KOMUNIKASYON AT

PANANALIKSIK SA WIKA AT
KULTURANG FILIPINO
LAYUNIN:
Napipili ang angkop na mga salita
at paraan ng paggamit nito sa mga
usapan o talakayan batay sa
kausap, pinag-uusapan, lugar,
panahon, layunin, at grupong
kinabibilangan (F11PS –IIe – 90)
KAKAYAHANG
LINGGUWISTIKO
Balik-Aral:

Ano ang
kakayahang
lingguwistiko?
Ipaliwanag
Balik-Aral:

Ano naman ang

Kakayahang
Komunikatibo?
Balik-Aral:

Bakit mahalagang
malaman ng mga
gumagamit ng wika ang
pagkakaiba ng kakayahang
lingguwistiko at kakayahang
komunikatibo?
Video Presentation
Ano ang masasabi
nyo sa video?
Ano naman ang mga salita
ng ibang bansa na walang
katumbas na salin sa wikang
Filipino?
Ano ang masasabi nyo dito?
 MGA ILANG TUNTUNIN SA
PAGBAYBAY NA PASALITA AT
PASULAT
ORTOGRAPIYANG PAMBANSA 2014 Edition
(Inilathala ng Komisyon ng Wikang Filipino (KWF))
A. PASALITANG PAGBAYBAY

Paletra ang pasalitang

pagbaybay sa wikang Filipino
na nakaayon sa tunog-Ingles
ng mga titik, maliban sa Ň
(enye) na tunog-Espanyol.
A. PASALITANG PAGBAYBAY
A. PASALITANG PAGBAYBAY
A. PASALITANG PAGBAYBAY
 A. PASALITANG PAGBAYBAY

Pasulat Pasalita
it /ay-ti/
pag /pi-ey-dyi/
PANTIG
kon /key-o-en/
trans /ti-ar-ey-en-es/
A. PASALITANG PAGBAYBAY
Pasulat Pasalita

bansa /bi-ey-en-es-ey/

plato /pi-el-ey-ti-o/
SALITA Fajilan /Kapital ef-ey-dyey-ay-el-
ey-en/
Jihad /Kapital dyey-ay-eyts
A. PASALITANG PAGBAYBAY
Pasulat Pasalita

MWSS /kapital em- kapital dobolyu-

(Metropolitan of Southeast
Waterworks and Sewerage
System)
ASEAN
(Association of Southeast Asian
Nations)
AKRONIM PAGASA
(Philippine Atmospheric
Geophysical, and Astronomical
Services Administration)
HIV
(Human Immunodeficiency
Virus))
kapital es-kapital es/
(kapital ey- kapital es- kapital i –
kapital en
/kapital pi- kapital ey- kapital
dyi- kapital ey- kapital es-
kapital ey/
/kapital eyts- kapital ay-
kapital vi/
A. PASALITANG PAGBAYBAY
Pasulat Pasalita

Bb. (Binibini) /kapital bi- bi tuldok/

G. (Ginoo) /kapital dyi tuldok/

DAGLAT Gng. (Ginang) /kapital dyi-en-dyi tuldok/

Dr. (Doktor) /capital di-ar tuldok/

A. PASALITANG PAGBAYBAY
Pasulat Pasalita

MLQ /kapital em- kapital el- kapital

(Manuel L. Quezon) kyu/
TKO /kapital ti- kapital key- kapital o/
(Technical Knockout)
KKK /kapital key- kapital key- kapital
INISYAL (Kataas-taasang key/
Kagalanggalangang
Katipunan)
MRT /kapital em- kapital ar-
(Metro Rail Transit) kapital ti/
 A. PASALITANG PAGBAYBAY
Pasulat Pasalita

Fe (iron) /kapital ef-i/

kg. (kilogram) /key-dyi tuldok/

SIMBOLIKONG PANG-AGHAM/
PANG-MATEMATIKA H2O (water) /kapital eyts-tu- kapital o/

V (velocity) /kapital vi/

B. PASULAT NA BAYBAY
(Ilang tuntunin sa pagbaybay ng salita, partikular
sa paggamit ng walong dagdag na titik (c,f,j,ñ, q,
v, x, z)para sa:
 Pagpapanatili ng mga kahawig na tunog sa pagsulat ng mga salita
mula sa mga katutubong wika sa Pilipinas.

 Halimbawa:
palavvun (Ibanag) bugtong
kazzing (Itawes) kambing
jambangan (Tausug) halaman
safot (Ibaloy) sapot ng gagamba
masjid (Tausug, Meranaw) gusaling sambahan ng mga
Muslim
B. PASULAT NA BAYBAY
(Ilang tuntunin sa pagbaybay ng salita, partikular
sa paggamit ng walong dagdag na titik (c,f,j,ñ, q,
v, x, z)para sa:
 Mga bagong hiram na salita sa mga wikang banyaga.
Ang mga dating hiram na salitang lumalaganap na sa
baybay na ayon sa abakada ay hindi na saklaw ng
panuntunang ito.

 Halimbawa:
selfie
digital detox
B. PASULAT NA BAYBAY
(Ilang tuntunin sa pagbaybay ng salita, partikular
sa paggamit ng walong dagdag na titik (c,f,j,ñ, q,
v, x, z)para sa:
 Mga pangalang pantangi na hiram sa mga wikang
banyaga, katawagang siyentipiko at teknikal, at mga
salitang mahirap na dagliang ireispel.

 Halimbawa:
Jason zeitgeist cauliflower
Mexico quorum bouquet
Nueva Vizcaya valence flores de mayo
PAGPAPALITAN NG DIN AT RIN

Ang “d” ay napapalitan ng “r” kung ang

sinusundan nitong salita ay nagtatapos sa
patinig o sa malapatinig na “w” at “y”.

Halimbawa:
malaya rin
mababaw raw
PAGPAPALITAN NG DIN AT RIN

Nananatili ito sa “d” kung sa katinig

nagtatapos ang sinundang salita.

Halimbawa:
aalis din
malalim daw
PAGPAPALITAN NG DIN AT RIN

Nananatili ito sa “d” kung ang

sinusundandg salita ay nagtatapos sa –ra,
-ri, -raw, -ray

Halimbawa:
maari din
araw-araw daw
LIMANG TIYAK NA PAGGAMIT NG
NANG:
Bilang kahulugan ng noong.

Halimbawa:
“Nang dumating ang mga amerikano sa
Pilipinas, kaagad silang nagpatayo ng
paaralan.”
LIMANG TIYAK NA PAGGAMIT NG
NANG:
Bilang kasingkahulugan ng upang o
para.

Halimbawa:
“Ikinulong ni Ana ang aso nang hindi
na ito makapangagat pa.”
LIMANG TIYAK NA PAGGAMIT NG
NANG:
Katumbas ng pinagsamang na at
ang.

Halimbawa:
“Malapit nang makauwi ang
kaniyang tatay mula sa Saudi Arabia.”
LIMANG TIYAK NA PAGGAMIT NG
NANG:
Bilang pang-angkop ng inuulit na
salita

Halimbawa:
“Pabilis nang pabilis ang ikot ng elisi
ng eroplano.”
WASTONG GAMIT NG GITLING (-)

 Sa inuulit na salita, ganap man o hindi

Halimbawa:
araw-araw
gabi-gabi
para-paraan
WASTONG GAMIT NG GITLING (-)

 sa isahang pantig na tunog

onomatopeya

Halimbawa:
tik-tak
brum-brum
WASTONG GAMIT NG GITLING (-)

 sa paghihiwalay katinig at patinig

Halimbawa:
pag-aaral
mag-asawa
WASTONG GAMIT NG GITLING (-)

Sa paghihiwalay sa sinusundang

pangngalang pantangi

Halimbawa:
pa-Marikina
maka-Pilipino
WASTONG GAMIT NG GITLING (-)

Sa paghihiwalay sa sinusundang

banyagang salita na nasa orihinal na
baybay

Halimbawa:
mag-compute
pa-encode
WASTONG GAMIT NG GITLING (-)

Sa pantig na mag kakaibang bigat sa

pagbigkas, partikular sa sinaunang Tagalog
sa iba pang wika sa Pilipinas

Halimbawa:
gab-i
mus-ing
lab-ong
WASTONG GAMIT NG GITLING (-)

Sa bagong tambalang salita

Halimbawa:
lipat-bahay
amoy-pawis
WASTONG GAMIT NG GITLING (-)

 Sa paghihiwalay ng numero sa oras at petsang may

ika-, at sa pagbilang ng oras, numero man o salita na
ikinakabit sa alas-

 Halimbawa:
ika-12 ng tanghali
Ika-23 ng Mayo
alas-2 ng hapon
Alas-dos ng hapon
WASTONG GAMIT NG GITLING (-)

Sa kasunod ng “de”

Halimbawa:
de-lata
de-kolor
WASTONG GAMIT NG GITLING (-)

Sa kasunod ng “di”

Halimbawa:
di-mahawakan
di-kalakihan
WASTONG GAMIT NG GITLING (-)

Sa apelyido ng babaeng nag-asawa

upang ipakita ang orihinal na
apelyido noong dalaga pa

Halimbawa:
Katherine Joy Abdon-Zara
MOCK INTERVIEW:
Humanap ng kapareha sa klase.
Magsagawa mg isang mock interview.
Bawat isa ay bibigyan ng pagkakataong
maging taga-interbyu at aplikanteng
iinterbyuhin sa loob ng sampung minuto.
Matapos mabigyan ng pagkakataon ang
bawat isa na maging taga-interbyu at
matasa ang iniinterbyu, pag-usapan ang
kinalabasan ng gawain.
Mula sa naging talakay, ipaliwanag sa sariling pananalita
kung paano nagkakaiba ang kakayahang lingguwistiko
at lingguwistikong pagtatanghal.

KAKAYAHANG LINGGUWISTIKO LINGGUWISTIKONG PAGTATANGHAL

Bakit kinakailangang
matutunan ng mga Filipino
ang tamang paraan nga
pagbaybay sa pasalita at
pasulat na paraan ng wikang
Filipino?
Kung ganap nang naipabatid sa
buong bansa ang paggamit ng
walong hiram na letrang
alpabetong Filipino, anong
implikasyon ang ibinunga nito sa
Ortograpiyang Filipino?
Basahin ang sumusunod na pangungusap.
Tukuyin ang mga salitang lumalabag sa tuntunin
ng pagbaybay o gramatika sa bawat isa.

1.Pabilis ng pabilis ang tibok

ng puso ni Minerva habang
naglalakad patungong
altar sa araw ng kaniyang
kasal.
Basahin ang sumusunod na pangungusap.
Tukuyin ang mga salitang lumalabag sa tuntunin
ng pagbaybay o gramatika sa bawat isa.

2. Ang Unibersidad ng
Pilipinas ay itinuturing na
isa sa pinakamahuhusay
na Pamantasan sa
rehiyong Asean.
Basahin ang sumusunod na pangungusap.
Tukuyin ang mga salitang lumalabag sa tuntunin
ng pagbaybay o gramatika sa bawat isa.

3. Nangangalap ang Red

Cross ng mga delatang
pagkain para sa mga
nasalanta ng bagyo.
Basahin ang sumusunod na pangungusap.
Tukuyin ang mga salitang lumalabag sa tuntunin
ng pagbaybay o gramatika sa bawat isa.

4. Mataas raw ang sahod

ng mga empleyado sa
kompanyang iyan.
Basahin ang sumusunod na pangungusap.
Tukuyin ang mga salitang lumalabag sa tuntunin
ng pagbaybay o gramatika sa bawat isa.

5. Hindi ang pagsasalita ng

Ingles kundi ang kaisipang
makaIngles ang tunay na
suliranin ng ating bansa.
Basahin ang sumusunod na pangungusap.
Tukuyin ang mga salitang lumalabag sa tuntunin
ng pagbaybay o gramatika sa bawat isa.

6. Di mahulugang karayom
ang Plaza Miranda sa
Maynila tuwing Pista ng
Mahal na Nazareno.
Basahin ang sumusunod na pangungusap.
Tukuyin ang mga salitang lumalabag sa tuntunin
ng pagbaybay o gramatika sa bawat isa.

7. Tumakbo ng mabilis ang

mga pulis upang tugisin
ang magnanakaw.
Basahin ang sumusunod na pangungusap.
Tukuyin ang mga salitang lumalabag sa tuntunin
ng pagbaybay o gramatika sa bawat isa.

8. Hilig na hilig ni Samantha

ang magselpi gamit ang
kanyang telepono.
Basahin ang sumusunod na pangungusap.
Tukuyin ang mga salitang lumalabag sa tuntunin
ng pagbaybay o gramatika sa bawat isa.

9. Unit-unting nalimutan ng
mga katutubo ang
baybayin ng ipakilala ng
mga Espanyol ang
Romanisadong alpabeto.
Basahin ang sumusunod na pangungusap.
Tukuyin ang mga salitang lumalabag sa tuntunin
ng pagbaybay o gramatika sa bawat isa.

10. Ang kanilang pamilya ay

nagdarasal tuwing alas
sais ng gabi.
TAKDANG ARALIN:

Sumipi o gumupit ng artikulo sa

magasin o pahayagang nakasulat sa
wikang Filipino. Basahin at suriin ang
kawastuhan sa gramatika ng mga
pahayag ayon sa itinakda ng 2014
edisyon ng Ortograpiyang Pambansa
ng Komisyon ng Wikang Filipino.