BÀI 1

NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC

ThS. Trần Ngọc Nhã Trân

Giảng viên Khoa Luật – HSU
Email: tran.tranngocnha@hoasen.edu.vn
 QUY ĐỊNH MÔN HỌC

Mục tiêu
o Nắm vững kiến thức lý luận chung về Nhà nước và pháp luật;
o Nắm được quy định cụ thể của một số Luật chuyên ngành;
o Vận dụng được kiến thức vào tình huống thực tiễn.

Phương thức đánh giá Điều kiện đạt môn học

 Bài kiểm tra giữa môn: 10% (cá nhân, trắc

nghiệm)  Điểm trung bình môn học đạt tối thiểu
 1 bài tập nhóm: 20% theo quy định.
 1 bài thuyết trình nhóm: 20%  Không vắng quá 30% thời gian học
 Bài thi hết môn: 50%
 Thảo luận/phát biểu tại lớp: tích điểm cộng
vào bài kiểm tra/bài tập
 NỘI DUNG TÀI LIỆU

- - Giáo trình Pháp luật Đại cương, Bộ GD&ĐT,

Những vấn đề cơ bản về Nhà nước
- Những vấn đề cơ bản về Pháp luật
- Luật Hình sự
- Luật Dân sự
- Luật Hôn nhân và Gia đình
- Luật Hành chính
- Luật Lao động
- Luật Phòng, chống tham nhũng
NXB Đại học Sư Phạm, in lần 5, năm 2018.
- Hiến pháp 2013
- Bộ luật Hình sự năm 2015, sđbs 2017
- Bộ luật Tố tụng hình sự 2015
- Bộ luật Dân sự 2015
- Bộ luật Tố tụng dân sự 2015
- Luật Hôn nhân và gia đình 2014
- Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012, sđbs 2020
- Luật Tố tụng hành chính 2015, sđbs 2019
- Bộ luật Lao động 2019
- Luật Phòng, chống tham nhũng 2018
- Website: thuvienphapluat.vn
Gửi yêu cầu bản ebook giáo trình cho anh
Nhớ Email: nho.tranminh@hoasen.edu.vn

Nội dung mail đề nghị ghi rõ:

1. Họ và tên sinh viên
2. Tên GV giảng dạy môn này
3. Tên giáo trình cần tham khảo
 CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC

Bài 1 KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM CỦA NHÀ NƯỚC

1 Khái niệm nhà nước

2 Đặc trưng của nhà nước

3 Chức năng của nhà nước

4 Hình thức nhà nước

Tài liệu:
Giáo trình Pháp luật Đại cương, Bộ GD&ĐT, NXB Đại học Sư Phạm, in lần 5, năm 2018, trang 9 -21
1. Khái niệm nhà nước

Nhà nước là một tổ chức có quyền lực chính trị đặc biệt, có quyền quyết định
cao nhất trong phạm vi lãnh thổ, thực hiện sự quản lý xã hội bằng pháp luật và
bộ máy được duy trì bằng nguồn thuế đóng góp từ xã hội.
 Quan điểm phi
Quan điểm Macxit
Macxit

NGUỒN GỐC
Phương pháp NHÀ NƯỚC Thuyết thần học
duy vật biện chứng
Thuyết gia trưởng

Thuyết khế ước XH

Thuyết bạo lực

Thuyết Thần học
NN tồn tại trong mọi xã hội
NN do Thượng đế sáng tạo ra
Sự phục tùng quyền lực NN là đương nhiên

Thuyết Khế ước

Nhà nước ra đời là kết quả của một khế ước được ký kết giữa những con người
sống trong trạng thái tự nhiên không có nhà nước.
Thuyết Gia trưởng Con người sẽ không tồn tại được nếu không kết hợp lại,
giống như sự kết hợp giữa giống đực và giống cái…

 Xã hội đầu tiên là xã hội giữa đàn ông với đàn bà trong
một gia đình và sau đó là xã hội của nhiều gia đình.

Thuyết bạo lực Nhà nước xuất hiện trực tiếp từ các cuộc chiến tranh xâm lược
chiếm đất, là việc sử dụng bạo lực của thị tộc đối với thị tộc khác.
 thị tộc chiến thắng đặt ra một hệ thống cơ quan đặc biệt – nhà
nước – để nô dịch kẻ chiến bại.
Quan điểm của Chủ nghĩa Mác-Lênin
Cộng sản nguyên LLSX phát triển,
thủy phát triển NSLĐ tăng cao

Xuất hiện tư hữu

đối với sản phẩm
dư thừa

Hình thành giai cấp,

CSNT tan rã

Sự tan rã của CSNT diễn ra song song

với sự phát triển của XH
 Quan điểm của Chủ nghĩa Mác-Lênin

XH phân hóa giai cấp

Hình thành tổ chức
Quyền lực chung trở thành quyền
mới để quản lý XH
lực riêng của giới quý tộc
hiệu quả hơn

Mâu thuẫn XH gay gắt

Nhà nước xuất hiện một cách khách quan, là sản phẩm của sự phát triển tự nhiên của đời sống XH
2. Đặc trưng của nhà nước

1 Sự tồn tại của nhà nước về không gian được xác định bởi yếu tố lãnh thổ

 Nhà nước quản lý dân cư theo sự phân chia lãnh thổ.

 Nhà nước có quyền
2 lực chính trị đặc biệt

Mọi cá nhân, tổ chức phải

phục tùng ý chí của nhà nước

Một nhóm người tách khỏi sản

xuất trực tiếp, chỉ chuyên tổ
chức, thực hiện quyền lực nhà
nước
 Nhà nước có chủ quyền quốc gia
3

Hoạch định và tổ chức thực thi chính sách

Chủ thể độc lập, tự chủ trong quan hệ

quốc tế
Lễ ký Hiệp định Thương mại tự do và Hiệp định bảo hộ đầu tư giữa
Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU)
Bộ trưởng Công thương Trần Tuấn Anh
 Nhà nước đặt ra và thu
Nhà nước ban hành pháp luật 5 thuế một cách bắt buộc
4 và quản lý XH bằng pháp luật

Thuế để nuôi dưỡng nhà nước

Ban hành các quy tắc xử sự bắt buộc mà
mọi cá nhân, tổ chức phải tôn trọng và
thực hiện nghiêm chỉnh. Thuế để phục vụ cho việc phát
triển đời sống xã hội
3. Chức năng của nhà nước

Định nghĩa “chức năng của nhà nước”: là hoạt động cơ bản, có tính định
hướng lâu dài, trong nội bộ quốc gia và trong quan hệ quốc tế, thể hiện
vai trò của nhà nước nhằm thực hiện những nhiệm vụ đặt ra trước nhà
nước.

Chức năng nhà nước VN nhằm thực hiện nhiệm vụ xây dựng
thành công CNXH
 Lập pháp
3. Chức năng của nhà nước
Tính pháp lý Hành pháp

Tư pháp

Toàn thể bộ máy NN

Phân loại chức năng Tính hệ thống và
chủ thể thực hiện
theo các căn cứ Cơ quan NN

Chức năng kinh tế

Lĩnh vực hoạt
động thực tế
Chức năng xã hội

Đối nội
Phạm vi lãnh thổ
của sự tác động
Đối ngoại
 Lập pháp Hành pháp Tư pháp

• Là hoạt động • Tổ chức thực • Bảo vệ pháp

xây dựng pháp hiện các quy luật, xét xử các
luật định pháp luật vụ án, giải
• Do cơ quan và ban hành quyết tranh
quyền lực NN các văn bản chấp
cao nhất thực dưới luật • Cơ quan thực
hiện: Quốc Hội • Cơ quan thực hiện: TAND,
hiện: Chính VKSND, Công
Phủ và các cơ an, Thanh tra,
quan trực thuộc cơ quan tư
CP pháp
4. Hình thức nhà nước
Khái niệm

• Cách thức tổ chức quyền lực

Cách thức tổ theo chiều ngang
chức quyền (hình thức chính thể)
lực nhà nước
• Tổ chức quyền lực theo
chiều dọc từ cấp tối cao
xuống cấp cơ sở
Phương pháp (hình thức cấu trúc)
thực hiện quyền
lực nhà nước • Chế độ chính trị
(phương pháp quản lý xã hội)
Hình thức chính thể

Sự tham gia của

Mối quan hệ giữa
Cách thức tổ chức nhân dân vào việc
cơ quan quyền lực
quyền lực NN ở TW TC quyền lực NN ở
NN ở TW
TW
 Phân loại HT Chính thể

Chính thể quân Chính thể cộng

chủ hòa

Tổng
Tuyệt đối Hạn chế Đại nghị Lưỡng hệ
thống

Nguồn gốc quyền lực nhà nước, sự tham gia của nhân dân vào quyền lực nhà nước
Chính thể quân chủ

Quyền lực tối cao của nhà nước tập trung toàn bộ hoặc một phần vào tay một cá nhân theo
phương thức cha truyền con nối.

 Quân chủ tuyệt đối: nhà vua có quyền lực tối cao và vô hạn trong cả 3 lĩnh vực lập pháp, hành
pháp, tư pháp.
 Quân chủ hạn chế: nhà vua chỉ nắm giữ một phần quyền lực tối cao của nhà nước, bên cạnh vua
còn có cơ quan khác chia sẻ.

Việt Nam (nhà nước phong kiến)

 CHÍNH THỂ CỘNG HÒA
TỔNG THỐNG
Tổng thống là nguyên thủ
quốc gia đứng đầu Hành
pháp và được bầu phổ thông
Tổng thống thiết lập, điều
hành Chính phủ
(thành viên CP không là
thành viên lập pháp)
Lập pháp và Hành pháp
không phụ thuộc sự tín
nhiệm của nhau
ĐẠI NGHỊ LƯỠNG HỆ
Tách biệt Nguyên thủ quốc Tổng thống là nguyên thủ
gia và Người đứng đầu quốc gia và đứng đầu Nhà
hành pháp nước, được bầu phổ
thông
Thủ tướng và Nội các là
thành viên Nghị viện, do
Nghị viện lập Thủ tướng nắm quyền
Hành pháp
Thủ tướng đứng đầu
Hành pháp
Hành pháp có thể bị Nghị Hành pháp chịu trách
viện giải tán nhiệm trước Nghị viện
 Hình thức cấu trúc

Hình thức cấu trúc là việc nhà nước:

 Được cấu thành từ những đơn vị hành chính như thế nào và
 Các bộ phận lãnh thổ quan hệ với nhau ra sao.

Nhà nước liên bang

Hình thức cấu trúc

Nhà nước đơn nhất

 Chế độ chính trị

Chế độ chính trị được hiểu là cách thức, phương thức thực hiện quyền lực nhà nước

Dân chủ Phi dân chủ

Nhân
Nhân dân
dân có không
quyền có
quyền

Tham gia vào việc :

 Tổ chức, hoạt động của các cơ quan
nhà nước
 Bàn bạc, thảo luận, quyết định các vấn
đề quan trọng của đất nước
 Hết bài 1
Dặn lớp mình:
- Kiến thức trọng tâm bài:
+ Khái niệm, đặc trưng, các chức năng của nhà nước;
+ Sơ đồ hóa được hình thức nhà nước.
- Tìm hiểu bộ máy nhà nước CHXHCN Việt Nam để chuẩn bị cho buổi học tới.
- Chọn nhóm trên lớp học Mlearning.