ ‬اتوکلف از مهمترین دستگاه ها آزمایشگاهی است که در حرارت بیشتر از (‪ )100C‬آب تحت‬
‫فشار به بخار تبدیل شده و جهت تعقیم سازی پاک سازی مواد ‪ ,‬وسایل و سامان آﻻت شفاخانه‬
‫ها(چپن‪ ,‬روی پاک‪ ,‬پاسمان ها ‪,‬سوزن ها‪ ,‬سورنج ها ) از وجود مایکرواورگانیزم استفاده میشود‬

‫‪ ‬این دستگاه نظر به پرنسیب قانون چارلس و گیلوساک کار میکند‬

‫‪P ∞T‬‬
 ‫عملی بودن قوانین گازات در پروسه تنفس‬
‫‪ .1‬قانون ‪ Dalton‬در مورد فشار های قسمی‬
‫‪ .2‬قانون ‪Henry‬‬

‫قانون دالتون در مورد فشار قسمی‬

‫قانون دالتون بیان میکند که اگر یک مخلوط از گاز های ایده آل داشته باشیم فشار هر جز از گاز‬
‫برابر با فشار کلی گاز میباشد‬
‫… ‪ 𝑃 = 𝑃1 + 𝑃2 + 𝑃3‬فشار مجموع‬
‫همچنان قانون دالتون بیان میکند که فشار هر جز ( فشار قسمی ) یک گاز مربوط به غلظت‬
‫آن است به فیصدی ارایه میشود ترکیب اتموسفیر عناصر قرار ذیل است‬
‫‪ ‬نایتروجن = ‪%79‬‬
‫‪‬اکسیجن = ‪%20.96‬‬
‫‪‬کاربن دای اکساید = ‪%0.04‬‬

‫فشار قسمی هر جز از گاز را میتوان توسط رابطه ذیل دزیافت نمود ‪.‬‬
‫فیصدی اجزای گازات × 𝑔𝐻𝑚𝑚‪760‬‬
‫مثال ‪ :‬فشار قسمی اکسیجن چند است ؟‬

‫‪20.96‬‬
‫× 𝑔𝐻𝑚𝑚‪760‬‬ ‫𝑔𝐻𝑚𝑚‪= 159.3‬‬
‫‪100‬‬
 ‫از نظر طبی کلمه ‪ Tension‬به عوض فشار قسمی استفاده میشود مثال فشار قسمی اکسیجن ‪PO2‬‬

‫قانون ‪Henry‬‬
‫یک گاز از ساحه که دارای فشار قسمی بلند است به یک ساحه که فشار قسمی پایین تر حرکت‬
‫میکند تا فشار هر دو ساحه مساوی شود این حالت گازات در تعادل ‪ Dynmic‬قرار دارند پس‬
‫قانون هنری بیان میکند که ‪:‬‬

‫‪ .1‬مقدار گاز که در یک مایع حل شده و به آن در تماس است متناسب به فشار قسمی ان است ‪.‬‬
‫‪ .2‬غلظت یک گاز در تعادل با یک مایع مستقیما متناسب به فشار قسمی گاز است‪.‬‬
 ‫تبادل گازات تنفسی در ریه ها‬

‫• هوای ذفیری در اوعیه دارای فشار قسمی اکسیجن پایین 𝑔𝐻𝑚𝑚‪ 𝑃𝑂2 = 40‬و فشار قسمی‬
‫کاربن دای اکساید بلند 𝑔𝐻𝑚𝑚‪ 𝑃𝐶𝑂2 = 46‬است‬
‫• نسبت به هوایی شهیقی یا الویولی 𝑔𝐻𝑚𝑚‪ 𝑃𝐶𝑂2 = 40𝑚𝑚𝐻𝑔 𝑃𝑂2 = 98‬از همین سبب‬
‫‪ 𝑂2‬به طرف الویول ها و ‪ 𝐶𝑂2‬به خارج تنفس میشود‬
‫خون وریدی ( بدون اکسیجن ) در عروق شعریه ریه ها دارای فشار قسمی پایینتر از‬
‫𝑔𝐻𝑚𝑚‪ 𝑃𝑂2 = 40‬از همین سبب اکسیجن از هوا الویولی اخذ میکند‬
 ‫تبادل گازات در بین خون و انساج‬
‫‪ .1‬شرائین اکسیجن را از ریه ها به انساج انتقال میدهد‬
‫‪ .2‬در انساج فشار قسمی ‪ (PO2)=0-40mmHg‬و باعث انتشار اکسیجن از خون به‬
‫انساج میگردد‬
‫‪ .3‬فشار قسمی ‪ (PCO2)=50-60mmHg‬در انساج بلند تر است نسبت به خون‬
‫‪ (PCO2)=46mmHg‬است و از انساج به خون انتقال میگردد در ریه ها ‪ C02‬دوباره‬
‫از خون بیرون شده و ‪ O2‬میگیرد‬
‫تاثیرات تغیرات فشار اتموسفیر روی فیزیولوژی بدن‬

‫گازات و مایعات موجود در بدن انسان تحت قوانین گازات است‬

‫و تغیرات در فشار اتموسفیریک روی وظایف نارمل بدن تاثیر دارد‬
‫مثل هنگام پرواز با کم شدن فشار اتموسفیریک ناراحتی در بدن بوجود میاید‬
 ‫توسع بطن‬
‫درجه حرارت بدن ‪ 37‬میباشد و گاز موجود در سیستم معدی معابی با تغیر فشار حجم گاز‬
‫نیز تغیر میکند و در صورت که در جریان پرواز فشار اتموسفیر کم شود حجم گاز افزایش‬
‫یافته و باعث توسعه بطن میشود‬
‫ناراحتی در ناحیه راس و وجه‬
‫در صورتیکه ‪ Sinus‬های پارانزل یا اطراف انفی بند باشد هوای داخل آن محدود میشود و‬
‫وقیتکه فشار اتموسفیریک خارجی کم شود خصوصا در وقت پرواز هوای محدود شده‬
‫‪ Sinus‬ها حجم خو را افزایش داده باعث در میشود‬
‫نهایت بلعومی تیوب اوستاخی ‪ ,‬که بلعوم انفی را به گوش متوسط وصل میکند ممکن کولپس‬
‫نماید در صورتیکه فشار اتموسفریک کم شود و اگر فشار اتموسفیر بیشتر از فشار بلعوم‬
‫گردد‬

‫غشای طبل به طرف داخل تیله میشود تولید حباب های نایتروجن و مایعات انساج در خون‬
‫باعث مرض ‪ Bends‬میشود‬
‫وقتیکه گاز نایتروجن حباب ها را در خون تشکیل دهد باعث امبولی های هوایی میشود که‬
‫بنام ‪ Bends‬یاد میشود ‪.‬‬
 ‫فشار اتموسفیریک‬
‫• یک پوش هوائی که کره زمین را احاطه کرده بنام اتموسفیر یاد میشود‬
‫• و فشار که باﻻی ما وارد میشود بنام فشار اتموسفیریک یاد میشود‬

‫اندازه گیری فشار اتموسفیریک‬

‫بارومتر ‪ :‬برای اندازه گیری فشار هوا از وسیله بنام ‪ Baromter‬استفاده میکنند اولین‬
‫بارومتر توسط یک عالم ایتالوی در ‪ 1943‬با استفاده از یک ستون سیماب در تیوب شیشه‬
‫یی معکوس ساخته شد ‪.‬‬
 ‫ساختن یک بارومتر ساده‬
‫برای ساختن یک بارومتر ساده یک تیوب شیشه ئی به طول یک متر و آنرا توسط سیماب‬
‫پاک و کامل خشک پر مینمایم و تمام حباب های هوا از آن خارج میگردد و ستون سیماب به‬
‫طرف پایین افتاده و یک خل را در باﻻی سیماب بجود میاید که این خل حقیقی نیست و‬
‫بنام ‪ Torricelli vacuum‬یاد میشود‬
 ‫با استفاده از یک رول متر ارتفاع ستون سیماب را محاسبه میشود‬
‫که ‪ 760mmHg‬و یا ‪ 76cm‬میباشد چون فشار اتموسفریک روز به روز نظر به اقلیم‬
‫تغیر میکند و این بنام فشار اتموسفیریک استندرد یاد میشود‬
‫این فشار توسط درجه حرارت‬
‫و مقداربخار آن محاسبه میشود‬
 ‫انواع بارومتر ها‬
‫‪ .1‬بارو متر سیمابی ‪ :‬اندازه گیری ارتفاع ستون سیماب اشتباهات دارد‬
‫‪ .2‬بارومتر ‪ : Fortin‬این بارومتر دقیق تر نسبت به بارومتر سیمابی است و از‬
‫‪ Vernier scale‬برای خواندن استفاده میشود قبل از خواندن سیماب داخل خریطه‬
‫چرمی باید درست عیار شود‪.‬‬
‫‪ .3‬بارومتر ‪ : Aneroid‬این بارومتر هیچ نوع مایع ندارد و متشکل از یک بکس قابل‬
‫انعطاف فلزی که مقدار زیاد هوا از آن خارج میشود و یک فنر دارد که از تصادم و یا‬
‫از بین رفتن آن توسط اتموسفیر جلوگیری میکند و با هر نوع تغیر در فشار‬
‫اتموسفیریک در درجه بندی آن معلوم میشود ‪.‬‬
 ‫استعمال بارومتر‬
‫جهت اندازه کردن ارتفاع ‪ :‬در ارتفاع ‪ 120m‬سطح ستون سیماب در حدود ‪ 10mm‬کم‬
‫میشود ‪.‬‬
‫جهت پیش گوئی هوا ‪ :‬برای پیش گوئی اقلیم استفاده میشود ‪.‬‬
‫استطباباب فشار اتموسفیریک‬
‫سورنج ‪ :‬زمانیکه نوک یک سورنج در آب گذاشته شود حجم میان پستون و نوک سورانج‬
‫زیاد میشود چون فشار اتموسفیریک داخل سورنج زیاد است مایع داخل سورنج میشود‬
‫و زمانیکه آب زیاد از پیستون خارج شود آب باقی مانده به مشکل خارج میشود چون فشار‬
‫اتموسفیر آن پایین میشود و این باعث جلوگیری از جریان مایع به طرف سورنج میگردد‬
‫و مقدار هوا را داخل بوتل زرق کرده تا فشار آن بلند شود و مایع باقی مانده را وارد سورنج‬
‫شود‬
 ‫پمپ ها‬
‫• پمپ ها وظایف شان را به اساس پرنسیب فشار انجام میدهد‬
‫• مایعات از ساحات با فشار بلند به ساحات با فشار پائین درحرکت است‬
‫• دو نوع پمپ برای بلند کردن مایعات استفاده میشود ‪ -1‬پمپ بالقوه ‪ -2‬پمپ بلند کننده‬
 ‫پمپ قوه ‪Force Pump‬‬
‫• این پمپ مثل یک پستون دارای دو وال است و برای بلند کردن آب تا ارتفاع ‪10m‬‬
‫استفاده میشود‬
 ‫پمپ معمول یا ‪Lift Pump‬‬
‫درین پمپ زمانیکه پستون بلند میشود دسام ‪ B‬بسته شده ‪ A‬باز میشود و آب طرف پمپ‬
‫توسط فشار اتموسفریک تیله میشود و زمانیکه پستون طرف پایین فشرده میشود دسام ‪A‬‬
‫بسته شده و آب به طرف دهنه از طریق دسام ‪ B‬میرود و این عمل توسط فشار قوه صورت‬
‫میگیرد ‪.‬‬
 ‫استعمال پمپ در شفاخانه ها‬
‫پمپ ها جهت پر کردن حلقه های هوایی دوشک های هوائی و جهت تخلیه مایعات از‬
‫اجواف بدن استفاده میگردد‬
‫قلب انسان مانند یک پمپ کار میکند خون اذین راست خون بدون اکسیجن را از‬
‫‪ Superior, Vena cava inferior‬اخذ میکند بطین راست خون بدون اکسیجن را به طرف‬
‫ریه ها پمپ میکند اذین چپ خون اکسیجن دار از ریوی اخذ نموده این خون داخل بطن چپ‬
‫شده و از طریق آن خون به تمام انساج بدن از طریق پمپ میشود ‪.‬‬
 ‫سیفون‬
‫سفیون یک تیوب خمیده است که از رابر ‪ ,‬شیشه ‪ ,‬یا پلستیک ساخته شده نهایت کوتاه ان‬
‫داخل مایعات غرق شده و نهایت طویل آن در یک ظرف پایین قرار دارد قبل از اینکه‬
‫سیفون آغاز به کار کند هوای ان کشیده شود‬
‫و قوه ثقل و قوه جاذبه بین مالیکول های مایع نقش مهم دارد‬
 ‫استفاده از سیفون در قابلگی‬
‫از سیفون ها در مریضان خاص کسانیکه قادر به تخلیه مثانه نیستند از وسایل که توسط‬
‫سیفون ساخته شده است در لواژ معده که توسط آن محتوی معده شسته میشود از سیفون‬
‫استفاده میشود مایعات از طریق قیف و تیوب رابری به داخل معده عبور کرده هوا ار‬
‫تیوب تخلیه میشود قیف سرچپه نموده فشار اتموسفیریک در داخل تیوب کم شده و جهت‬
‫رفع حباب ها ‪ ,‬مایع به داخل تیوب توسط فشار اتموسفریک داخل میگردد‬